"Il diritto internazionale e comunitario della bioetica", Luca Marini, Torino 2006 : [recenzja]

Luca Marini

"Il diritto internazionale e

comunitario della bioetica", Luca

Marini, Torino 2006 : [recenzja]

Polski Rocznik Praw Człowieka i Prawa Humanitarnego 1, 277-279

2010

P

o l s k i

R

o c z n i k

P

r a w

C

z ł o w i e k a i

P

r a w a

H

u m a n i t a r n e g o

1

U W M w Olsztynie 2010 IS S N 2082-1786

R ECE NZJE I O M Ó W IE N IA

L u c a M arini,

Il diritto internazionale

e comunitario della bioetica,

G. G iappichelli Editore,

T orino 2006, s. 518.

„ W ie d z a to w ła d z a ” - d ziś s t w ie r d z e n ie to w y d a je się b a rd z ie j a k tu a ln e n iż k ie d y k o lw ie k w p rze s z ło ś c i. N a u k a i te c h n ik a p o m n o ż y ły m o ż liw o ś c i p o z n a w a n ia ś w ia ta , a le te ż s t w o r z y ły n o w e sy tu a cje ry z y k a , p o d w a ża ją c e p o z y c ję c z ło w ie k a , z a g r a ż a ją c je g o ż y c iu i go d n ości. R e la t y w iz a c ja p r y n c y ­ p ió w d e m o k ra ty c z n e j o r g a n iz a c ji s p o łe c ze ń s tw a - s z c z e g ó ln ie z z a k r e s ie b io m e d y c y n y - g r o z i z a ła m a n ie m się sy s te m u sca la ją c e g o czło n k ó w w s p ó l­ n oty, n a w e t tych , k t ó r z y p o m im o ch ęci z a c h o w a n ia o d ręb n o ści r e lig ijn e j, k u ltu ro w e j, ję z y k o w e j c z y p o lity c z n e j, w e w ła s n y m o d czu ciu są c zęśc ią w ię k s z e j e u ro p e js k ie j ro d zin y . S to im y w tej c h w ili p r z e d r e a ln ą g r o ź b ą id e o lo g ic z n e j in s tr u m e n ta liz a c ji w o ln o ś c i p r o w a d z e n ia b a d a ń n a u k o w ych , k t ó r a p o p rz e z s y m u la c ję t r z y m a n ia się s a m o u s p r a w ie d liw ia ją c e j się lo ­ g ik i r e la t y w iz u je z a s a d y e t y k i z a w o d o w e j i z m ie r z a k u a fir m a c ji z a ło ż e ń u ty lita r y s ty c z n y c h , a w ko ń cu do p o w o ln e j d e g ra d a c ji c z ło w ie k a do r o li p rze d m io tu . T a d o s trz e g a n a n ie m a l n a k a ż d y m k ro k u e w o lu c ja sta tu s u m o ra ln e g o i p r a w n e g o c z ło w ie k a w o s ta tn ic h d z ie s ię c io le c ia c h z a o w o c o w a ­ ła s z y b k im r o z w o je m p r a w c z ło w ie k a s ta n o w io n y c h n a p o z io m ie m ię d z y n a ­ ro d o w y m . O b iec u ją ce pod w ie lo m a w z g lę d a m i o s ią g n ię c ia s p rz ę ż o n y c h ze sobą n a u k b io lo g ic z n y c h i m e d y c z n y c h d o c z e k a ły się te ż k r y t y k i i głosó w , w z y w a ją c y c h do z a o s t r z e n ia k o n t r o li n a d p r o w a d z o n y m i p r a c a m i b a d a w ­ cz y m i, k tó r e - w ś w ie tle su k cesów in ż y n ie r ii g e n e ty c z n e j - je d n a k się w y ­ d aje, z b y t śm iało p r z e k r a c z a ją g r a n ic e d o p u szcza ln eg o ry z y k a . O k a z u je się, ż e n ie b e z p ie c z e ń s tw o z w ią z a n e z d o s k o n a le n ie m g e n e t y k i m o le k u la rn e j d o ty c z y z a ró w n o c z ło w ie k a , ja k i r e s z ty n ie r o z e r w a ln ie z n im z w ią z a n e g o ś w ia t a ż y w e g o . W sp o łec zn o ści m ię d z y n a r o d o w e j u t w ie r d z a się św ia d o m o ść i p rze k o n a n ie , ż e osob a lu d z k a - p o d o b n ie ja k w s z y s tk ie in n e is t o ty ż y w e , p o z o s ta ją c e w e w z a je m n e j z a le ż n o ś c i - w o b lic z u ś w ia d o m ie p r o w o k o w a ­ n eg o n ie b e z p ie c z e ń s tw a , p o trz e b u je sk u teczn y ch h a m u lc ó w m o ra ln y c h i b a rd z ie j zd e c y d o w a n y c h m e c h a n iz m ó w p ra w n y c h , w y m u s z a ją c y c h c h w ile r e fle k s ji i ra c jo n a ln e j o cen y a k tu a ln e j sy tu a cji. Z je d n e j s tro n y d o s ta rc z a ich b io e ty k a , sto su n k o w o n o w a in te r d y s c y p lin a r n a d z ie d z in a n a u k i, k tó r a w o p a rc iu o z d ro w o r o z s ą d k o w e m y ś le n ie , u m o co w a n e w p o czu ciu w ie r n o ­ ści o d w ie c z n y m z a s a d o m e ty k i, s k ła n ia do r e fle k s ji p r z e d p o d ję c ie m w a ż ­ n ych d ec y zji. Z d ru g ie j, s y s te m e m c z u w a ją c y m n a d p o p ra w n o ś c ią lu d z ­ k ie g o d z ia ła n ia w ró w n ie s z e r o k im w y m ia r z e je s t p r a w o m ię d z y n a r o d o w e (a w n a s z y m p r z y p a d k u ró w n ie ż p ra w o e u ro p e js k ie i w s p ó ln o to w e ), k tó ­ re p o ś w ię c a ją c w ie le u w a g i o sob ie lu d z k ie j d ą ż y do m a k s y m a ln e g o z a b e z ­

278

Recenzje i omówienia

p ie c z e n ia je j in te re s ó w , a w s z c z e g ó ln o ś c i do o ch ro n y ż y c ia w ró ż n y c h je g o p rze ja w a c h . W k o n s e k w e n c ji p ro p o z y c ja L . M a r in ie g o z w r a c a się k u t r a d y ­ cy jn e m u p r o b le m o w i s k u teczn o ś ci k o n t r o li o d d z ia ły w a n ia p r a w e k o n o m ii i r y n k u r ó w n ie ż n a ta k ą „o a z ę ” e ty c z n e g o d z ia ła n ia , ja k ą b y ła do n ie d a w ­ n a m e d ycy n a . A p o n ie w a ż w ie d z a n a u k o w a p o z w a la m o n o p o liz o w a ć w ła d z ę i w y n ik a ją c e z te g o k o rz y ś c i, k o n ie c z n a o k a z u je się in te r w e n c ja in s ty tu c ji u sta w o d a w c z y c h , m o gą cy ch p r z y w ró c ić ró w n o w a g ę w p ły w ó w p o m ię d z y d y s p o n u ją c y m i o g ro m n y m i z a s o b a m i e k o n o m ic z n o -in te le k tu a ln y m i a w ię k ­ szo ścią w s p ó ln o ty lu d z k ie j, k t ó r a je s t tych z a s o b ó w p o zb a w io n a .

O b ecn ie, b a rd z ie j n iż k ie d y k o lw ie k , je s t e ś m y ś w ia d o m i m itu n e u tra ln o ś c i b a d a ń n a u k o w ych . N ie s t e t y z b y t często z a p o m in a m y , ż e w o ln o ść p o szu ­ k iw a ń w n au ce z n a jd u je sw e u s p r a w ie d liw ie n ie je d y n ie w g ra n ic a c h w y ­ z n a c z o n y c h n ie n a r u s z a ln y m d o b re m d r u g ie g o c z ło w ie k a , k t ó r y (o b o ję tn ie z ja k ie g o p o w o d u ) n ie je s t w s ta n ie o sob iście u p o m n ieć się o n a le ż n e m u p r a w a (d o b r y m te g o p r z y k ła d e m m o g ą tu b yć osob y p o z o s ta ją c e w s ta n ie ś p ią c z k i).

W ła ś n ie ta k im n ie ty p o w y m , e k s tr e m a ln y m sytu a cjo m , z ja k im i m a m y co ra z częśc iej do c z y n ie n ia , p o ś w ię c o n a je s t k s ią ż k a L . M a r in ie g o , o b s z e r­ n ie a n a liz u ją c e g o p ra w o m ię d z y n a r o d o w e i w s p ó ln o to w e w ś w ie tle obo­ w ią z u ją c y c h s ta n d a rd ó w b io e ty c z n y c h . A u to r o m a w ia w y b r a n e z a g a d n ie ­ n ia b io e t y k i i b io p ra w a , k tó re s ta ły się ju ż r z e c z y w is to ś c ią i n ie o d łą c z n ą c z ę ś c ią ż y c ia sp o łec zn eg o i b io p o lity k i w k o n te k ś c ie p o s tę p u ją c e g o procesu g lo b a liz a c ji. W d z ia ła ln o ś c i m ię d z y n a r o d o w y c h in s ty tu c ji u s ta w o d a w c z y c h w id a ć n ie t y lk o poczu cie o b o w ią z k u r e a liz o w a n ia z a d a ń i o d p o w ie d z ia l­ n ości rz ą d ó w p o s z c z e g ó ln y c h p a ń s tw w z a k r e s ie o ch ro n y ż y c ia i ro z w o ju b io m e d y c y n y , a le te ż św ia d o m o ść s p o łec zn ą r o z w ija n ia in g e r e n c ji in s t y t u ­ c jo n a ln y ch w s y tu a c ji z a n ik a n ia n a tu ra ln y c h m e c h a n iz m ó w s a m o re g u lu ją ­ cych. P r e z e n t o w a n a k s ią ż k a - w in te n c ji a u to ra - m a b yć p r z y c z y n k ie m do z a z n a jo m ie n ia się z r o z le g łą p r o b le m a ty k ą b io e t y k i m e d y c z n e j w p e r s p e k ­ t y w ie z a ło ż e ń n o r m a ty w n y c h p ra w a , k t ó r a w p ły w a n a re g u la c je m ię d z y n a ­ ro d o w e, słu żą ce d o s k o n a le n iu p r a w a w e w n ę tr z n e g o .

W k o le jn y c h ro z d z ia ła c h L . M a r in i w s k a z u je n a z a le ż n o ś ć p o m ię d z y b io te c h n o lo g ia m i, in fo r m a ty k ą , n a n o te c h n o lo g ia m i i d z ia ła m i n au k i, n a s ta ­ w io n y m i n a p o z n a n ie ta je m n ic b io lo g ii, k tó r e w r z e c z y w is to ś c i fa w o r y z u ją te n d e n c ję do k o m e r c ja liz a c ji c ia ła c z ło w ie k a i je g o e le m e n tó w sk ła d ow yc h , k tó r e m o g ą stać się p r z e d m io te m p r a w a p a te n to w e g o , a ta k ż e p ró b u ją p r z y p is a ć is to c ie lu d z k ie j k o n o ta c je o d m ie n n e od o n to lo g ic zn y c h , n a t u r a l­ n ie z n im z w ią z a n y c h .

N a s z c z e g ó ln ą u w a g ę z a s łu g u je w ię c część d ru g a , p o ś w ię c o n a p r y n c y ­ p io m i in s ty tu c jo m b io p r a w a m ię d z y n a r o d o w e g o i w s p ó ln o to w e g o , p o d ­ k r e ś la ją c a z d e z a k t u a liz o w a n y p o d z ia ł n a n a u k ę i tech n ik ę, k tó r e to w ra z z in fo r m a t y k ą t w o r z ą d ziś je d n ą siłę e k s p a n s ji c y w iliz a c ji n au k i.

W c zęśc i tr z e c ie j L . M a r in i z w r a c a u w a g ę n a n ie b e z p ie c z e ń s tw a p ły n ą ­ ce z k o m e r c y jn e g o tr a k t o w a n ia o r g a n iz m u c z ło w ie k a , w y r a ż a ją c e się m .in . r o z w o je m p r a w a p a te n to w e g o .

Recenzje i omówienia

₂₇₉

W c zęśc i c z w a r te j o m ó w io n e z o s ta ły n ie k tó r e n o w e p r o b le m y p o ja w ia ją ­ ce się w r a z z s z y b k im r o z w o je m b io m e d y c y n y . W t y m w y p a d k u p r a w o m ię ­ d z y n a ro d o w e m o że p o szczy cić się p o w a ż n y m i o s ią g n ię c ia m i, je ż e l i ch o d zi np. o n o r m y p r o w a d z e n ia d o ś w ia d c z e ń m e d y czn y ch , te s tó w g e n e ty c z n y c h i g r o m a d z e n ie u z y s k a n y c h t ą d ro g ą in fo rm a c ji, a ta k ż e o g ó ln e z a s a d y p o ­ s tę p o w a n ia d la ra tu ją c y c h i p o d trz y m u ją c y c h ży cie .

W t y m z b y t ju ż s k o m p lik o w a n y m d la w ie lu k o n te k ś c ie szyb k o n a s tę ­ p u ją cych z m ia n s p o łe c zn o -k u ltu ro w y c h u s ta w o d a w s tw o m ię d z y n a r o d o w e , a w s z c z e g ó ln o ś c i e u ro p e js k ie i w s p ó ln o to w e , p o d jęło się n ie z w y k le tru d n e g o z a d a n ia p r z e ło ż e n ia n a ję z y k p r a w a w a r to ś c i s u g e ro w a n y c h p r z e z b io e ty k ę . C e n n ą p o m o cą w z ro z u m ie n iu te g o w y s iłk u je s t w ła ś n ie o m a w ia n a p o z y c ja L . M a r in ie g o , k t ó r a o p rócz in te re s u ją c e j treś ci, w z b o g a c o n e j o b s z e rn ą lit e ­ ra tu rą , p r z y b liż a b o g a ty d o ro b ek b io e ty k ó w w ło sk ich , p r z e ję ty c h - p o d o b ­ n ie ja k i m y - p r z y s z ło ś c ią za sa d , s u g e ru ją cy ch u z n a n ie g e n o m u c z ło w ie k a z a d z ie d z ic tw o lu d zk o ści, w y m a g a ją c e o d p o w ie d n ie j o ch ro n y p ra w n e j.