Widok Bycie singlem – współczesna moda, konieczność, czy ucieczka?

Pełen tekst

(1)Ann. . a. s. k !"ko. Bycie sin. b– wspó koniecznoĂÊ cz. ge. ce

(2) d a. y. c ec ?. 11 1 . ST$%SZCZ%&'%. Artykuï stanowi próbÚ fr()m*+,(r-./+*)0 02345 /6(7349( 43+)l3: ĝ-.3( wbpojed-+9Ú zbw-b0r5 ;<i=>i@B lif@D 7* 742Eïczesnej rzeF ./-734,0Ăci. WbPolsce funkcjonuje ponad piÚÊ milionów singli ibskaF l( ,*)0 f*+0m*+5 r0Ănie. ZbiorowoĂÊ singli nie stanowi jednorodnej )r52- spoG*./+*6 zbprzyczyn prawnych: *90+0m3./+-.h 0r(/ rEĝnych 2070HE7 ĝycia poza staG-m zwiÈz93*mI Konse97*+.6* tego zjawis9( sÈ rozpatrywane nie tylko wbperspektywie indywidualnejb– funkcjonowania ibrozwoju H(+*)0 czG073*9( 0r(/ 6*)0 20./5.3( 4/./ÚĂcia, al* takĝe wbkontekĂcie dïugofalowych skutków spoïecznych, zwiÈzanych zbob+3ĝeniem znaczenia rol3 742El+0,- m(GJeñs90Fr0H/3++*6 ib9r-/-45 demograficznego, oraz ekonomicznych, politycznych ibreligijnych. ./-l3. OWA KLUCZOWEb– SINGIELM SAMOTNONO, POSTMODERNIZM. K SL. SUPPQ$Y. Being SingB@b– Contemporary FasRiV=W. , or Escape^. X@[@<<i\]. b. _`j pqtuvwj pttjxzt{ t| }u~j p qp}xjtpq pvv|t | t`j z`j|x . . More than 5 million sin)l*4 function in Poland and the scale of this phenomenon is ¡¢£ ¤¥¥¦§¨ © ª«£ª ¬£ª § ¤ 4,3,5,* abhomo)*+054 social )r052 for le)(l and economic reasons as well (4 ®(r3054 r*(40+4 ,0 l3®* b*-0+H (bsteaH- r*l(,30+4h32I Th* .0+F sequences of this phenomenon are examined not only in an individual 2*r42*.,3®* b– of f5+.,30+3+) (+H H*®*l02m*+, 0f (bparticular person and their sense of h(223+*44: b5, (l40 3+ ,h* .0+,*¯, 0f l0+)F,*rm so.3(l eff*.,4 connected with reducin) ,h* 3m20r,(+.* 0f ,h* r0l* 0f ,h* m(rr3()*Ff(m3l- community and the demo)r(2h3. crisis as well as the r*(l3,-. *.0+0m3.: 20l3,3.(l (+H r*l3)3054I. K °%Y±²$³S. b– ´bSINGLE, LONELINESS, POSTMODERNISM 8#.

(3) ĂÊ, bÚdÈca doĂwiadczeniem kaĝdego czïowieka mniejsz Úksz Ú dzisiaj takĝe jednÈ zbbardziej znaczÈcych cech wspóïczesnoĂci ibzaczyna stanowiÊ bpodstawowych problemów spoïecznych. Systematycznie wzrastajÈ rozmiary tego zjawiska, poniewaĝ wzrasta równieĝ liczba ludzi samotn bw bw boru. Przemiany dokonujÈce siÚ aktualnie wbspoïeczeñstwie, powiÈzane zbrozwojem cywi bpostÚpem tec instrumentalizacjÈ e È takĝe sfery relacji miÚdz Èc cierpienie wielu ludzi na skutek doĂwiadczanej samotnoĂci ibpoczucia osamotnienia. Przede wsz È to dzieci pozbawione miïoĂci ibopieki rodzicielskiej, doroĂli ĝyjÈcy poje , za bodrzucone µ¶·¸¹º¸. ». ¼½ ¾¿À »Á. ¼½ ÂÃÄÅÆÁ¿Ç ÂÃÈÉÊ ÂÁ. ÉÊËÊÆ Ì. ¼ÍÎ ». ¼ÆÁÏ¿ Â¼Ã¿ÈÍÉÁ ¾ÄÂÄ»¼ÍÎ ÄÐÈÌ Ì. ¾ÁÌÈÍÉÁ Á. ¼Ñ. ÎÆÁÍÌÆ¼½ ÄÐÈÌ. ÒÌ¼ÂÃÊÆÍÉÁÇ ËÄÃ¼ÏÈÉ. ÓÔÕÖ×ØÙÚÛÜ ÝÞßÞÖÕà. áâãäåæ â. ». Ë¼ÆÏç. ÀÄ ÃÈÏ ÌËÊÍ¼ËÄ»È¾Á ÁÆÆÁ ¾¿À ÄÆÁ ÂÈ½ÁÇ ÄÂÄÀ¼ ÂÃÈÐÊÇ. ÅÄ½ÆÁÈÆÊ Á. éó. ÅÐÌÊÌ À¾ÁÂÏÁÍÎè. ĝne dro. êë ìíîïðñï. Ăc. ë. ĝe doĂwiadczenie samotnoĂci udziaïem wielu, to trudno zdefiniowaÊ pojÚcie samotnoĂÊ, bo jest ono niejedno binterpretowane na róĝne sposoby. Badacze problemu nie sÈ z o ĂÊ to stan, uczucie, czy sytuacja okreĂlonego typu. WyjaĂniajÈc to pojÚcie, wskazuje siÚ zarówno na pozytywne, jak ibnegatywne aspekty zwiÈzane zbkategoriÈ zjawiska poĝÈdanego ibniepoĝÈdanego wbjestestwie czïowieka 1. ïaw Kawula, analizu c z Ăci ibosamotS bspoïecznienia, wskazaï, iĝ ma ono swoje podïoĝe ps ne wbzachowaniu ludzi oraz jest dolegliwym uwewnÚtrznionym stanem ĂwiadomoĂci danego czïowieka powiÈzanym zbprzeĝywanym poczuciem dystansu wbstosunku do innych ibtÚsknotÈ rodzÈcÈ siÚ na t ĂÊ jest skutkiem niem zaspokojonej potrzeby intymnoĂci ibniewïaĂciwe nia spoïecznego. Dlatego jako samotne wskazuje osoby, które potrzebujÈ innych, by móc siÚ zbnimi komunikowaÊ ibtworzyÊ sat f Èce relacje 2 mbpodobnej ne analizuje zjawisko samotnoĂci Kr bOsiñska, wskazujÈc, ĝe: òÄ½Á½Ä. ÉÊÂÃ. ô. õö÷øõöù ú. ûüýþÿ. ü þü. ÉÊÒÄ. ÃÈÆÁÂ. É. ÉÈ»ÁÂÏÄ ÂÈ½ÄÃÆÄ. ¼ÍÎÁÍÌÆÊ Á. ¼½ Ã¾Êè. »ÍÌÈÂ ÂÈ½ÄÃÆÄ. ÒÄ »Ì½ÄÍÆÁÊÑ. ¼Â ÈÏÍÉÄÆ¿É. è. ÒÈÃ¼»ÆÊÉ ÅÊÐÂÅÊÏÃ¼»ÁÊ. ¼ÂÃ¼ÆÈ. P

(4)

(5) bRuszkii y wbpojedynkÚb– ucieczka od rodziny czy znak naszych czasów? ódě 2008

(6) b14. bKawula !"#$"%& w: E'e!e$#($e )"*Úcia ped+"+,-, /)"0e34$e* ibpracy 56789;7 <

(7)

(8) bLalak, T.bPilch, Warszawa 1999, s.b260-261

(9) 88.

(10) B=c>@ A>CgD@Eb– wspóïczesna moda, koniecznoĂÊ cz= Fc>@cGHIJ. to stan lub sytuacja, wbktórej czïowiek nie m0ĝe korzystaÊ zbwiÚzi miÚH/-040b07-.h GLczÈcych )0 /binnymi l5HMmi, ch0Ê pragnie ibpotrzebuje tego, nieraz tak bardzo, ĝe niezaspokojenie tego pragnienia ibpotrzeby zagraĝa jego zdrowiu ibĝyciu, abta9Je staje siÚ powaĝnÈ przesz90HL na Hr0H/* H0 040b34,*F )0 r0/7065: 070.+*6 4(m0r*(l3/(.63: 7+04/Ècej cenny wkïad wbdorobek o)El+0l5H/93 NI. 6*4,. Autorka nie poprzestaje na jednostronnym ujmowaniu analizowanego zjawisOQR TOQUTVW VWXUYUW VWZ[ \[U]^]_`È stronÚ. Wskazuje, ĝe samotnoĂÊ to takĝe stan lub s ¼Ã¿ÈÍÉÈÇ. w której moĝna zaspokoiÊ wïasnÈ potrzebÚ (wïaĂciwÈ kaĝdej osobie) dbshjnjpqnrq tuqsvx nq zbtrv sqxbx{ nrv|js}q}v~ ta93*6 samotnoĂci stanowi zagroĝenie Hl( 040b07*)0 rozwoju 3 Hl( 6(90Ăci sG5 ĝb- ./G073*9( +( r/*./ H0br( powszech+*)0I -Ê samymb– to znaczy móc swobodnie gospodarowaÊ swojÈ *+*r)3L J-.307L I. Tego typu samotnoĂci czïowiek poszukuje, bo jest elementem Ècym mu nabraÊ dystansu do rzeczyĂci, zachowaÊ równowagÚ ciaïa ibducha, sprzyja wïaĂciwej. kondycji fizycznej ibpsychicznej. Nie zagraĝa relacjom miÚdzyludzkim ibnie zamyka osoby na innych oraz siebie. Wówczas samotnoĂÊ jest czynnikiem ludzkiego rozwoju ĝnym aspektem zjawiska samotnoĂci sÈ jego ěródïa ibprz bt ¡ ¢£¡¤¥ ¦£§¡ £ § ¤¥È¨ è. ¶. ©ª «¬ ®¯«ª«ª °±²©³ ´¬®¬°«©´µ©³ ¶·¸¹ ¹·´µ©´µ« ®¬º»¯«»¼ ½ci ibosamotnienia: zewnÚtrzn¼ÍÎ ibwewnÚtrzn¼ÍÎ ¾è ¿ÈÏÄ ÅÐÌ¼Ñ ÀÁÂÃÂ ÁÄÅÃÚtrzne podaje siÚ: utratÚ kontaktu uczuciowego Ì. bliskÈ osobÈ zbróĝn. ¼ÍÎ. powodów: Ămierci, rozpadu maïĝeñ-. ÆÇÈÉÊ ÆËÌÍÎÏÐÍÑÒÌÓ ËÔÉÍÎ ÑÉÈÕÖÕÈÌÓÊ ×ÔÉØ ËÔÑÎÓÉěni lub kontakÙ Ã» towarzyskich, dyskryminacjÚ obyczajowÈ lub inneÒÄ Ã¼Å¿è. WspóïczeĂnie do ěródeï zewnÚtrzn samotnoĂci moĝna zalidoĂwiadczanÈ wbwielkich cz Ú powszechnÈ anonimowoĂÊ Û tempo ĝ blokowiskach, tzw. samotnoĂÊ wbtïumie), sz ¼ÍÎ. ¼. ÆÅè. ¼ÀÏÁÊ. ¼ÍÁÈ. Ü Ý

(11) bOsiñskÞ DoĂwiaßà; samotnoĂciá â ã8ä6å;6ĂÊ cæ8;8 ibniecæ8ç ;8 <

(12) è.bMatusiak Ý Þké êëëê

(13) b18

(14) ì Tamí

(15) b24

(16). î ïðñò óòbKawula, Samotnoôõö ÷ñøò ùúøòû üðñò ø÷ýĝe J.bKozielecki, þÿïowiek. lo o , Waa a

(17) bDuba, Edu dooh. wie. 58ä6å;6Ăci ibosamotni;8 ódě 2000

(18). bsytuacj. 8. K.

(19) ibbrak czasu na kontakty. binnymi ymi iĝszymi !cywilizacyjne ibtechniczne zwiÈzane teĝ zbkompute È, dominacjÚ popkultury ibruchliwoĂÊ spoïecznÈ zwiÈzanÈ zbciÈ "ym przemieszczaniem siÚ ludzi zbróĝnych powodów, nadmiernÈ urbanizacjÚ ibuprzemysïowienie. Szczególnym ěród# "em samotnoĂci dzisia ĝsze otoczenie czïowieka, wbktórym przychodzi on na Ăwiat ibwzrasta. Wbtym ja jest ro powinien uczyÊ siÚ pierwszym Ăro wz$%&w %'()*+. .bkontaktów miÚdzyludzkich oraz braÊ udziaï / ksztaïtowaniu wiÚzi emocjonaln1c2 3bwspólnotow1c2 43Údz1 czïonkami danej rodzin ĝ Ê jako potrzebÚ czïowieka, tymczasem nikt tam nie ma czasu dla nikogo. WbimiÚ wspó Ă siÚ spieszÈ, È jeszcze 56Ă zaïatwiÊ, coĂ zrobiÊ cz7 89:6;<Ê. Wbrezultacie swoim najbliĝ= s>?@ ABĂwiÚcajÈ kilka minut na dobÚ jed?nCD nE >FEGHBGÈ rozmowÚ. Tymczasem bez poĂwiÚconegI JKLMN OL PQJRS TLKSU ibprawidïowÈ komunikacjÚ nie ma szans, b Ê trwaïe Úzi interpersonalne. Dzisia Úzi lub utrata kontaktów ibnajbardziej odzbosobami bliskimi jest jednÈ zbnajczÚstsz Ăci ibpoczucia osamotnienia. czuwaln DruVX VrYZX Zr[\][\^ _X`fj^fĂci, okreĂlana jako ěródïa wep Útrzne, wskazuje na pewne cechy osobowoĂci poszczegól qtvx {|}~ vx qÚtrznt Ăwiat, strukturÚ charakteru czt |Ú emocjonalnÈ, zwïaszcza wbaspekcie jej niedojrzaïoĂci. Dot to miÚdz ¡¢¡£¤¥¦ĂÊ, sceptycyzm, wro§¦ĂÊ iba§¨©ª¡ «¨¡¬ ¢©® noĂci siebie, silna koncentracja na sobie, unikanie towarzystwa trudnoĂci wbokreĂleniu celu ibsensu ĝ brak zaufania inn ¯° ±²²³´µ¶ ·¸ĝnego typu lÚki. Józe¹ º°»±¼½¼´¾± ¿ wskazuje, ĝe jednÈ zbnajczÚstszych przyczyn tego zjawiska wbtej wewnÚtrznej jest nieadekwatn perspekt autoportret rozumie pewien zasób wiedz ïowieka obsam sobie, który reguluje teĝ jego kontakty zbinnymi osobami. Poczucie osamotnienia rodzi siÚ wówczas, gdy obraz ÀI jest zb mroczny ibczïowiek nie akceptuje samego siebie, nie lubi sie abwbkonsekwencji nie lubi inn ibnie umie nawiÈz Ê zbnimi kontaktu. Autor wskazuje takĝe, ĝe waĝnÈ przÁÂÃÁÄÈ samotnoĂci jest anachronicznÅ ÆÅÆÇÈÉ operacÅÊËÅ ÌÆÌÍÅ ÎÇÏÐ. ÒÄËÆÁÊÆÁÈ. Ñ. Ð¼ÌÈÍÉ. Ò. ÉÊÂÃ. É ÅÈÐÈËÄÏÂÈ¾ÆÁÊ ÆÈÉÀ¾Á. ËÄ»ÁÂÏ¿Ç. ¼Ç ÏÃ. ËÄÀÐÈ. ËÌÁÆÈÇ. ÏÁ½. ÐÊ ÆÈ¾Ê. ¼ ÃÐÈÏÃÄ»È. ¾ÆÊÒÄ »ÂÌ¼ÂÍ¼ ÒËÌÁÊ. ÀÄ ½¿ÂÌ. ¼ ÌÀ¿ËÄ»È. »Á. É ÀÐÈÏ »Á. ¼ÍÎ. ¼ÍÎ ÅÐÌ¼ÍÌ¼Æ ÂÈ½ÄÃÆÄ. »Æ. Ñ. ¼ÍÌ¼. ¼ÍÎÇ. ¼ÍÁÈÇ. ¼»ÁÊ. ¼ È¿ÃÄÅÄÐÃÐÊÃè òÐÌ¼ ÍÌ¼½ ÅÐÌÊÌ ¼ ÍÌ. ¼½. ¼Ã. Ñ. ÀÁÊÇ. ¼ÍÎ. ¼»È. Ñ ÒÓÔÕ ÖÕbKozie×ØÙÚÛÜ ÝÞßàáâãä áâãåàáæçâèéàáæÜ êëÕ ÙìíÕÜ îÕb241-243; por. taÚï. K0. íe J.bKozielecki, Psyæ696ðà;8 å6ñ8 58ä6òßày óarszawa 198ôõ.

(20) B=c>@ A>CgD@Eb– wspóïczesna moda, koniecznoĂÊ cz= Fc>@cGHIJ. ÆÅÆÇÈÉ czynnoĂciowy), który ksztaïtuje siÚ wbprocesie rozwoju ibsocjalizacji czïowieka. Podstawowym elementem teøÌ ÆÅÆÇÈù mu sÈ umiejÚtnoĂci spoïeczne powiÈzane wbsposób zasadniczÅ Ï budowaniem kontaktów miÚdzyludzkich. Uboøú ÆÅÆÇÈÉ ÌûÈù racyjny pociÈga za sobÈ brak wiedzy obzasadach wspóïdziaïania Ï innymi, takĝe wbksztaïtowaniu relacji, oraz brak umiejÚtnoĂci komunikacÊúü SamotnoĂÊ, jaýÌ Ðþĝne ÿudÏýúÈ dÌĂwiadcÏÈËúÈ pociÈga za soÈ okreĂlone skutki, które nie zawsze sprzyjjÈ wïaĂciwemu funkcÊÌËÌÐþËúu czïowieka. Moĝe bowiem powodowaÊ, ĝe straci on poczucie bezpieczeñstwa ibbÚdzie ĝÅ" wbniepewnoĂci, co zdarzy siÚ jutro. Ponadto moĝe wykazywaÊ nadaktywnoĂÊ Ð róĝnÅch dÏúÈdÏúËþch ýÇtÈÊ zadþËúÈÉ ma ÍÅÚ dÌûÌÐþdÏÈù nie go do licznych kontaktów ibodsuniÚcie myĂli obsamotnoĂci. Tm m m ĝe siÚ pojawiÊ s

(21) w noĂÊ sprawi, ĝe jeszcze wbwiÚkszym stopniu zwiÚkszy siÚ jeøÌ samotnoĂÊ. CzÚsto teĝ lÚk przed samotnoĂciÈ powodue e ucieczki, stÈd czïowiek szuka pocieszenia wbtïumie, gdzie doù ÉúËuÊÈ anonimowoĂÊ, wbnieformalnych grupach, narkotykach czy alkoholu, wbdziaïaniach agresywnych czy autoagresywnych. SþÉÌÇËÌĂÊ moĝe bÅÚ dla czïowieka destrukcÅÊËþ wbprzÅûþdýu gdy traktuje on swojÈ sytuacjÚ jako rozpaczliwÈ ibbeznadziejnÈ, ÐtÐcÏþÆ reaøuÊÈ panikÈ (podejmuje pochopne, nieprzemyĂlaù ËÈ dziaïania) ÿuÍ ÆýþÊËÈ bezradnoĂciÈ ÎûÌÊþÐúþ siÚ depresja)ü Moĝe uruchamiaÊ róĝneg !"#$%& '($$ * #+% ,#+ ÏþûÏÈcÏÈËúþ tïumienia, wyparcia, które jednak tylko poø" biÈ -./0 1023425. 067809:5.:57; <./79a=:a2> ?0:6.?=.:2-5 =btym zakresie moĝe b@A wiele. Warto jednak wskazaÊ ibna poz@B@CDE aspekty teøÌ ÏÊþÐúÆýþü SÈ ludzie, którzy wybierajÈ samotnoĂÊ zF GzHIÚdu na wartoĂci wyĝsze, wówczas dokonujÈ ĂwiadoJ ÉÈøÌ ÐÅÍÌu dÌøú ĝyciowej, rezyøËuÊÈ zbtrwaïych kontaktów ibwiÚzi miÚdzyludzkich wymagajÈcych nakïadu czasu ibwysiïku. Wówczas staÊ siÚ bardzieÊ ËúÈÏþÿÈĝni ibwolni, maÊ wiÚceÊ cÏþù su na okreĂlone dziaïania. Wbtakiej sÅÇuþcÊú samotnoĂÊ nie jest L Ktdïem niepokojów ibnieszczÚĂÚ ü ç. M NOPQ RQbRuszkiUViWXY Z[\] wbpojedynkÚb– ucieczka od rodziny czy znak naszZ[^ [_`bflnY pXQ WqrQY vQb43-47Q. ö÷.

(22) – wbkierunku singlizacji ïczesne ïeczeñstwa. {|}~| |} . Przemiany globalnego spoïeczeñstwa ibĂwiata pociÈgajÈ za È konsekwencje przede wsz bfunkcjonowaniu wspóï cÏÈÆËÈøÌ Éþïĝeñstwa ibrodziny. Doszïo tutaj do zakwestionoù ÐþËúþ istnienia jedynego modelu rodziny, poniewaĝ pojawiïy siÚ nowe (np. zwiÈzki kohabitacyjne czy maïĝeñstwa bezdzietù ËÈ zbwÅÍÌu ) ûÌÐúÈzane ze zmianÈ ocenÅ ÐþÇÌĂci dziecka ibtradÅcÅÊËÈøÌ ma"eñstwa, autonomizacjÈ cz"ÌËýtÐ rodÏúËÅ, relatÅÐúÏÉÈÉ wartoĂci ibzmianÈ norm obÅcÏþÊÌÐÅchü Wspóïù cÏÈÆËÈ relacje maïĝeñskie majÈ charakter egalitarny, oparty na ó ¡ ¢ £¤¥ ¦§ïowiek coraz czÚĂciej w¨© ¡ takÈ drogÚ ĝyciowÈ, która nie ïÈczy siÚ zbrodzinÈ jako stylem ĝycia. ¿ycie wbpojedynkÚ na zasadzie Ăwiadomego wyboru, czyli bycie singlem ÎþËøü ª«¬®¯b– pojedynczy) ÆÇþÊÈ ÆúÚ coraz czÚĂ°±²³ ´µ¶·¸ ĝyciowÈ, abnie powodem do wstydu czy piÚtnowania spoïeczneøÌü Uběródeï teøÌ ÏÊþÐúÆýþ ÿÈĝÈ takĝe zmiany pozycji kobiet nie tÅÿýÌ wbrodzinie, ale takĝe wbspoïeczeñstwie. NastÈù ûúï wzrost aktÅÐúÏþcÊú zawodowej kobiet ibtÅÉ ÆþÉÅÉ ÐÏÌÆÇ ich zatrudnienia, które ïÈczy siÚ zarówno zbkwestiÈ finansowÈ, moĝliwoĂciÈ rozwoju karierÅ ÏþÐÌdÌÐÈÊ Êþý úbsamorealizacjÈ. WaĝnÅÉ ÈÿÈÉÈËÇÈÉ ÇÅch zmian staï siÚ rozwój ruchów feministÅcÏËÅch ¹ü ºÌÿËÅ ÅËÈý nie stworzÅ" moĝliwoĂci karierÅ ÇÅÿù ko kobietom, ale takĝe mïodym mÚĝczyznom, wyksztaïconym ibzdolnym, co przed 1989 rokiem byïo niemoĝliwe. Wbobliczu kariery mïodzi musieli siÚ staÊ dyspozycyjni, mobilni, gotowi do poĂwiÚceñ, bÅ ÏdÌÍÅÚ odpowiednie kwalifikacje. . »¼½¾¿À Áïowem. na oïtarzu atrakcyjnej pracy zïoĝyli swoje ĝycie osoÂÃÄÅÆ ÃbroÇÈÃÉÉÆÊ ËÌÍÈÈtÎÌÏÌ ÉÐ ÎÃÑÎÐ ÑÐÅÒ ÏbrzeczywistoĂcib– ÝÞ ÓÔ ÕÖÔ× ÓØÙÚÛÜÙĂlony ß à. á NOPQ âQbSlanqY. AlternatZlã] formZ ĝZ[\` maïĝeñsko-rodzinneäå. lbponoæ. lå[_]bãZç èl\][\]Y âPékêV ëììëí. Z[\] wbpojedZãïÚb– ucieczka od rodzinZ [_Z _ã`ï cyt., s.b98-115; por. takíe W.bMajkOVvkiY Socjoðåä\` roæ ñ_\ãZY Vò ôåñ_\ã`b– bezcenny dar ibzadani]Y PUpQ J.bStalaY õQbOsewskaY öépO÷ 2006, s.b405Q î NOPQ RQbRuszkiewiczY. naszyc^. öx. [_`bflnY pXQ. øù úQbMorûéüüéY ýþ[^ålåĂÊ. daru zbsi]ÿ\]Y âPékêV ëì,ìY vQb195Q.

(23) B c«¯ ª«¬®¯lb– wspóïczesna moda, koniecznoĂÊ cz. c«¯c?.

(24) Ú, ĝe wolny rynek jest ěródïem mody na bycie sinøÿÈÉ þbzbdruøúÈÊb– realizuje wbpierwszej kolejnoĂci potrzeby konsumenckie pojedynczego ibzamoĝnego klienta, który oczekuje towarów ibusïuø ÐÅÆÌýúÈÊ ÊþýÌĂci 11ü ºÆÏÈchÌÍÈcù ne mass media takĝe majÈ swój udziaï wbpropagowaniu ĝycia wbpojedynkÚ. Moĝna tutaj wskazaÊ na kolorowe czasopisma oraz reklamy, takĝe na okreĂlone programy telewizyjne oraz filmy typu Przyjacie®¯e ®® ycB¯®e yd ya UÏuûÈ"ËúÈËúÈÉ ÇÈøÌ sÈ ksiÈĝki ibmodne poradniki, takie Êþý Dzienniki Brid¯ ¬¯ª Helen Fielding, Dobre ĝ c«¯ bpojed ¬Ú SteûhÈËþ hÌhËÆÌËþü WskazujÈc ibanalizujÈc przÅcÏÅËÅ ĝÅcúþ solo, nie moĝna pominÈÊ wspóïczesnych aspektów ideologicznych, które ïÈczÈ siÚ przedÈ ÐÆÏÅÆÇýúÉ zbpostmodÈËúÏÉÈÉ Í dcÅÉ ÏÈÆûÌ"ÈÉ poglÈdów róĝnych myĂlicieli kreujÈcych tendencje wbdzisiejszej kulturze, filozofii, ĝÅcúu spoïecznÅÉ úbpolitÅcÏËÅÉü ZnamiennÈ cechÈ postmodernizmu jest aøËÌÆÇÅcÅÏÉ kwestionujÈcy zdolnoĂci poznawcze ludzkiego rozumu ibprzyjmujÈcy antyracjonalnoĂÊ istnienia ibfunkcjoo Ăwiata oraz czïowieka. PostmodÈËúÏÉ zakïada ponadto relatÅÐúÏÉ ibistnienie nieuchwÅÇËÈÊ ÐúÈÿÌûÌÆÇþcúÌÐÈÊ oraz subiektywnej prawdyÅ 12ü .ÏÈcÏÅÐúÆÇÌĂÊ Ï kolei ÊÈÆÇ ÇþýÇÌÐþËþ ÊþýÌ ÏÿÈûÈý ç. zatomizowanych fr!"#$%& "'! (Ècych swojej racjonal) n*Ăci ibje+n*/i034 5067k076t8 :+;ni3< =6>3+50;si@i3/i s5=*<ni;A negÚ ÛØÙÜCÓÛC ußĂDÚEÙgÚ ÓÔDÙĝy zanegÚEÔÊ jaÛLÛÚDEØÙÛ FÜGH bÚ poszukiwania obiektywneIJ JbKLMN Ăwiata ibabsolutnych wartÚĂÕØ ÝOà. PÏÅ czym jeĝeli czïowiek traci znaczenie ibwartoĂci, wówczas poÊþÐúþ siÚ doĂwiadczenie apatii, pustki ibosamotnienia. Czïowiek ma problemy zbsamym sobÈ, trudno jest mu byÊ odpowiedzialnym za innych, dlatego wybiera ĝycie samotnÈ 1Q. Negacja racjonalnoĂci Ăwiata pociÈga za sobÈ odrzucenie racjonalnoĂci czïowieka, którego ĝycie jest akcydentalR STV TWXYZ[\]YSTV ^WX_`ST ^b chaos kosmosu ib zmierzajÈce øø NOPQ ré÷ĝeQ øm NOPQ pQbJucewiczY qñ]åðåä\` postmodernizmu abwspóïczesne zaävåĝenia roñ_\ãZY Vò ôåñ_\ã` wbtrosce obĝZ[\]b– KoĂciów lbtrosce obroñ_\ãÚY PUpQ öQbBucxz réY âérOViWU ëì,ìY vQb230-232Q. { |é÷ĝe, s.b232Q. ø. }. í. ø NOPQ ré÷ UY vQb240.. ö9.

(25) bnieokreĂlon Ălona, przestaje mieÊ ĂwiadomoĂÊ swojej wyjÈtkowoĂci ibszczególnej warto bkonsekwencji wbĝyciu etycznym wystÚpuje postulat peïnej dowolnoĂci, abmoralnoĂÊ jest pluralistyczna ibpermisywna, inù bautonomiczna, s bokazjonalna. Permis ÐúÏÉ moralny pociÈga za sobÈ gïównÈ zasadÚ ĝyciab– przyjemnoĂÊ. Zaïoĝenia postmodernizmu prowadzÈ wbnaturalny sposób nie tyÿýÌ dÌ hÈdÌËúÆÇÅcÏËÈÊ postawy, aÿÈ Çþýe dÌ úËdÅÐúduþù listycznej ibrozluěnienia wiÚzi spoïecznych, bo nie istniejÈ staïe elementÅ ÌdËúÈÆúÈËúþü ºbtÅÉ ýÌËÇÈýĂcie tracÈ sens wspólnotÅ miÚdzÅÿudÏýúÈ ibjakiekolwiek relacje, prawo bÅcúþ majÈ jedÅËúÈ zbpowodu egoistycznych pobudek ibdoraěnych celów ¡¢£ ¤¥¦§ obserwujemy przejĂcie ze spoïeczeñstw familiarnych do spoïeczeñstw indÅÐúduþÿúÆÇÅcÏËÅch 1¨ü ©ÌÿÈÊËÈ propozycjÈ postmodernizmu jest paradygmat toĝsamoĂci normatywnej, zbktóreøÌ ÐÅËúýþ ËúÈÌøþËúcÏÌËþ autokreatÅÐËÌĂÊ jednostki oraz kreacja wbramach przestrzeni spoù "eczno-kulturowej. Wbodniesieniu do toĝsamoĂci normatÅÐËÈÊ ûÌÐÆÇþïa wsûtïczesna idea ¯¬d¯ª ÎþËøa rodzaÊ) ýÇtþ ÌdËÌù si siÚ do okreĂlenia czïowieka wbaspekcie pïci. «¯¬d¯ª ÇÌ ûïeÊ ýuÿÇuÌÐþ ujmowana jako zespóï czÅËËúýtÐ, które powstajÈ Ð przestrzeni kulturowej ibodgrywajÈ decydujÈcÈ rolÚ wbksztaïtowaniu ĂwiadomoĂci pïcioweÊü ºbkonsekwencÊú czïowiek ÊÈÆÇ niejako efektem oddziaïÅÐþñ spoïeczeñstwa ibnorm konstruowanÅch przez kulturÚ. Osoba rodzi siÚ jako istota niedokoñù cÏÌËþ abswoje dopeïnienie osiÈøËúÈ przez kulturÚ. Zbkolei ciaïo ludzkie to pewne¬ ®¯°±²³ ´±µ¶®·±ï biolo¬·¸°¹º» ¼µ½®º´ ´ĝna swobodnie dysponowaÊ (modne prawo do wïasnego ciaïa). Ta¾¿À ÁÂÃÀÄĂcie pociÈga okreĂlone skutki wbtraktowaniu ciaïa ludzkiego ibsprzyja tworzeniu spoïeczeñstwa heterogenicznegÅ 1LÆ Ponadto idee postmodernistÇÈÉÊË promujÈ nowÇ ÌÇÍ ÎËÏÐÑ cji miÚdzÇÏÒÓÉÔÕËÖ× tak zwanej miïoĂci wspóïbieĝneÖe ÔÌóÎÐ ma zastÈpiÊ fundamentalne doĂwiadczenie miïoĂci ÖÐÔÅ trwaïeÖ ÎËÑ lacji miÚdzÇÏÒÓÉÔÕËÖÆ MiïoĂÊ wspóïbieĝnÐ ÅÓÊÅØÕ si ÓÅ ÍÎÉËÏÅÌÑ ÙÚÛÜ ÙÝÞßàáàâÝÈzujÈcych ibniekrÚpujÈcych zwiÈzków ibznajomoĂci, powiÈzanÇÈã zbdoraěnÇäÕ doznaniami ibdoĂwiadczeniami ç. å. ø NOPQ ré÷ĝeY vQb233-234.. æ Por. K.bSlany, Modele ĝycia rodzinnegåY çèéékê ëëëìììíY vQb30Q. ø. ö~. øM NOPQ QbJucewiWXY Iñ]åðåä\` postmoñ] ã\_çþ abwspów[_]bã] zagroĝenia p v rodzinZY éPrQ WqrQY vQbëîìzëîïQ.

(26) B c«¯ ª«¬®¯lb– wspóïczesna moda, koniecznoĂÊ cz. c«¯c?. ÍÎÉÇÖËäÊËñÅ napiÚcia. Cel tych relacji jest utylitarny Ç 1Æ òËØÌ ÌÅ bardzo doôõö÷ø ùöúø öûø üõýþõÿo ĝycia wbpojedynkÚ zbwyborub– singli, czy teĝ zwiÈzków kohabitacyjnych okreĂlanych jako LAT (L« «¬ Apart Togetherb– razem, ale oddzielnie) ÅÎÐÉ LIL (L ¯ «¬ L ¯ªb– ĝycie zbukochanym), które nie zakïadajÈ wspólnego ÉÐäÕËØÉÔÐÊÕÐ× abtakĝe model maïĝeñstwa bezdzietneñÅ d«¬ª (d d®¯ «¬cl¯e ¬ «dª – podwójnÇ ÓÅÈãóÓ× ÎÐÔ ÓÉÕËÈÕ)Æ Ðĝnym eÏËäËÊÌËä za"Åĝeñ postmoÓËÎÊÕÉäÒ× wp"ÇyÐÖÈcm b sigi. i oraz tworzenia nietrwaïc

(27) Èzków, ÖËØÌ indÇyÕÓÒÐÏÕÉäÆ Ubpodstaw indÇyÕÓÒÐÏÕÉäÒ leĝÇ ØÐäÅÎËÐÏÕÑ z ÚdÈca waĝniejsza niĝ relacje zbinn Èĝanie za wïasnymi aspiracjami ĝyciowymi oraz dÈĝenie do peïnej wolnoĂci ÇÈÕÅyËÖ wb ÔÐĝÓÇä aspeÔÈÕË ibwymiarze, co pociÈga za so odrzucenie wszelkich autorytetóy 1¹Æ .ÍÎÉÇÖÐ ÅÊ ÔØÉÌÐïtowaniu osoby energicznej, przebojowej, silnej psychicznie ibkontaktowej na r !r"# $"%&'&%*+ & ,&$ -" &'$%r/ ciedlenie wbĝÇÈÕÒ ÅØÅ ÕØÌÇäÆ 0123w42567489 9:ĝe stanowiÊ przeszkodÚ wbksztaïtowa; n<= >?<@A<BC DE?FBG< H<ÚdzI?=lJA<BC <bwbbudowaniu zwiÈzków, wbktórÇÈã spotÇÔÐÖÈ siÚ indÇyÕÓÒÐÏÊÅĂci wspólnie majÈce tworzKM jednÈ spójnÈ caïoĂM NOP QRSTUVWXY UXÚzi to proces nieïatwK ibdïugotrwaïy, tymczasem wspóïczeĂnie wbcenie sÈ szybkie zyski ibdominuje natÇÈãäÕÐØÌÅyÅĂÊ: chcÚ ibmam. Ksztaïtowanie wspólnoty to budowanie „my” zbodrÚbnych „ja” przy zachowaniu odpowiedniej autonomii, co ïÈczÇ ØÕÚ zbpowstawaniem napiÚÊ ibkonfliktów. DroZa [\]^_aèa fhjk paqpjà teÚ od poznania ibakceptacji siebie, jakim siÚ jest. Gdy czïowiek zna siebie, chce ibpotrafi poznawaÊ innÇÈãÆ Wówczas moĝe zrozuÑ äÕËÊ druñÕËñÅ ÕbzaakceptowaÊ ñÅ ÌÐÔÕä× ÖÐÔÕä ÖËØÌ× ËÉ ÉäÕËÑ niania ibwuvx{|u|}~} { ~} x}{~} {Údzu } ib„my”. Chodzi obwyzbycie siÚ e bez w ¡¢£¤¥£ ¦¥Ú siebie) oraz odnalezienie wïaĂciwej miar dla rzeczÇ yÐĝnÇÈã ibmniej waĝnÇÈãÆ Ta perspektÇyÐ okazuje siÚ dla wielu zbyt trudna, gdy liczy siÚ tylko moje „ja”. CzÚsto poprzeczka oczekiwañ zostaïa tak wysoko podniesiona, ĝe nikt. § ¨©ª« ¬®ĝ¯«. 1. °± ¨©ª« ¬®í¯² ³«b239.. 2´ µ¶·¸ ¹¸bRyĂ, º»¼½¾¿À¾ Á¾Â¼Ã½¾ ¿¼ÄÅonÆóÇÈ ÉÊ ºËÃÌÍÇ¼ÀÎ¾ ÏÍ ĝycia wbroÐÑÒÓÒÔÕ KsiÈĝÖ× ÐØ× Ó×ÙÚÑÛÚÒÔØÒÜ roÐÑÒÚÝÞ ibwycßàÞ×ÞÚÝÞ, reá« â«bOstrowsã² M.bRäå, Warszawa 1999, s.b105«. öð.

(28) ÊÕË ÖËØÌ wbstanie im sprostaÊ. Czasami takĝe ïatwieÖ ÖËØÌ siÚ rozÑ ØÌÐÊ, niĝ bÇÚ zbsobÈ ibĝÇÚ samotniË èéÆ êëìí îïðñòðñôÚ wyboru drogi ĝycia solo wskazuje siÚ takĝe zjawisko neoromantyzmu, czyli szukania ksiÚcia zbbajki na biaïym koniu, prowadzÈce do tworzenia nietrwaïych zwiÈzków ibnegatÇyÊÇÈã ÓÅĂwiadczeñ zniechÚcajÈcÇÈã ÓÅ ĝÇÈÕÐ yË yØÍóÏÊÅÈÕË maïĝeñsko-rodzinneÖÆ õÅÊÐÓÌÅ ybobecneÖ ÔÒÏÌÒÎÉË ÖËØÌ ÍÎÅäÅÑ ö÷øù öúûüúýþ üýÿ÷þa û÷üù ø÷ üû÷øùþúøù úö Èzku þúùÿ peïnym emocjonalnych uniesieñ ibwzlotów. Ten typ zwiÈzku jest burzliwÇ× ÐÏË ÍÎÉËÓË yØÉÇØÌÔÕä ÔÎóÌÔÕ ÕbnietrwaïÇÆ .ÕË ÖËØÌ ybstanie sprostaÊ próbie wzajemnej bliskoĂci, poznawania siebie zarówno wbaspekcie pozytywnym, jak ibnegatywnym. Wbrezultacie oso Ç ÒÊÕÔÐÖÈ nastÚpnycã ÉyÕÈzÔóy× Ç ÊÕË ÎÅÉÈÉÐÎÅyÐÊ siÚ po raz kolejny ibnie cierpieÊ. DecydujÈ siÚ na bycie singlem èèÆ ZĝonÈ perspektywÚ powoduje zjawisko lÚku mïodyc

(29) rutynÈ, co zbkolei pociÈg È ucieczkÚ wbsamotnoĂÊ lub tworzenie luěn Èzkó Ceni z !"# bo nie ma wbnich zobowiÈzañ ibÖËØÌ yÕÚksza dbaïoĂÊ osób obsiebie, abwbrazie trudnoĂci ïatwo jest siÚ wÇÈÅ$ÐÊ, bez konsekwencji prawnÇÈãÆ %ÐÔÕ ÉyÕÈzek moĝna zakoñczÇÚ praktÇÈÉÊÕË Ébdnia na dzieñ, spakowaÊ walizkÚ ibzamknÈÊ drzwi za sobÈ. PomiÖÐÊË ØÈ tutaj konsekwencje emocjonalne ibduchowe, bo przeĝÇyÐÊË ØÈ wewnÚtrznie ibludzie stojÈcy na zewnÈtrz mogÈ tego nie dostrzec, zwïaszcza ĝe uruchamiane sÈ róĝnego typu mechanizmy obronne. Mïodzi okreĂlajÈ taki zwiÈzek jako ïatwiejszy, wygodniejszy niĝ maïĝeñstwo, bo ÖËØÌ ÌÅ ÉyÕÈzek bez zobowiÈzañ, abmaïĝeñstwo zakïada wspóïzaleĝnoĂÊ, wspóïodpowiedzialnoĂÊ. Stoi za tym mit maGJeñstwa ja&o '(bó)*+ romantyzmu, &tó,+ mierca wsz+st&i*h '(&o*h(0+*h )-ĝ sam+m (&t1m prz+,'12 *'10i(3 WtrÈca wbd+b+ ,-t+0+4 5bktórej atrakc+)0( miïoĂÊ zmien67 86Ú wbnudn9 :;<:=7n69> ?:@A<B<C78:=9D E9Fn9 9n@GCH7I JKL JMNOPQRQS MTUVKMNWX UbkomplementQ JMYU[MWÈ, abpojawia siÚ &o0i1*'0oĂÊ ĝycia ze sobL , b( 0(51t b+*i( li t+l&o obo& si1bi13 ^_ \5iÈzek nieformalny ma jakoby przed tym uchroni] 3 -/. `° ¨©ª« e«bBïasiak² fÐÐÑÒ×ïÛÞ×ÓÒ× wÛÚßàÞ×ÞÚÑÔ wbrodzinie. Zaj×ÐÓÒÔÓÒ× wypr×ÓÔ² âªãqv x{|x² ³«b12-13. `` ¨©ª« }«bRuszkiewicz² yÚÒÔ wbpojedÛÓÖÚb– ucieczka od rodzinÛ naszycß ÚÑ×~ÝÞ² á« ä¬«² ³«b136« . æç. ÚÑÛ ÑÓ×Ö. A.badyĝyñski, Maïĝeñstwo? Nie dziÚkujÚ! Rzecz obprzyczynach nieza. ÞÒÔr×ÓÒ× zwiÈzÖÝÞ² v RoÐÑÒÓ× we wspówÚÑÔ~ÓàĂcÒ² ª¯á« e«baáäĝyñsã² Wroc v x{{² ³«b266«.

(30) . b– wspóïczesna moda, koniecznoĂÊ cz . õÅÊÐÓÌÅ ÓÉÕØÕÐÖ ÎóyÊÕËĝ czïowiek pragnie posiadaÊ wszystko natychmiast. ¿yje chwilÈ. WiÈĝe siÚ to ze zjawiskami, które sÈ okreĂlane mianem kultury globalnej (czyli kultury oderwanej od jakieñÅÔÅÏyÕËÔ kontekstu, co znajduje odzwierciedlenie miÚdz bmiÚdz ¡¢¡ £¤¥¦ §¨¤©ª¤¦ « ¥¡¤£ª« ¬®¯° ±°²³°´µ¶· ¸±¯³¹º »¼±±È jest powstanie nieuchwytnej toĝsamoĂci lub wyimaginowanej przyszïoĂci; majÈcej charakter ½¾¿À¿ÁÂÃÄÅÆ ÇÈ¾ÃÉÇÃÂ¿Ècej siÚ ÉÃ ÊÁËÈ¾ÊËÃÌÄÈ¾Ë ÍÈÂÎÃÏÅÀ¿Ç¾Ê ÎÃĝsamoĂci, jak ñÓÇ Ç zawieszonej wbpróĝni èÐ) ÅÎÐÉ ÌÇÍÒ ÑÑ× która odnosi siÚ do nawÇÔÒ ibkoniecznoĂci ĝÇÈÕÐ wbnatÇÈãäÕÐÑ stowoĂci. SÇä ÅÏËä tej kulturÇ ÖËØÌ ÌÎÕÐÓÐ ÒÑ foodÓ ÒÑ ÔÓ ÛÜ ÕÖ×Ø ÙÖÚ Ú Ý Þßàáâáã áäåæçèéâäêåëìëĂci odbywa siÚ nieustaní ÊÕË èî, sprzÇÖÐÖÈ temu zdobÇÈÉË cÇyÕÏÕÉÐÈÇÖÊËï telefon komórkoyÇ× ØÉÇ ÔÕ ÔÅäÍÒÌËÎ (É ÇÌ yÅÏÊÇ ÓÎÐĝni mïodych), Internet itp. Ta natðñòôõö÷øùúùĂÊ wbkomunikacji powoduje, ĝe wbradðûöüýð þÿpþ pĝa siÚ znaczenie miejsca, wbktórym þÚ czïoyÕËÔ× znaczenie kategorii oddalenia, takĝe ibprywatnoĂci oraz intÇäÊÅĂci. WbzwiÈzku zbtÇä ÓÅĂwiadczalne jest wspóïczeĂnie kurczenie siÚ czasu ibprzestrzeni. Tendencja natÇÈãäÕÐØÌÅyÅÑ. c

(31) c ĝ relacji zbdrugim czïowiekiem. Jeĝeli wszystko ma byÊ natychmiast, wbzasiÚñÒ ÎÚku, to równieĝ ciaïo bliskieÑ ñÅ czïowieka, abpotem wspólne mieszkanie bez zobowiÈzañ, czÚsto bez emocjonalnego gĝowania. Przyspieszone tempo ĝycia wiÈĝe siÚ zbtym, ĝe mïody czïowiek ciÈgle poszukuje nowych wraĝeñ, chce osiÈnÈÊ natychmiastowe r oraz przyjemnoĂcÕ è7Æ yÕÈzek maïĝeñski nie mieĂci siÚ wbkateÑ ñÅÎÕÐÈã kultury ÑÑ× ñÓÇĝ jest to dïuñÅ$ÐÏÅyÐ inwestycja, yÇäÐñÐ przygotowania, wysiïku, podjÚcia odpowiedzialnoĂci ÉÐ ØÕË ÕË ÕbinnÇÈã ÅÎÐÉ (Ð äÅĝe przede wszÇØÌÔÕä) ÌÎyÐïoĂciÆ ïodzi wspóïczeĂnie wbpierwszej kolejnoĂci chcÈ osiÈgnÈÊ !d"!#$%d&$ '()*%' %)!&!+$*,&-. *,-/$ (ĝywajÈc potoczne0! `4 Por. Z.bMel©³ã² PonowoczesnoĂÊ: miÚÐÑÛ jØàp×ØÒÑiÔiÜ amerÛÖ×ÓÒÑ×ÚaÈ ibfundamÔÓ1×ØÒÑiÔi² v PsÛÚßàØàjÒÚÑÓà2ÔÐÙÖ×ÚÛaÓÔ aspektÛ 3rÑÔ~ÒØÔÓÒ× ~Û~1Ô2 iàÞÔjàÜ red. J.bBrzeziñski² 5«bKwieciñski² 6©ª8ñ 2000² ³«b166-167«. 9 ¨©ª« ¬®ĝ¯« `: ¨©ª« e«baáäĝyñsã² M×w;eñstwo? Nie ÐÑÒÚÖÙaÚ< RÑÔÚÑ obprzyczynacß ÓÒÔ2 zawierania zwi=ÑÖÝÞ² ª¬« ä¬«² ³«b264« `> ¨©ª« 5«bMel©³ã² KÙØ1Ùr× instant: paraÐàÖ~Û pop-toĝsamoĂci² v EÐÙÖ×Úa× wbczasacß 3à3ÖÙØ1ÙrÛ² ª¯á« ?«bBurszta, A.b á¯ 6h©ª¯v³ã² Byá@©³ 2002, s.b14-18; por. taãíe A.baáäĝyñsã² Maw;eñstwo? Nie ÐÑÒÚÖÙaÚ< RÑÔÚÑ obprzyczy2 Ó×Úß ÓÒÔÑ×ÞÒÔr×ÓÒ× ÑÞÒ=ÑÖÝÞ² ª¬« ä¬«² ³«b264« `. HABCzADFC GCIJALNDONPQ. æ.

(32) TUVWĂlenia, ustawiÊ siÚ materialnie. ZbtXY ïÈczÈ siÚ odpowiednie wyksztaïcenie oraz posiadanie dobrego zwodu, który ma wbprzyszïoĂci przynieĂÊ pieniÈdze, karierÚ ibsukces. Te zamieZ V[W\]^ wyma_^`È dïu_]W_T \Ûïadu czasu ibpracy, stÈd wydïub a siÚ okres samodzielnoĂci ekonomicznej. WbznacznXY efTjb niu to zjawisko jest wspierane przez samXkq rodziców, którzX ciÈgle powtarzajÈ: „Najpierw skoñcz studia, popracuj trochÚ, abpotem pomyĂs Tbma"eñstwie” 2tu vV[X k[XY wbnastÚpnej UTb sW`\TĂci sÈ znowu zdziwieni, ĝe ich prawie czterdziestoletni syn x{|} |~} ~bon przecieĝ dopiero ma samochód ibmieszkanie, ale zbyt maïe, by mógï zaïoĝyÊ rodzinÚu Ăwiadczamy pewnego paradoksu, poniewaĝ zbjednej stro ÈÚcia cywi È wspó nemu czïowiekowi codzienne ĝycie, skracajÈ odleoĂÊ prze efV[W\\È miÚdzy luděmi, abzbdrugiej nie zbliĝajÈ ich psychicznie do siebie, nie poma_^`È budowaÊ wiÚzi. Przeciwnie, powodujÈ wzajemne emocjonalne oddalenie ibsamotnoĂÊ, czÚsto ibobcoĂÊ, czy nawet wrogoĂÊu. ¡¢£¤¥¦b– §¢¨ © ¡ ¢bª§«ª ¬¨¢ ¬¦ ®\^s][¯`Èc zjawisko singli wbspoïeczeñstwie polskim, trzeba zaznaczyÊ na wstÚpie, ĝe niewiele jest naukowych opracowañ empirycznych ibteoretycznych diagnozujÈcych ibopisujÈcych tÚ kwestiÚ. Ponadto przyczyny tego zjawiska sÈ róĝnorodne, stÈd ibsama _V¯j^ jest zróĝnicowana ibniejednorodna. Wskazuje siÚ, ĝe single °,-±( s±o 1*'0( pojawiajÈ siÚ wraz zb ²ob,ob+t1mb– na ²'i1 to o² ²(50( popul(,0+ wzorzec ĝycia. Zasa²0i*'( ³´µ¶ ¶·¶¸³ ¹ºĝliwoĂÊ zarabiania na takim poziomie, b» ¼º³´½»¾¿ ja&o. G. \(*ho. cza osob( b+G( 5bstanie uiĂciÊ opG(t+ zwiÈzane zbutrzymaniem bzaspokoiÊ inne potrzeby+ ^À3. mi1s'&(0i( i. StÈd najczÚĂciej okreĂla siÚ singla jako czïowieka samotnego zbwyboru, niezaleĝnego, takiego, który nie wiÈĝe siÚ na staïe,. ÁÂ ÃÄbaÅÆĝyñsÇÈÉ ÊËÌÍeñstwo? Nie ÎÏÐÚÑÒÓÚÔ ÕÏÖ×Ï ØbprzyczynacÙ ÚÐÖÏËÛÐÖÜ rania zwi=ÑÖÝÞ² ª¬« ä¬«² ³«b264« æS. `± } «bRuszã ¯v² ÛÚÒÔ wbpojedynkÚb– ucieczka od rodziny czy znak naÑÛÚß ÚÑ×~ÝÞ² á« ä¬«² ³«b9«. ~.

(33) . b– wspóïczesna moda, koniecznoĂÊ cz . ÝÞßàáâÞ ãäåÞæçèáâÞé êëìãâíÝÈcego siÚ na realizacji swoich ambicji ibmarzeñ. Bardzo czÚsto jest to osoba oddajÈca siÚ pracy zawodowej, majÈca czas ibpieniÈdze, ale gïównie dla siebie. Dlatego [`^w]eUT to, bÚdÈce nowÈ jakoĂciÈ ĝycia promujÈcÈ nowoczesb \TĂÊ, wygodÚ ibbrak zobowiÈzañ, wbwiÚkszym stopniu dotyczy osób ĝyjÈcych wbduĝych miastach. Sin_sWY najczÚĂciej jest osoba miÚdzî ïðñ òb55. rokiem ĝîóôòõ ö÷øùò úûü÷ ýôûþòÿûĝna zawodowTo nie ma sta"W_T partnera ibĝyje we w"ê\XY gospod^Vefw]W y 0. btym kontekĂcie bycie singl yg l pod warunkiem, ĝe jest siÚ mieszkañcem duĝego miasta ibma siÚ wysokie dochody. Wskazuje siÚ, ĝe wzrastajÈca liczba singli wbnaszym kraju jest przejawem kryzysu relacji damsko-mÚskich oraz za"^Y^\]^ jTk[¯k]^ wejas\TfX Y]Úd[Xs¯d[U]W` 3éu. ¿ycie wbpojedynkÚ staje siÚ wspóïczeĂnie takĝe specyficznÈ modÈ. Osoby ulegajÈce temu zjawisku promujÈ stan samotnoĂci `ÛT w^ĝny ibnie _TVe[X Td ĝycia rodzinne_Tu

(34) s^fW_T fWĝ pojÚcie singl^ [Tef^`W efTj\]TwW wjVTw^d[T\W wbmieèkW TUVWĂleñ: stara panna, starX U^w^sWVo UfaVW ef^`È siÚ niejako archetXjWYo jTb niewaĝ dzisia` e^YTf\TĂÊ nie wskazu`W \^ ]\\TĂÊ ibodmiennoĂÊ. SfÈd singiel to raczej ktoĂ, kto zauwaĝyï korzyĂci ibprzyjemnoĂci zbĝycia wbpojedynkÚ oraz cieszy siÚ tÈ perspektywÈ. Nieba [\^k[W\]W jV[Xj]e¯`W e]Ú tutaj presji spoïecznej, która podkreĂla rolÚ kariery zawodowej jako waĝnego czynnika decydujÈcego znaczeniu osoby. Równieĝ pracodawcy chÚtniej zatrudniajÈ sin !"#$% bnastawione na sukces zawodowy &2' vT[XfXw\XY êjWUfWY ĝycia wbpojedynkÚ moĝe byÊ fakt, ĝe single posiadajÈ wiÚcej czasu dla siebie ibmogÈ nim dowolnie dysponowaÊ. StÈd czÚĂciej niĝ osoby ĝyjÈce wbzwiÈzku myĂlÈ obwïasnXY VT[wT`¯o ]\wWef¯`È wbsiebie, biorÈ udziaï wbkursach j(zykowych, szkoleniach podnoszÈcych kwalifi)*+j, /1*4 1/45i6 `^`Ècych zainteresowania. Nie muszÈ rezy_\Tw^Ê zbnicze_T ds^ drugiej osoby, nie muszÈ uwzglÚdniaÊ jej potrzeb czy szukaÊ kompromisu. DysponujÈ caïkowitÈ swobodÈ wbor_^\][Tw^\]¯ sobie codziennoĂci, zgodnie zbwïasnymi potrzebam] 77u. 8 9:;< =<bJaniszewsk>? @ABCDE? FW G;:GzHI JKKL? M; N< OP 9:;< Q<badRíRTski, UVïĝeñstwo? Nie dziXYZ[Ú! \]E^] obprz_^]_BV^n niezawierania zwiÈzYów? >;`< bR`<? t<b264< Oc 9:;< Q<bJucewicz? ehEmDmCAV postmodernizmu abwspóïczesne zagroĝenia roh]AB_? >;`< bR`<? t<b240< OO 9:;< Q<bp;>`>? qwAE rwVs]E uABCDV? Fvx>;>k`H;RI JKK{? M; {|}N~? t<b27< 3. ææ.

(35) Ècym odïamem singli jest quirkyalones. Pod pojÚciem tym kryje siÚ osoba pozytywnie zakrÚcona ĝyjÈca wbpojedynkÚ, co wynika zbtïumaczenia tego sïowa. Geneza tego okreĂlenia dotyczy osoby Sashy Cagen 34. Quirkyalones (QA) to grupa ludzi, którzy ĝyjÈ sami, ale nie sÈ samotni (wolny, abnie samotny 35). SÈ to osoby bez kompleksów, które zwykle wykonujÈ wolny zawód, angaĝujÈ siÚ wbspoïecznÈ dziaïalnoĂÊ zawodowÈ stowarzyszeñ czy wolontariatu albo prowadzÈ dziaïalnoĂÊ artystycznÈ, realizujÈ swoje zainteresowania ibpasje. ProwadzÈ bujne ĝycie towarzyskie, majÈ wielu znajomych ibprzyjacióï. Osoby te majÈ swoje ulubione ksiÈĝki, piosenki, czynnoĂci ibnawyki (np. przesiadywanie wbparku ibobserwowanie ludzi, pieczenie chleba, puszczanie latawców, wypoĝyczanie filmów, których nikt nie lubi oglÈdaÊ), wspólne dla caïej grupy. QA lubiÈ robiÊ ze swojego ĝycia komediÚ, traktowaÊ je zbprzymruĝeniem oka jako zabawÚ, happening, spektakl. SÈ zabawni ibmajÈ poczucie humoru. PozwalajÈ sobie na bycie dzieckiem, na naiwnoĂÊb– takĝe wbstosunkach mÚsko-damskich. Zbbraku sukcesów wbtym wymiarze uczynili swój atut. Maïĝeñstwo, Ăwiat zbdzieÊmi, wydaje siÚ byÊ nieskoñczenie nudne ibodlegïe. (…) Od reszty spoïeczeñstwa róĝniÈ siÚ jedynie tym, ĝe nie majÈ staïego partnera. AkceptujÈ staïy zwiÈzek pod warunkiem, ĝe bÚdzie on wsparciem, abnie ograniczeniem samorealizacji 36.. Masahiro Yamada wprowadziï ponadto pojÚcie spoiled singiel, dotyczÈce osób peïnoletnich, pracujÈcych zawodowo, ale mieszkajÈcych zbrodzicami oraz bawiÈcych siÚ ibkorzystajÈcych zbbeztroski swobodnego ĝycia. Nie zakïadajÈ one rodziny prokreacyjnej, nie tworzÈ takĝe jednoosobowego gospodarstwa domowego. Mieszkanie zbrodzicami daje im poczucie 34 S.bCagen uĝyïa tego pojÚcia po raz pierwszy na przyjÚciu ubznajomych wbsylwestrowÈ noc 1999 roku, gdy obpóïnocy dostrzegïa wokóï siebie niemal wyïÈcznie samotnych, ïÈcznie zbsobÈ. Wówczas zbzadowoleniem stwierdziïa „JesteĂmy quirkyalones”. Formalnie zdefiniowaïa to pojÚcie wbfelietonie opublikowanym wbniezaleĝnej gazetce „To-Do-List” wbSan Francisco. Felieton doczekaï siÚ licznych przedruków wbwiÚkszych gazetach. Ostatecznie wydaïa ksiÈĝkÚ Quirkyalone. Manifest Bezkompromisowych Romantyków, która miaïa charakter „zeszytu zïotych myĂli”, opisywaïa naturÚ QA. Por. D.bRuszkiewicz, ¿ycie wbpojedynkÚb– ucieczka od rodziny czy znak naszych czasów?, dz. cyt., s.b128. 35. . Por. S.bMorgalla, DuchowoĂÊ daru zbsiebie, dz. cyt., s.b196.. D.bRuszkiewicz, ¿ycie wbpojedynkÚb– ucieczka od rodziny czy znak naszych czasów?, dz. cyt., s.b129. 36.

(36) b– wspóïczesna moda, koniecznoĂÊ cz . ñstwa materialnego ibemocjonalnego. Tymczasem. inni podejmujÈ trud ĝycia wbrodzinie, wychowania dzieci, pracy spoïecznej, zbktórego korzystajÈ wszyscy czïonkowie spoïeczeñstwa, wbtym takĝe single. WbPolsce pojÚcie to funkcjonuje jako pasoĝytujÈcy single 37.. Koszty ĝycia wbpojedynkÚ W zakresie skutków ĝycia wb pojedynkÚ wskazuje siÚ na dïugofalowe skutki spoïeczne dotyczÈce degradacji roli rodziny, spadku zawieranych maïĝeñstw oraz obniĝenie siÚ, ibtak niskiego, przyrostu naturalnego, abtakĝe na konsekwencje ekonomiczne, gdyĝ gospodarstwa prowadzone dla ibprzez jednÈ osobÚ nie sÈ ani ekonomiczne, ani ekologiczne, oraz na konsekwencje psychologiczne ibduchowe 38. Styl ĝycia okreĂlanego jako singlowanie odnosi siÚ czÚsto do motywu podwójnego przekazu 39 lub dwóch twarzy 40 singla. Przejawia siÚ to tym, ĝe na zewnÈtrz, wĂród ludzi single sÈ otwarci ibprzedsiÚbiorczy, abprywatnie niedostÚpni ibnieufni. Wynika to zbpsychologicznych kosztów takiego ĝycia. Wielu osobom, które nazywajÈ siebie singlem, wbrzeczywistoĂci brakuje partnera. Zdarza siÚ, ĝe intensywnie poszukujÈ partnera, czÚsto na siïÚ, by zapewniÊ odczuwanÈ pustkÚ. Wbkonsekwencji czÚsto zmieniajÈ partnerów ibnie potrafiÈ zbudowaÊ trwaïych zwiÈzków, bo nie umiejÈ budowaÊ wiÚzi. Niektórzy tÚskniÈ za miïoĂciÈ ibbliskoĂciÈ, ale nie wierzÈ, ĝe moĝe to ich spotkaÊ ibostatecznie nie nawiÈzujÈ bliskich relacji. Rzadko siÚ przyznajÈ, ĝe marzÈ obrodzinie ibdzieciach. Tymczasem ĝycie wbtakim dualizmie jest uciÈĝliwe ibtrudne, co wiÚcej, przyczynia siÚ do powstawania przeszkód wbrelacjach miÚdzyludzkich. Zbjednej strony single bojÈ siÚ bliskoĂci ibunikajÈ jej, zbdrugiej nie chcÈ teĝ dominacji partnera ibpodejmujÈ dziaïania zbtym zwiÈzane. Zdarza siÚ, ĝe bycie singlem stanowi bezpieczne schronienie 37 Por. tamĝe, s.b129; por. takĝe A.b¿urek, Single. ¿yjÈc wbpojedynkÚ, Poznañ 2008, s.b24. 38. Por. S.bMorgalla, DuchowoĂÊ daru zbsiebie, dz. cyt., s.b197.. 39. Por. tamĝe, s.b198.. 40. Por. A.bKrata, Dwie twarze singla, art. cyt., s.b26-30.. .

(37) licznych rozczarowaniach, zranieniach ibodrzuceniach, tak-. ĝe tych zbdzieciñstwa 41. Koszty ĝycia wbpojedynkÚ sÈ odczuwalne wbznacznym stopniu wbperspektywie upïywajÈcych lat. Wówczas singiel zaczyna zdawaÊ sobie sprawÚ zbceny, którÈ musi zapïaciÊ za ĝycie solo ibwyïÈczne skupienie siÚ na sobie. Zbczasem traci umiejÚtnoĂÊ nawiÈzywania relacji na gïÚbszym poziomie oraz utrzymania tych, które nawiÈzaï. Wszelkie znajomoĂci majÈ powierzchowny charakter, oparty na pïytkich rozmowach ibzdawkowo udzielanych informacjach. StÈd pojawiajÈ siÚ kryzysy wbĝyciu singla wbtych obszarach. Po czterdziestce zaczyna byÊ doĂwiadczalna samotnoĂÊ, mimo licznych znajomoĂci. Ponadto niezaspokojone ludzkie potrzeby zwiÈzane zbbliskoĂciÈ, miïoĂciÈ ibwsparciem generujÈ poczucie rozgoryczenia ibstraty, ĝal ibsmutek. Wbkonsekwencji tracÈ przyjacióï lub sami zbnich rezygnujÈ. LÚk przed wpuszczeniem kogoĂ do poukïadanego ĝycia jest na tyle duĝy, ĝe szansa na wyzwolenie uczucia do kogoĂ obcego maleje. Po tylu latach samotnego ĝycia coraz trudniej podjÈÊ takÈ decyzjÚ ibzaryzykowaÊ 42.. Ponadto konsumpcyjny styl ĝycia, który jest udziaïem singli, równieĝ wpïywa na jakoĂÊ relacji interpersonalnych, wbktórych dominuje roszczeniowa postawa wobec innych oraz troska obsiebie. KonsekwencjÈ jest takĝe brak umiejÚtnoĂci wyraĝania wïasnych uczuÊ ibpotrzeb 43. Czïowiek dokonuje wglÈdu wbsiebie dziÚki temu, ĝe funkcjonuje wbbliskich zwiÈzkach. Wówczas partner staje siÚ niejako lustrem, wbktórym moĝna zobaczyÊ siebie zbinnej perspektywy. Singiel jest tego pozbawiony. Ponadto lÚk przed wïasnymi emocjami ibsamym sobÈ oraz unikanie bliskich relacji prowadzi do zbytniej koncentracji na sobie ibczÚsto do egocentryzmu. Po pewnym czasie single osiÈgajÈ pewien puïap wbrozwoju wïasnym ibich kreatywnoĂÊ ulega zablokowaniu 44.. W takiej sytuacji trudno jest zaakceptowaÊ fakt, ĝe znaleěli siÚ wbtakiej sytuacji na skutek swoich wyborów ĝyciowych ibdecyzji.. . 41. Por. tamĝe, s.b28.. 42. Tamĝe, s.b29.. 43. Por. tamĝe.. 44. Tamĝe..

(38) b– wspóïczesna moda, koniecznoĂÊ cz . ¡¢£¤ÚĂciej dziaïajÈ wedïug utartych schematów zwiÈzanych. zbtym, ĝe wbpierwszej kolejnoĂci trzeba dÈĝyÊ do ĝyciowego indywidualnego sukcesu, abpotem moĝe zwiÈzek czy rodzina. StÈd ich ĝyciu towarzyszy poczucie tymczasowoĂci ibprzejĂciowoĂci. Wbkonsekwencji zaczynajÈ ĝyÊ wbpewnego typu wyuczonej bezradnoĂci, nie majÈc ĂwiadomoĂci, ĝe jakoĂÊ ich ĝycia zaleĝy od nich samych iboni mogÈ zrobiÊ dla siebie wiele. TrudnoĂciÈ jest to, ĝe wiÚkszoĂÊ zbnich nie docenia wïasnych siï ibmoĝliwoĂci. StarzejÈcy siÚ singiel dostrzega, ĝe ĝycie niejako przecieka mu przez palce na skutek braku jego znaczenia, odczuwania lÚku zwiÈzanego zbprzemijaniem. CzÚsto pojawia siÚ ubnich agresja wobec otoczenia ibsamych siebie. WiÚkszoĂÊ singli próbuje zaspokoiÊ swoje potrzeby poprzez powierzchowne znajomoĂci oraz romanse, dlatego ciÈgle czegoĂ szukajÈ, za czymĂ tÚskniÈ, bo sÈ nadal samotni iboddzieleni od innych, mimo iĝ majÈ maskÚ wesoïego ibzadowolonego zbĝycia singla 45. WiÚkszoĂÊ singli nie wyklucza ĝycia wbtrwaïym zwiÈzku, ale zbtym zaïoĝeniem, ĝe póěniej, za jakiĂ czas... Powody tej decyzji sÈ róĝne. Wybór bycia singlem jest Ăwiadomy, ale ma obowiÈzywaÊ czasowo. Przy czym wbostatecznym rozrachunku odchodzi do lamusa 46. Dlatego wolny singiel zbczasem staje siÚ czïowiekiem doĂwiadczajÈcym poczucia osamotnienia. WiÈĝe siÚ to zbfaktem, ĝe rozwój czïowieczeñstwa jest moĝliwy poprzez bycie dla innych. Nie moĝna na dïuĝszÈ metÚ ĝyÊ dla siebie, nie ryzykujÈc utraty wïasnego czïowieczeñstwa. (…) Konsekwentne hoïdowanie wïasnym potrzebom ibzamykanie siÚ wbtym skrojonym na pojedynczÈ miarÚ Ăwiecie grozi katastrofÈ: czïowiek dla siebie ibinnych staje siÚ kimĂ obcym, nieznoĂnym 47.. Zamiast zakoñczenia Dzisiaj czïowiekowi trudno jest podjÈÊ decyzjÚ obĝyciu wbsformalizowanym zwiÈzku, jakim jest maïĝeñstwo, czÚsto podejmuje ĝycie na próbÚ, czyli wspólne ĝycie na sposób maïĝeñski 45. Por. A.bKrata, Dwie twarze singla, art. cyt., s.b30.. 46. Por. S.bMorgalla, DuchowoĂÊ daru zbsiebie, dz. cyt., s.b195.. 47. Tamĝe, s.b201.. .

(39) ¨©ª jego sformalizowania lub caïkowicie je odrzucajÈcb– singiel life. Dlatego wspóïczeĂnie zwiÈzki nieformalne wpisujÈ siÚ wbcaïy szereg nowych procesów spoïecznych, takich jak: funkcjonowanie osób nigdy niezamÚĝnych ĝyjÈcych samotnie, samotne rodzicielstwo, dobrowolna bezdzietnoĂÊ, rodziny rekonstruowane, zwiÈzki pozamaïĝeñskie itp. 48. W tej perspektywie pojawiajÈ siÚ pytania ibanalizy dotyczÈce tego, dlaczego tak siÚ dzieje, skoro wiÚkszoĂÊ prowadzonych badañ wskazuje, ĝe dla mïodego pokolenia rodzina jest wciÈĝ wartoĂciÈ ibma dla niego duĝe znaczenie. MiÚdzy preferencjami mïodych ludzi czy tÚsknotami wynikajÈcymi zbpotrzeb abrealizacjÈ ich wbĝyciu istnieje jednak przepaĂÊ. Raczej chcÈ oni tworzyÊ zwiÈzek maïĝeñski, poniewaĝ sÈ przekonani, ĝe tam moĝna doĂwiadczyÊ poczucia bezpieczeñstwa, akceptacji ibdowartoĂciowania, jednoĂci ibwspólnotowoĂci, wiÚzi emocjonalnej ibseksualnej, szansy na bycie rodzicem, oraz ĝe maïĝeñstwo jest ěródïem siïy ibnapÚdu do dziaïania, mimo to wbrealiach ĝyciowych rezygnujÈ zbjego zawarcia, ĝyjÈc razem bez prawnego usankcjonowania lub wybierajÈ ĝycie wbpojedynkÚ jako singiel.. BIBLIOGRAFIA Bïasiak A., Oddziaïywania wychowawcze wbrodzinie. Zagadnienia wybrane, Akademia Ignatianum, Wydawnictwo WAM, Kraków 2012. Dubas E., Edukacja dorosïych wbsytuacji samotnoĂci ibosamotnienia, Wydawnictwo U, ódě 2000. Janiszewska D., Single, „W drodze” 2006, nr 3. Jucewicz A., Ideologia postmodernizmu abwspóïczesne zagroĝenia rodziny, w: Rodzina wbtrosce obĝycieb– KoĂcióï wbtrosce obrodzinÚ, red. R.bBuchta, KsiÚgarnia ¥w. Jacka, Katowice 2010. Kawula S., SamotnoĂÊ, w: Elementarne pojÚcia pedagogiki spoïecznej ibpracy socjalnej, red. D.bLalak, T.bPilch, Wydawnictwo Akademickie „¿ak”, Warszawa 1999. Kozielecki K., Czïowiek wielowymiarowy, Wydawnictwo Akademickie „¿ak”, Warszawa 1996. Kozielecki J., Psychologiczna teoria samowiedzy, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1986. Krata A., Dwie twarze singla, „Charaktery” 2008, nr 8(139).. ¥¦§. 48 A.badyĝyñski, Maïĝeñstwo? Nie dziÚkujÚ! Rzecz obprzyczynach niezawierania zwiÈzków, art. cyt., s.b261..

(40) «¬®¯ °®±²³¯´b– wspóïczesna moda, koniecznoĂÊ cz¬ µ®¯¶·¸¹ »adyĝyñski A., Maïĝeñstwo? Nie dziÚkujÚ! Rzecz obprzyczynach nieza¼½¾¿ÀÁ½À zwiÈzÂÃ¼Ä ÅÆ ÇÈÉÊ½ÁÀ we wspóËÌÊ¾ÍÁÈĂc½Ä ÎÏÐÑ ÒÑbaÐÓÔ ÕÓÖski, OficÓ×Ø ÙÓÐØÅ×ÚÛÜØ ÒTUT, Wrocïaw 2009Ñ ÝÞßàáâãàä åæç èéêëéìéíîï ðéñòîôõç âö Rodzinab– bezcenny dar ibzadani÷ç ÎÏÐÑ øÑbStaùØÄ E.bOsewsúØÄ PoùûúÚÏ WyÐØÅ×ÚÛüÅý EncyúùýþÏÐÓÛÜ×Ï ÿO ÙÄ ØÐý Ñ MÏùýûÚú Z.Ä Kultura instant: paradoksy È ÈĝsamoĂciÄ ÅÆ EdukacjÀ. wbczasach popkultury, re W.bBurszta, A.bde Tchorzewski, Wydawnictwo AúØÐÏÚÚ

(41) ÓÐdýûúÚÏiÄ