Jak zbudować igloo?

(1)

Jak zbudować igloo?

Andrzej Odrzywołek

Zakład Teorii Względności i Astrofizyki, Instytut Fizyki UJ

Wykład inauguracyjny SMP

8 października 2014

(2)

Budujemy igloo!

Kto i dlaczego miałby budować igloo?

1 studencka tradycja

2 głowa rodziny zabawiająca dzieci

3 architekci, artyści

4 himalaiści, taternicy, polarnicy (szkolenie)

5 zimowe miejsca schronienia

6 szkoły przetrwania

7 bezdomni

A. Odrzywołek Jak zbudować igloo?

(3)

Technika Eskimosów

(4)

Technika Eskimosów

(5)

Technika Eskimosów

(6)

Technika Eskimosów

(7)

Technika Eskimosów

(8)

Technika Eskimosów

(9)

Technika Eskimosów

(10)

Technika Eskimosów

(11)

Technika Eskimosów: podsumowanie

1 wybór płaskiego miejsca z dużą ilością lekkiego zbitego śniegu

2 wytyczenie okręgu stanowiącego podstawę igloo

3 wycinanie cegieł - każda o innym (aczkolwiek podobnym) kształcie

4 jedyne narzędzie: stalowy nóż (dawniej: kość „słoniowa”)

5 czas budowy: 40 min - 2 dni (1.5 h)

6 leworęczni budują igloo o odwrotnej skrętności

7 po wstawieniu zwornika igloo musi wytrzymać ciężar człowieka, pomimo że ścianę można przebić pięścią

8 drzwi wycinamy na końcu

9 prace wykończeniowe: uszczelenienie, otwory wentylacyjne (obowiązkowa dziura w dachu i pod drzwiami; ryzyko uduszenia CO₂)

(12)

Technika Eskimosów: efekt końcowy

(13)

Nieudolne budowle „amatorskie”

(14)

Przyczyny porażki

nieznajomość poprawnego sposobu budowy brak doświadczenia

użycie de facto złego materiału budowlanego niewłaściwy wybór miejsca

Igloo 6= Quinzhee

Gęstość śniegu

1 świeży śnieg (puch) – 50-70 kg/m³

2 śnieg nawiany (ubity wiatrem) – 350-400 kg/m³

3 mokry śnieg – 700-800 kg/m³

4 lód – 917 kg/m³

(15)

Budowa z użyciem formy

Usprawnienie procesu budowy z użyciem mokrego śniegu używając wiadra (miski, kosza na śmieci, doniczki itp.) formujemy śniegowe cegły

układamy je na kształt igloo

(16)

Budowa z użyciem formy

Usprawnienie procesu budowy z użyciem mokrego śniegu używając wiadra (miski, kosza na śmieci, doniczki itp.) formujemy śniegowe cegły

układamy je na kształt igloo

(17)

W poszukiwaniu idealnej formy

Okazuje się, że użycie ogólnodostepnych kształtów nie rozwiązuje prawie żadnego problemu z amatorską budową igloo.

Postawienie problemu matematycznie

Czy istnieje taka bryła, która powielona wielokrotnie złoży się na kształt półsferycznej powłoki (o pewnej grubości) ? Dodatkowe warunki:

1 spiralny schemat budowy Eskimosów powininen w zarysie przetrwać (jako wypróbowany)

2 element powtarzalny powinien mieć objętość wielokrotnie mniejszą niż komplente igloo

3 kształt musi umożliwiać zastosowanie jak foremki

4 rozkład nie powinien być zbyt „dziwaczny”

Podobne warunki stawia się eksperymentom badającym kąt bryłowy 4π, siatkom numerycznym itp.

(18)

Trójkąty M¨ obiusa

Jednokrotne pokrycie sfery identycznymi trójkątami 1

p +1 q +1

r > 1 α = π/p, β = π/q, γ = π/r , S = π

1 p + 1

q +1 r − 1

p, q, r – liczby naturalne (Schwarz, 1873).

Istnieją także inne, egzotyczne pokrycia trójkątami, bez symetrii odbiciowej.

Trójkąt 235

Szczególnie interesujący wydaje się najmniejszy trójkąt sferyczny M¨obiusa, dla którego:

p = 2, q = 3, r = 5.

(19)

Własności trójkąta 235

1 kąty dwuścienne:

A = ^π₅, B = ^π₃, C = ^π₂

2 boki:

a = cos⁻¹

q

1 10 5 +√

5

, b = cos⁻¹ ¹⁺

√ 5 2√

3

,

c = cos⁻¹

q

1 15 5 + 2√

5

.

3 suma ¹₂+¹₃+¹₅ = ³¹₃₀ > 1;

4 pole powierzchni:

S = R²δ = ^4πR₁₂₀²

do pokrycia sfery potrzebujemy 60 „lewoskrętnych” + 60

„prawoskrętnych” trójkątów

najmniejszy z elementów grupy trójkątnej na sferze podpokryciem jest połowa sfery

(20)

Wielościany bazowane na trójkącie 235

(21)

Wielościany bazowane na trójkącie 235

(22)

Siatka wielościanu

aby poskładać obie

„cegiełki” (lewo- i prawoskrętną) wystarczy jedna siatka

podstawy trójkatne są równoległe (można wyjąć zawartość po otwarciu każdej ze ścian bocznych) w celu użycia jako foremki, większy trójkąt bądź jedna ze ścian bocznych musi pozostać otwarta

(23)

Procedura budowy igloo

1 rysujemy okręgi odpowiadające wewnętrznemu i zewnętrznemu promieniowi igloo

2 ustawiamy gotowe cegły, pamiętając o skrętności

3 pierwsza „warstwa” 12 cegieł gotowa

4 dokładamy kolejne warstwy

5 zaczynamy zamykać konstrukcję

6 wszystkie cegły, oprócz 4 (zwornika) ułożone

7 gotowe igloo

(24)

Procedura budowy igloo

7 gotowe igloo

(25)

Procedura budowy igloo

7 gotowe igloo

(26)

Procedura budowy igloo

7 gotowe igloo

(27)

Procedura budowy igloo

7 gotowe igloo

(28)

Procedura budowy igloo

7 gotowe igloo

(29)

Procedura budowy igloo

7 gotowe igloo

(30)

Time-lapse

(31)

Podsumowanie: pierwszy test w skali 1:1

(32)

Dlaczego taki temat interesuje fizyka?

1 siatki numeryczne na sferze

2 eksperymenty i obserwacje z pełnym zakresie kąta bryłowego

3 kopuły teleskopów, reaktorów i podziemnych laboratoriów

4 gaz Coulomba na sferze

5 fulereny

6 soczewki detonacyjne

7 kształt wirusów

Artykuł na temat igloo ukaże się w matematycznym

czasopiśmie Eureka wydawanym przez studentów Cambridge trwa postępowanie patentowe

(33)

78 79 Dr Andrzej Odrzywolek

Institute of Physics, Jagiellonian University

How to Build the Per- fect Igloo

B

uilding an igloo, or dome in general, is a task humanity has faced since antiquity.

The chord lengths of geodesic domes were considered classified military information in the United States until the sixties, and some believe that the secrets of medieval cathedral dome build- ers form the origins of Freemasonry Even now, the construction is not an easy procedure.

The Inuit are known for their ability to build snow domes. They build layers of bricks in a spiral pat- tern, causing the dome to close in loxodromically (see Figure 1) Due to the multitude of different brick shapes, this method is rather difficult for the amateur to carry out.

Mathematical Formulation In developing an easier process for igloo-build- ing, we are interested the following question: is it possible to split the spherical dome into identical elements? The answer is yes, of course. For exam- ple, we can cut the dome into n slices using lines of longitude, forming spherical triangles with two right angles at the base. Such a form would not be very useful for our purposes though. We must im-

pose additional requirements on our block forms, with the first two considered essential, and the final two ideal:

1. We want to use as few different shapes as possible, ideally just one.

2. The volume and dimensions of the shapes should be small fractions of the total dome volume and radius.

3. The shapes should be roughly polyhedral.

4. The building procedure should be described by a simple algorithm.

Very similar requirements are found in many areas of science, for instance in the construction of grids on spheres in climate research, and in foot- ball construction.

It is well known that if three positive inte- gers p, q, r satisfy 1/p+ 1/q + 1/r > 1, then the spherical triangle with angles A = π/p, B = π/q, C = π/r provides a non-overlapping tiling of the sphere. Since the area of each triangle is S = π(1/p + 1/q + 1/r - 1), the half-sphere is divid- ed into 2π/S segments. The smallest possible such triangle has p = 2, q = 3, r = 5. It is a right angled triangle, which splits the half-sphere into 60 tiles.

30 of them are 'left-handed', and the remaining 30 are the mirrored counterparts of these.

Given a tessellation of the sphere, it is conceptu- Figure 1 The Inuit method for build-

ing an igloo

ally very easy to split a spherical dome of given thickness. We draw aligned spherical triangles (polygons in general) on the inner and outer sphere, and connect them by straight line segments (see Figure 2).

The Construction Procedure Combining the above gives us a method for con- structing an igloo. To start the dome, we begin with two concentric circles (see Figure 3a). To initialise construction, we first place 12 segments in a non-trivial order (Figure 3b). Note that three elements of the same orientation are placed next to each other, on three different triangle sides. The first row has point reflection symmetry with re- spect to the centre of the circles. Further blocks are simply reflections of those already placed (Figures 2c and 2d). The most difficult opera- tion is the placement of the final four elements Figure 2 Conversion from spherical triangles into polyhedral

dome elements (left) and the net of the dome elements (right)

(Figures 2e and 2f), which should ideally all be placed at once.

Paper, gypsum, wet snow and ice bricks have been used to test this procedure on small scales. The igloo has some tendency to come apart under its own weight, so a band around the base must be used.

Conclusion

The '2, 3, 5' spherical triangle above provides a working solution to the igloo building problem, requiring only two different brick forms (the two orientations). Another interesting solution is based on geodesic domes (two different equi- lateral triangles, 90 bricks). It is still not known whether any single small block type is sufficient to tile the hemispherical dome. Possible search areas are exceptional spherical tilings, and nearly spherical polyhedrons similar to the deltoidal icositetrahedron.

References

[1] Douglas Wilkinson; 1949; Arc- tic notebook no. 1: How to build an igloo;

http://www.nfb.ca/film/how_to_build_an_igloo.

[2] Robert J. Mac, G. Dawson; 2003;

Tilings of the Sphere with Isosceles Trian- gles; Disc. and Comp. Geom. 30, 467-487;

http://cs.stmarys.ca/~dawson/images4.html.

Figure 3 The construction of the igloo, left-handed and right-handed blocks coloured red and blue respectively

(34)

Dziękuję za uwagę!

(35)

Model papierowy

(36)

Model papierowy

(37)

Dr hab. Igloo

(38)

Źródła ilustracji i niektóre referencje

1 http://www.primitiveways.com/igloo.html

2 http://www.sentex.net/ mwandel/winter/igloo2.html

3 http://www.sentex.net/ mwandel/winter/igloo.html

4

http://ccnmtl.columbia.edu/projects/poles/slideshows/igloo.html

5

http://www.bloggerheads.com/archives/2010/01/im building an igloo/

6 http://www.nfb.ca/film/how to build an igloo

7 http://en.wikipedia.org/wiki/Quinzhee

8 http://cs.stmarys.ca/ dawson/images4.html

9 Tadeusz Barucki, IGLOO, Czytelnik, Warszawa 1982