Modele wychowania do modlitwy w podręcznikach pierwszego i drugiego programu szczegółowego

Kazimiera Jakóbik

Modele wychowania do modlitwy w

podręcznikach pierwszego i drugiego

programu szczegółowego

Studia Katechetyczne 1, 201-355

1979

S. K a z i m i e r a J a k ó b i k

MODELE WYCHOWANIA DO MODLITWY W PODRĘCZNIKACH

PIERWSZEGO I DRUGIEGO PROGRAMU SZCZEGÓŁOWEGO

Wykaz s k r ó t ó w AK - Ateneum K a p ł a ń s k i e BN - Bóg z nami BNK - Bóg z n a m i , p o d r ę c z n i k d l a k a t e c h e t y CTh - C o l l e c t a n e a T h e o l o g i c a DCG - D i r e c t o r i u m C a t e c h i s t i c u m G e n e r a l e HD - Homo Dei MK - Mój k a t e c h i z m MP - M a t e r i a ł y p o m o c n i c z e do p r o g r a m u k a t e c h e z y w e d łu g u k ł a ­ du d r u g i e g o RBiL - Ruch B i b l i j n y i L i t u r g i c z n y W s t ę p O g ó l n a odnowa K o ś c i o ł a , j a k o j e d e n z z a s a d n i c z y c h o e l ów A S o b o r u W a t y k a ń s k i e g o I I , i m p l i k u j e odnowę k o n k r e t n y c h p r z e j a ­ wów ż y c i a c h r z e ś c i j a ń s k i e g o , mi ędzy i n n y m i m o d l i t w y . Wspomnia­ ny S o b ó r d o s t r z e g ł w m o d l i t w i e j e d e n ze s p os o b ów r e a l i z a c j i p o w s z e c h n e g o k a p ł a ń s t w a w i e r n y c h , a t a k ż e c o r a z g ł ę b s z e g o w n i --j k a n i a w t a j e m n i c e C h r y s t u s a . Opr óc z t e g o w s k a z a ł on n a mod­ l i t w ę j a k o n a s k u t e c z n y ś r o d e k a p o s t o l s t w a ^ o r a z z w r ó c i ł uwagę n a f a k t , i ż m o d l i t w a p r z e j a w i a c h r z e ś c i j a ń s k i s t y l ż y c i a ' * . 1 P o r . KK 15; KDK 4 3 ; DE 6 . 2 P o r . KK 10. 3 P o r . DK 14. 4 P o r . DA 16. 5 P o r . DE 23.

D l a t e g o t e ż k a t e c h e z a , p e ł n i ą c f u n k c j ą o f i c j a l n e g o c z y n n i k a wychowawczego K o ś c i o ł a , p o w i n n a z w r ó c i ć uwagą n a w p r o w a d z a ni e k a t e c h i z o w a n y c h w a u t e n t y c z n ą m o d l i t w ą l i t u r g i c z n ą i p r y w a t ­ n ą ^ . Główną pomoc w tym w z g l ą d z i e s t a n o w i ą mi ędzy i n n y m i k a t e ­ c h i z m y ? .

P r o b l e m wyc h owani a do a u t e n t y c z n e j c h r z e ś c i j a ń s k i e j mod­ l i t w y ze s we j n a t u r y p o s i a d a s t a ł ą ^ a k t u a l n o ś ć . P o w s t a j e wi ąc p y t a n i e co r o b i p o l s k a k a t e c h e z a , a)jy pomóc d z i e c k u w z d o b y ­ c i u o d p o w i e d n i c h d y s p o z y c j i , p o t r z e b n y c h do m o d l i t w y . Odp owi e­ d z i n a p o wy ż s z e p y t a n i e można s z u k a ć n a r ó ż n y c h p ł a s z c z y z n a c h o d n i e s i e n i a . Aby j e d n a k można b y ł o p o d j ą ć b a d a n i a e k s p e r y m e n ­ t a l n e , n a l e ż y w c z e ś n i e j z a s t a n o w i ć s i ą nad t ym, co r e p r e z e n t u ­ j ą w o d n i e s i e n i u do m o d l i t w y p o d r ę c z n i k i n a j c z ę ś c i e j p od s u wa ­ ne d z i e c k u j a k o pomoc w k a t e c h i z a c j i . P r o b l e m p o d j ę t e j p r a c y b ą d z i e o d t w o r z e n i e m , n a p o d s t a w i e z a w a r t y c h w t y c h ż e p o d r ę c z ­ n i k a c h e l e m e n t ó w s k ł a d o w y c h , s t r u k t u r y m o d e l i wy c ho wani a d z i e c ­ k a do m o d l i t w y . W s k ł a d p r o b l e m u w e j d z i e r ó w n i e ż u k a z a n i e j e j o b r a z u w p o s z c z e g ó l n y c h t y p a c h p o d r ę c z n i k ó w . Z a r ys o w a ny wyżej p r o b l e m w pewnym s t o p n i u u k a z u j e c e l p o d ­ j ę t y c h p o s z u k i w a ń . Celem tym j e s t u m o ż l i w i e n i e d a l s z y c h b a d a ń w d z i e d z i n i e wychowani a d z i e c k a do m o d l i t w y . O d z w i e r c i e d l e n i e o b e c n e g o s t a n u z a i n t e r e s o w a n i a s i ą tym p r obl eme m w p o l s k i e j k a t e o h e z i e , j a k i e z o s t a n i e u k a z a n e w p r a c y , j a k można s ą d z i ć , p r z y c z y n i s i ą w pewnej m i e r z e do d a l s z y c h i p o g ł ę b i o n y c h b a d a ń t e g o z a g a d n i e n i a . Me t o d ą w r o z w i ą z y w a n i u z a g a d n i e n i a b ę d z i e a n a l i z a i p or ów­ n a n i e . P r z e a n a l i z o w a n y z o s t a n i e m a t e r i a ł , d o t y c z ą c y t r e ś c i o m o d l i t w i e o r a z f o r m u ł y m o d l i t e w n e w obydwu t y p a c h p o d r ę c z n i k ó w . P o r ó w n a n i e n a t o m i a s t d o t y c z y ć b ę d z i e , w y d o b y t y ch w t r a k c i e a n a ­ l i z y p o s z c z e g ó l n y c h e l e m e n t ó w , t w o r z ą o e j s i ę s t r u k t u r y mo de l u w yc ho w a n i a do m o d l i t w y , c h a r a k t e r y s t y c z n y c h d l a d a n e j g r u p y p o d r ę o z n i k ó w . W n i o s k i s z c z e g ó ł o w e z o s t a n ą p o d a n e po każdym o k r e ś l o n y m o d c i n k u a n a l i z y , n a t o m i a s t w n i o s k i b a r d z i e j o g ó l n e b ę d ą s t a n o w i ć podsumowani e w i ę k s z e j p a r t i i m a t e r i a ł u . 6 P o r . O g ó l n a I n s t r u k c j a K a t e c h e t y c z n a ( D i r e c t o r i u m C a t e c h i s t i - cum G e n e r a l e ) , Wi adomoś c i D i e c e z j a l n e Ł ó d z k i e 47 ( 1 9 73 ) 161. O d t ą d n a o z n a c z e n i e t e g o dok ument u używany b ę d z i e s k r ó t BCG, n a t o m i a s t c y f r a a r a b s k a ws każ e o d p o w i e d n i numer z a g a d n i e n i a . / Tamże, 1 1 6, 119.

N a l e ż y z a z n a c z y ć , i ż z a k r e s p o s z u k i w a ń z o s t a n i e o g r a n i c z o ­ ny do m o d l i t w y d z i e c k a w młodszym wi ek u s z k o l n y m , a d o k ł a d n i e , ) mówiąc do k l a s y I - I I . W p o d j ę t y m p r o b l e m i e n i e c h o d z i o wycho­ wa ni e do m o d l i t w y , u j ę t e o g ó l n i e , l e c z o model wy c ho wani a s u ­ g er o wa n y p r z e z wybrane p o d r ę c z n i k i , n i e c h o d z i r ó w n i e ż o k r y ­ t y k ę cz y o c e n ę p o s z c z e g ó l n y c h s t r u k t u r wychowawczych, l e c z o i c h r e j e s t r a c j ę . W p o l s k i e j k a t e c h e z i e o k r e s u p o s o b o r o w e g o do n a j b a r d z i e j r o z p o w s z e c h n i o n y c h p o d r ę c z n i k ó w k a t e c h e t y c z n y c h p r z e z n a c z o n y c h d l a d z i e c k a w młodszym w i e k u s zk o l n y m n a l e ż ą p o d r ę c z n i k i "Bóg 8 9 z na m i " o r a z "Mój k a t e c h i z m " . P i e r w s z y z wy m i e n i o n y c h p o d r ę ­ c z n i k ó w z o s t a ł op ra co wa n y p r z e z a u t o r ó w p i e r w s z e g o p r o g r a m u s z c z e g ó ł o w e g o , z t e g o t e ż w z g l ę d u z a w i e r a j e g o i d e e mimo, że c z a s o s t a t e c z n e g o z r e d a g o w a n i a i z a t w i e r d z e n i a ws pomni anego 10 p r o g r a m u j e s t n i e c o p ó ź n i e j s z y . "Bóg z nami " w wy d a ni u z r o ­ ku 1968 o b e j m u j e t e m a t y c z n i e z a k r e s m a t e r i a ł u p r z e z n a c z o n e g o d l a d z i e c i k l a s y p i e r w s z e j i d r u g i e j . Z a p r e z e n t o w a n y p o d r ę c z ­ n i k można naz wać " p o d r ę c z n i k i e m i n i c j a c j i e u c h a r y s t y c z n e j " , p o ­ n i e w a ż j e g o głównym d ą ż e n i e m i c e l e m j e s t d o p r o w a d z e n i e d z i e c ­ k a do p e ł n e g o u c z e s t n i c t w a w O f i e r z e E u c h a r y s t y c z n e j o r a z do c h r z e ś c i j a ń s k i e g o ż y c i a , k t ó r e g o ź r ó d ł e m i w y p e ł n i e n i e m j e s t 11 E u c h a r y s t i a . W n a s t ę p n y c h l a t a c h pod t y t u ł e m "Bóg z nami" 12 w y s z ł y p o d r ę c z n i k i d l a d z i e c i k l a s y t r z e c i e j i c z w a r t e j . 7< k o r e l a c j i t e m a t y c z n e j do w y ż e j p r z e d s t a w i o n y c h k a t e c h i z m ó w p o -1 3 z o s t a j ą p o d r ę c z n i k i m e t o d y c z n e d l a k a t e c h e t y . ® Bóg z n a m i , c z . I - I I , Kraków. Od t ąd na o z n a c z e n i e p o d r ę c z n i ­ ków "Bóg z nami" z o s t a n i e wprowadzony s k r ó t 3N, n a t o m i a s t c y f r a r z y m s k a ws każ e o d p o w i e d n i ą j e g o c z ę ś ć . 9 Bp E . M a t e r s k i , N . H e k k e r , Mój k a t e c h i z m , wyd. 12, Poznań 1 97 4 . O d t ą d n a o z n a c z e n i e p o d r ę c z n i k a "Mój k a t e c h i z m " z o s t a ­ n i e wprowadzony s k r ó t MK. ^ P o r . bp J . S t r o b a , G e n e z a nowego p ro g r a mu k a t e c h e z y , K a t e c h e ­ t a 16 ( 1 9 7 2 ) 1 5 6 - 1 6 2 . P o r . T . C h r o m i k , "Bóg z n a m i " , K a t e c h e t a 13 ( 1 9 69 ) 6 7. ^ Bóg z n a m i , c z . I I I pod r e d . J . C h a r y t a ń s k i e g o , V«.K u b i k a , B. M o k r z y c k i e g o , Kraków 1974; Bóg z n a mi , c z . IV, pod r e d . J . C h a r y t a ń s k i e g o , W . K u b i k a , wyd. 2, Kraków 19 74. 1 3 Bóg z n a m i , c z . I - I I , p o d r ę c z n i k d l a k a t e c h e t y pod r e d . J . C h a ­ r y t a ń s k i e g o , Warszawa 1971 ; Bóg z n a m i , o z . I I I , p o d r ę c z n i k d l a k a t e c h e t y pod r e d . J . C h a r y t a ń s k i e g o , Wa r s za wa 1972; Bóg z n a m i , o z . IV, p o d r ę c z i i i k d l a k a t e c h e t y pod r e d . J . C h a r y ­ t a ń s k i e g o , Warszawa 1974; o d t ą d n a o z n a c z e n i e t y c h p o d r ę c z ­ n i k ó w z o s t a n i e wprowadzony s k r ó t BNK, n a t o m i a s t c y f r a r z y m ­ s k a ws ka ż e o d p o w i e d n i ą j e g o c z ę ś ć .

"Mój k a t e c h i z m " z a w i e r a m a t e r i a ł k a t e c h e t y c z n y u s z e r e g o w a ­ ny w e d łu g w y t y c z n y c h p r o g r a m u s z c z e g ó ł o w e g o d r u g i e g o . J e s t on p o d z i e l o n y n a t r z y g r u p y o d p o w i a d a j ą c e t r z e m poziomom n a u c z a ­ n i a k a t e c h e t y c z n e g o , a m i a n o w i c i e : " P r z y j d ź P a n i e J e z u " - k l a ­ s a d r u g a , "Czekamy n a Z b a w i c i e l a " - k l a s a t r z e c i a o r a z " Pa n J e z u s p o ś r ó d n a s " - k l a s a c z w a r t a . N a l e ż y p r z y tym z a z n a c z y ć , i ż p i e r w s z a z wy m i en i o n yc h c z ę ś c i z o s t a ł a wydana o d r ę b n i e j a ­ ko " k a t e c h i z m d l a d z i e c i p r z e d p i e r w s z ą s p o w i e d z i ą i Komunią ś w i ę t ą " 1^ . I l o ś ć wyda ń1·"* p o d r ę c z n i k a "Mój k a t e c h i z m " ś w i a d c z y o j e g o s p o p u l a r y z o w a n i u w k a t e c h e z i e p o l s k i e j . W u k ł a d z i e s zc z eg ó ł o wy m d ru g i m ws pomn i anego k a t e c h i z m u i s t n i e j ą t a k zwane " M a t e r i a ł y pomocn-icze" do p r o g r a m u k a t e c h i z a c j i , wÿdawane s t o p ­ ni owo od 1971 r o k u n a p o w i e l a c z u , a o p r a c o wa n e p r z e z O ś r o d k i k a t e c h e t y c z n e w Wa rsza wi e i K i e l c a c h 1 W z w i ą z k u z p o d j ę t y m t e m a t e m p r a c y n a l e ż y z a z n a c z y ć , że j e g o b a z ę ź r ó d ł o w ą b ę d ą s t a n o w i ć wyż ej w y m i e ni o n e p o d r ę c z n i k i d l a d z i e c k a , t o z n a c z y "Bóg z nami" i "Mój k a t e c h i z m " , o z a ­ k r e s i e m a t e r i a ł u k a t e c h e t y c z n e g o p r z e z n a c z o n e g o d l a d z i e c i k l a s I - I I . P o n i e w a ż MK n i e u w z g l ę d n i a k l a s y p i e r w s z e j , s t ą d w y n i k ł a k o n i e c z n o ś ć t r a k t o w a n i a MP I n a p r a w a c h p o d r ę c z n i k a d l a wspom­ n i a n e j g r u p y d z i e c i . BNK I , BNK I I o r a z MP I I b ę d ą b r a n e pod uwagę j a k o m a t e r i a ł p o m o c n i c z y w o d t w a r z a n i u s t r u k t u r y m o d el u wyc howani a d z i e c k a do m o d l i t w y w p o s z c z e g ó l n y c h t y p a c h p o d r ę c z ­ ni ków. Wskazane ź r ó d ł a n i e p o s i a d a j ą w z a k r e s i e p o d j ę t e g o t e ­ mat u ż a d n y c h o p r a c o w a ń . P y t a n i e o model e wy ch owa n i a do m o d l i t w y i m p l i k u j e t a k i e z a g a d n i e n i a , j a k p o j ę c i e m o d l i t w y , m i e j s c e m o d l i t w y w k a t e c h e ­ z a c h o r a z wychowawcze a s p e k t y m o d l i t w y . P i e r w s z e z w y m i e n i o ny ch z a g a d n i e ń u k a ż e , j a k można p r z y p u ­ s z c z a ć , p o d o b i e ń s t w a i r ó ż n i c e w omawi anych p o d r ę c z n i k a c h o d­ 1 4 _{Bp E . M a t e r s k i , N . H e k k e r , P r z y j d z P a n i e J e z u , wyd. 5, Wa r -} s z a w a 1974. 1S W 1974 r o k u u k a z a ł o s i ę 12 wy d an i e MK. 1 fi M a t e r i a ł y p omocni cz e do p r o g r a m u k a t e c h i z a c j i we dł ug u k ł a ­ du I I , k l . I , Warszawa 1971, p o w i e l a c z , z . 1 - 2 , 1972, z . 3 - 4 ; M a t e r i a ł y p o m o c n i cz e do p r o g r a m u k a t e c h i z a c j i w e d łu g u k ł a d u I I , k l . I I , Warszawa 19 71 , p o w i e l a c z , z . - 1 - 2 , 1972, z . 3 - 4 ; o d t ą d n a o z n a c z e n i e t y c h pomocy z o s t a n i e wprowadzony s k r ó t MP, c y f r a r z y m s k a w s ka ż e o d p o w i e d n i ą k l a s ę .

n o ś n i e o g ó l n e j i p o j ę c i o w e j s t r o n y m o d l i t w y za r ó wn o w u j ę c i u t e o r e t y c z n y m , j a k i w p r a k t y c z n y m j e j u r z e c z y w i s t n i e n i u . Roz­ w i ą z a n i e t e g o p r o b l e m u b ę d z i e z a s a d n i c z o s t a n o w i ć t r e ś ć r o z ­ d z i a ł u p i e r w s z e g o , d o t y c z ą c e g o r a c z e j m e r y t o r y c z n e j s t r o n y p o d ­ j ę t e g o z a g a d n i e n i a . D r u g i e t a p p r a o y w w i ę k sz ym s t o p n i u b ę d z i e d o t y c z y ł z a g a d ­ n i e ń z w i ą z a n y c h z m e t o d y k ą w p r o w a d z e n i a do j e d n o s t e k p r o b l e m u m o d l i t w y , c z y l i w c h o d z i ł on b ę d z i e w z a k r e s d y d a k t y c z n e j s t r u k ­ t u r y p o d r ę c z n i k ó w . O s t a t n i e t a p p r a c y b ę d z i e z m i e r z a ł do u j a w n i e n i a wychowaw­ c z y c h a s p e k t ó w we wp r owad zonyc h p r z e z p o d r ę c z n i k i f o r m u ł a c h m o d l i t e w n y c h .

Na tym m i e j s c u p r a g n ę w y r a z i ć w d z i ę c z n o ś ć Ks. Doc. Drowi h a b . J a n o w i C h a r y t a ń s k i e m u z a k i e r o w n i c t w o i pomoc w n i n i e j ­ s z e j p r a c y o r a z z a c e n n e w s ka z ówk i m e t o d y c z n e . 1. P o j ę c i e m o d l i t w y w a n a l i z o w a n y c h p o d r ę c z n i k a c h M o d l i t w a s t a n o w i j e d e n z p o ds t aw o wy c h e l e m e n t ó w ż y c i a c h r z ę ­ ś c i j a ń s k i e g o . IV n a j o g ó l n i e j s z y m z n a c z e n i u j e s t on a p o d j ę c i e m p r z e z c z ł o w i e k a z b a wcz ego d i a l o g u z a i n i c j o w a n e g o p r z e z Boga. S o b ó r W a t y k a ń s k i I I w i d z i i s t o t ę m o d l i t wy w o d p o w i e d z i c z ł o w i e - 17 k a n a s ł o w o Boże . W e w n ęt r z n a g o t o w o ś ć w s p ó ł d z i a ł a n i a z Bo­ g i e m może p r z y b r a ć r ó ż n o r a k i e for my r e a l i z a c j i , a m i a n o w i c i e , p o c z ąw s zy od zgody z w o l ą Bożą w m y ś l a c h , p o p r z e z o d p o wi e d ź d a ­ n ą s ł owem, do k o n k r e t n e g o c z y n u , w z a l e ż n o ś c i od s y t u a c j i , w k t ó r e j c z ł o w i e k d o s t r z e g ł we z wa n i e B o że . Z t e g o w z g l ę d u i s t n i e ­ j e w i e l e d e f i n i c j i u j m u j ą c y c h m o d l i t w ę w r ó ż n y c h j e j a s p e k t a c h . W i e l o p ł a s z c z y z n o w a p r o b l e m a t y k a m o d l it wy p o z w a l a r ó w n i e ż mówić o j e j r o d z a j a c h i f o r m a c h . P o d r ę c z n i k p r z e z n a c z o n y d l a d z i e c k a n i e w ą t p l i w i e j e s t pew­ n ą pomocą w k a t e c h i z a c j i , pod wa ru nk ie m j e d n a k , że j e g o t r e ś c i k s z t a ł t u j ą r e l i g i j n e o b l i c z e c z ł o w i e k a , c z y l i p r z y c z y n i a j ą s i ę 18 » do j e g o c h r z e ś c i j a ń s k i e g o wy ch o wa n i a . Wychowanie z a ś c h r z e ś ­ c i j a ń s k i e z a k ł a d a r ó w n i e ż w p r o w a d z e n ie w ż y c i e m o d l i t w y . C h o c i a ż 17 P o r . KL 33. И O P o r . A . G i ż y ń s k i , N a u o z a n i e k a t e c h i z m u a k a t e c h i z a c j a , K a t e ­ c h e t a 12 (1968) 2 0 - 2 2 .

c e l u k a t e c h i z a c j i n i e można s p r o w a d z i ć do z d o b y c i a j e d y n i e w i e ­ dzy r e l i g i j n e j , a w n i e j w i e d z y o m o d l i t w i e , t o j e d n a k m a t e r i a ł p o j ę c i o w y s t a n o w i w pewnym s e n s i e b a z ę w k s z t a ł t o w a n i u ż y c i a c h r z e ś c i j a ń s k i e g o , c z y l i n i e j e s t s k i e r o w a n y w y ł ą c z n i e do u - m y s ł u k a t e c h i z o w a n e g o , l e c z p o p r z e z umys ł do j e g o w o l i i u c z u ć . Z g o d n i e z z a mi e r zo n ym c e l e m p o d j ę t e j p r a c y , o h c ą c j a k n a j - a d e k w a t n i e j u k a z a ć model e wyc howani a do m o d l i t w y , z a k t ó r y m i o p o w i e d z i a ł y s i ę omawiane p o d r ę c z n i k i , n a l e ż y p r z e a n a l i z o w a ć z n a j d u j ą c y s i ę w n i c h n a s i n t e r e s u j ą c y m a t e r i a ł , n i e t y l k o w a s p e k c i e wychowawczym, l e c z t a k ż e p o j ę c i o w y m . S t ą d p i e r w s z y r o z d z i a ł s t a n o w i p r ó b ę a n a l i z y t a k i c h z a g a d n i e ń , j a k o k r e ś l e ­ n i a , r o d z a j e o r a z for my m o d l i t w y z a w a r t e w t y c h p o d r ę c z n i k a c h . A n a l i z a o b e j m i e r ó w n i e ż p r o b l e m o k o l i c z n o ś c i m o d l i t w y . 1 . 1 . O k r e ś l e n i a m o d l it wy M o ż l i w o ś ć w i e l o a s p e k t o w e g o s p o j r z e n i a n a m o d l i t w ę j e s t p r z y c z y n ą i s t n i e n i a r ó ż n y c h j e j d e f i n i c j i . N i e k t ó r e z d e f i n i ­ c j i , c z ę s t o s p o t y k a n e w p o d r ę c z n i k a c h a s c e t y c z n y c h , o k r e ś l a j ą m o d l i t w ę j a k o " p o d n i e s i e n i e d u s zy do B o g a " , z w r a c a j ą c w n i e j 19 w i ę k s z ą uwagę n a d z i a ł a n i e l u d z k i e . I n n e n a t o m i a s t , d o c e n i a ­ j ą c w m o d l i t w i e wk ł ad c z ł o w i e k a , j e d n o c z e ś n i e k o n c e n t r u j ą swą 20 uwagę n a i n i c j a t y w i e B o ż e j . W s z y s t k i e j e d n a k d e f i n i c j e , m i ­ mo r ó ż n o r o d n o ś c i a k c e n t ó w , m a j ą j e d e n p u n k t s t y c z n y . J e s t nim wz aj em n a r e l a c j a mi ędzy Bogi em a c z ł o w i e k i e m , k t ó r a p o w i n n a z a ­ i s t n i e ć w m o d l i t w i e . W a n a l i z i e o k r e ś l e ń m o d l i t w y p o d a n y c h p r z e z p o d r ę c z n i k i p i e r w s z e g o i d r u g i e g o p r o g r a m u s z c z e g ó ł o w e g o z o s t a n i e z w r ó c o n a uwaga n a p r o b l e m d z i a ł a n i a Bożego i w s p ó ł d z i a ł a n i a l u d z k i e g o w a k c i e m o d l i t w y . R o z w i ą z a n i e t e g o z a g a d n i e n i a pomoże u s t a l i ć i s t o t ę m o d l i t w y w u j ę c i u a n a l i z o w a n y c h p o d r ę c z n i k ó w . N a l e ż y r ó w n i e ż z b a d a ć , ozy i s t n i e j e pewnego r o d z a j u p r o g r e ­ s j a w o k r e ś l a n i u m o d l i t w y p r z e z p o d r ę c z n i k i p r z e z n a c z o n e d l a d z i e c i k l a s y p i e r w s z e j i d r u g i e j . V/ c e l u j a ś n i e j s z e g o u k a z a n i a p o d o b i e ń s t w w z g l ę d n i e r ó ż n i c w o k r e ś l e n i a c h m o d l i t w y , z a w a r ­ 19 P o r . J . B o c h e n e k , Z a r y s a s c e t y k i , Wa r s za wa 1972, 2 0 3 .

20 _{P o r . l . H & r i n g , Nauka C h r y s t u s a , t . I I , c z . 1, P o z n ań 1963,}

t y c h w omawi anych p o d r ę c z n i k a c h , dokonany z o s t a n i e z e s t a w wspól ­ n y c h i r ó ż n y c h a k o e n t ó w w y d o b y t y c h w t r a k c i e a n a l i z y . 1 . 1 . 1 . I s t o t a _ m o d l i t w y Wyraźne s f o r m u ł o w a n i e d e f i n i c j i m o d l i t w y p o d a j e p o d r ę c z ­ n i k "Bóg z nami " I I w J e d n o s t c e 9 " D z i e c k o Boże m o d l i s i ę do swego O j c a " . O k r e ś l a on m o d l i t w ę w n a s t ę p u j ą c y s p o s ó b : " M o d i i t -21

wa J e s t rozmową i p r z e b y w a n i e m z Bogiem" . Ten sam p o d r ę c z n i k w c z ę ś c i p i e r w s z e j , mówiąc o m o d l i t w i e J e z u s a , o k r e ś l a J ą J a -22 ko p r z e b y w a n i e z OJoem . N a t o m i a s t " M a t e r i a ł y p o m o c n i c z e " I n i e p o s i a d a j ą w p r o s t s f o r m u ł o w a n e j d e f i n i c j i m o d l i t w y . P o d a j ą c J ą u b o c z n i e , w k a t e c h e z i e 1 i 22 o k r e ś l a j ą m o d l i t w ę J ako r o z -2 3 mowę z Oj ce m, w k a t e c h e z i e z a ś 21 J ako rozmowę z J e z u s e m . W p o d r ę c z n i k u "Mój k a t e c h i z m " można z n a l e ź ć t r e ś c i d o t y c z ą c e i s t o t y m e d l i t w y , b r a k w ni m n a t e m i a s t samego o k r e ś l e n i a mod­ l i t w y .

W s p ól n ą c e c h ą wy że j p o d a n y c h o k r e ś l e ń J e s t u k a z a n i e d i a l o - g i c z n e g o c h a r a k t e r u m o d l i t w y . P owy ż s ze , t o z n a c z y d i a l o g i c z n e u j ę c i e m o d l i t w y , wprowadza d z i e c k o w osobową r e l a c j ę z Bogi em, o c z y w i ś c i e n a p ł a s z c z y ź n i e m o d l i t w y . P o d k r e ś l a j ą c i n i c j a t y w ę B o ż ą p o d r ę c z n i k i p i e r w s z e g o p r o g r a m u s z c z e g ó ł o w e g o k ł a d ą s z c z e ­ g ó l n y a k c e n t n a p r z e b y w a n i e z Bogiem w c z a s i e m o d l i t w y 2 4 . Bóg b ę d ą c y b l i s k o z w r a c a j ą c e g o s i ę do Ni ego c z ł o w i e k a s t a j e s i ę r z e c z y w i s t y m p a r t n e r e m rozmowy. P r z e b y w a n i e z J a k ą ś o s o b ą z a ­ k ł a d a b l i s k o ś ć , p r z y n a j m n i e j f i z y c z n ą , d a n e j o s o b y . A J e ż e l i os oby b ę d ą c e b l i s k o s i e b i e ł ą c z y m i ł o ś ć , wt ed y n a s t ę p u j e r ó w ­ n i e ż duchowe z j e d n o c z e n i e t y c h o s ó b . U k a z a n i e b l i s k o ś c i Boga J e s t b a r d z o ważnym momentem w wychowani u d z i e c k a do m o d l i t w y , g d y ż d z i e c k o ze swej n a t u r y n i e J e s t J e s z c z e z d o l n e p o j ą ć w i e l ­ k o ś c i i t r a n s c e n d e n c j i B oga . MP I s p r o w a d z a j ą c m o d l i t w ę do r o z ­ mowy, tym samym u w y p u k l a j ą w n i e j r a c z e j w a r t o ś ć s ł o w a .

N a st ę p n ym ważnym momentem p r z y w p r o w a d z a n i u d z i e c k a w ż y­ c i e m o d l i t w y J e s t u k a z a n i e p r z e z p o d r ę c z n i k i obydwu progr amów Boga J a k o O j c a l u d z k o ś c i . P ra wd a t a s z c z e g ó l n i e z o s t a ł a z a a k

-' BN I I , J . 9. 22 BN I , J . 23 .

23 MP I , J . 1, z . 1, 1 - 3 ; 2 1, z . 2, 2À; 2 2 , z . 3. 24 BN I , J . 23; BN I I , J . 9.

c e n t o w a n a w J e d n o s t c e 9 p o d r ę c z n i k a BN I I , w j e d n o s t c e 1 i 5 25 '.IP I o r a z 2 MK. D z i e c k o n a o g ó ł p o s i a d a b o g a t e d o ś w i a d c z e n i e z w i ą z a n e z o s o b ą swego o j c a . W s y t u a c j a c h , - k i e d y d z i e c k o n i e d o ś w i a d c z a m i ł o ś c i o j c o w s k i e j , j e g o r o z w ó j , a s z c z e g ó l n i e r o z -2 fi ;i6 j u c z u c i o w y i s p o ł e c z n y , może z o s t a ć p o w a ż n i e z a c h w i a n y B l i s k o ś ć B o g a , J e g o o j c o w s k a p e ł n a m i ł o ś c i t r o s k a o c z ł o w i e k a , k t ó r a z o s t a ł a u k a z a n a w p o d r ę c z n i k a c h , s t a n o w i p o d s t a w ę r z e c z y ­ w i s t e g o o b c o w a n i a z Bogiem w c z a s i e m o d l i t w y . M o d l i t e w n y d i a l o g r o z p o c z y n a n i e c z ł o w i e k , l e c z Bóg. Pod­ r ę o z n i k i w s k a z u j ą , m i ędzy i n n y m i , n a j e d e n z n a j w a ż n i e j s z y c h p r z e jawów t e j B o ż e j i n i c j a t y w y . J e s t ni m f a k t , że w ł a ś n i e J e ­ z u s C h r y s t u s , Syn Boży p r z y s ł a n y p r z e z O j c a , p o d e j m u j e w i m i e ­ n i u l u d z k o ś c i i wraz z n i ą r o z p o c z ę t y p r z e z Boga d i a l o g . J e d ­ n o s t k i 8 i 19 w p o d r ę c z n i k u BN I I o r a z 26 w MK, u k a z u j ą C h r y s ­ t u s a m o d l ą c e g o s i ę w s p o ł e c z n o ś c i K o ś c i o ł a i r a z e m z ni m w i e l -27 b i ą c e g o O j c a . J e d n o s t k a 5 w MP I mówi t y l k o o o b e o n o ś o i C h r y s t u s a w modlącym s i ę K o ś c i e l e . N a t o m i a s t j e d n o s t k a 9 w BN I I p o d k r e ś l a u d z i a ł C h r y s t u s a w k a ż d e j m o d l i t w i e c h r z e ś c i j a n i ­ n a . P o p r z e z f a k t z j e d n o c z e n i a C h r y s t u s a z modlącym s i ę K o ś c i o ­ ł em, k t ó r e g o r ó w n i e ż n i e p o m i n ę ł y a n a l i z o w a n e p o d r ę c z n i k i , mod­ l i t w a c h r z e ś c i j a ń s k a n a b i e r a nowych wymi arów, a m i a n o w i c i e , z o ­ s t a j e w ł ą c z o n a m i s t y c z n o - r e a l n i e w w i e c zn y d i a l o g m i ł o ś c i T r ó j ­ cy P r z e n a j ś w i ę t s z e j . Z wyż ej d o k o n a n e j a n a l i z y i s t o t y m o d l i t w y , w u j ę c i u p o d ­ r ę c z n i k ó w p i e r w s z e g o i d r u g i e g o p r o g r a m u s z c z e g ó ł o w e g o , można w y p r o w a d z i ć n a s t ę p u j ą c y w n i o s e k . O k r e ś l e n i e m o d l i t w y p oda ne p r z e z p o d r ę c z n i k i p i e r w s z e g o p ro g r a mu s z c z e g ó ł o w e g o p o s i a d a b o ­ g a t s z y i s z e r s z y z a k r e s t r e ś c i o w y w p o r ó w n a n i u z o k r e ś l e n i e m m o d l i t w y p o d r ę c z n i k ó w d r u g i e g o p r o g r a m u . P o d r ę c z n i k i "Bóg z n a ­ mi" m o c n i e j a k c e n t u j ą w m o d l i t w i e p ł a s z c z y z n ę b y c i a z Bogi em, a t ym samym, j a k s i ę w y d a j e , z a m i e r z a j ą r o z w i j a ć w d z i e c k u z d o l n o ś c i k o n t e m p l a c j i Bo ga , n a t o m i a s t p o d r ę c z n i k i d r u g i e g o p r o g r a m u s z c z e g ó ł o w e g o z w r a c a j ą w i ę k s z ą uwagę n a m o d l i t w ę - r o z - mowę, z p o d k r e ś l e n i e m j e j i n d y w i d u a l n e g o c h a r a k t e r u . 25 MP 1, j . 1, z . 1, 2 - 3 ; 5 , z . 1, 13. 2f)

P o r . L . Woł os zyn owa , Mł od sz y w i e k s z k o l n y , w: P s y c h o l o g i a r o z w o j o w a d z i e c i *i m ł o d z i e ż y , r e d . M . Ż e br ow s ka , Warszawa 1 97 3 , 375.

1 . 1 . 2 . P r o g r e s y w n e u j ę c i e i s t o t y m o dl i t wy

Z a g a d n i e n i e p r o g r e s y w n e g o u j ę c i a i s t o t y m o d l i t w y można w ogól nym z a r y s i e s p r o w a d z i ć do n a s t ę p u j ą c e g o p y t a n i a : k t ó r e p o d r ę c z n i k i i w j a k i m a s p e k c i e d o k o n u j ą p o g ł ę b i e n i a omawi anych p r o bl em ó w.

J u ż n a w e t p o b i e ż n a a n a l i z a może wyka zać d o s y ć duże p o g ł ę ­ b i e n i e o k r e ś l e n i a m o d l i t w y w p o d r ę c z n i k a c h "Bóg z n a m i " . P o d ­ r ę c z n i k d l a k l a s y p i e r w s z e j o k r e ś l a m o d l i t w ę j a k o p r z e b y w a n i e 2 Ö z Ojcem . N a t o m i a s t BN I I o k r e ś l e n i e t o p o s z e r z a o nowe t r e ś ­ c i . O s t a t e c z n a r e d a k c j a o k r e ś l e n i a m o d l i t w y z o s t a ł a w y r a ż o n a w 29 s ł o w a c h : " M o d l i t w a j e s t rozmową i p r z e b y w a n i e m z Bogiem" . N a t o m i a s t w p o d r ę c z n i k a c h u k ł a d u d r u g i e g o o k r e ś l e n i e m o d l i t w y p o d a n e p r z e z MP I n i e z n a j d u j e p o g ł ę b i e n i a , ozy p o s z e r z e n i a w MK. Br ug i m z a g a d n i e n i e m , k t ó r e , j a k s i ę w y d a j e , p o d l e g a pewnej p r o g r e s j i , j e s t p r o b l e m o b e c n o ś c i o r a z u d z i a ł u C h r y s t u s a w mod­ l i t e w n y m d z i e l e c h r z e ś c i j a n j a k o j e d n o s t e k , c z y t e ż j a k o w s p ó l ­ n o t y K o ś c i o ł a . W o s t a t n i e j j e d n o s t c e p o d r ę c z n i k a BN I z n a j d u j e s i ę s t w i e r d z e n i e , że m i ędzy i n n y m i , c o d z i e n n a m o d l i t w a j e s t 30 s z u k a n i e m J e z u s a . P o d r ę c z n i k BN I I r o z s z e r z a o nowe a s p e k t y o r a z p o g ł ę b i a u k a z a n ą w y ż e j p r a w d ę . Po c z ą ws zy od s t w i e r d z e n i a o b e c n o ś c i i u d z i a ł u C h r y s t u s a w m o d l i t w i e c h r z e ś c i j a n i n a j a k o j e d n o s t k i , p o p r z e z j e g o m o d l i t w ę w s p o ł e c z n o ś c i i z a s p o ł e c z ­ n o ś ć K o ś c i o ł a p o d r ę c z n i k t e n p r z e c h o d z i do u k a z a n i a m o d l ą c e g o 31 s i ę K o ś c i o ł a j a k o z n a k u o b e o n o ś c i w ni m J e z u s a C h r y s t u s a .

Można wi ę c mówić w p o d r ę c z n i k u "Bóg z n a m i " o pewnego r o ­ d z a j u e w o l u c j i p o j ę c i a o b e c n o ś c i C h r y s t u s a w m o d l i t w i e c h r z e ś ­ c i j a ń s k i e j . P owyżs ze go w n i o s k u n i e można w y p r o w a d z i ć z omawia­ n eg o m a t e r i a ł u p o d r ę c z n i k ó w u k ł a d u d r u g i e g o . P o d k r e ś l a j ą one w p r a w dz i e s p e c j a l n ą o b e c n o ś ć C h r y s t u s a w c z a s i e m o d l i t w y w s p ó l ­ n e j , l e c z j e j n i e p o g ł ę b i a j ą , n i e i n t e r e s u j ą s i ę t e ż u d z i a ł e m C h r y s t u s a w t e j ż e m o d l i t w i e . Można w n i c h d o s t r z e c u b o g a c e n i e oma wi an e j p r a w d y , l e c z j e d y n i e od s t r o n y s p o s o b u j e j p r z e k a z u , 32 co t a k ż e c z y n i BN I I J . BN I , j . 23. 29 BN I I , j . 9. 30 BN I , j . 36. I 1 BN I I , j . 8 , 9 , 19. -P o r . NB I I , j . 8 , 9 , 19; M-P I , j . 5, z . 1, 1 3 - 1 5 ; 31, z . k , 5; MK, j . 2 6 .

O d p o w i a d a j ą c n a p o s t a w i o n e wy ż ej p y t a n i e można p o w i e d z i e ć , że p r o g r e s y w n e u j ą c i e m o d l i t w y s t a n o w i c h a r a k t e r y s t y c z n ą c e c h ą w y ł ą c z n i e d l a p o d r ę c z n i k ó w "Bóg z n a m i " . P o d r ę c z n i k p r z e z n a c z o ­ ny d l a k l a s y d r u g i e j w p o r ó w n a n i u z p o d r ę c z n i k i e m d l a d z i e c i k l a s y p i e r w s z e j , z n a c z n i e p o g ł ę b i ł samo o k r e ś l e n i e m o d l i t w y o r a z z a g a d n i e n i e u d z i a ł u w n i e j J e z u s a C h r y s t u s a . Po d o k o n a n i u a n a l i z y , w z a k r e s k t ó r e j w e s z ł y t a k i e p r o b l e ­ my, j a k i s t o t a m o d l i t w y wr a z z p y t a n i e m o j e j p r o g r e s y w n e u j ę ­ c i e , można w y o i ą g n ą ć o s t a t e o z n y w n i o s e k . O k r e ś l e n i a m o d l i t w y z n a j d u j ą c e s i ę w a n a l i z o w a n y c h p o d r ę c z n i k a c h n i e p o s i a d a j ą r ó w ­ n e j w a r t o ś c i m e r y t o r y c z n e j i wyc howawc zej . G ł ę b s z ą t r e ś c i o w o i b o g a t s z ą d y d a k t y c z n i e j e s t d e f i n i c j a p o d r ę c z n i k ó w "Bóg z n a m i " . W n i e j t e ż można s t w i e r d z i ć pewnego r o d z a j u p r o g r e s j ę p o j ę c i o ­ wą. P o z a t ym, wsp omni an a d e f i n i c j a j e s t o d z w i e r c i e d l e n i e m n a u ­ k i S o b o r u W a t y k a ń s k i e g o I I i l i c z y s i ę z p o t r z e b a m i , s z c z e g ó l ­ n i e duchowymi , w s p ó ł c z e s n e g o c z ł o w i e k a . P o d r ę c z n i k i p ro g r a mu d r u g i e g o o k r e ś l a j ą m o d l i t w ę b a r d z i e j t r a d y c y j n i e . C h o c i a ż n i e ­ w ą t p l i w i e o k r e ś l e n i e t o j e s t z u p e ł n i e p op ra wn e i p o s i a d a s w e j ą w i e l o w i e k o w ą t r a d y c j ę , t o j e d n a k w p o r ó w n a n i u z o k r e ś l e n i e m p o d r ę c z n i k ó w p i e r w s z e g o p r o g r a m u , j e s t t r e ś c i o w o u b o ż s z e , a p o ­ z a t y m , n i e d o s t r z e g a s i ę w nim p r o c e s u p o g ł ę b i e n i a . Ze w z g l ę d u n a o g r a n i c z o n ą i l o ś ó t r e ś o i z a w a r t y c h w o k r e ś ­ l e n i a c h m o d l i t w y w y n i k ł a k o n i e c z n o ś ć b a z o w a n i a n a m a t e r i a l e p o ­ z o s t a j ą c y m z n i m i w ś c i s ł e j k o r e l a c j i , co z k o l e i p r z y c z y n i ł o s i ę do w y d o b y c i a z a w a r t y c h w p o d r ę c z n i k a c h a k c e n t ó w n i e n a l e ­ ż ą c y c h w p r o s t do o k r e ś l e n i a m o d l i t w y , l e c z p o z o s t a j ą c y c h z ni m w ś c i s ł y m z w i ą z k u . Tym samym z o s t a ł u b o g a c o n y r y s u j ą c y s i ę o b ­ r a z m o d e l i wyohowani a do m o d l i t w y , s u g er o w a n y p r z e z p o d r ę c z n i ­ k i p i e r w s z e g o i d r u g i e g o p r o g r a m u s z c z e g ó ł o w e g o . 1 . 2 . R o d z a j e m o d l i t w y T r e ś ć m o d l i t w y w pewnym s t o p n i u o d z w i e r c i e d l a r e l a c j ę z a --3-5

o h o d z ą c ą w a k c i e m o d l i t w y mi ędz y Bogi em, a c z ł o w i e k i e m . Ana­ l i z a z a ś a k t u m o d l i t e w n e g o od s t r o n y m e r y t o r y c z n e j u p r a w n i a , j a k s i ę w y d a j e , do w y o d r ę b n i e n i a pewnych t r e ś c i o w y c h p o w i ą z a ń zwanych r o d z a j a m i . Na o g ó ł t r a k t a t y o m o d l i t w i e do podstawowych

j e j r o d z a j ó w z a l i c z a j ą m o d l i t w ą c h w a l e b n ą , d z i ę k c z y n n ą , b ł a ­ g a l n ą i p r z e b ł a g a l n ą 3^ . W c e l u u z y s k a n i a p e ł n e g o o b r a z u p o j ę c i a m o d l i t w y w p o d r ę ­ c z n i k a c h p i e r w s z e g o i d r u g i e g o p r o g r a m u s z c z e g ó ł o w e g o , po s p r e ­ c y z o w a n i u o k r e ś l e n i a m o d l i t w y , n a l e ż y z k o l e i o d p o w i e d n i m a t e ­ r i a ł p o d d a ć a n a l i z i e w a s p e k c i e t r e ś c i o w y m . W y ł a n i a j ą c y s i ę w t e n s p o s ó b nowy p r o b l e m można s p r o w a d z i ć do p y t a n i a , a m i a n o ­ w i c i e , co p o d r ę c z n i k i mówią o r o d z a j a c h m o d l i t w y i z a j a k i m i r o d z a j a m i s i ę o p o w i a d a j ą . Podstawowym m a t e r i a ł e m s ł u ż ą c y m do r o z w i ą z a n i a t e g o z a g a d n i e n i a b ę d ą t e o r e t y c z n e w s k a z a n i a p o d ­ r ę c z n i k ó w d o t y c z ą c e t r e ś c i m o d l i t w y o r a z f o r m u ł y m o d l i t e w n e w n i o h z a w a r t e . 1 . 2 . 1 . T e o r e t y c z n e u j ę c i e r o d z a j ó w modl it wy_ P r o b l e m t e n z o s t a n i e r o z p r a c o w a n y w dwóch e t a p a c h . P i e r w ­ s zy z n i c h b ę d z i e k r ó t k ą p r e z e n t a c j ą o d p o w i e d n i e g o m a t e r i a ł u , d r u g i , p r ó b ą w y c h wy c e n i a a k c e n t ó w p o ł o ż o n y c h p r z e z omawiane pod­ r ę o z n i k i w t ymże m a t e r i a l e . 1. 2. 1. 1. P o d r ę c z n i k i p i e r w s z e g o p r o g r a m u P o d r ę c z n i k BN I n i e p o s i a d a j e d n o s t k i o m o d l i t w i e i s t ą d , j a k s i ę w y d a j e , b r a k w nim r ó w n i e ż u s y s t e m a t y z o w a n y c h i n f o r m a c j i o t r e ś c i a c h m o d l i t w y . K r ó t k i e w p r o w a d z e n i a do f o r ­ muł m o d l i t e w n y c h , podane p r z e z BN I , p o n i e k ą d u z u p e ł n i a j ą ws pomni any w y ż e j b r a k . Na i c h p o d s t a w i e można mówić w omawi a- nym p o d r ę o z n i k u o m o d l i t w i e u w i e l b i e n i a , d z i ę k c z y n i e n i a ^ , p r o ś b y , o w y z n a n i u w i a r y , j a k r ó w n i e ż o pewnym s p e c y f i c z - nym a s p e k c i e r a d o ś c i wprowadzonym do m o d l i t w y , a p o n a d t o o m o d l i t w i e , w k t ó r e j o a ł a t r e ś ć j e s t u k i e r u n k o w a n a na r a d o ś ć i ^ 0 . ^ P o r . B . H 5 r i n g , d z . c y t . , 2 1 2; J . W o r o n i e c k i , Wyohowanie c z ł o ­ w i e k a , Kraków 1 9 6 1. 133; S . W ó j c i k , D l a o ż y w i e n i a d u c h a mod­ l i t w y , HD 36 ( 1 9 67 ) 1 4 2 - 1 4 3 . 35 BN I , j . 13, 14, 36. 36 BN I , j . 2 , 3, 5, 14, 16, 19, 27, 28, 37 BN I , j . 13. 38 BN I , j . 11, 32. 39 BN I , j . 5 , 6, 16, 1 7, 35.

N a t o m i a s t p o d r ę c z n i k BN I I w j e d n o s t c e 9 " D z i e c k o Boże mod­ l i s i ę do swego O j ca " p o d a j e : "W m o d l i t w i e w i e l b i m y Boga i d z i ę ­ kujemy Mu z a J e g o d a r y . P r o s i m y Go o pomoc d l a s i e b i e i d l a n a s z y c h b l i ź n i c h . P r z e p r a s z a m y n a s z e g o O j c a z a n a s z e g r z e c h y " . '11 " Z a p a m i ę t a m " , t e j s a me j j e d n o s t k i , p owyż sz e t r e ś c i w n i e c o k r ó t s z y m u j ę c i u pods uwa p o d r ę c z n i k d z i e c i o m do z a p a m i ę t a n i a . Równi eż we w p r o w a d z e n i a c h do p o d a n y c h p r z e z BN I I g o t o wy c h f o r ­ muł m o d l i t e w n y c h w y s t ę p u j ą wyż ej wymi en i one a s p e k t y t r e ś c i o w e . Tak w i ę c , w BN I I w y s t ę p u j e m o d l i t w a u w i e l b i e n i a , d z i ę k c z y ­ n i e n i a ^ , p r o ś b y 43 o r a z p r z e p r o s z e n i a 4 4 . Op ró cz wspomni anych 45 r o d z a j ó w , z a s y g n a l i z o w a n e w p r o w a d z e n i a a k c e n t u j ą w i a r ę , m i ­ ł o ś ć 4 8 , z a u f a n i e 4 "^ i r a d o ś ć 48 o r a z w s p ó ł o f i a r o w a n i e z C h r y s t u -49 sem s i e b i e w m o d l i t w i e . 1 . 2 . 1 . 2 . P o d r ę o z n i k i d r u g i e g o p r o g r a m u " M a t e r i a ł y p o m o c n i c z e " I z a s a d n i c z o p o ś w i ę c a j ą mod­ l i t w i e j e d n o s t k ę 1 "Mówimy do Boga O j c z e " . T e o r e t y c z n e z a ł o ż e ­ n i a d o t y c z ą c e t r e ś c i m o d l i t w y MP I p o d a j ą w s f o r m u ł o w a n i u "Bóg c h c e , . . . abyśmy Mu m ó w i l i , że Go kochamy, że c i e s z y m y s i ę z t e g o , że za wsze j e s t z n a m i , abyśmy d z i ę k o w a l i Mu z a w s z y s t k o ,

50 co mamy. Bóg c h c e , abyśmy Mu o w s z y s t k i m m ó w i l i " . W n a s t ę p ­ n y c h j e d n o s t k a c h z a g a d n i e n i e t o z o s t a j e p o s z e r z o n e i u b o g a c o ­ n e . P o d o b n i e , j a k w p o d r ę c z n i k a c h "Bóg z n a m i " , MP I mówią o 51 52 53 m o d l i t w i e u w i e l b i e n i a - c z c i , d z i ę k c z y n i e n i a i p r o ś b y , BN I I , j . 4 , 7, 8 , 19. 42 BN I I , j . 3 - 6 , 17, 2 2, 39, 43. 43 BN I I , j . 12. 44 BN I I , j . 12 , 2 4 - 2 8 , 3 0 - 3 2 . 45 BN I I , j . 2 , 14, 18. 48 BN I I , j . 2 , 7, 35. 4 ' BN I I , j . 12, 21, 2 3 , 3 4 , 35, 40. 48 BN I I , j . 1 , 7, 8 , 17, 19, 2 2 , 29 . BN I I , j . 4 0 . 50 MP I , j . 1, z . 1, 3. 51 MP I , j . 2 , z . 1 , 6; 8 , z . 1, 2 2 ; 14, z . 2 , 5; 17, z . 2 , 15; 19, z . 2, 19; 20, z . 2 , 21; 23 , z . 3, 4 ; 2 4 , z . 3, 7; 34, z . 4 , 10; 35, z . 4 , 12. 32 MP I , j . 1, z . 1, 3; 2 , z . 1, 6; 3, z . 1, 9; 4 , z . 1, 11; 7, z . ,1, 20; 15, z . 2 , 9; 1 6, z . 2 , 13; 2 4 , z . 3, 6; 2 5 , z . 3, 9 ; 2 8 , 3, 16. 33 MP I , j . 10, z . 1, 2 5 ; 1 2, z . 1, 2 9; 1 3 , Z . 2 , 2 ; 15, z . 2 , 9; 18, z . 2, 17; 2 2, z . 3, 2; 2 9 , z . 3, 17; 32, z . 4 , 7; 33, z . 4 , 9 ; 35, z . 4 , 13.

o w y z n a n i u w i a r y , a p o n a d t o о g o t o w o ś c i p e ł n i e n i a w o l i B o -55 56 ż e j o r a z o d d a n i a Bogu swego c o d z i e n n e g o ż y c i a . MP I z w r a -57 c a j ą r ó w n i e ż uwagę n a e l e m e n t r a d o ś c i i m i ł o ś c i w m o d l i t ­ w i e 5 8 . P o d r ę c z n i k MK w J e d n o s t c e 26 " J e z u s u c z y n a s m o d l i t w y " , k r ó t k o i z w i ę ź l e , w z d a n i u : "Modląc s i ę w i e l b i m y Bog a, p r z e p r a ­ szamy Go, p r o s i m y i d z i ę k u j e m y " , o k r e ś l a t r e ś o i m o d l i t w y . Rów­ n i e ż we w p r o w a d z e n i a o h do f o r m u ł m o d l i t e w n y c h p o d r ę c z n i k t e n 59 60 o p o w i a d a s i ę z a m o d l i t w ą u w i e l b i e n i a - c z c i , d z i ę k o z y n i e n i a , А Λ p r o ś b y , p r z e p r o s z e n i a - ż a l u , p o d k r e ś l a t a k ż e w y z n a n i e w i a ­ r y 8 5 , n a t o m i a s t p r a w i e z u p e ł n i e p o m i j a m i ł o ś ć 84 i r a d o ś ć 85 w m o d l i t w i e .

Dok ona na wy że j p r e z e n t a c j a m a t e r i a ł u p r o w a d z i do s t w i e r ­ d z e n i a , że za równo p o d r ę c z n i k i p i e r w s z e g o , J a k i d r u g i e g o p r o ­ gramu s z c z e g ó ł o w e g o p r z y j m u j ą podawane w t r a k t a t a c h o m o d l i t ­ wie p o ds t a wo we r o d z a j e m o d l i t w . P o d r ę c z n i k i p r z e z n a c z o n e d l a d z i e c i k l a s p i e r w s z y c h w m a t e r i a l e t e o r e t y c z n y m n i e u w z g l ę d n i a ­ j ą m o d l i t w y p r z e b ł a g a n i a . P o z a t ym, w omawi anyc h p o d r ę c z n i k a c h d a j e s i ę za uważ yć i s t n i e n i e t r e ś c i o w y c h g r u p m o d l i t e w n y c h p o ­ z o s t a j ą c y c h p o z a o g ó l n i e p r z y j ę t y m sche ma t em r o d z a j ó w m o d l i t w y . N a l e ż y do n i c h w y z n a n i e w i a r y , m o d l i t w a r a d o ś c i , z a u f a n i a i mi ­ ł o ś c i . Na p o d s t a w i e p r z e d ł o ż o n e g o wyż ej m a t e r i a ł u n a l e ż y J e s z c z e z w r ó c i ć uwagę n a s p e c y f i k ę a k c e n t ó w r o z ł o ż o n y c h w nim p r z e z p o s z c z e g ó l n e p o d r ę c z n i k i . 54 MP I , J . 6 , z . 1, 17; 2 7 , z . 3, 13; 2 8 , z . 3 , 16; 3 2 , z . 4 , 7; 3 3 , Z. 4 , 9; 34, z . 4 , 10. 55 MP I , J . 11, z . 1, 2 8 ; 2 1 , z . 2, 24. 58 MP I , J . 2 7 , z . 3, 13. 57 MP I , J . 1 , z . 1 , 3;. 8 , z . 1, 22; 11, z . 1, 27 ; 2 6 , z . 3 , 1 2 . 58 MP I , j . 1, z . 1, 3. 59 MK, J . 8 , 16, 17, 2 0, 2 3 , 2 6 , 48. 80 MK, J . 6, 10, 19, 26 , 35. 81 MK, J . 5 , 11, 19, 2 6 , 37. 82 MK, J . 2 6 , 3 9 - 4 3 . 83 MK, J . J , 3, 7, 18, 33, 5 0 , 5 6 - 5 8 . 84 MK, J . 5 1. 85 1 MK, J . 4 8.

P o d r ę o z n i k i "Bóg z n a m i " p r z y b l i ż a j ą c d z i e c k u t r e ś o i o mod­ l i t w i e mocno a k c e n t u j ą w n i e j d z i ę k c z y n i e n i e i r a d o ś ć . Moment d z i ę k c z y n i e n i a w y s t ę p u j e

w

BN I w 9 , a

w

BN I I w 10 j e d n o s t - k a o h . R a d o ś ć w m o d l i t w i e z o s t a ł a p o d k r e ś l o n a w 7 j e d n o s t k a c h p o d r ę o z n i k a BN I o r a z w 6 j e d n o s t k a c h p o d r ę c z n i k a BN I I . P o­ n a d t o "Bóg z nami " d l a k l a s y d r u g i e j w 9 j e d n o s t k a c h s u g e r u j e m o d l i t w ę p r z e b ł a g a l n ą , a w 6 z w r a c a uwagę d z i e o k a n a p o s t a w ę u f n o ś c i w m o d l i t w i e . 0 m o d l i t w i e u w i e l b i e n i a BN I mówi w 3, a BN I I w 4 j e d n o s t k a c h , z a ś o m o d l i t w i e p r o ś b y obydwa p o d r ę c z ­ n i k i w s p o m i n a j ą t y l k o 1 r a z . W i a r a i m i ł o ś ć , j a k o t r e ś ć mod­ l i t w y , w p o d r ę c z n i k a c h d l a k l a s y d r u g i e j w y s t ę p u j e 3 r a z y . Na­ t o m i a s t "Bóg z nami " d l a k l a s y p i e r w s z e j s u g e r u j e w i a r ę , j a k o e l e m e n t m o d l i t w y w 2 j e d n o s t k a c h , p o m i j a j ą c z u p e ł n i e m i ł o ś ć . P o d r ę c z n i k i d r u g i e g o p r o g r a m u s z c z e g ó ł o w e g o w t r e ś c i a c h d o ­ t y c z ą c y c h m o d l i t w y n i e o o i n a c z e j r o z k ł a d a j ą a k c e n t y w p o r ó w n a ­ n i u z p o d r ę c z n i k a m i "Bóg z n a m i " . P o z a t y m , i s t n i e j e w n i c h d o s y ć d u ż a n i e p r o p o r c j o n a l n o ś ć d o t y c z ą c a i l o ś c i m a t e r i a ł u . MP I w p o r ó w n a n i u z MK s z e r z e j i w w i ę k s z e j l i c z b i e j e d n o s t e k i n ­ t e r e s u j ą s i ę z a g a d n i e n i e m d o t y c z ą c y m t r e ś o i m o d l i t w y . M o d l i t w a u w i e l b i e n i a w MP I w y s t ę p u j e

w

10, a w MK

w

7 j e d n o s t k a c h l e k - c y j n y o h . M o d l i t w ę d z i ę k o z y n i e n i a i p r o ś b y MP I r ó w n i e ż s u g e r u ­ j ą w 10 j e d n o s t k a c h , n a t o m i a s t MK c z y n i t o t y l k o 5 r a z y . Wyzna­ n i u w i a r y MP I p o ś w i ę c a j ą m i e j s c e w 6 , a MK w 10 j e d n o s t k a c h . P r o b l e m m i ł o ś c i w m o d l i t w i e z o s t a ł s p ro w a d z o n y p r z e z obydwa p o d r ę o z n i k i do 1 j e d n o s t k i . El e m en t r a d o ś c i w MP I w y s t ę p u j e w 4 , a w MK r ó w n i e ż w 1 k a t e c h e z i e . M o d l i t w ę p r z e b ł a g a l n ą p o d s u ­ wa MK w 6 j e d n o s t k a c h . W p o d r ę c z n i k a c h d r u g i e g o p r o g r a m u s z c z e g ó ł o w e g o n a p i e r w ­ s zy p l a n , j a k t o można b y ł o z a u wa ż y ć , wysuwa s i ę w yz na n i e w i a ­ r y o r a z m o d l i t w a u w i e l b i e n i a r o z u m i a n a z a m i e n n i e z od da n i em c z c i . Dosyć dużo t e o r e t y c z n e j u wa gi p o d r ę c z n i k i t e p o ś w i ę c a j ą m o d l i t w i e d z i ę k c z y n i e n i a i p r o ś b y p r a w i e c a ł k o w i c i e p o m i j a j ą c e l e m e n t r a d o ś c i i m i ł o ś c i . N a t o m i a s t w p o d r ę c z n i k a c h "Bóg z nami " n a uwagę z a s ł u g u j ą j e s z c z e pewne o k r e ś l e n i a , k t ó r e , j a k s i ę w y d a j e , z a m i e r z a j ą m o d l i t w i e d z i e c k a n a d a ć s p e c y f i c z n e u k i e r u n k o w a n i e . Są t o t a ­ k i e z w r o t y , j a k "z r a d o ś c i ą d z i ę k u j m y " ^ , " c i e s z m y s i ę i

ί <1 с. Q d z i ę k u j m y " , " r a d o ś n i e w i e l b i m y O j c a " , " m i ł u j e m y Boga i z 69 r a d o ś c i ą w i e l b i m y Go na s z y m życ i e m" o r a z " z u f n o ś c i ą p r o s i -70 my" , " z m i ł o ś c i ą i z a u f a n i e m zwracamy s i ę do J e z u s a C h r y s t u -71 72 s a " , " z m i ł o ś o i ą i z a u f a n i e m o f i a r u j e m y s i ę Bogu" . M i ł o ś ć i z a u f a n i e p o d k r e ś l o n e p r z e z p o d r ę c z n i k i n a d a j ą m o d l i t w i e o s o ­ bowy, l u d z k i wy mi ar , a e l e m e n t r a d o ś c i w y da je s i ę być s y m p t o ­ mem w o l n o ś c i i w e w n ę t r z n e g o z a d o w o l e n i a . S f o r m u ł o w a n i e "z 73 w d z i ę c z n o ś c i ą po dz i wi am y p i ę k n y ś w i a t " s t a n o w i , być może, p r ó b ę w p r o w a d z e n i a do m o d l i t w y e l e m e n t u a n t r o p o l o g i c z n e g o o r a z r z e c z y w i s t o ś c i z i e m s k i c h . U o g ó l n i a j ą c wyż ej p o c z y n i o n e s p o s t r z e ż e n i a można p o w i e ­ d z i e ć , że z a s a d n i c z o p o d r ę c z n i k i p i e r w s z e g o i d r u g i e g o p r o g r a ­ mu s z c z e g ó ł o w e g o p r z y j m u j ą t r a d y c y j n y p o d z i a ł r o d z a j ó w m o d l i t ­ wy. Nie w p r o w a d z a j ą c j e d n a k o k r e ś l e n i a " r o d z a j e m o d l it w y" s t a ­ r a j ą s i ę u k a z a ć , j a k można s ą d z i ć , w e w n ę t r z n ą j e d n o ś ć a k t u mod­ l i t e w n e g o . S p o ś r ó d l i c z n i e wp r owadzonyc h m o d l i t e w n y c h g r u p t r e ­ ś c i o w y c h p o d r ę o z n i k i "Bóg z nami " n a p i e r w s z y p l a n wysuwaj ą m o d l i t w ę d z i ę k c z y n i e n i a , n a t o m i a s t w p o d r ę c z n i k a c h d r u g i e g o p r o g r a m u s z c z e g ó ł o w e g o a k c e n t y z o s t a ł y r o z ł o ż o n e r a c z e j rów­ n o m i e r n i e . Omawiane p o d r ę c z n i k i , a s z c z e g ó l n i e MK, s u g e r u j ą c t r e ś c i m o d l i t w z w r ó c i ł y w y j ą t k o w ą uwagę n a m o d l i t e w n e wy z n a n i e w i a r y . P o z a t ym, p o d r ę c z n i k i p i e r w s z e g o p r o g r a m u d o w a r t o ś c i o w a ­ ł y w m o d l i t w i e e l e m e n t r a d o ś c i i z a u f a n i a o r a z p o d j ę ł y p r ó b ę w p r o w a d z e n i a w n i ą w a r t o ś c i z i e m s k i c h p r a w i e z u p e ł n i e n i e d o ­ s t r z e ż o n y c h p r z e z MK. 1 . 2 . 2 . P r a k t y c z n e z a s t o s o w a n i e _ Po omówi eni u s t o s u n k u p o d r ę c z n i k ó w do t r e ś c i m o d l i t w y , c z y l i do z a g a d n i e n i a t a k zwanych r o d z a j ó w m o d l i t w y , n a l e ż y z w r ó c i ć uwagę n a f o r m u ł y m o d l i t e w n e z a w a r t e w omawianych p o d -BN I , j . 16. 68 BN I I , j . 19. 69 BN I I , j . 7. 70 BN I , j . 9; BN I I , j . 12. 71 BN I I , j . 35. 72 BN I I , j . 4 0. 73 BN I I , j . 3.

r ę c z n i k a c h . C h o dz i o p y t a n i e , j a k i e r o d z a j e m o d l i t w p o d s u w a j ą d z i e c k u p o d r ę o z n i k i , j a k i e s u g e r u j ą t r e ś c i w d a n e j g r u p i e mod­ l i t w o r a z n a i l e u w z g l ę d n i a j ą w p r a k t y c e t e o r e t y c z n e z a ł o ż e n i a o d n o ś n i e t r e ś c i m o d l i t w . 1 . 2 . 2 . 1 . K l a s y f i k a c j a f o r m u ł m o d l i t e w n y c h M o d l i t w a u w i e l b i e n i a , j a k o u r z e c z y w i s t n i e n i e t e o r e t y -n yc h z a ł o ż e ń p o d r ę c z -n i k ó w , w-BN I w y s t ę p u j e w 1 27\ a w BN I I 75 w 14 j e d n o s t k a c h . " M a t e r i a ł y p o m o c n i c z e " m o d l i t w ę u w i e l b i ę -76 n i a w p r o w a d z a j ą do j e d n o s t e k 14 r a z y . N a l e ż y z a z n a c z y ć , że MP I p o d a j ą f o r m u ł ę m o d l i t e w n ą n i e w k a ż d e j j e d n o s t c e . C z ę s t o o g r a n i c z a j ą s i ę j e d y n i e do z a s u g e r o w a n i a j e j c h a r a k t e r u , n a t o ­ m i a s t wybór m o d l i t w y p o z o s t a w i a j ą d z i e c i o m l u b k a t e c h e c i e . Pod­ r ę c z n i k MK m o d l i t w ę u w i e l b i e n i a wprowadza r ó w n i e ż w d o s y ś s z e -77 r o k i m z a k r e s i e , bo w 10 j e d n o s t k a c h l e k c y j n y c h . Z d o k o n a n e g o z e s t a w i e n i a w y n i k a , że w obydwu t y p a c h p o d r ę ­ c z n i k ó w r ó ż n i c a w u w z g l ę d n i a n i u p r z e z n i e w j e d n o s t k a c h mod­ l i t w y u w i e l b i e n i a j e s t n i e w i e l k a . M o d l i t w ę d z i ę k c z y n n ą p o d r ę c z n i k i "Bóg z nami " p r o p o n u j ą w 78 9 j e d n o s t k a c h za równo k l a s y p i e r w s z e j j a k i d r u g i e j . MP I 79 t e n r o d z a j m o d l i t w y w p r o w a d z a j ą do 10 j e d n o s t e k , n a t o m i a s t w MK m o d l i t w a d z i ę k c z y n n a w peł nym t e g o s ł o w a z n a c z e n i u n i e w y s t ę p u j e w ż a d n e j j e d n o s t c e . J e d y n i e w y z n a n i u w i a r y w 19 j e d ­ n o s t c e o r a z m o d l i t w i e u w i e l b i e n i a w 6 i 35 j e d n o s t c e p o d r ę c z ­ n i k t e n p r ó b u j e n a d a ć c h a r a k t e r d z i ę k c z y n n y . Można wi ę c p o w i e d z i e ć , że t y l k o p o d r ę c z n i k p r o g r a m u d r u ­ g i e g o , p r z e z n a c z o n y d l a d z i e c i k l a s y d r u g i e j , n i e d o w a r t o ś c i o -BN I , j . 1, 2, 5 , 7, 13, 14, 2 6 - 2 8 , 3 4 - 3 6 . 75 BN I I , j . 1, 3 - 7 , 9 , 16, 17, 19, 38, 4 0 , £ 1 , 45. 76 MP I , j . 2 , z . 1, 6; 7, z . 1, 19; 13, z . 2 , 3; 14, z . 2 , 7; 17, z . 2, 15; 19, z . 2 , 19; 20, z . 2 , 21 ; 23 , z . 3, 4; 24, z . 3, 6; 34, z . 4 , 11; 35, z . 4, 12; 36, z . 4 , 16; 37, z . 4 , 19. 77 MK, j . 5, 6, 8 , 16, 17, 2 0, 23, 25, 4 8 , 53. 78 BN I , j . 2 , 3, 5, 14, 16, 19, 22, 2 7, 28; BN I I , j . 3 - 6 , 9, 22 , 36, 39, 4 3 . 7 ^ MP I , j . 2, z . 1, 6; 3, z . 1, 9; 4 , z . 1, 12; 7, z . 1, 20; 15 , z . 2 , 9 ; 16, z . 2 , 13; 2 4 , z . 3, 6 ; 2 8 , z . 3, 16; 34, z . 4 , 11.

wuje w p e ł n i e l e m e n t u d z i ę k c z y n i e n i a w wyc howani u d z i e c k a do m o d l i t w y . M o d l i t w a p r o ś b y z o s t a ł a u m i e s z c z o n a p r z e z p o d r ę c z n i k BN I RO w 11 j e d n o s t k a c h . BN I I t e n r o d z a j m o d l i t w y s u g e r u j e w 21 81 j e d n o s t k a c h . MP I w p r o w a d z a j ą m o d l i t w ę p r o ś b y do 19 k a t e -O p Q *5 c h e z , n a t o m i a s t MK, p o d o b n i e j a k BN I I , do 21 j e d n o s t e k . P o d r ę c z n i k i , za równo p i e r w s z e g o j a k i d r u g i e g o p r o g r a m u s z c z e g ó ł o w e g o , n a p i e r w s z e m i e j s c e w j e d n o s t k a c h wys uwa j ą w i ę c m o d l i t w ę p r o ś b y . A s p e k t p r z e b ł a g a l n y u w z g l ę d n i ł y w m o d l i t w i e t y l k o p o d r ę c z ­ n i k i p r z e z n a c z o n e d l a d z i e c i k l a s y d r u g i e j . W BN I I m o d l i t w a O Λ p r z e p r o s z e n i a z n a j d u j e m i e j s c e w 12 j e d n o s t k a c h , MK z a ś w p r o -85

wadza j ą do 6 j e d n o s t e k . V/ omawi anych p o d r ę c z n i k a c h t e n r o ­ d z a j m o d l i t w y j e s t ś c i ś l e z w i ą z a n y z p r z y g o t o w a n i e m d z i e c k a do s a k r a m e n t u p o k u t y i w y s t ę p u j e w j e d n o s t k a c h p o ś w i ę c o n y c h temu z a g a d n i e n i u .

P o d r ę c z n i k BN I I w p o r ó w n a n i u z MK w dużo wi ęks zym wymia­ r z e wprowadza do j e d n o s t e k m o d l i t w ę p r z e b ł a g a l n ą . A n a l i z o w a n e p o d r ę c z n i k i u m i e s z c z a j ą w j e d n o s t k a c h s z e r e g m o d l i t w n i e d a j ą c y c h s i ę w p e ł n i z a k l a s y f i k o w a ć w t r a d y c y j n e s c h e m a t y r o d z a j ó w m o d l i t w y . J e d n ą z t a k i c h f o r m m o d l i t w y , mał o u w z g l ę d n i a n y c h w o p r a c o w a n i a c h d o t y c z ą c y c h r o d z a j ó w m o d l i t w y , j e s t w y z n a n i e w i a r y . Każdy z p o d r ę c z n i k ó w p i e r w s z e g o p r o g r a m u s z c z e g ó ł o w e g o m o d l i t e w n e w y z n a n i e w i a r y wprowadza do 3 j e d n o -qC s t e k . Z n a c z n i e w i ę c e j m i e j s c a t emu a s p e k t o w i m o d l i t w y p o ś ­ w i ę c a j ą p o d r ę c z n i k i d r u g i e g o p r o g r a m u . W MP I f o r m u ł y w y z n a n i a ου BN I , j . 4 , 6 , 8 , 10, 12, 15, 20, 2 1 , 2 3 , 33. 81 BN I I , j . 8 , 9 , 1 2 - 1 5 , 2 1 , 2 3 - 3 2 , 34, 35, 4 0 , 41. 82 MP I , j . 1 , z . 1, 3; 4 , z . 1, 12; 5, z . 1, 13,* 8 , z . 1, 22 ; 9 , Z. 1, 24; 10, z . 1, 25; 12, z . 1, 31; 15, z . 2, 9; 18, z . 2 , 17; 2 1 , z . 2, 24 ; 2 2 , z . 3, 2; 2 5 , z . 3, 9; 29, z . 3, 17 ; 30, z . 4 , 3; 31, z . 4 , 5; 32, z . 4 , 7; 33, z . 4 , 9; 35, z . 4 , 13; 37, z . 4 , 18. 83 MK, j . 9 , 11, 13, 14, 2 2 , 2 7 - 2 9 , 31, 32, 34, 3 6 - 3 8 , 4 1 , 4 4 , 4 9 , 5 1, 5 4 , 55, 58. 84 BN I I , j . 12, 2 4 - 3 2 , 34, 37. 85 MK, j . 3 9 - 4 4 . 86 BN I , j . 11, 16, 32; BN I I , j . 2 , 1 8, 38.

w i a r y w y s t ę p u j ą w 6 j e d n o s t k a c h k a t e c h e t y c z n y c h , n a t o m i a s t

88

MK t e n r o d z a j m o d l i t w y e k s p o n u j e a ż 16 r a z y

Z l i c z b y omawianych p o d r ę c z n i k ó w MK j e s t jedynym wprowa­ d z a j ą c y m do j e d n o s t e k w t a k l i c z n y m wy mi ar z e f o r m u ł y w y z n a n i a w i a r y . Omawiane p o d r ę o z n i k i z w r ó o i ł y r ó w n i e ż uwagę n a m o d l i t w ę , k t ó r e j t r e ś o i ą j e s t r a d o ś ć i z a u f a n i e . W BN I e l e m e n t r a d o ś c i 89 w y s t ę p u j e w 2 j e d n o s t k a c h . Ten sam p o d r ę c z n i k u f n o ś ć do B o -90 g a c z y n i t r e ś o i ą m o d l i t w y w j e d n e j j e d n o s t c e , n a t o m i a s t p o ­ s t a w ę u f n o ś c i z a m i e r z a k s z t a ł t o w a ć w 2 i n n y c h f o r m u ł a c h m o d l i - 91 t e w n y c h . BN I I r a d o ś ć wprowadza do t r e ś c i m o d l i t w 5 j e d n o -92 91 s t e k , z a u f a n i e z a ś j e s t t r e ś c i ą 2 m o d l i t w , p o s t a w a z a u f a -9Ü n i a w y s t ę p u j e r ó w n i e ż w m o d l i t w a c h 2 j e d n o s t e k . P o d r ę o z n i k i d r u g i e g o p r o g r a m u u w z g l ę d n i a j ą w m o d l i t w a c h z w y ż e j w y m i e n i o -9S n y c h t r e ś c i j e d y n i e e l e m e n t r a d o ś c i . MP I c z y n i ą t o w 5 , a 96 MK t y l k o w 1 j e d n o s t c e l e k c y j n e j . MP I j e d n o r a z o w o wpr owa-97 d z a r ó w n i e ż e l e m e n t z a u f a n i a .

P o z a wymi eni onymi g r u p a m i t r e ś c i o w y m i f o r m u ł m o d l i t e w n y c h , p o d r ę o z n i k i "Bóg z n a m i " do pewnej i l o ś c i j e d n o s t e k w p r o w ad z a -98 j ą m o d l i t w ę , k t ó r e j t r e ś o i ą j e s t m i ł o ś ć . P o d r ę o z n i k i d r u g i e -99 go p r o g r a m u , p o z a jednym w y j ą t k i e m , n i e p o s i a d a j ą f o r m u ł mod­ l i t e w n y c h o wy że j w s p o m n i a n e j t r e ś c i . 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 MP I , j . 2 , z . 1, 6; 6 , z . 1, 17; 2 8 , z . 3, 16; 31, z . 4 , 4 ; 3 3 , z . 4 , 9 ; 34, z . 4 , 10 . MK, j . 1, 3, 7 , 12, 18, 19 , 24, 33, 35, 4 5 , 4 9, 5 0, 5 2, 5 6 - 5 8 . BN I , j . 2 9 , 30. BN I , j . 21 . BN I , j . 8 , 19. BN I I , j . 1, 7, 1 7, 2 0 , 22. BN I I , j . 31, 34. BN I I , j . 2 9 , 4 0 . MP I , j . 2 , z . 1, 7; 4 , z . 1, 10; 11, z . 1, 27; 2 2 , z . 3 , 2 ; 2 6 , z . 3, 12. MK, j . 2 1 . MP I , j . 3, z . 1, 9 . BN I , j . 3, 31; BN I I , j . 3, 11, 2 0 , 2 6 - 2 8 , 33, 42. MK, j . 31.

Ró wni eż w u s t a l o n y c h t r a d y c j ą g r a n i c a c h r o d z a j ó w m o d l i t w y n i e m i e s z c z ą s i ą pewne g r u p y m o d l i t w , w y s t ę p u j ą c y c h w obydwu t y p a c h p o d r ę c z n i k ó w , k t ó r y c h t r e ś c i ą j e s t t ę s k n o t a z a Bo­ g i e m 1^ , b l i s k o ś ć B o g a1®1 , w s p ó ł o f i a r o w a n i e z C h r y s t u s e m 1®2 10 3 o r a z p e ł n i e n i e w o l i B o ż e j

K o n k l u d u j ą c , można p o w i e d z i e ć , że w s z y s t k i e z omawianych p o d r ę c z n i k ó w p o d a j ą c d z i e c k u got owe s f o r m u ł o w a n i a m o d l i t e w n e n i e o g r a n i c z a j ą i c h t r e ś c i t y l k o do t r a d y c y j n y c h s chemat ów r o ­ d z a j ó w m o d l i t w y . P o z a m o d l i t w ą u w i e l b i e n i a , d z i ę k c z y n i e n i a , p r o ś b y i p r z e b ł a g a n i a w p r o w a d z a j ą do j e d n o s t e k m o d l i t w y , k t ó ­ r y c h t r e ś c i ą j e s t w i a r a , m i ł o ś ć , r a d o ś ć , z a u f a n i e , b l i s k o ś ć Boga i t ę s k n o t a z a Nim o r a z i n n e wyżej w y mi en i one a s p e k t y . Na p i e r w s z y p l a n j e d n a k p o d r ę c z n i k i wys uwa ją m o d l i t w ę p r o ś b y . W "Bóg z nami " z o s t a ł a w wi ęks zym s t o p n i u , n i ż w p o z o s t a ł y c h pod­ r ę c z n i k a c h , d o w a r t o ś c i o w a n a m o d l i t w a d z i ę k c z y n i e n i a i p r z e b ł a ­ g a n i a , a t a k ż e s z e r z e j u w z g l ę d n i o n o e l e m e n t r a d o ś c i . P o n a d t o "Bóg z n a m i " , s z c z e g ó l n i e w d r u g i e j c z ę ś c i , z w r a c a uwagę n a m o d l i t w ę , k t ó r ą można by n a z w a ć " m o d l i t w ą m i ł o ś c i " . W k i l k u j e d n o s t k a c h l e k c y j n y c h wpr ow a d z a r ó w n i e ż m o d l i t w ę u f n o ś c i . N a ­ t o m i a s t p o d r ę c z n i k i d r u g i e g o p r o g r a m u s t o s u n k o w o dużo m i e j s c a p o ś w i ę c a j ą m o d l it ewn e mu w y z n a n i u w i a r y , s z c z e g ó l n i e d a j e s i ę t o z a u w aż y ć w p o d r ę o z n i k u MK. Tak wi ęc w MK p r o ś b a i w i a r a s t a n o w i ą l i n i ę w i o d ą c ą w p r z y b l i ż a n i u d z i e c k u t r e ś c i m o d l i t e w ­ n y c h . 1 . 2 . 2 . 2 . A n a l i z a t r e ś c i f o r m u ł m o d l i t e w n y c h N a s t ę p n y p r o b l e m , k t ó r y n a l e ż y omówić, wn os zą t r e ś c i wyż ej p o k l a s y f i k o w a n y c h f o r m u ł m o d l i t e w n y c h . Ten e t a p p r a c y b ę d z i e s t o p n i o w y m r o z w i ą z y w a n i e m p y t a n i a d o t y c z ą c e g o a s p e k t ó w t r e ś c i o w y c h p o s z c z e g ó l n y c h g r u p r o d z a j o w y c h m o d l i t w , s u g e r o w a ­ n y c h p r z e z omawiane p o d r ę c z n i k i . Ot rzymany wyni k b ę d z i e j e d ­ nym z e s k ł a d o w y c h e l e m e n t ó w m o d e l i m o d l i t w y , r y s u j ą c y c h s i ę w p o d r ę c z n i k a c h p i e r w s z e g o i d r u g i e g o p r o g r a m u s z c z e g ó ł o w e g o . 100 BN I I , j . 10. 101 BN I , j . 19, 2 2 , 25 ; BN I I , j . 20; MP I , j . 3, z . 1, 9; 36, z . 4 , 17. 102 BN I I , j . 2 9 , 4 0 ; MK, j . 2 7. 103 MP I , j . 11, z . 1, 2 8 ; 13 , z . 2 , 3; 2 1, z . 2 , 24.

M o d l i t w a u w i e l b i e n i a , d o s y ć b o g a t o u w z g l ę d n i o n a w j e d n o s t ­ k a c h l e k c y j n y c h p r z e z w s z y s t k i e p o d r ę c z n i k i , n i e j e s t t r e ś o i o - wo j e d n o l i t a . W d u ż e j m i e r z e , j a k s i ę w y d a j e , w y s t ę p u j e w mod- l i t v . a c h obydwu t ypów p o d r ę c z n i k ó w u w i e l b i e n i e Boga, k t ó r e moż­ na o k r e ś l i ć " u w i e l b i e n i e m d l a Ni ego s a m e g o " , c z y l i b ez w y r a ź ­ n y ch motywów u b o c z n y c h ^ 4 . Do t e j s amej p ł a s z c z y z n y można z a ­ l i c z y ć u w i e l b i e n i e I m i e n i a B o ż e g o 1 0 3 , u w i e l b i e n i e C h r y s t u s a 10^

1 0 7

o r a z J e g o t a j e m n i c y p a s c h a l n e j , a t a k ż e k i l k a k r o t n i e do j e d ­ n o s t e k wprow a d z o n e, s z c z e g ó l n i e w p o d r ę c z n i k a c h d r u g i e g o p r o ­ gr a mu, u w i e l b i e n i e T r ó j c y Ś w i ę t e j 1 0 8

-Drugim w ą t ki em t r e ś c i o w y m m o d l i t wy u w i e l b i e n i a , mocno uwy­ puklonym p r z e z p o d r ę c z n i k i "Bóg z n a m i " , j e s t s t w ó r c z e d z i e ł o 1 0 9 Boga. C z ł o w i e k w i e l b i Bog a, bo On j e s t S t w ó r c ą w s z y s t k i e g o , 1 1 0 do Ni e g o n a l e ż y c a ł y ś w i a t , On s t w o r z y ł i o b d a r o w a ł c z ł o w i e -111 11 2 ka d a r a m i . C z ł o w i e k w i e l b i Boga swym ż y c i e m , o d d a j e Mu 1 1 3 1 1 4 c z e ś ć w i m i e n i u ś w i a t a o r a z z c a ły m ś w i a t e m w i d z i a l n y m 1 1 5 11 6 11 7 i n i e w i d z i a l n y m . M i ł o ś ć Boża , J e g o w i e r n o ś ć i t r o s k l i - 110 wa o p i e k a s k ł a n i a j ą c z ł o w i e k a do o d d a n i a Bogu c z c i i u w i e l ­ b i e n i a . U w i e l b i e n i e N a j ś w i ę t s z e g o S a k r a m e n t u , j a k o n a s t ę p n y w ą t e k t r e ś c i o w y m o d l i t w y u w i e l b i e n i a , s z c z e g ó l n i e z o s t a ł p o d k r e ś l o -104 BN I , j . 7, 14, 26; BN I I , j . 9; MP I , j . 14, z . 2 , 6; 17, z . 2, 15; 23 , z . 3, 4 ; MK, j . 8 , 2 0, 4 8 . 105 BN I , j . 1, 5. 106 MP I , j . 20, z . 2, ' 2 1; MK, j . 25. 107 BN I , j . 27. 108 BN I , j . 34; BN I I , j . 19; MP I , j . 19, z . 2 , 19; 34, z . 4 , 11; MK, j . 2 3, 53. 109 BN I I , j . 7; MP I , j . 37, z . 4, 19. 110 BN I I , j . 1. 111 BN I I , j . 5; MK, j . 6. 112 BN I I , j . 4 0 . 113 BN I I , j . 4. 114 BN I , j . 36. 115 MK, j . 5 . 116 BN I , j . 2; BN I I , j . 3; MP I , j . 1, z . 1, 3. 117 BN I I , j . 45. 118 BN I I , j . 6.