Szwarc, Andrzej
"Polska - Francja. Dziesięć wieków
związków politycznych, kulturalnych i
gospodarczych", red. Andrzej Tomczak,
Warszawa 1983 : [recenzja]
Przegląd Historyczny 74/4, 822-823
1983
Artykuł umieszczony jest w kolekcji cyfrowej bazhum.muzhp.pl,
gromadzącej zawartość polskich czasopism humanistycznych
i społecznych, tworzonej przez Muzeum Historii Polski w Warszawie
w ramach prac podejmowanych na rzecz zapewnienia otwartego,
powszechnego i trwałego dostępu do polskiego dorobku naukowego
i kulturalnego.
Artykuł został opracowany do udostępnienia w Internecie dzięki
wsparciu Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego w ramach
dofinansowania działalności upowszechniającej naukę.
822 Z A P IS K I
przebyw ający wówczas w Szw ajcarii polscy em igranci prowadzili ożywioną dzia łalność polityczno-propagandową o ponadlokalnym znaczeniu. Postulatów badaw czych, jakie nasuw ają się w trakcie lektury książki Jan a Lewandowskiego można by dodać jeszcze znacznie więcej. A utor zresztą starał się przede wszystkim zebrać i usystem atyzować rozproszone inform acje i jego pracę można określić bardziej jako książikę o charakterze popularno-naukow ym aniżeli jako książkę w pełnym tego słowa znaczeniu naukową.
Nowych ustaleń faktograficznych i oryginalnych ujęć interpretacyjnych w opra cowaniu nie spotykam y. Nie zmienia to w niczym faktu, iż sam zamysł w ydania książki o tej tem atyce był z uwagi na m arginalne traktow anie przez rodzimych i obcych badaczy problem atyki stosunków polsko-szw ajcarskich bardzo celowy.
Omawiana praca ma układ chronologiczno-rzeczowy, co zresztą narzucał sam tem at, i dzieli się na dziewięć rozdziałów. N ajciekaw sze są, naszym zdaniem, części piąta i szósta, zatytułow ane „Politycy, studenci i uczeni” oraz „W przededniu niepodległości”, na podstawie których można wyrobić sobie ogólny pogląd o |ix>z- m iarze i ch arak terze polskiej em igracji w Szw ajcarii w latach 1870—1918. N aj słabszy je st chyba ostatni rozdział, w którym autor podejm uje próby c h arak te rystyki szw ajcarskiej Polonii po II w ojnie światowej.
M. A.
Polska—Francja. Dziesięć w ieków zw iązków politycznych, k u ltu ralnych i gospodarczych, red. Andrzej T o m c z a k , Książka i Wiedza,
W arszawa 1983, s. 630.
Historycy z ośrodka toruńskiego — Andrzej T o m c z a k , K arol G ó r s k i , Jacek S t a s z e w s k i , Jerzy W o j t o w i c z , Sław om ir K a l e m b k a , Jerzy D a - n i e l e w i c z i K arol G r ü n b e r g — przedstaw ili skomponowany w układzie chronologicznym zarys stosunków polsko-francuskich od wczesnego średniowiecza aż po rok 1980. Do końca 1944 r. ma on form ę wykładu, wzbogaconego o inform acje na tem at wew nętrznych spraw francuskich. Okres po II w ojnie światowej przed staw iono w form ie kroniki wydarzeń.
Związki między obydwoma narodam i nie zawsze były jednakow o intensyw ne, stąd też jest rzeczą zrozumiałą, że poszczególnym okresom ich rozwoju przydzie lono niejednakow ą liczbę stron. Proporcje są jednak dyskusyjne. I tak średnio wiecze i renesans opracowano na zaledwie 50 stronach, okres od połowy X V II do końca XVIII w. zajm uje 85 stron zaś lata 1806—1871 — 116 stran. W yraźny nacisk położono zatem na czasy najnowsze.
Autorzy oparli się głównie n a literatu rze przedm iotu, k tórą przedstawiono w rozumowanej, selektyw nej bibliografii zamieszczonej przy końcu książki. S k ąd inąd jednak wielu z nich spożytkowało także w yniki w łasnych badań. Mimo po pularnego ch arak teru tom u w wielu miejscach przydałyby się odnośniki, zaś um iejętnie .dobrane cytaty ze źródeł (o k tóre przy tym tem acie nietrudno) uroz m aiciłyby lekturę. W obecnej postaci niektóre fragm enty (szczególnie ostatnie rozdziały) m ają bowiem ch a rak te r zestawu starannie na ogół wyselekcjonowanych inform acji. Stało się tak zapewne ze względu na ograniczenie objętości.
Na kilkuset stronach średriiigo form atu nie sposób było rozwinąć w szystkich w ątków tem atu. Można by zatem wskazać kilka pominięć. I tak nie wspom niano o turystycznych,w yjazdach Polaków do Francji, datujących się jeszcze od X VIII w. a coraz częstszych od drugiej połowy następnego stulecia. A przecież kontakty nieform alne stanow ią ważny, choć wciąż jeszcze niedoceniany fragm ent stosunków między narodam i. Sygnalizując fascynację F rancją szeregu polskich twórców
prze-ZAPISK I 823
íomu X IX і X X w. można było wspomnieć o paryskich doświadczeniach Asnyka, W yspiańskiego czy W eyssenhofa. N a s. 306 spotykam y niezbyt zręczne sform uło wanie, iż „Do P aryża przyjeżdżał dosyć często Bolesław Lim anowski”. Należało raczej napisać, że senior polskiego socjalizm u całym i latam i m ieszkał tam i p ra cował. Podobnych potknięć znalazłoby się więcej.
Książkę wyposażono w obszerne francuskie streszczenie oraz indeksy: osobowy i geograficzny. Nie trzeba przekonywać, że poruszona w niej problem atyka m a kluczowe znaczenie dla dziejów Polski w X V III—X X w. W ydaje się zatem, iż w arto by podjąć próbę napisania n a podstaw ie niniejszego tom u pracy o znacznie większej objętości i wydania jej w bardziej efektow nej szacie graficznej.
A .S . Zapiski opracowali: M arek A n d rzejew ski (M. A.), A ndrzej Biernat (A. BJ, Ra
fał K arpiński (R .K .), Tom asz K izw alter (Т.К .), W łodzim ierz Lengauer (W .L.), S ta
nislaw Russocki (S.R.), K azim ierz Stem brow iez (K .S.), A ndrzej Szw arc (A. S.), A n
