Spis treści
Przedmowa . . . . 9
ROZDZIAŁ I Wybrane zagadnienia z ekologii . . . . 11
1 .1 . Charakterystyka poziomów organizacji biosfery . . . . 14
1 .1 .1 . Gatunek . . . . 14
1 .1 .2 . Populacja . . . . 14
1 .1 .2 .1 . Zagęszczenie populacji . . . . 15
1 .1 .2 .2 . Struktura populacji . . . . 16
1 .1 .2 .3 . Oddziaływania wewnątrzgatunkowe . . . . 19
1 .1 .3 . Biocenoza . . . . 19
1 .1 .3 .1 . Oddziaływania międzygatunkowe . . . . 20
1 .1 .3 .2 . Struktura biocenozy . . . . 23
1 .1 .4 . Ekosystem . . . . 24
1 .1 .4 .1 . Struktura troficzna, produkcja pierwotna i wtórna . . . . 25
1 .1 .4 .2 . Piramida troficzna . . . . 26
1 .1 .4 .3 . Sukcesja . . . . 28
1 .1 .4 .4 . Różnorodność biologiczna . . . . 29
1 .1 .5 . Biosfera . . . . 33
1 .2 . Ekosystemy wodne . . . . 33
1 .2 .1 . Właściwości wody jako środowiska życia organizmów . . . . . 34
1 .2 .2 . Podział ekosystemów wodnych . . . . 38
1 .2 .2 .1 . Ekosystemy słodkowodne . . . . 39
1 .2 .2 .2 . Sukcesja w ekosystemach wodnych . . . . 46
Literatura . . . . 48
ROZDZIAŁ II Charakterystyka wybranych grup organizmów zasiedlających biosferę . . . . 49
2 .1 . Wirusy . . . . 49
2 .2 . Prokaryota . . . . 53
2 .3 . Eukaryota . . . . 54
2 .4 . Bakterie . . . . 56
2 .4 .1 . Budowa, wielkość i forma bakterii . . . . 56
2 .4 .2 . Ważniejsze struktury komórkowe bakterii . . . . 61
2 .4 .3 . Zasady nomenklatury bakterii . . . . 63
6
SpistreściLiteratura . . . . 64
2 .5 . Sinice – cyjanobakterie . . . . 65
Literatura . . . . 67
2 .6 . Grzyby . . . . 69
2 .6 .1 . Charakterystyka ogólna . . . . 69
2 .6 .2 . Systematyka . . . . 70
2 .6 .3 . Główne grupy grzybów o znaczeniu użytkowym . . . . 75
Literatura . . . . 84
2 .7 . Glony . . . . 84
2 .7 .1 . Gromada: tobołki – Pyrrophyta . . . . 84
2 .7 .2 . Gromada: eugleniny (klejnotki) – Euglenophyta . . . . 85
2 .7 .3 . Gromada: glony złociste (chrysofity) – Chrysophyta . . . . 86
2 .7 .4 . Gromada: zielenice – Chlorophyta . . . . 89
Literatura . . . . 93
2 .8 . Rośliny telomowe (rośliny osiowe) . . . . 105
2 .8 .1 . Podgromada: mszaki – Bryophytina . . . . 106
2 .8 .2 . Podgromada: widłakowe – Lycophytina . . . . 107
2 .8 .3 . Podgromada: skrzypowe – Sphenophytina . . . . 108
2 .8 .4 . Podgromada: paprociowe – Pterophytina . . . . 108
2 .8 .5 . Podgromada: okrytozalążkowe – Magnoliophytina (Angiospermae) . . . . 109
Literatura . . . . 113
2 .9 . Makrofity . . . . 122
Literatura . . . . 128
2 .10 . Pierwotniaki . . . . 134
2 .10 .1 . Typ: wiciowe – Mastigota . . . . 135
2 .10 .2 . Typ: zarodziowe – Sarcodina . . . . 136
2 .10 .3 . Typ: orzęski – Ciliata . . . . 138
Literatura . . . . 139
2 .11 . Bezkręgowce słodkowodne . . . . 146
2 .11 .1 . Podkrólestwo: Parazoa . . . . 146
2 .11 .2 . Podkrólestwo: tkankowce – Eumetazoa . . . . 147
Literatura . . . . 172
Źródła ilustracji . . . . 186
ROZDZIAŁ III Rola mikroorganizmów w obiegu pierwiastków biogennych w środowisku . . . . 187
Wprowadzenie . . . . 187
3 .1 . Obieg węgla . . . . 187
3 .1 .1 . Asymilacja ditlenku węgla . . . . 188
3 .1 .2 . Utlenianie związków organicznych (oddychanie) . . . . 197
3 .1 .2 .1 . Rozkład bezazotowych związków organicznych . . . . 197
3 .1 .2 .2 . Rozkład związków organicznych zawierających azot (białek) – scharakteryzo- wano w rozdziale obieg azotu (3 .2 .) . . . . 207
Literatura . . . . 207
3 .2 . Obieg azotu . . . . 207
Wprowadzenie . . . . 207
Spistreści
7
3 .2 .1 . Mineralizacja związków organicznych zawierających azot (białek) . . . . 207
3 .2 .2 . Nitryfikacja . . . . 209
3 .2 .3 . Denitryfikacja . . . . 211
3 .2 .4 . Dysymilacyjna redukcja azotanów do amoniaku . . . . 218
3 .2 .5 . Asymilacja azotanów (immobilizacja azotanów) . . . . 218
3 .2 .6 . Wiązanie azotu cząsteczkowego . . . . 220
Literatura . . . . 227
3 .3 . Obieg siarki . . . . 228
Wprowadzenie . . . . 228
3 .3 .1 . Utlenianie siarki i jej zredukowanych związków . . . . 229
3 .3 .2 . Redukcja nieorganicznych związków siarki . . . . 234
3 .3 .2 .1 . Dysymilacyjna redukcja siarczanów . . . . 234
3 .3 .2 .2 . Asymilacyjna redukcja siarczanów . . . . 237
Literatura . . . . 238
3 .4 . Obieg fosforu . . . . 238
3 .4 .1 . Występowanie związków fosforu w środowisku . . . . 238
3 .4 .2 . Przemiany fosforu w komórkach bakterii . . . . 239
Literatura . . . . 243
3 .5 . Obieg żelaza . . . . 244
3 .5 .1 . Występowanie w środowisku . . . . 244
3 .5 .2 . Wpływ na organizmy żywe . . . . 245
3 .5 .3 . Przemiany mikrobiologiczne związków żelaza w środowisku . . . . 246
3 .5 .3 .1 . Utlenianie związków żelaza . . . . 246
3 .5 .3 .2 . Redukcja związków żelaza . . . . 254
3 .5 .4 . Obieg żelaza w środowisku . . . . 259
Literatura . . . . 262
ROZDZIAŁ IV Biologiczne metody klasyfikacji jakości wód . . . . 263
Wprowadzenie . . . . 263
4 .1 . Wskaźniki fitobentosowe; indeksy okrzemkowe . . . . 264
4 .1 .1 . Multimetryczny indeks okrzemkowy IO dla rzek . . . . 266
4 .1 .2 . Multimetryczny indeks okrzemkowy IOJ dla jezior . . . . 268
4 .2 . Makrofity jako wskaźniki stanu ekologicznego jednolitych części wód . Makrofitowy Indeks Rzeczny MIR i Makrofitowy Indeks Stanu Ekologicznego ESMI dla jezior . . . . 270
4 .2 .1 . Ocena i klasyfikacja rzek na podstawie indeksu makrofitów MIR . . . . 270
4 .2 .2 . Ocena stanu ekologicznego jezior na podstawie analizy makrofitów . . . . 272
4 .3 . Ocena klasy jakości wód na podstawie chlorofilu a zawartego w fitoplanktonie . . . . 275
4 .4 . Metoda klasyfikacji wód rzek na podstawie analizy zespołu makrobezkręgowców bentosowych . . . . 276
4 .5 . System saprobów . . . . 278
4 .5 .1. Metody obliczeniowe oceny jakości wód . . . . 284
4 .6 . Ochrona zbiorników wodnych przed zanieczyszczeniami . . . . 288
Literatura . . . . 288
Załącznik 1 . . . . 290
Załącznik 2 . . . . 312
8
SpistreściROZDZIAŁ V
Woda, gleba i powietrze jako środowisko bytowania i przenoszenia mikroorganizmów . . . . 315
Wprowadzenie . . . . 315
5 .1 . Woda . . . . 316
5 .1 .1 . Woda jako środowisko bytowania mikroorganizmów, wpływ warunków abiotycznych na ich rozwój . . . . 316
5 .1 .2 . Grupy mikroorganizmów występujące w wodzie i ich liczebność . . . . 322
5 .1 .3 . Przenoszenie przez wodę mikroorganizmów chorobotwórczych . . . . 325
5 .1 .4 . Metody badania wody . . . . 334
Literatura . . . . 342
5 .2 . Gleba . . . . 344
5 .2 .1 . Gleba jako środowisko bytowania mikroorganizmów . . . . 344
5 .2 .2 . Skład i funkcje zespołów mikroflory i fauny występujących w glebie . . . . 348
5 .2 .3 . Wpływ czynników abiotycznych na rozwój mikroorganizmów w glebie . . . . 354
5 .2 .4 . Przenoszenie przez glebę mikroorganizmów chorobotwórczych . . . . 356
5 .2 .5 . Metody badań mikrobiologicznych gleby . . . . 357
Literatura . . . . 360
5 .3 . Powietrze . . . . 361
5 .3 .1 . Mikroflora powietrza . . . . 361
5 .3 .2 . Powietrze jako miejsce przenoszenia mikroorganizmów chorobotwórczych . . . . 365
5 .3 .3 . Metody badań mikrobiologicznych powietrza . . . . 369
Literatura . . . . 373
INDEKS NAZW ŁACIŃSKICH . . . . 375
