Widok Międzynarodowa Konferencja Naukowa „Inflantczycy. Łotewsko-Polskie związki literackie, językowe i kulturowe w XIX i XX wieku”, Rēzekne 13-14 VI 2019 roku. Sprawozdanie

SPRAWOZD

Dorota Krystyna Rembiszewska ^*

Instytut Slawistyki Polskiej Akademii Nauk, Warszawa, Polska / / Institute of Slavic Studies Polish Academy of Sciences

ORCID: 0000-0003-0339-0879

Międzynarodowa Konferencja Naukowa „Inflantczycy.

Łotewsko-Polskie związki literackie, językowe i kulturowe w XIX i XX wieku”, Rēzekne 13–14 VI 2019 roku.

Sprawozdanie

International Scientific Conference “Inhabitants of Inflants. Latvian-Polish Literary, Linguistic and Cultural Associations in 19

and 20

Centuries”,

Rēzekne, 13–14.06.2019. Report

*

1 Sprawozdanie powstało w ramach projektu MNiSW: „Projekt finansowany w ramach pro- gramu Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego pod nazwą »Regionalna Inicjatywa Doskona- łości« na lata 2019–2022, nr projektu 009/RID/2018/19, kwota finansowania 8 791 222,00 zł”.

W dniach 13–14 czerwca w Rēzekne (dawniej polska: Rzeżyca) na Łotwie obradowała I Międzynarodowa Konferencja Naukowa „Inflantczycy. Łotew- sko-polskie związki literackie, językowe i kulturowe w XIX i XX wieku”, zorganizowana w ramach programu MNiSW pod nazwą „Regionalna Ini- cjatywa Doskonałości”, realizowanego w dyscyplinach literaturoznawstwo i językoznawstwo na Wydziale Filologicznym Uniwersytetu w Białymstoku

. Prócz Katedry Badań Filologicznych „Wschód – Zachód” z tejże uczelni part- nerami naukowymi, którzy przygotowali ów projekt, byli: Wydział Edukacji i Wzornictwa Akademii Technologicznej w Rēzekne, Instytut Slawistyki PAN

https://doi.org/10.36770/bp.616

ISSN 1640-7806 (print) ISSN 2544-8900 (online) www.bibliotekarzpodlaski.pl

w Warszawie i Książnica Podlaska im. Łukasza Górnickiego w Białymstoku (Dział Naukowy). Personalnie Komitetowi Organizacyjnemu przewodniczy- ły na równych prawach aż trzy osoby: prof. dr Angelika Juško-Štekele (AT w Rēzekne), dr hab. Dorota Rembiszewska, prof. IS PAN (Warszawa) i prof.

dr hab. Jarosław Ławski (UwB, Białystok). Funkcję sekretarzy pełnili: dr Ro- bert Szymula (UwB) oraz mgr Patryk Suchodolski (Książnica Podlaska)

. Tłu- maczem sesji, w czasie której mówiono po łotewsku, polsku i rosyjsku, była doktorantka UwB mgr Natalia Szabołtas. Konferencję można uznać za znako- mity owoc niedawno nawiązanej wielostronnej współpracy naukowej łotew- skiego (Rēzekne jako główne miasto Łatgalii) i polskiego (Białystok i Warsza- wa) środowiska naukowego, przy czym znamienitą rolę w koordynacji działań po stronie łotewskiej odgrywała prof. Angelika Juško-Štekele, współpracująca z prof. Dorotą Rembiszewską i prof. Jarosławem Ławskim po stronie polskiej.

W konferencji wzięło udział 23 badaczy, w tym 5 łotewskich, 4 litewskich, 1 ukraiński i 13 polskich (z 4 ośrodków). Zestaw zagadnień, nad którymi ra- dzono, był następujący:

– Pisarze polscy na ziemiach dzisiejszej Łotwy (Inflanty, Kurlandia).

– Łotewsko-polskie interferencje literackie, językowe i kulturowe.

– Obraz Polaka w literaturze łotewskiej i Łotysza w literaturze polskiej.

– Językowe konteksty polsko-łotewskie.

– Wyobrażenia Łotwy i Łotyszy w kulturze polskiej.

– Twórczość i biografia Stefanii Ulanowskiej.

– Polki-pisarki z ziem łotewskich.

– Czasopisma polskie na ziemiach północno-wschodnich (dzisiejsza Łotwa, Litwa).

– Przemiany obszaru kultury łotewskiej w polskich badaniach od XIX do XXI wieku.

Konferencja odbyła się w znakomitych, nowoczesnych pomieszczeniach rezekneńskiego Wydziału Edukacji i Wzornictwa Akademii Technologicznej (ul. Atbrivošanas 115, sale 115, 124). Sesję otworzyła JM Rektor Akademii

2 W skład Komitetu Organizacyjnego weszli także: dyr. Jolanta Gadek (Książnica Podlaska im. Ł. Górnickiego); dr hab. Anna Janicka, prof. UwB (Białystok); dr Łukasz Zabielski (Książnica Podlaska im. Ł. Górnickiego); mgr Joanna Godlewska (UwB, Białystok); dr Marcin Bajko (UwB, Białystok); dr Michał Piętniewicz (UwB, Białystok); mgr Natalia Szabołtas (UwB, Białystok); mgr Irena Szewczenko (UwB, Białystok).

SPRAWOZDANIA

Technologicznej Pani dr Ivete Mietule, która podkreśliła długą tradycję współ- pracy z polskimi ośrodkami badawczymi w Poznaniu i Warszawie, wyraża- jąc też nadzieję na kontynuację współpracy z Uniwersytetem w Białymstoku.

Z kolei Dziekan Wydziału Filologicznego UwB wyraził pragnienie organizo- wania wspólnych, cyklicznych sesji, a także podkreślił rolę języków narodo- wych, łotewskiego i polskiego, w badaniach humanistycznych. Przemawiająca po nim dyr. Jolanta Gadek z Książnicy Podlaskiej wskazała, iż celem kiero- wanej przez nią biblioteki naukowej jest wspomaganie inicjatyw naukowych i niesienie wsparcia Polakom mieszkającym poza granicami kraju, z których wielu zamieszkuje Rzeżycę i Łatgalię.

Konferencję otworzyła, przypominając znakomitą postać łączącą Łoty- szów i Polaków, Stefanię Ulanowską (1839 – ok. 1912), autorkę Łotyszów Inflant polskich, prof. Dorota Rembiszewska z IS PAN.

SPRAWOZDANIA

Państwowe Polskie Gimnazjum w Rēzekne (Łotwa),

na zdjęciu od lewej: Łukasz Zabielski, dyrektor Walentyna Szydłowska, Jolanta Ga-

dek, Anna Janicka, Patryk Suchodolski, Paweł Wojciechowski, Jarosław Ławski

Po części oficjalnej rozpoczęły się obrady, które prowadzili dr hab. Vio- letta Wróblewska, prof. UMK i dr hab. Maciej Wróblewski, prof. UMK (To- ruń), a następnie dr Artur Malinowski (Odessa) i dr Konrad Szamryk (UwB).

W części tej referaty zaprezentowali:

• Dr Angelika Juško-Štekele (AT, Rēzekne, Łotwa), Daži Vladislava Veri- ho Latgalē savāko pasaku pievaksta, tulkojuma un publicējumu jautājumi;

• Doc. dr Artur Malinowski (Uniwersytet Odeski, Ukraina), Granica tekstu – granice kultury według idei tatarskiej szkoły semiotycznej;

• Dr hab. Maciej Wróblewski, prof. UMK (Toruń, Polska), Sąsiedzi z Pół- nocy oczami Marii Dąbrowskiej;

• Doc. dr Barbara Dwilewicz (Uniwersytet Witolda Wielkiego, Litwa), Sprawy polskie w polskojęzycznej prasie łotewskiej okresu międzywojennego;

• Dr hab. Dorota Rembiszewska, prof. IS PAN (Warszawa, Polska), Języ- kowe wyróżniki XIX-wiecznego savoir-vivre’u w opowiadaniu Stefanii Ula- nowskiej „Babie lato”;

Na zdj. od lewej: mgr Natalia Szabołtas, prof. Dorota K. Rembiszewska, prof. Jarosław Ławski. Fot. ze zbiorów Doroty K. Rembiszewskiej

SPRAWOZDANIA

• Dr Vladislavs Malahovskis (AT, Rēzekne, Łotwa), Pola tēls latgaliešu laikrakstos (1920–1934);

• Prof. dr hab. Andrzej Baranow (VDU, Litwa, UwB, Białystok), Anna Kaupuż. Wileńska polonistka rodem z Łotwy;

• Dr Antra Klavinska (AT, Rēzekne, Łotwa), Nezinatniski priekšstati par polu valodu Latgalē;

• Dr hab. Violetta Wróblewska, prof. UMK (Toruń, Polska), Ludowe bajki łotewskie w polskich badaniach folklorystycznych;

• Dr Łukasz Zabielski (Książnica Podlaska, Białystok, Polska), Zygmunt Gloger – Stefania Ulanowska. Dwa spojrzenia na Inflanty.

Po dyskusji (godz. 11.00 – 11.20) kontynuowano obrady w dwóch sek- cjach, którym przewodniczyli: Panel Językoznawczo-Kulturoznawczy – doc.

dr Barbara Dwilewicz i dr hab. Dorota Rembiszewska, prof. IS PAN; Panel Literaturoznawczy – prof. Andrzej Baranow (VDU, Litwa). Warto podkreślić gorącą temperaturę dyskusji, także tych polsko-litewsko-ukraińsko-łotewskich (najczęściej językim pośredniczącym był w takich razach rosyjski). Pracowity dzień zakończyła kolacja w restauracji „Marijas Kafija”.

Konferencja miała także inny wymiar poznawczy – pozwalała bezpośred- nio doświadczyć łotewskiej rzeczywistości. Jeszcze w jej przeddzień (12 VI) badacze z Książnicy Podlaskiej i UwB odwiedzili na zaproszenie Pani Dy- rektor Walentyny Szydłowskiej Państwowe Polskie Gimnazjum w Rēzekne (Rēzeknes Valts Polu Gimnāzija), którego uczniom podarowali polską literatu- rę dla dzieci wydawaną przez Książnicę Podlaską. Polscy goście byli pod wra- żeniem imponujących osiągnięć szkoły (7 miejsce na Łotwie w rankingach), jej wyposażenia i gospodarności kadry nauczycielskiej, realizującej liczne pro- jekty UE. Polscy goście zostali podjęci poczęstunkiem, otrzymali pamiątkowe publikacje Gimnazjum.

Drugiego dnia Konferencji (14 VI) odbyła się sesja wyjazdowa: już rano zwiedzono bardzo ciekawą ekspozycję Muzeum Łatgalskiego w Rēzekne (Lat- gale Muzeum). Następnie polscy i łotewscy badacze udali się busem do Wielon (Viļāni), gdzie – powitani gościnnie – zwiedzili Muzeum Regionalne (Viļāni novadpētnieubas muzejs). Obejrzeli tu ekspozycję poświęconą Stefanii Ulanow- skiej, a także wysłuchali relacji prof. Doroty Rembiszewskiej z wyprawy do miejsc związanych z życiem Ulanowskiej. Warto przypomnieć, iż w wielońskim muzeum można wysłuchać utworów prozą Ulanowskiej czytanych w czterech

SPRAWOZDANIA

językach (w tym po polsku), a na stole znaleźć można oprócz łotewskich edycji także polską książkę o Ulanowskiej autorstwa Andrzeja Rataja

.

Uczestnicy sesji zwiedzili też wieloński kościół oraz położony przy nim klasztor i ogród księży marianów. Związana z tym miejscem była też Ulanow- ska. Także dzięki wsparciu badaczy biorących udział w sesji 6 sierpnia 2019 roku odsłonięta zostanie tablica upamiętniająca pobyt w tym miejscu Ulanow- skiej. Po klasztorze i kościele z pasją oprowadzał badaczy ks. Rinalds Stanke- vičs MIC, znakomicie po studiach w Krakowie władający językiem polskim.

Sesję objazdową zakończyła wizyta w miejscowościach Radopole, Kukoji.

Materiały Konferencji zostały opublikowane w czasopismach z listy MNiSW: „Bibliotekarz Podlaski”

i „Studia Wschodniosłowiańskie”

. Jed- nomyślnie łotewscy i polscy badacze wyrazili pragnienie kontynuowania wspólnych badań nad dziedzictwem Stefanii Ulanowskiej i polsko-łotewskim transferem kulturowym na terenach dawnych Inflant Polskich, a dzisiejszej Łatgalii, będącej częścią niezależnej Republiki Łotewskiej.

Muzeum Regionalne w Wielon (Viļāni), fot. ze zbiorów Doroty K. Rembiszewskiej

3 A. Rataj, Stefania Ulanowska. Tajemniczy życiorys, niepublikowane fragmenty twórczości, NSW „Colloquia Orientalia Bialostocensia”, Białystok 2016.

4 „Bibliotekarz Podlaski” 4/2019, Inflantczycy. Łotewsko-polskie związki kulturowe w XIX i XX wieku, ss. 453.

5 D. K. Rembiszewska, Językowe oraz pozawerbalne wyróżniki XIX-wiecznego savoir-vivre’u i rozmów salonowych w opowiadaniu Stefanii Ulanowskiej „Babie lato”, „Studia Wschodniosło- wiańskie” 2020, T. XX.

SPRAWOZDANIA