Reorganizacja studiów kościelnych

(1)

Ferdynand Pasternak

-szczególnie wykładów prawa

kanonicznego - w świetle "Sapientia

christiana"

Prawo Kanoniczne : kwartalnik prawno-historyczny 23/3-4, 211-232

1980

(2)

P r a w o K a n o n ic z n e 23 (1980) nr 3— 4

O. F E R D Y N A N D P A S T E R N A K

REORGANIZACJA STUDIÓW KOŚCIELNYCH — SZCZEGÓLNIE WYKŁADÓW PRAW A KANONICZNEGO —

w

Św i e t l e „s a p i e n t i a Ch r i s t i a n a”

T r e ś ć : W stęp. 1. D o k u m e n ty p op rzed zające o m a w ia n ą K o n sty tu cję. 2. Z a ło żen ia d o k tr y n a ln e -str u k tu r a ln e u n iw e r sy te tó w i w y  d zia łó w k o ścieln y ch . 3. W y k ła d y p ra w a k a n o n iczn eg o w od n o w io n y c h fa k u lte ta c h k o śc ie ln y c h . 4. N o w e u jęcia, k ieru n k i r o zw o ju i m o d y fik a cje. Z ak oń czen ie.

W stęp

W yd an a dn. 15.IV. 1979 r. p rzez Sw . K o n g reg a cję dla W y ch o w a n ia K a to lic k ie g o n ow a K o n sty tu cja A p o sto lsk a Jan a P a w ła I I 1 r e o r g a n i z u ją ca stu d ia k o ścieln e na u n iw e r sy te ta c h i fa k u lte ta c h k a to lic k ic h w d u ch u w sk a za ń so b o ro w y ch m a sw o ją b liższą i d alszą g e n eo lo g ię. B liż  sza — to liczn e d o k u m en ty so b o ro w e i p oso b o ro w e w y d a w a n e przez S to lic ę św . przy ró żn y ch ok azjach a d o ty czą ce b ezp ośred n io stu d ió w k o śc ie ln y c h . D a lsza — to p rzed e w sz y stk im k o d ek so w e u ję c ie ty ch in s ty tu c ji i z w ią za n y ch z n im i za g a d n ień , a n a stę p n ie ca ło ścio w a s y s te  m a ty k a d zied zin y p r a w o d a w stw a k o ścieln eg o z a w a rta w K o n sty tu c ji P iu sa X I z 1931 r. D eus sc ie n tia ru m D o m in u s s.

W n in ie jsz y m o p ra co w a n iu , na p ła sz c z y ź n ie za ło żeń stru k tu ra ln o - -d o k tr y n a ln y c h rząd zących tą d zied zin ą od K.P.K . aż do o sta tn iej K o n  s ty tu c ji S a p ie n tia Christiana i sto p n io w ej e w o lu c ji tych że założeń —

p ragn ę szczeg ó ln ie u w y p u k lić zm ia n y d oty czą ce o rg a n iza cji i zarazem p r o b le m a ty k i w c h o d z ą c e j'w za k res w y k ła d ó w p ra w a k a n o n iczn eg o oraz k ie r u n e k ich rozw oju aż do o sta tn ie j o m a w ia n e j tu K o n sty tu cji.

1. D o k u m en ty p op rzed zające o m a w ia n ą K o n sty tu c ję

P ro b lem o rgan izacji sz k o ln ic tw a k o ścieln eg o zarów n o na szczeb lu p o d sta w o w y m i średinim jak zw ła szcza n a -p o z io m ie w y ższy m w u n i w e r sy te ta c h i fa k u lte ta c h k o śc ie ln y c h u ją ł jiuż p o d sta w o w o p r a w o d a w  ca k o śc ie ln y w K o d e k s i e P r a w a K a n o n i c z n e g o . W K a n o  n ach od 1372 do 1383 (De sch o lis) za w a r te są d y sp o zy cje p ra w n e do

1 A A S 71/1979/7 s. 469— 521.

2 A A S 23/1931/ s. 241 i n.; X a v e r iu s O c h a, L eges Ecclesiae, vol.

(3)

212 O. F. P a s t e r n a k

_[

₂

_]

ty c z ą c e zarów no e r y g o w a n ia ja k i fu n k c jo n o w a n ia pod nad zorem o r d y  n a riu szy m ie jsc a k a to lic k ic h szikół p o d sta w o w y c h , śred n ich i w y ższy ch , ja k ró w n ież cele, k tó ry m szk o ły te p o w in n y słu ży ć oraz p rzep isy w e  w n ę tr z n e (zw łaszcza sta tu ty u n iw e r sy te c k ie a p rob ow an e przez S to licę św .), k tó ry m i p o w in n y się rządzić, w r e sz c ie sto p n ie ak a d em ick ie, jak ie m ożn a w teg o rod zaju k o śc ie ln y c h szk o ła ch w y ższy ch u zy sk iw a ć. P r z e  p is y k o d ek so w e n ie z a w ie r a ją jed n a k te m a ty k i oraz w y k a z u d y sc y p lin w y k ła d a n y c h w k a to lic k ic h szk o ła ch w y ższy ch , z w y ją tk ie m S e m i  n a r i ó w D u c h o w n y c h (kan. 1352— 1371), dla k tórych P ra w o d a w  ca k o d e k so w y sta n o w i szereg szczeg ó ło w y ch p rzep isó w o rg a n iza cy j n y ch , d y scy p lin a rn y ch , a ta k że w y lic z a p rzed m io ty o b o w ią zk o w e i p o  m o cn icze, k tóre m a ją b y ć w y k ła d a n e na k u rsie filo z o fii ch rześcija ń sk iej i te o lo g ii3. O k reśla ró w n ie ż czas tr w a n ia ty ch stu d ió w (filo zo fia 2 lata, teo lo g ia — 4), w y m a g a n e e g z a m in y , k w a lifik a c je w y k ła d o w c ó w , sk ład i k o m p eten cje Z arządu se m in a ry jn eg o oraz k o m p eten cje o rd yn ariu sza m ie jsc a , w re sz c ie sta w ia ogóln ą zasad ę, iż zarów n o w w y k ła d a c h f ilo  z o fii ra cjo n a ln ej jaik z w ła szcza te o lo g ii — w y k ła d o w c y p o w in n i się trzy m a ć d o k try n y i zasad św . T om asza z A k w in u 4, oraz za sa d ę, iż do w y k ła d ó w P ism a św ., te o lo g ii d o g m a ty czn ej, te o lo g ii m o ra ln ej i h is to  rii K o ścio ła p o w in n i b yć p o w o ły w a n i o d d zieln i p r o fe s o r o w ie s.

Z ty c h o g ó ln y ch w y k a z ó w p r o b le m a ty k i k o d e k so w e j z w ią za n ej z o m a w ia n ą k w e stią w y n ik a jasn o, iż całą ro zle g łą d zied zin ę p rzep isó w d o ty czą cy ch o rg a n iza cji i te m a ty k i w y k ła d ó w w k o śc ie ln y c h szk o ła ch w y ż sz y c h o d ło ży ł P r a w o d a w c a do p ó źn iejszej sz c zeg ó ło w ej k o d y fik a cji, k tó rą za m ierza ł u sy s te m a ty z o w a ć i w p ó źn iejszy m te r m in ie p ro m u lg o  w a ć . N a stą p iło to d op iero w r. 1931, w w y d a n e j przez P iu sa X I K o n  sty tu c ji D eus sc ie n tia ru m D o m inus 6.

Z in te r e su ją c e j n as w ty m d o k u m en cie p ro b lem a ty k i, r o zp a try w a  n ej pod k ą tem o m a w ia n ej n a jn o w sz e j K o n sty tu c ji A p o sto lsk ie j n a n ie  k tó re ty lk o k w e stie , m a ją ce w K o n sty tu c ji S a p ie n tia Christiana nieco

in n e lu b też p e łn ie jsz e sfo rm u ło w a n ie, zw ró cim y szczególn ą u w agę. T ak w ię c -najpierw za u w a ż y ć n a le ż y , iż d o k u m en t te n d o ty c z y p rze d e w sz y stk im e ry g o w a n ia , o rg a n iza cji p ra w n ej i w ła ś c iw e g o fu n k c jo  n o w a n ia pod k ą tem d y d a k ty c z n o -b a d a w c z y m u n iw e r sy te tó w i fa k u lte  tó w k o ścieln y ch . E ry g u je je S to lic a św ., a w d z ia ła ln o śc i sw o jej p o d le gają on e św . K o n g reg a cji S e m in a r ió w i U n iw e r sy te tó w , która z a tw ie r  dza ich sta tu ty . O rgan izacja stu d ió w jest w te j K o n sty tu c ji P iu sa XI 3-sto p n io w a : b a k a la u rea t, lic e n c ja t, dok torat z o k r e ślo n y m i d la u z y sk a  3 K an. 1365 w y m ie n ia szczeg ó ło w o o b o w ią zu ją ce p rzed m io ty zarów n o n a k u rsie filo z o fii jak i te o lo g ii.

4 Por. kan. 1366 § 2.

5 K. P. K. n ie żą d a ł w y r a ź n ie o d d zieln ego p ro feso ra p ra w a kan. (por. kan. 1366 § 3) — stąd łączon o często t e w y k ła d y z te o lo g ią m o  raln ą, jako tizw. te o lo g ia p rak tyczn a.

6 K o n sty tu c ję tę w y d a n ą dn. 24.V.1931 r. u zu p ełn ia ją „ O rd in a tio n es” ś w . K o n g reg a cji z dn. 12.VI.1931 (A A S 23/1931/s. 263— 284).

(4)

[3] R e o rg a n iz a c ja stu d ió w k ościelnych 213 n ia k ażd ego z ty c h sto p n i w y m a g a n ia m i i w a r u n k a m i7 D o k u m en t m ó w i o stu d ia ch te o lo g ic z n y c h , filo z o fic z n y c h , p raw a k a n o n iczn eg o oraz o stu d ia ch b ib lijn y ch . P e łn e stu d ia te o lo g ic z n e tr w a ją 5 lat, filo z o  fic z n e stu d ia sp e c ja lis ty c z n e trw a ć m ają 4 la ta , zaś stu d ia z zak resu p raw a k a n o n iczn eg o oraz stu d ia b ib lijn e (w P a p ie sk im In s ty tu c ie B i b lijn y m ) p e łn e 3 l a t a 8. O k reślając szczeg ó ło w o o rg a n iza cję p raw n ą u c z e ln i k o śc ie ln y c h , ich za rzą d ó w i k o m p e te n c ji — dctkum ent te n p re cy z u je b liżej w y m a g a n ia sta w ia n e p ro feso ro m , stu d en to m i p ra co w  n ik om a d m in istra cy jn y m . W y m ien ia ta k ż e szczeg ó ło w o d y sc y p lin y w ch o d z ą c e w za k res d z ia ła ln o śc i d y d a k ty czn ej oraz d zied zin p o sz u k i w a ń i stu d ió w b a d a w czy ch , d zielą c r ó w n o cześn ie w y k ła d a n e d y sc y p li n y na tzw . p o d sta w o w e , p o m o cn icze i sp e c ja ln e — w ła ś c iw e dla sp e c y  fik i p o szczeg ó ln y ch fa k u lte tó w (teo lo g ia , filo z o fia , p raw o k a n o n iczn e, stu d ia b ib lijn e) 9.

N a d m ien ić p rzy ty m n a leży , iż ta k u n o rm o w a n a stru k tu ra w y ż sz y c h stu d ió w k o śc ie ln y c h p rzetrw a ła p ra w ie n iezm ien io n a aż do Soboru W a ty k a ń sk ieg o II — w y d a ją c zresztą p o z y ty w n e ow oce w r o z w ija ją  cej się c ią g le lic z b ie ty c h ż e w y ż sz y c h u c z e ln i k o śc ie ln y c h , p rzy g o to  w u ją c p op rzez te la ta dużą lic z b ę fa c h o w c ó w dla o k reślo n ej słu żb y k o śc ie ln e j (p ra co w n ik ó w n a u k o w y ch , w y k ła d o w c ó w sem in a rió w d ie  c e z ja ln y c h i zak on n ych , p r a c o w n ik ó w a d m in istra cji k o śc ie ln e j, czło n  k ó w h iera rc h ii k o śc ie ln e j itp.). a z w ła szcza p o g łęb ia ją c b a d a n ia n a u k o  w e d y sc y p lin k o śc ie ln y c h , w y r a ż a ją c e się w w ie lk ie j lic z b ie g r u n to w  n y ch i p o su w a ją c y c h naprzód b a d a n ia p u b lik a cja ch n a u k o w y ch .

S ob ór W a ty k a ń sk i II w n ió sł jed n a k ty le n o w y ch tr e ś c i do p ro b lem a  ty k i n a u k k o śc ie ln y c h , a taikże ich r eo rg a n iz a cji m ery to ry czn ej i str u k  tu ra ln ej — z w ła szcza pod k ą tem zad ań p a sto r a ln y c h K o ścio ła , p o g łę  b ie n ia jego zb a w czej m isji i d ialogu z ca ły m w sp ó łc z e sn y m św ia tem , w ty m ta k ż e z w sp ó łc z e s n y m i o sią g n ię c ia m i n a u k św ie c k ic h — iż fa k ty te p rzy n io sły n ieu n ik n io n ą k o n ieczn o ść sto p n io w ej a le g ru n to w n ej re o rg a n iza cji ta k ż e i stu d ió w k o śc ie ln y c h . J a k k o lw ie k c a ło śc io w e g o u re g u lo w a n ia te j ro zle g łej d zied zin y — p od ob n ie jak i po K o d ek sie P r a  w a K a n o n iczn eg o •—• o czek iw a ć n a leża ło w te r m in ie p ó źn iejszy m (sp eł nia to w ła ś n ie o m a w ia n a K o n sty tu c ja S a p ie n tia C hristiana), to jed n ak

z a is tn ia łe po S ob orze n o w e p o trzeb y i o k o liczn o ści w y m a g a ły od S to  lic y św . k ilk a k ro tn eg o fo r m u ło w a n ia p ra k ty czn y ch w sk a za ń i in s tr u k  7 Por. art. 8, 9, 10 i art. 29 b: „In F a c u lta te Iu ris C an on ici ta m h isto ria et te x t u s le g u m e c c le sia s tic a r u m q u a m ea ru n d em ratio et n e x u s m odo sc ie n tific o e x p o n a n tu r ” — X. O c h o a , dz. c. s. 1275— 1277.

8 B a k a la u r e a t na W y d zia le P r a w a K an. u zy sk a ć m ożn a po u k o ń  czen iu 1-go roku stu d ió w , lic e n c ja t — po u k o ń czen iu roku 2-go, d o k torat — po u k o ń czen iu roku 3-go; por. L eges Ecclesiae vo l. I, s.

1279, art. 41—45.

9 Por. art. 33 D eus sc ie n tia ru m D om inus, L eges Ecclesiae, v o l. I s.

1278; por. też: R. S o b a ń s k i , Z a g a d n ien ie w s tę p u do n a u k i p raw a kanonicznego, P raw o K an on iczn e, 17/1974/1— 2 s. 5.

(5)

214 O. F. P a s t e r n a k _[4]

c ji ste r u ją c y c h w ja k iś sp osób sto p n io w y m p ro cesem o d n ow y. W p ro c e sie ty m w y m ie n ić n a le ż y n a jp ie r w sa m e d o k u m en ty sob orow e, z p o śród k tó ry ch (K o n sty tu cja o K o śc ie le , o św . L itu rg ii, o P iśm ie św ., o E k u m en iźm ie, o K o śc ie le w ś w ie c ie w sp ó łc z e sn y m i in.) w y m ie n ić n a  le ż y sz c z e g ó ln ie so b o ro w y d ek ret o fo r m a c ji k a p ła ń sk ie j O p ta ta m to - tius.

W d ek recie ty m b o w iem , zw ła szcza w n. 16, są za w a r te wskazania^ k tó re stu d ió w k o śc ie ln y c h , a sz c z e g ó ln ie p raw a k a n o n iczn eg o , w p rost i b ezp ośred n io d otyczą. „N au k i te o lo g ic z n e n ie c h ta k b ęd ą p o d a w a n e w św ie tle w ia r y , pod k ie r o w n ic tw e m U rzęd u N a u c z y c ie lsk ie g o K o śc io  ła, aby a lu m n i n a u k ę k a to lic k ą czerp a li d o k ła d n ie z b o sk ieg o O bja w ie n ia , g łęb ok o w n ią w n ik a li i c z y n ili p ok arm em w ła sn e g o ży cia d u  ch o w eg o , a w iposłudze k a p ła ń sk ie j b y li zd o ln i g ło sić ją, w y ja śn ia ć i b ro n ić”. N a stęp n ie d ek ret so b o ro w y d aje szc z e g ó ło w e w sk a z a n ia od  n o śn ie w y k ła d ó w P ism a św ., te o lo g ii d o g m a ty czn ej i m o ra ln ej, a ta k że w y k ła d ó w z d zied zin y p raw a k o śc ie ln e g o i h istorii: „N iech ró w n ież i p o zo sta łe n au k i te o lo g ic z n e zn ajd ą od n ow ę przez ż y w sz e p o w ią za n ie z ta je m n ic ą C h ry stu sa i h isto rią zb a w ien ia ... P o d o b n ie w w y k ła d z ie p ra w a k a n o n iczn eg o i h isto r ii k o śc ie ln e j n a le ż y m ieć n a oku ta je m n ic ę K o ścio ła w u jęciu K o n sty tu c ji d o g m a ty czn ej o K o ściele, o g ło szo n ej przez o b ecn y ś w ię ty Stibór”. G dy w e ź m ie się pod u w a g ę d y sp o zy cję Sob oru z a w a rtą w L u m e n g e n tiu m „iżby całe p raw o k an o n iczn e w y 

k ła d a ć w op arciu o „ ta jem n icę K o ś c io ła ” w u jęciu te jż e K o n s ty tu c ji — a nadto w sk a za n ia w y ż e j cy to w a n e g o D ek retu , s ta je się jasn ą k o n ie c z  n o ść n o w eg o u jm o w a n ia i in te r p r e ta c ji p ro b lem a ty k i w ch o d zą cej w zak res p ra w a k a n o n iczn eg o i p o k rew n y ch m u d y sc y p lin n a u k o w y c h 10. D o ty c z y to ta k sa m eg o p rzed m iotu d y sc y p lin w y k ła d a n y c h jak i sto  so w a n y c h w n ich m eto d a ch d o ciek a ń n a u k o w y ch . O prócz z a w a rty ch w . t y m D e k r e c ie d y sp o zy cji d o ty czą cy ch p o so b o ro w ej o rg a n iza cji stu  d ió w sem in a r y jn y c h (sem in a ria n iższe i w y ższe, m ięd z y d ie c e z ja ln e i k ra jo w e, w ła s n e w e w n ę tr z n e sta tu ty itp.) ■— na u w a g ę za słu g u ją r ó w  n ież t e p rzep isy, k tóre o k reśla ją b liżej źródła n au k k o śc ie ln y c h (te o lo  gii, filo z o fii i p raw a k o ścieln eg o ), k tó ry m i p o w in n y być: O b ja w ien ie B o że z a w a rte w P iśm ie św ię ty m i T ra d y cji, o rzeczen ia U rzęd u N a u c z y  c ie lsk ie g o K ościoła, szersze u w z g lę d n ie n ie p ism O jców K o ścio ła — w m e to d z ie n a to m ia st w y k ła d ó w (zw ła szcza w te o lo g ii) z a le c a się n a d a l u w z g lę d n ie n ie n a u k i i m etod św . T om asza z A k w in u . N adto u w z g lę d  n ia ć n a le ż y przy w y k ła d a c h w s z y stk ic h d y sc y p lin k o śc ie ln y c h p a sto  r a ln e p o sła n n ictw o K o ścio ła , ekum eniizm , zaś w p ra w ie k an o n iczn y m

10 P or. E. S z t a f r ó w s k i , In sp ira c je soborow e w za k resie praw a ka nonicznego, P raw o K an on iczn e 14/1971/1— 2 s. 11— 13; t e n ż e , F o r m a c ja ka n o n iczn a a lu m n ó w S e m in a r iu m D uchow nego, K ie le c k i P r z e 

g ląd D ie c e z ja ln y , 53/1977/nr 4—5 s. 199 i n.; por. też: R. S o b a ń s k i , art. cyt. o raz t e n ż e : P raw o ka n o n ic zn e na tle tre n d ó w a n ty ju r y d y - c zn yc h , C o llecta n ea T h eo lo g ica 34/1973/f. IV, s. 37 i n.

(6)

p ] R e o r g a n iz a c j a s t u d ió w k o ś c ie ln y c h 215

te o lo g ię p ra w a k o śc ie ln e g o Ta n a u k o w a i p a sto ra ln a zarazem fo r  m a c ja p o w in n a b yć k o n ty n u o w a n a po za k o ń czo n y ch stu d ia ch poprzez .różnego ty p u w y k ła d y i eg za m in y , k u rsy i zja zd y 12.

N a to m ia st c a ło ś c io w a choć ty m c z a so w a jeszcze od n ow a p osob oro w a stu d ió w k o śc ie ln y c h , jako u z u p e łn ie n ie D eus sc ien tia ru m D om inus,

z a w a r ta z o sta ła w d o k u m en cie N orm ae ą u a ed a m w y d a n y m przez św .

K o n g r e g a c ję N a u cza n ia K a to lick ieg o w 1968 r.13 D ok u m en t te n d o ty  c z y p rzed e w s z y stk im i w p ro st o rg a n iza cji stu d ió w k o śc ie ln y c h n a k a  to lic k ic h u n iw e r sy te ta c h i fa k u lte ta c h , choć m a on jeszcze ch a ra k ter ty m c z a s o w y i n iep ełn y . U z u p e łn i go o sta te c z n ie w duchu sob o ro w y ch i p o so b o ro w y ch p rzem ia n K o n sty tu c ja S a p ie n tia C h r is tia n a , choć N or m a e ą u a ed a m w y zn a cza ją już p o d sta w o w y k ieru n ek i m o d el p o so b o 

r o w y c h p rzem ian w te j d zied zin ie i sta n o w ią p o d sta w ę d o k tryn aln ą •dla o m a w ia n e j o sta tn iej K o n sty tu cji.

P o n ie w a ż za sa d y te , z a w a r te w S a p ie n tia Christiana będą szczeg ó 

ło w ie j o m ó w io n e n iżej — tu w a rto ty lk o o g ó ln ie z a sy g n a liz o w a ć k ie - j u n k i p o so b o ro w y ch p rzem ia n i n iek tó re sfo rm u ło w a n ia d o ty czą ce s tu  d ió w k o śc ie ln y c h , sz czeg ó ln ie pod k ą te m stu d ió w i w y k ła d ó w p ra w a .'kanonicznego.

! N orm ae ą u a ed a m u za leżn ia ją w sposób p ełn y erek cję k an on iczn ą a

.n a stęp n ie o rg a n iza cję p ra w n ą (sta tu ty ) od S to lic y św ., pod d ając r ó w  n o c z e ś n ie u n iw e r s y te ty i fa k u lte ty k a to lic k ie n a d zo ro w i św . K o n g re g a c ji N a u cza n ia K a to lick ieg o . W d uchu d o k u m en tó w sob o ro w y ch p o d  k r e ś lo n a jest tu szczeg ó ln ie w o l n o ś ć b a d a ń n a u k o w y c h w e

w s z y stk ic h d y sc y p lin a c h k o śc ie ln y c h z ró w n o czesn y m jed n a k o b o w ią z  k ie m respektow ania w ty ch że bad an iach p o d sta w o w ej w iern o ści S ło  w u B ożem u z a w a r te m u w P iśm ie św . i T rad ycji oraz d ecyzji U rzędu .N a u czy cielsk ieg o K o ścio ła . T e o lo g o w ie d zia ła ją b o w iem i n a u cza ją w im ie n iu K o ścio ła , in te r p r e tu ją w ła sn ą i a u ten ty czn ą n a u k ę K o ś c io  ł a — stąd k o n ieczn o ść u zy sk a n ia dla g ło szen ia i w y ja śn ia n ia tejże .nauiki w d zia ła ln o ści d y d a k ty czn ej m i s j i k a n o n i c z e j k o m p e- te t n e j w ła d z y k o ścieln ej. P o stu lo w a n e „ratio studioruim ” w ty ch k o ś c ie ln y c h fa k u lte ta c h naiw iązuje do d a w n eg o 3-S'topniowego cy k lu ty c h  ż e stu d ió w — p rzy czym k ażd y z ty c h etapów k oń czy się e w e n tu a l n y m u zy sk iw a n ie m stopni n a u k o w y ch : h a k a la u rea tu , lic e n c ja tu i d o k 

to r a tu 14.

11 Por. E. S z t a f r o w s k i , P raw o K a n o n iczn e w o kresie o d n o w y so b o ro w e j, W arszaw a 1976 t. I s. 80 in.; t e n ż e , F orm acja k a n o n ic z n a a lu m n ó w S e m in a r iu m D uch., K iel. P rzegl. D iec. 53/1977/nr 4—5

s . 202 i n.; R. S o b a ń s k i , Z a rys teologii p ra w a kościelnego, W arsza

w a 1973 s. 5.

12 U z u p e łn ie n ie m ty c h zarząd zeń jest In stru k cja K o n g reg a cji N a u  c z a n ia K atol. z dn. 6.1.1970 r., A A S 62/1970/ 321— 384 oraz P P K t. II

sl. 1 im . 4738— 4973, o p o d sta w o w y c h za sa d a ch fo r m a c ji k a p ła ń sk iej. 13 P or. P P K , t. III z. 1 s. 308 i n.

(7)

216 O. F. P a s t e r n a k _[6]

D o k u m en t p o stu lu je w sp ó łp ra cę n a u k o w ą n ie ty lk o m ięd zy p o szcze g ó ln y m i u n iw e r sy te ta m i i fa k u lte ta m i k o śc ie ln y m i, a le tak że w s p ó ł p ra cę z św ie c k im i u c z e ln ia m i pod k ą te m in te r e su ją c y c h b a  d a czy k o śc ie ln y c h k w e s tii i za g a d n ień n a u k o w y ch . D ok u m en t o k reśla też b liż e j zarząd ty c h fa k u lte tó w (R atio stu d ioru m ), jeg o fu n k c jo n o w a n ie (R ady W yd ziału , S en at) i k o m p eten cje, o k reśla też w y m a g a n ia sta w ia n e przez K o śció ł zarów n o w y k ła d o w c o m jak i m ło d z ie ż y stu d iu ją cej. P o w ra ca ta k ż e do p o so b o ro w eg o sp osob u w y  k ła d a n ia d y sc y p lin k o śc ie ln y c h (zw łaszcza teo lo g ii, filo z o fii i p raw a kan on iczn ego) za lec a ją c w sp ó łp ra cę m ięd zy w y k ła d o w c a m i p o szcze g ó ln y ch d y sc y p lin w ty m celu , b y n ie d u b lo w a ć n iep o trzeb n ie tej sa  m ej p r o b le m a ty k i. Z a ry so w u je też g e n e r a ln ie p o d sta w o w e u za leżn ien ie m ery to ry czn ej d z ia ła ln o śc i fa k u lte tó w k o śc ie ln y c h ta k b ad aw czej jak i d y d a k ty czn ej o d H iera rch ii k o śc ie ln e j, k tóra z p raw a B ożego od p o w ie d z ia ln a jest za a u te n ty z m n a u cza n ia k a to lic k ie g o , n ien a ru sza ln y d ep o zy t w ia r y i jego p r z ek a zy w a n ie w p ra cy n a u k o w ej, d y d a k ty c z  n ej i p a sto ra ln ej.

Z a sa d y te zn a la zły b liższe o k r e śle n ie i p ra k ty czn e z a sto so w a n ie w o d n iesien iu do w y k ła d ó w p r a w a k a n o n iczn eg o w p ó źn iejszej In stru k cji tejże K o n g reg a cji N a u cza n ia K a to lick ieg o z dn. 2.IV.1975 13, sk ie r o w a  n ej do b isk u p ó w o rd y n a riu szy z a k o n n y ch i r ek to ró w sem in a rió w a d o  ty czą cej w y łą c z n ie p rob lem u n a u c z a n ia w se m in a r ia c h p r a w a k a n o n icz nego i jego in te g r a ln e j łą czn o ści z o rg a n izm em i ży cie m K o ścio ła . W y  k ła d y te m ia n o w ic ie n ie p o w in n y si ę o g ra n icz a ć do su ch ej je d y n ie w y  k ła d n i o b o w ią zu ją ceg o p raw a, a le u zasad n iać p otrzebę p raw a w K o ś c ie le w op arciu o n a u k ę S ob oru W a ty k a ń sk ieg o II oraz k o n ieczn o ść istn ie n ia i re sp e k to w a n ia „porządku p ra w n eg o ” w K o ś c ie le w. S ta w ia nad to d o k u m en t ten p o d sta w o w e zasad y, k tóre n a p rzy szło ść sto so w a ć n a le ż y p rzy w y k ła d a n iu p raw a k a n o n iczn eg o . Są nim i: k o n ieczn o ść w ią  za n ia p ra w a k a n o n iczn eg o z t e o l o g i ą (nie ty lk o w w y k ła d a c h „ te o lo g ii p ra w a ”, a le ta k że w u k a z y w a n iu a sp e k tó w te o lo g ic z n y c h k a ż dej in s ty tu c ji k a n o n iczn ej a n a w e t p o szczeg ó ln y ch p ro b lem ó w k a n o n ic z  nych); k o n ieczn o ść n a u cza n ia p raw a k o ścieln eg o pod k ą tem p otrzeb, zad ań i za sto so w a ń d u s z p a s t e r s k i c h ; w r e sz c ie szerszego niż d em ick ich w g „N orm ae q u a e d a m ” za w a r te są w rozdz. II pp. 4—6, por. P P K , t. III z. 1 s. 324— 326.

15 P o ls k i te k s t por. K P D 52/1976/s. 86— 92, E. S z t a f r o w s k i , For m a cja ka n o n iczn a a lu m n ó w S e m . D uch., K iel. P rzegl. D iec., 53/1977/nr

4—5 s. 200. A n a lo g ic z n e In stru k cje w y d a ła ta K o n g reg a cja ta k ż e dla stu d ió w filo z o fic z n y c h i te o lo g ic z n y c h w a sp ek ta ch p osob orow ych .

16 P o d k r e ślił to ta k że w sw y m p rzem ó w ien iu P a w e ł V I: „P raw o k o ś c ie ln e n ie m oże b yć u w a ż a n e za coś ob cego w org a n izm ie K o ś cioła, ja k b y p rzez k ogoś siłą w tło czo n eg o w jego stru k tu rę. P r z e  c iw n ie p raw o k a n o n ic z n e w in n o sp ełn ić w ż y c iu K o ścio ła n ie z w y k le w a ż n e za d a n ie, w zm a cn ia ją c i p o tęg u ją c w sp ó ln e p o czy n ia n ia , do ty c z ą c e c h r z eścija ń sk ieg o ż y c ia ” (L ’O sservatore R om ano z dn. 28.V.

(8)

m R e o r g a n iz a c j a s t u d ió w k o ś c ie ln y c h

217

d otąd u w z g lę d n ie n ia a sp ek tó w e k u m e n i c z n y c h p r a w a k o ś  c i e l n e g o w słu żb ie a k tu a ln y ch zad ań i p o sła n n ictw a posob orow ego K o ścio ła , k tó ry je s t „K ościołem d ia lo g u ” 17.

Z a sy g n a liz o w a n ie ty c h d o k u m en tó w p o p rzed za ją cy ch o sta tn ią K on  s ty tu c ję A p o sto lsk ą S a p i e n t i a C h r i s t i a n a p o zw a la d ostrzec b liżej sto p  n io w ą e w o lu c ję k o śc ie ln e j p ro b lem a ty k i o rg a n izo w a n ia stu d ió w k o ś c ie ln y c h i p o z w o li le p ie j zrozu m ieć sen s i zak res o d n o w y ty c h stu d ió w d ok on an ej przez o sta tn ią o m a w ia n ą tu K o n sty tu c ję S a p i e n t i a C h r i s t i a  n a l s .

2. Założenia doktrynalno-strukturalne uniw ersytetów i w ydziałów kościelnych

T roska, k tó rą K o śció ł o ta cza ł od p oczątk u u n iw e r sy te ty k a to lic k ie i czyn i to dziś, w y p ły w a p rzed e w sz y stk im z otrzy m a n eg o n a k a zu B o  żego (ex d iv in o m an d ato), ab y m ą d ro ścią ch rześcija ń sk ą (sap ien tia C hristiana) in s p ir o w a ł on u sta w ic z n ie w ie r n y c h do d o k o n y w a n ia c ią  g łej s y n te z y sp ra w lu d zk ich z r e lig ijn y m i, za ró w n o w k s z ta łto w a n iu s w o  jej o so b o w o ści ja k też w sw o je j lu d zk iej, św ia d o m ej i o d p o w ied zia ln ej a k ty w n o śc i. To u za sa d n ien ie d o k try n a ln e z a in te r e so w a n ia K o ścio ła u c z e ln ia m i w y ż sz y m i w y p ły w a n a d to z ciążącego na K o śc ie le (także z n a k a zu B ożego) o b o w ią zk u e w a n g e l i z o w a n i a , który w is to  c ie sw o jej za w ie r a n ie ty lk o n a k a z g ło szen ia E w a n g e lii w sz y stk im n a  rodom , a le ta k że p o w in n o ść ,przepajaniia jej tr e śc ią u m y słó w , k ry terió w ocen i całej d zia ła ln o ści lu d zk iej, ob ejm ow an ej m ian em lu d zk iej k u l tu ry. K u ltu ra b o w ie m in sp iro w a n a E w a n g e lią sta n o w i d o sk o n a łe n a  rzęd zie ro zp rzestrzen ia n ia się i ż y w o tn o śc i tejże E w a n g e lii (I, 2), >która n ie z w ią z a n a w sp osób k o n ie c z n y z ża d n ą k u ltu rą p a rty k u la rn ą , jest sk iero w a n a do w sz y stk ic h k u ltu r i n arod ów , b y ich su m ien ia oraz ż y  cie in d y w id u a ln e i sp o łeczn e przep ajać św ia tłe m O bjaw ienia, C h ry stu  sow ego.

R zecz jasn a, iż w w y p e łn ia n iu tej k u ltu ro tw ó rczej m isji K o ścio ła — w ie lk a ro la p rzypada u n iw e r sy te to m k a to lic k im , k tó ry ch głów inym z a  d a n iem je s t trosk a o rozw ój k u ltu r y zarów no r eg io n a ln ej jak i o g ó l n o lu d zk iej 19.

17 D ok u m en t te n w d a lszy ch szcz e g ó ło w y c h w sk a z a n ia c h k ła d zie też n a c isk na p otrzeb ę p ra k ty k i p ra w n iczej i ćw iczeń , u c z e stn ic tw a w zja zd a ch i k u rsa ch itp. por. E. S z t a f r o w s k i , art. cyt. (K iel. P rzeg l. D iec.) s. 204 i n.

18 G en ezę te j K o n sty tu c ji, za p o c z ą tk o w a n e j jeszcze przez P a w ła V I, w y ja śn ia Jan P a w e ł II w e w s tę p ie do n iej (n. VI). S k ła d a się ona z norm o g ó ln y ch (cz. 1-sza) oraz n orm sz c z e g ó ło w y c h (cz. 2-ga), w za k o ń czen iu za ś za w ie r a „norm y p r z e jś c io w e ”. A n a lo g ic z n e n o rm y o- g ó ln e i szczeg ó ło w e o ch a ra k terze w y k o n a w c z y m w y d a ła do te j K on  sty tu c ji św . K ongr. dla W y ch o w a n ia K at.

19 Por. K D K n. 58, K o n sty tu cja o m a w ia g en ezę U n iw e r s y te tó w k a to  lic k ic h a n a stę p n ie św ie c k ic h oraz ich w k ła d w c h rześcija ń sk ą k u l

(9)

218 O. F . P a s t e r n a k _18]

P o d k reślić jed n a k n a leży , iż o m a w ia n a K o n sty tu c ja rozróżnia w y  ra ź n ie z a k ła d a n e n ieg d y ś przez K o śció ł i istn ie ją c e aż do dziś u n i  w e r s y t e t y k a t o l i c k i e , k tóre sw o ją k u ltu ro tw ó rczą d zia ła ln o ś c ią ząpew m iają n ieja k o „publiczną, sta łą i p o w szech n ą o b ecn o ść m y ś li c h r z e śc ija ń sk ie j” w ro zw o ju w y ższej k u ltu r y lu d zk iej, od W y d z i a  ł ó w i U n i w e r s y t e t ó w k o ś c i e l n y c h , fo rm a ln ie e r y g o w a  n y ch p rzez k o m p eten tn e w ła d ze k o ścieln e, p o zo sta ją ce pod ich n a d zo  rem a m ające za za d a n ie o p iera ć s w o je b a d a n ia n a O b ja w ien iu o raz w szczeg ó ln y sposób k u lty w o w a ć te d y sc y p lin y n a u k o w e, które m a ją b ezp ośred n i z w ią z e k z O b ja w ien iem i słu żą d ziełu ew angelizacji. Jest to ro zró żn ien ie w a ż n e — gdyż o m a w ia n a K o n sty tu c ja za ró w n o w s w y c h z a ło ż e n ia c h d o k try n a ln y ch i. p rop ozycjach m o d y fik a c ji stru k tu ra ln y ch , ja k ró w n ież w ca ły m szereg u sz czeg ó ło w y ch p rzep isó w a d m in istr a c y j n y c h — ty ch o sta tn ich w y ż sz y c h u czeln i k o śc ie ln y c h p rzed e w sz y stk im

d o ty czy . Im też w y zn a cza zad an ia, które zarów n o d ok tryn a sob orow a K o ścio ła ja k i roziwój w sp ó łc z e s n y c h naulk św ie c k ic h oraz n o w e m e to d y w sp ó łc z e sn e j p ra cy n a u k o w ej i d y d a k ty czn ej p o stu lu ją pod ich a d re se m 20. Z ad an iem p o d sta w o w y m ty c h k o śc ie ln y c h W yd ziałów i u n iw e r  sy te tó w jest p rzed e w sz y stk im w ła śc iw e p rzy g o to w a n ie stu d en tó w do p o słu g i k a p ła ń sk iej, do zadań n a u c z y c ie lsk ic h w za k resie tzw . n auk św ię ty c h oraz p o d ejm o w a n ia tru d n iejszy ch zadań a p o sto lsk ich . A le za d a n iem ich ta k ż e jest to, b y „głęb iej b a d a ły różne d zied zin y n auk ś w ię t y c h ...d osk on alsze ro zu m ien ie św ięteg o O b jaw ien ia... i d zied zictw a m ą d ro ści c h r z e śc ija ń sk ie j p rzek a za n e p rzez przod k ów , b y ro z w ija n y b y ł d ia lo g z b raćm i od łą czo n y m i i n iech rze ścija n a m i, a tak że, b y m o ż n a b yło n a le ż y c ie u sto su n k o w a ć się do p ro b lem ó w p o w sta ją c y c h w ..zw iązku z ro zw o jem n a u k ” 21.

D la o sią g n ię c ia tego c elu K o n sty tu c ja n ie w a h a się su g ero w a ć te o lo  gom w celu głęb szeg o p ozn an ia p r a w d y ob ja w io n ej p rzez w ła śc iw e ba- ■ d an ia teo lo g iczn e —■ w sp ó łp ra cy ze sp e c ja lista m i in n y c h d y sc y p lin n a u k o w y c h „zarów no z lu d źm i w ie r z ą c y m i jak i n ie w ie r z ą c y m i” w celu w ła śc iw e j a n a liz y i in terp reta cji ich tw ierd zeń oraz ich o c e n y . w św ie tle p ra w d y o b ja w io n ej. N a d to w sp ó łczesn e p o sła n n ictw o K o ścio ła n a k a z u je teo lo g o m „ p o szu k iw a n ie bardziej w ła śc iw e g o sp osob u p rze

k a z y w a n ia d o k try n y lu d zio m w sp ó łc z e sn y m ” o różn ym d z ie d z ic tw ie k u ltu r ow y m w m y ś l so b o ro w ej za sa d y , iż „czym in n y m jest sam d e  p o z y t w ia ry , cz y li p raw d y, k tóre za w iera nasza czcigodn a d ok tryn a,

tu r ę lu d ó w a ta k że tr o s k ę K o ścio ła i p a p ieży o ich p r a w id ło w ą o rg a  n iza cję (m. in. P iu s X II w 1949 r. p o w o ła ł do istn ie n ia „ F ed era cję U n iw e r s y te tó w K a to lic k ic h ” — FIU C ).

20 P a p ie ż w e w s tę p ie do K o n s ty tu c ji (p. III) u za sa d n ia o b szern ie jej ob ecn ą k o n ieczn o ść p o d y k to w a n ą w a r u n k a m i w sp ó łc z e sn y m i, p o  trzebą k o o rd y n a cji b adań, u w z g lę d n ie n ia n o w y c h m etod p ra cy n a u  k o w e j, k o n ieczn o ść d ia lo g u z n a u k a m i św ieckim li itp.

(10)

R e o r g a n iz a c j a s t u d ió w k o ś c ie ln y c h 219

a czym ś in n ym sposób ich g ło szen ia , z za ch o w a n iem jed n ak teg o sa  m eg o zm aczenia tej sam ej tr e ś c i” 22.

A le za ło że n ia te i zad an ia u czeln i k a to lic k ic h tłu m a czą ró w n o c z e ś n ie i u z a sa d n ia ją z a l e ż n o ś ć i c h o d ś w. H i e r a r c h i i , w k tó 

rej p o sła n n ic tw ie („idąc n a u cza jcie w sz y stk ie n a ro d y ...”) u czestn iczą, oraz od U r z ę d u N a u c z y c i e l s k i e g o K o ś c i o ł a , sikoro b ad a n ia m i sw y m i z g łę b ia ją i w y ja śn ia ją d ep ozyt w ia ry , a ta k że od K ra jo  w y c h K o n fe r e n c ji B isk u p ó w , k tóre w d a n y ch n arod ach i reg io n a ch k o śc ie ln y c h czu w ać m a ją n ad ich ro zw o jem , a r ó w n o cześn ie „ w ie r  n o ś c ią w ob ec doiktryny K o ścio ła i w y p e łn ia n ie m o b o w ią zk u „d aw an ia w sp ó ln o c ie w ie r n y c h św ia d e c tw a ducha całkoiw icie o d d a n eg o ” n ak azom C h ry stu sa : „u czcie je za c h o w y w a ć w sz y stk o , co w am p rzy k a za łem ” (Mat. 28, 19— 20)23.

T a p o d leg ło ść U rzęd o w i N a u c z y c ie lsk ie m u K o ścio ła i H iera rch ii d o ty czy za ró w n o sa m y ch U c z e ln i,: jak i stu d en tó w a zw ła szcza p r o fe s o  r ó w . N a ty c h o sta tn ich cią ży b o w iem szczeg ó ln a o d p o w i e d z i a l  n o ś ć , o n i to p rzecież, jako ci, „którzy słu żą S ło w u ” p o w in n i też być ,,d la m ło d zieży m istrza m i w ia r y ”, zaś dla in n y c h w ie r z ą c y c h „ św ia d  k a m i ż y w ej w ia r y ew a n g e lic z n e j oraz p rzy k ła d em w iern o ści w ob ec

K o ś c io ła ” u .

Po ty c h za ło że n ia ch d o k try n a ln y ch p o d a je n a stęp n ie K o n sty tu c ja n o r m y g en era ln e d o ty czą ce s t r u k t u r p r a w n y c h o m a w ia n y ch w y ż sz y c h u czeln i k o ścieln y ch , ich n a tu r y i organ izacji, jak ró w n ież b liżej ok reśla r e g u ły d oty czą ce w sp ó ln o ty a k a d em ick iej, jej zarządu, p ro feso ró w i stu d en tó w , p orządku stu d ió w (ratio sbudiorum ), u z y s k i w a n y c h sto p n i a k a d em ick ich — n ie w y łą cza ją c p o m o cy d y d a k ty czn y ch i p e r so n e lu a d m in istra cy jn eg o . O ty c h w sz y stk ic h m o d y fik a c ja c h str u 

k tu r a ln y c h w a rto choć sk rótow o n a d m ien ić, zaniim n ie c o szczeg ó ło w iej z a jm ie m y się od n ow ą stu d ió w i w y k ła d ó w z zak resu p ra w a k a n o n ic z  n e g o .

W śród zasad d e c y d u ją cy ch o n a tu rze i cela c h o m a w ia n y c h fa k u lte  tów k o śc ie ln y c h — oprócz w y m ie n io n y c h już w y żej — w a rto szcze g ó ln ie p o d k reślić te, k tóre ró w n ież tu taj w ym iern a k o lejn o K o n s ty  tucja.

W y m ien ia ona n a jp ierw n ie p o d leg a ją ce d y sk u sji p raw o K o ścio ła •do e ry g o w a n ia ty c h ż e fa k u lte tó w k o śc ie ln y c h , k tó re K o śc io ło w i p o d 

le g a ć w in n y n ie ty lk o z r a cji ich erek cji przez k o m p eten tn ą w ła d zę

22 Por. K D K n. 62; enc. Jan a P a w ła II R ed e m p to r ho m in is n. 19.

Id zie tu o n o w y języ k te o lo g ic z n y i n o w y sposób k o m u n ik o w a n ia :prawd o b ja w io n y ch — z z a c h o w a n ie m jed n a k n ien a ru szo n eg o d ep o 

zytu w ia r y — stąd p o d le g ło ść ty c h b ad ań św . H ierarch ii.

23 Por. S a p ie n tia C h ristiana, W stęp, IV.

24 Por. R ed e m p to r h o m in is n. 19. „Z adanie te o lo g a w y k o n u je się

'dla b u d o w a n ia w sp ó ln o ty k o śc ie ln e j, ab y L ud B oży w z r a sta ł w d o ś w ia d c z e n iu w ia r y ” — P a w e ł V I, L ist do r e k to ra K atol. U n iw e rsy te  t u w L o w a n iu m (L ’O sserv. Rom . ,z dn. 22— 23.IX.1975 r.

(11)

220 O. F . P a s t e r n a k [10]

k o ścieln ą , a le i ich ap ro b a ty (szczeg ó ln ie ap ro b a ty sta tu tó w ), z którą zw ią za n a jest m o żliw o ść n a d a w a n ia p rzez t e fa k u lte ty k o śc ie ln y c h sto p n i a k a d e m ic k ic h 25. T ak w p o w sta n iu ja k i p ra w id ło w y m fu n k c jo  n o w a n iu w raz z m o żn o ścią n a d a w a n ia k a n o n iczn y ch sto p n i a k a d e m ic  k ich i za tw ie r d z a n iu s ta tu tó w fa k u lte ty te u z a le ż n io n e z o sta ły w K o n  sty tu c ji od św . K o n g reg a cji W y ch o w a n ia K a to lick ieg o , k tórej d o łą  czo n e do K o n sty tu c ji O rdinationes otrzym u ją ty m sam ym m oc o b o w ią 

zu jącą (S. Chr. tit. I art. 5— 10).

P o n ie w a ż cała w sp ó ln o ta a k a d em ick a (ta k że zrzeszo n a w różnego ty p u R adach) jest o d p o w ied zia ln a za dobro w sp ó ln e u czeln i i r e a li zację jej c e ló w — p rzeto „ sta tu ty ” o k reśla ć p o w in n y n ie ty lk o u p r a w  n ie n ia i k o m p eten cje zarządu, p ro feso ró w , a le ta k ż e p raw a i o b o w ią z k i w sz y stk ic h czło n k ó w w sp ó ln o ty (art. 11).

W i e l k i K a n c l e r z U c z e l n i , którym n o rm a ln ie p o w in ien b yć ord yn ariu sz m iejsca z w ła d zą z w y cza jn ą 25 r ep rezen tu je S to lic ę św . n a te r e n ie u czeln i, on też p o p iera jej rozw ój u S to lic y św . oraz jej łą czn o ść z K o ścio łem p a rty k u la rn y m i p o w szech n y m (art. 12).

K o n sty tu c ja rozróżnia p erso n a ln e i k o le g ia ln e „ w ład ze a k a d e m ic k ie ”, za licza ją c do p ie r w sz y c h R ek to ra i D ziek a n a , do d ru gich zaś R ad y U n iw e r sy te tu (S en at) i R ad y W y d zia łu (art. 15). R e k t o r a m ia n u je lub p rzy n a jm n iej za tw ierd za (jeśli gd zieś S to lic a św . zaap rob u je in n y sposób nip. w yb ór) św . K o n g reg a cja dla W y ch o w a n ia K a to lick ieg o , zaś sta tu ty o k reśla ją b liżej jeg o u p ra w n ien ia i o b o w ią zk i 27.

S ta tu ty ró w n ież o k reślą różne sto p n ie w y k ł a d o w c ó w (w za le ż n o ś c i od p rzy g o to w a n ia , czasu o b jęcia oibow iązków , sta ło śc i i od  p o w ie d z ia ln o śc i na W y d zia le — np. e ta to w i i p ro w a d zą cy w y k ła  dy zle c o n e — zg o d n ie z p ra k ty k ą d an ego region u ), p rzy czym k a żd y W y d zia ł p o w in ie n p o sia d a ć o d p o w ied n ią liczb ę sta ły c h w y k ła  d o w có w w z a leż n o ści od ra n g i i r o zw o ju p o szczeg ó ln y ch d y scy p lin . K o n sty tu c ja sta w ia w y k ła d o w c o m w y so k ie w y m a g a n ia n a u k o w e, d y  d a k ty czn e i m o r a ln e 28, p o d k reśla ją c szczeg ó ln ie c ią ż ą c y na n ich obo w ią z e k św ia d o m ej i p ełn ej w sp ó ln o ty z M a g isteriu m K o ścio ła , a z w ła 

25 A p rob atę S ta tu tó w K o n sty tu cja p rzyzn aje św . K on greg. dla W y

c h o w a n ia K a to l. W y d zia ły k o śc ie ln e e r y g o w a n e n a u n iw e r sy te ta c h n ie k o ś c ie ln y c h o b o w ią za n e są z a c h o w y w a ć p rzep isy te j K o n s ty tu c ji na p o d sta w ie u k ła d ó w S to lic y A p. z o d n o śn y m i n a ro d a m i lu b u n i w e r s y te ta m i (art. 8).

28 G dy fu n k c ję tę p ełn ić m a k to ś in n y — to sp ecja ln e n orm y o k re

ślić m a ją k o m p e te n c je k ażd ego z n ich (art. 14). U p r a w n ie n ia w ic e  k a n clerza , g d y z a is tn ie je jego potrzeb a, o k reśla ją S ta tu ty .

27 W w y p a d k u a filia c ji sem in a riu m duch. do W ydziału k o ś c ie ln e 

go — zarząd i a d m in istra cja p o w in n y b y ć o d d z ie ln e (art. 21).

28 K w a lifik a c je sta ły c h w y k ła d o w c ó w w y m ie n ia art. 25: o d p o w ied n i

za só b w ied zy , św ia d e c tw o ży cia i p o czu cie o d p o w ied zia ln o ści; d ok to rat lu b w y ją tk o w e z a słu g i n a u k o w e; p u b lik a c je n a u k o w e; p ed a g o g icz ne u zd o ln ien ia . W a ru n k i t e se r v a tis serv a n d is d o ty czą te ż w y k ła d o w  có w n ie sta ły c h .

(12)

szcza z B isk u p em R zym sk im , gd y n a u cza ją sp ra w w ia r y i m o ra ln o ści (art. 26 § 2). P o w in n i też o trz y m y w a ć m isję k a n o n iczn ą od W ielk iego K a n clerza lu b jeg o d e le g a ta i złożyć, w y z n a n ie w iary: „nie n au czają on i b o w iem w ła sn ą p o w agą, ale na m o c y m isji o trzym an ej od K o ś c io  ł a ”. N a d to w sz y sc y w y k ła d o w c y przed ich z a a n g a żo w a n iem do w y  k ła d ó w lu b a w a n sem na n a jw y ż sz y sto p ień d y d a k ty czn y m u szą o tr z y  m a ć „ n ih il o b sta t” od S to lic y św . (art. 27 ) 29.

W stęp na stu d ia k o ś c ie ln e m a ją ta k d u ch o w n i ja k i o sob y św ie c k ie , b y le b y m ie li św ia d e c tw o u k o ń c z e n ia stu d ió w śred n ich w ła ś c iw e d la d a  nego region u , od zn a cza li się p rzy k ła d n y m ży cie m i u zd o ln ien ia m i do stu d ió w (art. 31, 32). K o n sty tu c ja n ie w sp o m in a o eg za m in a ch w stę p  n y c h — ja k k o lw ie k sta tu to m p o zo sta w ia b liż sz e o k reślen ie jeszcze in  n y ch d o d a tk o w y ch w a ru n k ó w do p rzy jęcia n a d an y W yd ział ■— z w ła  szcza co do zn a jo m o śc i ję z y k ó w obcych . N a to m ia st z a lic z e n i w p oczet stu d e n tó w p o w in n i p iln ie p rzestrzegać r eg u la m in u stu d ió w , karn ości, o b ecn o ści n a z a ję c ia c h i zd a w a n ia w y m a g a n y c h egzam in ów . P o w o d y za w ie sz e n ia w p ra w a ch stu d en ta lu b n a w e t sk r e śle n ia z lic z b y stu  d en tó w d an ego W y d zia łu o k reśla ją sta tu ty — z za b ezp ieczen iem w sz a k ż e zarów n o p ra w sa m eg o stu d en ta , ja k i W yd ziału a n a w e t całej w sp ó ln o ty K o śc ie ln e j (art. 35) 30.

P r o g r a m s t u d i ó w (ratio stu d ioru m ) p o w in ien szeroko u w zg lęd  n ia ć n o rm y i w sk a za n ia Sob oru W a ty k a ń sk ieg o IX. P ocfetaw ow ą n orm ą teg o ż S ob oru jest p rzy zn a n ie w ł a ś c i w e j w o l n o ś c i w bad an iach i n a u cza n iu , słu żą cej r o z w o jo w i i n a le ż y te m u ro zu m ien iu p ra w d y B o  żej — tak , ja k jest on a za w a rta w S ło w ie B ożym i sta ły m n a u cza n iu U rzęd u N a u c z y c ie lsk ie g o K o ścio ła . N a d to p a m ięta ć n a leży , iż p ra w d zi w a w o ln o ść w p ra cy b ad aw czej o p ierać się m u si n a m o cn y m p r z y lg n ię  ciu do S ło w a B ożego i p o słu sz e ń stw ie U rzęd o w i N a u c z y c ie lsk ie m u K o ś cio ła , k tó rem u p o w ierzo n o a u te n ty c z n ą in terp reta cję tegoż S ło w a B o że go. W ty c h sp ra w a ch n a le ż y p o stęp o w a ć ro ztrop n ie a jed n o cześn ie z n a le ż y tą u fn o śc ią i bez p o d ejrzeń , z ro zw a g ą i bez le k k o m y śln o śc i zw ła szcza w n a u cza n iu , u w zg lęd n ia ją c p o trzeb y d u szp a stersk ie Ludu B ożego 31

P r z e b i e g s t u d i ó w d zieli K o n sty tu cja na 3 cykle: p o d sta w o w y (w ia d o m o ści ogóln e z w sz y stk ic h p rzed m io tó w w raz z w p ro w a d zen iem do p o słu g iw a n ia się m eto d ą n au k ow ą); sp e c ja lis ty c z n y (d ok ład n e stu  diu m w ła ś c iw y c h d a n em u W y d zia ło w i d y sc y p lin w raz z p ra k ty czn y m za p ra w ia n iem się w p o słu g iw a n iu m eto d ą b ad ań n a u k o w y c h — ćw ic z e

-[1 1 ] R e o r g a n iz a c j a s t u d ió w k o ś c ie ln y c h 221

29 D o prom ocji na w y ż sz y sto p ień w y k ła d o w c y (stały) w y m a g a się

u p ły w u p ew n e g o czasu , d o św ia d czen ia d y d a k ty czn eg o , p u b lik a cji, du ch a w sp ó łp r a c y i za a n g a żo w a n ia w sp r a w y W yd ziału (art. 28). S ta  tu t y o k r e śla ją w a r u n k i p rzejścia na e m ery tu rę, w a r u n k i z a w ie sz e n ia lu b p o z b a w ie n ia fu n k c ji w y k ła d o w c y (art. 30).

30 U rzęd n ik am i w sp o m a g a ją cy m i Zarząd są: sek retarz, b ib liotek arz,

ek on om , w o źn i i in. (art. 36— 37).

(13)

222 O. F. P a s t e r n a k _[121:

niia); w re sz c ie c y k l o sta tn i — stu d iu m d y p lo m o w e — w y k a z u ją c y już: p ew n ą d ojrzałość n a u k o w ą (p o św ięco n y p isa n iu ro zp ra w y n a u k o w e j p rzy czy n ia ją cej się do ro zw o ju danej n au k i — sem in a ria n a u k o w e). K ażd y W yd ział poiwiinien n ad to śc iśle o k reślić p rzed m io ty p o d sta w o  w e, zw ią za n e z cele m d an ego W y d zia łu oraz p rzed m io ty p om ocn icze — ■ p a m ięta ją c, iż w su m ie tw o rzy ć o n e p o w in n y z w a r tą całość, z a p e w n ia  jąc ty m sa m y m p e łn e i k o m p e te n tn e w y k sz ta łc e n ie w danej d zied zi n ie stu d ió w , a ró w n o cześn ie m o żliw o ść w sp ó łp ra cy i w sp ó łd zia ła n ia p o szczeg ó ln y ch w y k ła d o w c ó w (art. 40, 41) 32. S ta tu ty o k reślą rów nież, ja k ie e g z a m in y lub kolloikw ia (p isem n e lub u stn e) o b o w ią zu ją stu d e n  tó w zarówino p rzy k oń cu se m e str u i roku, jak zw ła szcza przy końcu: d a n eg o cy k lu (np. rigo.ro.sum) jako sp ra w d zia n ó w p ostęp u w stu d ia ch , m o żn o ści a w a n so w a n ia na c y k l w y ż sz y lub w r e sz c ie u z y sk iw a n ia stopni, n a u k o w y ch 33.

W k w e s t i i s t o p n i n a u k o w y c h K o n sty tu cja sta w ia za sa d ę, iż po u k o ń czen iu p oszczeg ó ln eg o c y k lu stu d ió w m ożn a przyznaw ać- o k r e ślo n y sto p ień n a u k o w y (w ła ś c iw y dla d an ego fa k u lte tu , np. b a k a - la u r e a t po c y k lu 1-szym , lic e n c ja t po cy k lu 2-gim , d ok torat po cy k lu 3-cim ) w z a leż n o ści od za liczen ia o k reślo n eg o czasu trw a n ia cy k lu i w y m a g a n y c h eg za m in ó w . N a to m ia st dokładine o k reślen ie w szystk ich : sto p n i a k a d em ick ich w ła ś c iw y c h d la danego W yd ziału oraz w y m a g a  n y c h w a ru n k ó w ich u z y sk iw a n ia o k reślą sta tu ty U czeln i w op a rciu o z a sa d y tejże K o n s ty tu c ji (art. 46 § 2, 4 7 )3J.

O k reślo n e sto p n ie a k a d em ick ie m ogą u z y sk iw a ć ty lk o stu d en ci da n eg o W yd ziału po u k oń czon ym cy k lu stu d ió w (zgodnie ze sta tu ta m i) i zd an iu eg za m in ó w lub też in n y ch sp ra w d zia n ó w p o sia d a n ej w iedzy (np. riigorosum). W yn ik a z tego, że n ik t n ie m oże być d o p u szczo n y do d ok toratu , k to p rzed tem n ie u zy sk a ł licen cja tu . N ad to do doktoratu, w y m a g a n a je s t r o z p r a w a d o k t o r s k a , n ap isan a pod k ierunkiem , w y k ła d o w c y i p rzy czy n ia ją ca się rzec z y w iśc ie do ro zw o ju n au k i, a n a stę p n ie p rzy jęta k o le g ia ln ie po u p rzed n iej p u b liczn ej obronie i ch o  ciaż w części o p u b lik o w a n a d ru k iem (art. 49). D o k to ra t u p ra w n ia do w y k ła d ó w na d an ym W y d zia le i d latego m . in. sta n o w i w a ru n ek do u zy sk a n ia fu n k c ji w y k ła d o w c y — n a to m ia st lic e n c ja t u p raw n ia do p ro w a d zen ia w y k ła d ó w w w y ż sz y m S em in a riu m d u ch o w n y m lu b in  n ej sz k o le ró w n o rzęd n ej (art. 50) 35.

32 N a k u rsie p o d sta w o w y m ob ow iązu ją przede w sz y stk im w yk ład y,,

n a k u rsie sp e c ja listy c z n y m w y k ła d y , ćw iczen ia i sem in a ria oraz k o n  s u lta c je z p ro feso ra m i u z u p e łn ia n e w ła sn y m stu d iu m (art. 42— 43).

33 S ta tu ty ok reśla ją też w a rto ść stu d ió w od b ytych na in n y ch W y

d zia ła ch , w y m a g a n e w ty m w y p a d k u eg za m in y i e w e n tu a ln y p rzy  sp ie sz o n y to k stu d ió w itp. (art. 44— 45).

34 K o n sty tu cja o k reśla n a zw y stop n i ak ad em ick ich , a le d op u szcza

te ż in n e n a z w y d y k to w a n e w a ru n k a m i re g io n a ln y m i (art. 48).

35 K o n sty tu cja dopuszcza n a d a w a n ie d o k to ra tó w h o n o ro w y ch ze- w z g lę d u na w y ją tk o w e z a słu g i n a u k o w e lu b k u ltu r a ln e w rozw ijan iu , n a u k k o śc ie ln y c h (art. 51).

(14)

(1 3 ] R e o r g a n iz a c j a s t u d ió w k o ś c ie ln y c h 223

W n a w ią z a n iu do o k reślo n y ch w K o n sty tu c ji stru k tu r u czeln i k a to  lic k ic h — K onstytucja nie pom ija k w e stii k on ieczn ego dla stu d ió w i p ra cy b a d a w czej tzw . z a p l e c z a d y d a k t y c z n e g o w p o sta ci n a le ż y c ie urząd zon ej i zaop atrzon ej b ib lio te k i d ru k ów z w a rty ch i cza - ■ sop istn — jaiko w a r sz ta tu p ra cy .naukow ej, ćw iczeń i s e m in a r ió w 36,, w p o sta ci w ła ś c iw y c h urządizeń te c h n iczn y ch i a u d io w izu a ln y ch , w r e  szcie — gd y n a tu ra i c e l dan ego W y d zia łu w y m a g a tego — w po:staci in s ty tu tó w b a d a w czy ch i la b o ra to rió w n a u k o w y c h (.art. 55).

P e r s o n e l a d m i n i s t r a c y j n y o k reślo n y w sta tu ta ch tr o sz  czyć się wiiiniem o sta n m a ją tk o w y u czeln i, o potrzeb n e fu n d u sz e dla o d p o w ied n ieg o do danego re g io n u w y n a g ro d zen ia p erso n elu z a tru d n io  n ego w raz z je g o u b ezp iecze n iem em e r y ta ln y m . E w e n tu a ln e o p ła ty stu d e n tó w (przy w p isie, eg z a m in a c h lu b d yp lom ach ) o k reślić w in n y sta tu ty (art. 56— 59).

W reszcie o sta tn i p rob lem d o ty czą cy p o stu lo w a n y c h przez K o n s ty tu  c je m o d y fik a c ji str u k tu r a ln y c h — to w ła śc iw e r o z m i e s z c z e n i e te  r e n o w e 'posiziozególnyich u c z e ln i k o śc ie ln y c h i zw ią za n y z ty m prob lem a f i l i a c j i . C hodzi tu o ta k ie p la n o w a n e p ro jek to w a n ie rozm ieszczan ia u czeln i k a to lic k ic h w ró żn y ch częścia ch św ia ta , b y m o g ły o n e sk u  te c z n ie p e łn ić sw ą rolę dla ro zw o ju k u ltu r y dan ego reg io n u i za ra  zem dla u p o w szech n ien ia oraz re a liz a c ji p o sła n n ic tw a K o ścio ła (a r t .. 60)

N a to m ia st gd y w a ru n k i danego reg io n u n ie p o z w a la ją na sa m o d z ie l n e e r y g o w a n ie fa k u lte tu k o ścieln eg o — d op u szczaln a jest jego a filia  c ja do in n eg o , e r y g o w a n eg o już i z o r g a n izo w a n eg o U n iw e r sy te tu l u b . W yd ziału , aile ty lk o d la u z y sk iw a n ia przez stu d e n tó w a filio w a n e g o In  s ty tu tu sto p n i b afcalaureatu oraz po sp e łn ie n iu w a ru n k ó w o k reślo n y ch w d ecy zji K o n g reg a cji W y ch o w a n ia K a to lick ieg o . A filia c ję tak ą z a le  ca się zw ła szcza S em in a riu m d u ch o w n y m zarów no d iecez ja ln y m ja,k i za k o n n y m (art. 62).

O prócz a filia c ji — K o n sty tu c ja dopuszcza n ad to p e łn ie jsz e w łą c z e n ie d an ego In s ty tu tu do is tn ie ją c e g o fa k u lte tu w fo rm ie tzw . a g r e g a  c j i , która d a w a ła b y m o żliw o ść u z y sk iw a n ia w y ż sz y c h sto p n i a k a d e- rńiickiich, po sp e łn ie n iu w sza k że w a ru n k ó w i u zy sk a n iu zg o d y te jż e ś w . . K o n g reg a cji (art. 63).

W reszcie wiskazana jest jak n a jp e łn ie jsz a w s p ó ł p r a c a i w sp ó ł d z ia ła n ie m ię d z y p o szczeg ó ln y m i fa k u lte ta m i (zw łaszcza d an ego re g io  nu) pod k ą tem n ie ty lk o p o stu lo w a n ej dziś k o m p le m e n ta m o śc i w pro w a d z e n iu stu d ió w in te r d y sc y p lin a r n y c h , k o rzy stn y ch zarów n o dla stu

-36 N a czele b ib lio te k i w in ie n sta ć fa c h o w ie c , p o sia d a ją cy sw o ją radę

i u c z estn iczą cy w S en a c ie lu b R ad zie w y d zia łu (art. 54). •

37 A p rob ata K on g reg a cji m oże b yć u d zielo n a po u zysk an iu opinii

o rd y n a riu sza i K o n fe r e n c ji B isk u p ó w d an ego reg io n u , a ta k że o s ó b . d o św ia d czo n y ch zw ł. z są sied n ich w y d z ia łó w (art. 61).

(15)

22 4 O. F . P a s t e r n a k [14]

d a n tó w ja k i p ro feso ró w , jak zw ła szcza /postępu sa m ej n au k i oraz w k ła  du K o ścio ła w d zied zictw o k u ltu r o w e d an ego n arod u (art. 64).

W n orm ach sz c zeg ó ło w y ch 2 -g iej części n o rm a ty w n ej K o n sty tu cja p o św ię c a w ie le w sk a za ń o rgan izacji stu d ió w k o śc ie ln y c h na fa k u lte  ta ch teoloigicznych, filo z o fic z n y c h i p raw a k a n o n iczn eg o . W a rty k u le n in ie jsz y m — zgod n ie z jeg o tem a tem — po o m ó w ien iu o g ó ln y ch z a  sad d o k tr y n a ln y c h i str u k tu r a ln y c h o d n o w y fa k u lte tó w k o ścieln y ch , n a le ż y zw ró cić szczeg ó ln ą u w a g ę na reo rg a n iza cję stu d ió w w ch o d zą  cy ch w zak res p raw a k an on iczn ego.

3. W ykłady praw a kanonicznego 'w ;odnowion,ych faku ltetach kościelnych

W d o ty ch cza so w y ch re la c ja c h m a ją cy ch za p rzed m io t reo rg a n iza cję stu d ió w k o śc ie ln y c h ’o m ó w io n e z o sta ły o g ó ln ie je d y n ie za sa d y za w a rte w K o n sty tu c ji A p o sto lsk ie j „Sapieratia C hristiana” z p o m in ięciem szcze g ó ło w y c h d y r e k ty w d o łą czo n y ch do teg o d o k u m en tu z m o cą o b lig a to  ry jn ą przez K o n g reg a cję W y ch o w a n ia K a to lic k ie g o . O m ó w ie n ie ty ch szcz e g ó ło w y c h p rzep isó w p a r a le ln y c h do p o szczeg ó ln y ch części d o k u  m e n tu p a p iesk ieg o w y m a g a ło b y w y k ra cza ją ceg o poza r a m y k rótk iego

a r ty k u łu o w ie le szerszego o p racow an ia. Z w łaszcza, że d y r e k ty w y te d o ty czą w ie lu k w e stii p r a k ty czn y ch za ró w n o w o r g a n izo w a n iu ja k i o d n o w ie ty ch stu d ió w . W szy scy zatem z a in te r e so w a n i od n ow ą tych stu d ió w , ich d o sto so w a n ie m do te jż e K o n sty tu c ji, a zw łasizcza szczeg ó  ło w y m red a g o w a n iem „ sta tu tó w ” F a k u lte tó w k o śc ie ln y c h , b ęd ą m u sie li szerok o u w z g lę d n ić te „ d y r e k ty w y ” przed p rzed ło że n iem „ sta tu tó w ” do a p ro b a ty te jż e K o n g reg a cji p rzed n iem I-g o sty c z n ia 1981 r., od k tó  rej to d a ty K on g reg a cja o d m a w ia k an on iezn ości sto p n io m a k a d e m ic 

k im przez te F a k u lte ty n a d a w a n y m .

W ty m jed n a k p u n k cie, p rzy o m a w ia n iu o d n o w y stu d ió w i w y k ła  d ów p raw a k a n o n iczn eg o , jako k w e stii n a jb a rd ziej in te r e su ją c e j k a - n o n istó w — u w z g lę d n io n e zostan ą zarów n o w sk a za n ia sa m ej K o n s ty  tu c ji jaik i sz c z e g ó ło w e n o r m y św . K on gregacji.

G d y id zie n a jp ie r w o c z a s t r w a n i a sp e cja listy czn y ch stu d ió w kan on iistyczn ych •— to w p r z e c iw ie ń stw ie do w sp o m n ia n y ch na w s tę  p ie d ok u m en tó w k o śc ie ln y c h — n in ie jsz a K o n sty tu c ja A p o sto lsk a cza  su tego śc iśle n ie ok reśla. M ożna z tego w n o sić — zw ła szcza , że K o n s ty  tu c ja o d w o łu je o b o w ią z y w a ln o ść p o p rzed za ją cy ch je d o k u m en tó w — iż na p rzy seło ść czas tr w a n ia stu d ió w k a n o n isty c z n y c h z a le ż a ł b ęd zie od p ra k ty k i i w a ru n k ó w reg io n a ln y ch , u jęty ch i ś c iśle o k reślo n y ch w sta tu ta c h F a k u lte tu praiwa k a n o n iczn eg o . J e st n a to m ia st rzeczą p ew n ą, że cza so k res te n d zielić n a le ż y na 3 c y k le , z k tó ry ch p ie r w sz y (koń czą cy się b a k a la u rea ten i) p o w in ie n trw a ć p rzy n a jm n iej rok, 2 -g i cy k l (k oń czący się licen cja tem ) p rzy n a jm n iej d w a lata, w re sz c ie 3-ci (cyk l lu b kurs d o k to ra n ck i) p rzy n a jm n iej rok.

(16)

[15] R e o r g a n iz a c j a s t u d ió w k o ś c ie ln y c h 225

w a k a n o n iczn eg o za słu g u ją na szczeg ó ln ą u w a g ę ze w zg lęd u na s w o  je c a łk o w ic ie n o w e sfo r m u ło w a n ie — to p o le c e n ie art. 75, b y W y d zia ły p raw a k a n o n iczn eg o (zarów n o ła ciń sk ieg o jak w sch o d n ieg o ) k u l ty w o w a ły i r o z w ija ły d y sc y p lin y k a n a n isty c z n e „w ś w i e t l e p r a w a e w a n g e l i c z n e j o”, p rzy g o to w u ją c w ten sposób sw o ich stu d en tó w do p otró jn eg o zad an ia: do fa c h o w y c h badań n a u k o w y c h , do fu n k c ji n a  u c z y c ie lsk ic h (zw ła szcza w S e m in a ria ch d u ch o w n y ch itp.) i w r e sz c ie „do p e łn ien ia sp e c ja ln y c h zadań k o śc ie ln y c h ” (chodzi tu z a p e w n e n ie ty lk o o różnego ty p u p o słu g i a d m in istr a c y jn e w K o ściele, są d o w n i cze, ale i w ła ś c iw e h iera rc h iczn e p o słu g i p a stersk ie).

J est to s t w ie r d z e n ie w a ż n e , n ie ty lk o pod k ą te m p o so b o ro w ej od n o w y k a n o n isty k i i fu n k c ji p ra w a k a n o n iczn eg o w ży ciu i p o sła n  n ic tw ie K ościoła, a le ta k że pod k ą tem p o g łęb io n eg o przez S ob ór p o  jęcia i n a tu ry K o ścio ła jako „sak ram en tu zb a w ia n ia lu d z i”. K o śció ł n ie jest w sp ó ln o tą je d y n ie so cjo lo g iczn ą , n ie ogran icza się ta k ż e jego eg z y ste n c ja i d z ia ła ln o ść do tra d y c y jn e g o (na w zó r sp o łeczn o ści c y w il n ych ) p orządku p ra w n eg o , so cjo lo g n iczn eg o , zew n ętrzn eg o . K o śc ió ł ma sw o ją „ ta je m n ic ę ”, d ecy d u ją cą o jego od ręb n ości i w ła sn e j sp e c y  fic e n ad p rzyrod zon ej, którą czerp ie od B o sk ieg o Z a ło ży ciela , z B o sk ie  go O b ja w ien ia i z C h ry stu so w ej E w a n g elii. W p raw d zie teo ria p raw a k o ścieln eg o u w z g lę d n ia ła z a w sz e is tn ie n ie p ra w a B ożego p o z y ty w n e g o i n a tu ra ln eg o do k tórego się o d w o ły w a ła i na k tó ry m się w w ie lu sw o ich in s ty tu c ji k a n o n iczn y ch b ez w z g lę d n ie op ierała. N ig d y jed n ak w te j fo r m ie n ie w y m ie n ia n o w d o k u m en ta ch k o śc ie ln y c h „p raw a e- w a n g e lic z n e g o ” z, p o le c e n ie m o p iera n ia na ram p raw a k o ścieln eg o . Z n a la zły w ty m r e a ln y w y ra z p o so b o ro w e p o stu la ty w ie lu k a n o n i- stów , iżb y p osob orow ą o d n o w ę p ra w a k o śc ie ln e g o op ierać na „ e w a n  g e lic z n y m p r a w ie m iło śc i”, n a e w a n g e lic z n y m p r a w ie „ słu żb y ” L u d o w i B ożem u , a n ie p ra w n ej n a d rzęd n o ści i „ p a n o w a n ia ”. N ie bez zn a  czen ia będą tu też in n e e w a n g e lic z n e p ra w a — n a k a zy sam ego C h ry stu sa, k tó ry ch sam d ał p rzyk ład w sw o im ży ciu i k tóre n a k a z y w a ł sw o im u czu ciom : b ęd zie to i e w a n g e lic z n y n a k a z i p rzyk ład pokory, e w a n g e lic z n y n a k a z u b ó stw a , p o słu szeń stw a i u le g ło śc i, b ęd zie też szereg in n y ch C h ry stu so w y ch n a k a zó w , k tóre zn a jd u jem y w E w a n g e  li i 38.

U w z g lę d n ie n ie teg o „praw a e w a n g e lic z n e g o ” w d y sc y p lin a c h k a n o n i- sty czn y ch sp r a w i z a p ew n e, ż e w y k ła d y p ra w a k o ścieln eg o o trzy m a  ją jeszcze szerszą b a zę ź ró d ło w ą i że sam o p raw o k a n o n iczn e jeszcze 38 W yd aje się, iż n a k a z y C h ry stu sa B o sk ieg o Z a ło ż y c ie la K o ścio ła za w a r te w E w a n g e lii (p ra ecep ta D o m in i: p ra ecep tu m n o v u m i in.), sta ć się m ogą — zg o d n ie z te o r ią p ra w a k o śc ie ln e g o — p o w sz e c h n ie o b o w ią zu ją cą n orm ą p raw n ą, skoro „n ak az p r a w n y ” cz y li „ p rea ecep - tu m iu r id ic u m ” k o m p eten tn eg o p rzeło ż o n e g o k o ścieln eg o (O rd yn ariu  sza) sta ć się m oże w o k re ślo n y c h w a r u n k a c h norm ą p raw n ą p o w  sz e c h n ie o b ow iązu jącą... por. G . . M i c h i e 1 s, N orm ae generales iuris canonici, R om ae 1949, w yd . 2 -g ie, t. I str. 676 i n.