Wymiar parlamentarny współpracy na rzecz rozwoju na świecie
Anna Zygierewicz
Parliamentary dimension of the development cooperation
The article provides an overview of the actions undertaken to enhance the development of the parliaments worldwide. The paper begins with a brief presentation of the activities of the international organizations focused on strengthening the role of parliaments and the capacity of the parliamentary institutions in developing countries and countries in transition. The article also provides information about the bilateral cooperation projects and the platforms of cooperation for parliaments at different levels of development. The article concludes with the proposition of actions the Polish Sejm could undertake in this area.
Wstęp
Parlamenty pełnią ważne dla funkcjonowania państwa role: ustawodawczą (w tym ustrojodawczą), kontrolną i kreacyjną. Parlamenty nadzorują także tworze‑
nie i wykonywanie budżetu państwa. Funkcje parlamentu zależne są od przyjętych w danym państwie regulacji prawnych i mogą być szersze lub węższe. Parlamenty w krajach rozwijających się mogą odgrywać kluczową rolę w pobudzaniu i realizacji krajowych działań na rzecz osiągania Milenijnych Celów Rozwoju
1. Parlamenty mogą i powinny angażować się w politykę na rzecz rozwoju (na wszystkich jej etapach:
przygotowania, realizacji i oceny). Dzięki aktywnemu zaangażowaniu parlamenta‑
rzystów można zwiększyć odpowiedzialność rządów za wykorzystanie pomocy za‑
granicznej. Pośrednio może to przełożyć się na zaangażowania innych kluczowych partnerów, takich jak organizacje społeczeństwa obywatelskiego i media, co w kon‑
sekwencji prowadzi do większej przejrzystości działań oraz promowania odpowie‑
1
Milenijne Cele Rozwoju (MCR) to pierwszy w historii zbiór wspólnych celów rozwojowych.
MCR zostały uzgodnione w 2000 r. przez szefów państw i rządów 189 państw (w tym Polski) i mają zostać osiągnięte do 2015 r. Zeszłoroczny przegląd dotychczasowych osiągnięć pokazał, iż nie wszystkie cele uda się osiągnąć do 2015 r. Zwrócono jednak uwagę, iż MCR przyczyniły się do osiągnięcia na poziomie międzynarodowym zgodności co do celów i kierunków podejmo‑
wanych działań w ramach współpracy rozwojowej, dzięki czemu efektywność podejmowanych działań znacznie się zwiększyła. Zob. Parliamentary Engagement with the Millennium Develop- ment Golas. A Manual for Use in Parliaments 2010. www.endpoverty2015.org [dostęp: 15 lipca 2011 r.].
Rozwijanie instytucji parlamentar- nych jest równoznaczne z demokraty- zacją, a ich sprawne funkcjonowanie jest podstawowym wymogiem demo- kracji. Wymiany pomiędzy parlamen- tami rozszerzają i wzmacniają ich misję w ramach każdego poszczególnego kraju i przyczyniają się do rozpowszech- niania wartości demokratycznych na całym świecie. Współpraca pomiędzy parlamentami na różnych etapach ich rozwoju jest zatem podstawowym spo- sobem umacniania demokracji*.
1Przewodniczący parlamentów UE, konferencja w Kopenhadze w dniu 30 czerwca 2006 r.
* Konkluzje ze spotkania przewodni‑
czących parlamentów narodowych państw członkowskich UE, które odbyło się w Ko‑
penhadze w 2006 r., www.europarl.europa.
eu [dostęp: 15 lipca 2011 r.].
dzialności za współpracę rozwojową
2. O zwiększenie zaanga‑
żowania parlamentów w politykę na rzecz rozwoju apelowa‑
no m.in. w 2008 r. w programie działań z Akry
3.
Wspieraniem rozwoju parlamentów w krajach rozwija‑
jących się zajmuje się Unia Europejska, Organizacja Naro‑
dów Zjednoczonych (i jej agendy, szczególnie UNDP), Unia Międzyparlamentarna (IPU), Organizacja Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie (OSCE), Bank Światowy
4oraz inne or‑
ganizacje międzynarodowe i regionalne. Wsparcie takie ofe‑
rują także np. państwa członkowskie UE, Stany Zjednoczone czy Kanada. Wsparcie udzielane jest również poprzez sieci współpracy parlamentarnej i parlamentarzystów działających w wyspecjalizowanych stowarzyszeniach, takich jak np. Sto‑
warzyszenie Parlamentarzystów Europejskich na rzecz Afryki (AWEPA)
5.
Celem niniejszej publikacji jest prezentacja wybranych działań na rzecz wspierania parlamentów w krajach słabiej rozwiniętych a także prezentacja wybranych form współpracy, w których mogą uczestniczyć parlamenty narodowe.
Wybory parlamentarne
Wspieranie rozwoju parlamentów nie będzie w pełni efektywne, jeśli deputowani nie zostaną wybrani w wolnych i uczciwych wyborach. Dla państw „nowych demokracji” wy‑
bory są początkiem przechodzenia do demokratycznego sys‑
temu rządów. Wsparcie zewnętrzne organizacji wyborów i ich obserwacja przyczyniają się do zapewnienia niezbędnych standardów wyborczych, bez których spełnienia nie można mówi o wolnych i uczciwych wyborach.
Ważną rolę w organizacji i obserwacji wyborów parlamen‑
tarnych na świecie odgrywa Program Narodów Zjednoczo‑
nych ds. Rozwoju (UNDP). W tym działaniu UNDP wspierana jest m.in. przez Komisję Europejską, która swoją misję w tym zakresie realizuje w dużym stopniu wspólnie z UNDP.
UNDP a wspieranie rozwoju parlamentów
Niekwestionowanym liderem wspierania rozwoju parla‑
mentów na świecie jest UNDP. W 2010 r. UNDP wsparło pro‑
cesy demokratyzacyjne w 130 krajach, czyniąc tę organiza‑
2
Podręcznik dla deputowanych o roli parlamentów w zapewnia‑
niu efektywności polityki na rzecz rozwoju: Practical guidance for par- liamentarians on the role of parliaments in development effectiveness, www.aideffectiveness.org [dostęp: 15 lipca 2011 r.].
3
Accra Agenda for Action jest dokumentem, który określa działa‑
nia jakie należy podjąć w celu przyspieszenia i pogłębienia wdrażania postanowień zawartych w deklaracji paryskiej na rzecz efektywności pomocy rozwojowej, www.oecd.org [dostęp: 15 lipca 2011 r.].
4
The Parliamentary Network on the World Bank to platforma współpracy dla parlamentarzystów z ponad 110 krajów, której celem jest zwiększanie odpowiedzialności i przejrzystości w międzynarodo‑
wych instytucjach finansowych i wielostronnym finansowaniu rozwo‑
ju, www.pnowb.org [dostęp: 15 lipca 2011 r.].
5
AWEPA zorganizowała 26 lipca 2011 r. w Sejmie RP konferencję pt. „Strategia współpracy rozwojowej z Afryką dla osiągnięcia milenij‑
nych celów rozwoju – wnioski z doświadczeń nowych państw człon‑
kowskich UE” (www.parl2011.pl).
cję największym dawcą pomocy na rzecz demokratyzacji na świecie
6.
UNDP zapewnia parlamentom pomoc w zakresie
7: a) budowania potencjału legislatorów i pracowników
technicznych,
b) wspierania reform instytucjonalnych w ramach strate‑
gicznych planów rozwoju,
c) wzmacniania relacji parlamentów z władzą wykonawczą i sądowniczą oraz ze społeczeństwem obywatelskim, d) zwiększania skuteczności kobiet deputowanych oraz
wzmacnianie ich współpracy i uczenia się od siebie na‑
wzajem.
UNDP prowadzi swoje działania m.in. za pośrednictwem Globalnego Programu Wzmacniania Parlamentów
8. Działania prowadzone są na trzech poziomach: globalnym, regionalnym i krajowym. Na poziomie globalnym UNDP tworzy platformy i sieci wymiany doświadczeń. Wspiera także wyspecjalizowane organizacje, takie jak: Unia Międzyparlamentarna (IPU), Zgro‑
madzenie parlamentarne państw Commonwealthu (CPA)
9czy Zgromadzenie parlamentarne państw frankofońskich (APF)
10, w ich dążeniach do określenia kluczowych cech demokratycz‑
nych parlamentów, bez względu na ustrój, w którym działają.
Efektem współpracy jest m.in. opracowany przez CPA i APF zestaw kryteriów oceny parlamentów oraz opracowany przez IPU zestaw narzędzi samooceny dla parlamentów. Dzięki tym materiałom parlamenty mogą łatwiej przeprowadzać nie‑
zbędne zmiany, gdyż – jak wykazano – wielu parlamentom na świecie brak wiedzy potrzebnej do przeprowadzenia niezbęd‑
nych reform.
Na poziomie regionalnym, UNDP współpracuje m.in. z par‑
lamentami państw arabskich i parlamentami państw Ameryki Środkowej. Tworzy także grupy robocze zajmujące się takimi tematami, jak np. wzmocnienie roli kobiet czy rola parlamen‑
tów w zapobieganiu kryzysom. Na poziomie narodowym, UNDP pracuje z ponad 60 parlamentami na świecie wpierając m.in. ich strategiczne plany rozwoju obejmujące wzmacnianie potencjału instytucji.
UNDP jest szczególnie aktywna we wspieraniu tworzenia nowych parlamentów po ustaniu konfliktu w danym państwie, np. w Demokratycznej Republice Konga, Nepalu, Ruandzie i Timorze Wschodnim. W takich sytuacjach pomoc techniczna w opracowaniu nowego regulaminu działania parlamentu jest często kluczowym punktem wejścia pomocy międzynarodo‑
wej. Doświadczenie UNDP wskazują, iż wsparcie instytucjo‑
nalne jest najbardziej cenione, gdy ma ona charakter neutral‑
ny (przede wszystkim pod względem politycznym)
11. UNDP promuje uczestnictwo kobiet w polityce. Swoje dzia‑
łania realizuje m.in. przez portal internetowy iKnow Politics
12,
6
www.undp.org [dostęp: 15 lipca 2011r.].
7
Fast Facts UNDP, January 2011, www.undp.org [dostęp: 15 lipca 2011 r.].
8
Global Programme for Parliamentary Strengthening (GPPS), www.undp.org [dostęp: 15 lipca 2011 r.].
9
Commonwealth Parliamentary Association (CPA), www.cpahq.org [dostęp: 15 lipca 2011 r.].
10
L’Assemblée parlementaire de la Francophonie, www.apf.fran‑
cophonie.org [dostęp: 15 lipca 2011 r.].
11
Parliamentary Development. UNDP Strategy Note, May 2009, www.undp.org [dostęp: 15 lipca 2011 r.].
12
www.iknowpolitics.org [dostęp: 15 lipca 2011 r.].
który dostarcza wiedzy i umożliwia współpracę kobietom dzia‑
łających w polityce. Od czasu swojej premiery w 2007 r., strona miała ponad 43 mln odsłon. Niezależna ekspertyza z 2008 r.
potwierdziła, że portal działa jako „one‑stop‑shop” i odgrywa istotną rolę w informowaniu i wspieraniu kobiet w polityce.
Średnio co 3 tygodnie UNDP wspiera wybory na świecie.
I nie chodzi o sam dzień wyborów, ale o działania długotrwa‑
łe. Typowym przykładem działań UNDP była praca wykonana w Bangladeszu w 2008 r. W ciągu 11 miesięcy Komisja Wybor‑
cza Bangladeszu, przy wsparciu UNDP, przeszkoliła 500 000 osób i zarejestrowała 81 000 000 wyborców – w tym blisko 51% kobiet. Lista wyborców zawierała m.in. szczegółowe dane personalne, fotografie i odciski palców wyborców. UNDP przyczyniła się również do opracowania wytycznych w spra‑
wie określenia granic powiatów, w oparciu o które wyodręb‑
niono 130 okręgów wyborczych.
UNDP współpracuje z różnymi zainteresowanymi stronami w celu zwiększenia odpowiedzialności i uczestnictwa. W Be‑
ninie, od 2005 do 2008 roku, UNDP współpracowała z parla‑
mentarzystami w celu zwiększenia nadzoru nad budżetem państwa (m.in. poprzez wspieranie wysłuchań publicznych z udziałem organizacji społeczeństwa obywatelskiego). Do‑
prowadziło to do znacznego wzrostu zapytań dotyczących budżetu i wprowadzenia do niego merytorycznych poprawek oraz lepszej reprezentacji obywateli w pracach parlamentu.
Unia Międzyparlamentarna a wspieranie rozwoju
parlamentów
Jednym z priorytetowych działań IPU jest wzmacnianie roli kobiet‑deputowanych. Z badań IPU wynika, iż kobiety stano‑
wiły pod koniec 2010 r. zaledwie 19,1% parlamentarzystów na świecie. Można i tak mówić o postępie, gdyż w 2000 r. było ich 13,1% a w 1995 r. – 11,3%
13. Jedna z chorwackich posła‑
nek stwierdziła, iż „partią” dominującą w parlamentach na świecie jest partia „mężczyźni 40+”. Deputowane mają często niewielkie doświadczenie parlamentarne, zaś wyborcy mają w stosunku do nich większe oczekiwania niż w stosunku do deputowanych z podobnie niskim doświadczeniem parla‑
mentarnym. Do tego dochodzi fakt, iż kobiety mają często niższą pewność siebie niż mężczyźni (co często wynika z po‑
zycji kobiety w danym społeczeństwie), i jak stwierdziła po‑
słanka z Burundi: „Czasami, nieśmiałość i lęk przed porażką nie pozwalają kobietom deputowanym zgłaszać projektów ustaw”, co w konsekwencji prowadzi do niższej oceny ich pra‑
cy w oczach wyborców, niż pracy ich kolegów
14.
IPU promuje tolerancję polityczną, ochronę praw człowie‑
ka, demokracji i rządów prawa. Parlamenty oraz partie poli‑
tyczne mogą i powinny odgrywać istotną rolę w promowaniu tych wartości. IPU przykłada duże znaczenie do ochrony praw parlamentarzystów, m.in. prawa parlamentarzystów do swo‑
body wypowiedzi. Sekretarz generalny IPU w jednej ze swoich
13
Dla porównania w 2010 r. w Szwecji wskaźnik ten wyniósł 45%, w Holandii – 40,7% a w Belgii – 39,3%. W krajach arabskich wskaźnik ten wyniósł: 4,3% w 1995 r., 9,5% – 2009 r. i 11,7% w 2010 r., Women in Parliament in 2010, www.ipu.org [dostęp: 15 lipca 2011 r.].
14
The World of Parliaments, March 2011, www.ipu.org [dostęp:
15 lipca 2011 r.].
wypowiedzi stwierdził, iż prawidłowe działanie parlamentu uzależnione jest od poszanowania praw człowieka w danym kraju, gdyż bez wolności słowa i wypowiedzi praca parlamen‑
tarzystów staje się szybko parodią. W interesie każdego par‑
lamentu leży posiadanie skutecznych mechanizmów ochrony parlamentarzystów przed nadużyciami, gdyż atak na jednego deputowanego jest de facto atakiem na całą instytucję.
IPU w swoim raporcie z 2008 r.
15dotyczącym potrzeby za‑
pewniania parlamentarzystom dostępu do niezależnych in‑
formacji, zwrócił uwagę na znaczenie bibliotek i parlamentar‑
nych służb analityczno‑badawczych w pracy deputowanych.
IPU zauważa, iż wyzwania stojące przed parlamentarzystami są ogromne, i mimo że mogą być zróżnicowane w zależności od kraju, to wszyscy deputowani działają w szybko zmienia‑
jącym się środowisku, w którym informacje są powszechnie dostępne, szybciej docierają do szerokiego grona odbiorców i są trudniejsze do zweryfikowania, niż kiedykolwiek wcze‑
śniej. Większość informacji docierających do deputowanych przekazywana jest w sposób, który ma uwrażliwić parlamen‑
tarzystów na sposób myślenia dostawców tych informacji.
Parlamentarne biblioteki i służby badawcze mają za zadanie dostarczenie bezstronnej informacji deputowanym. To czyni je wyjątkowo cennym zasobem. Potrzeba dostępu do nie‑
zależnej informacji dla deputowanych jest jeszcze większa w państwach o nieustabilizowanej jeszcze demokracji, w któ‑
rych często rządy są głównym źródłem informacji (tylko część których przekazują deputowanym) i brak jest silnych organi‑
zacji pozarządowych, które stanowiłyby alternatywne źródło informacji. Jeżeli rządy są jedynym źródłem informacji lub gdy informacja docierająca do deputowanych nie jest przejrzysta, parlamentarzyści są ograniczeni w swojej zdolności do kon‑
troli działalności rządu, a tym samym dochodzi do zakłócenia równowagi miedzy władzą ustawodawczą i władzą wykonaw‑
czą. Stąd, jak zauważa IPU, w ciągu ostatnich 25 lat obserwuje się tendencję polegającą na zwiększaniu się znaczenia służb parlamentarnych mogących zapewnić deputowanym dostęp do niezależnych informacji.
IPU działa także na rzecz poprawy dostępności informacji o działalności parlamentów poprzez wspieranie rozwoju pro‑
wadzonych przez parlamenty stron internetowych. W 2000 r.
w czasie 166. sesji plenarnej Rady Międzyparlamentarnej przyjęto zalecenie dotyczące zawartości i struktury stron in‑
ternetowych
16. IPU zaleciła zamieszczanie na stronie interne‑
towej m.in. składu parlamentu i jego organów, tekstu konsty‑
tucji, tekstu regulaminu parlamentu, listy międzynarodowych i regionalnych zgromadzeń parlamentarnych, w którym dany parlament jest członkiem, rezultatów wyborów i informacji o przynależności partyjnej deputowanych, schematu proce‑
su legislacyjnego, kalendarza prac legislacyjnych, bazy aktów prawnych zatwierdzonych przez parlament, linków do stron rządowych, linków do stron partii politycznych czy adresów e‑mailowych i innych danych kontaktowych. IPU zaleciła tak‑
że, aby w miarę możliwości strony dostępne były w przynaj‑
mniej jednym języku obcym, zwykle języku angielskim.
15
Informing Democracy. Building capacity to meet parliamentar- ians’ information and knowledge needs, www.ipu.org [dostęp: 15 lipca 2011 r.].
16
Guidelines for the Content and Structure of Parliamentary Web
Sites, www.ipu.org [dostęp:15 lipca 2011 r.].
Parlament Europejski a wspieranie rozwoju parlamentów
W strukturach Parlamentu Europejskiego (PE) działa, utwo‑
rzony w 2007 r., Urząd ds. Promowania Demokracji Parlamen‑
tarnej (OPPD)
17. OPPD przyczynia się do budowania zdolności instytucjonalnej i administracyjnej parlamentów nowych i po‑
wstających demokracji poprzez doradztwo, szkolenia, staże (dla deputowanych i administracji parlamentarnej), wymianę dobrych praktyk i współpracę. Działania OPPD podejmowane są na wniosek zainteresowanych parlamentów i odpowiadają na indywidualne potrzeby każdego z nich.
Dodatkowo OPPD współpracuje z parlamentami państw członkowskich UE, parlamentami regionalnymi i lokalnymi, stowarzyszeniami parlamentarnymi oraz organizacjami mię‑
dzynarodowymi aktywnie działającymi w dziedzinie rozwoju parlamentarnego w celu tworzenia ośrodka wiedzy w dziedzi‑
nie rozwoju parlamentarnego (w tym m.in. wspieranie badań na temat praktyk parlamentarnych).
Celem OPPD jest także nawiązywanie długotrwałej współ‑
pracy w odpowiedzi na wniosek krajowych i regionalnych par‑
lamentów krajów nowych i wschodzących demokracji. Pro‑
gram długofalowej współpracy z takimi parlamentami może obejmować następujące elementy:
• przyjmowanie pracowników w PE w ramach programu stypendialnego „Demokracja”,
• organizację ukierunkowanych wyjazdów badawczych dla parlamentarzystów i/lub pracowników w PE,
• organizację seminariów w PE lub w państwie partner‑
skim,
• udzielanie pomocy technicznej poprzez wysyłanie pra‑
cowników PE lub posłów do PE do pracy ze swoimi od‑
powiednikami w parlamencie kraju nowej lub wscho‑
dzącej demokracji.
OPPD koordynuje wszystkie działania Parlamentu Europej‑
skiego na rzecz promocji demokracji. A do działań tych należy także współpraca między PE a parlamentami regionalnymi (których powstawanie jest szczególnie mile widziane przez PE i którym – ze względu na swoje doświadczenie – PE jest w stanie najwięcej zaoferować) lub parlamentami narodowy‑
mi (z określonego regionu świata lub też nie), np. Wspólne Zgromadzenie Parlamentarne AKP‑UE
18czy EuroNest
19. Parla‑
ment Europejski może także powołać wspólne komisje parla‑
mentarne, w skład których wchodzą posłowie do PE oraz de‑
putowani z państw kandydujących do członkostwa w UE lub państw stowarzyszonych.
Zwiększenie roli OPPD w procesach demokratyzacyjnych na świecie zapowiedziano w rezolucji Parlamentu Europej‑
17
www.europarl.europa.eu [dostęp:15 lipca 2011 r.].
18
Wspólne zgromadzenie parlamentarne AKP‑UE składa się z przedstawicieli Parlamentu Europejskiego oraz przedstawicieli 78 państw Afryki, Karaibów i Pacyfiku, które są członkami Porozumienia z Kotonu.
19
Zgromadzenie parlamentarne EuroNest składa się z przedsta‑
wicieli Parlamentu Europejskiego oraz przedstawicieli parlamentów państw uczestniczących w Partnerstwie Wschodnim: Ukrainy, Mołdo‑
wy, Armenii, Azerbejdżanu i Gruzji. W 2010 r. uczestnictwo Białorusi zostało zawieszone.
skiego z dnia 7 lipca 2011 r. w sprawie polityk zewnętrznych UE na rzecz demokratyzacji
20, w której m.in.:
• proponuje się rozszerzenie mandatu zespołu ds. koor‑
dynacji wyborów (ECG) i zachęca OPPD do prowadzenia ścisłej współpracy z ECG,
• podkreśla się znacznie roli, jaką społeczeństwo obywa‑
telskie i parlamenty krajów trzecich odgrywają w zakre‑
sie demokratycznego nadzoru budżetowego, i wyraża się przekonanie, że jakiemukolwiek bezpośredniemu wsparciu budżetowemu udzielanemu przez Unię musi towarzyszyć techniczne i polityczne zwiększenie możli‑
wości sprawowania nadzoru przez parlamenty krajowe;
zachęca się OPPD do odgrywania czynnej roli we wspie‑
raniu parlamentów pod względem demokratycznego nadzoru budżetowego; w tym kontekście wyraża się szczególne zadowolenie i oczekiwania związane z za‑
cieśnieniem współpracy z parlamentami krajów Part‑
nerstwa Wschodniego w ramach EuroNest,
• uznaje się wysiłki podejmowane przez OPPD w celu wspierania parlamentów w nowych i wschodzących demokracjach, a także parlamentów regionalnych;
uznaje się wkład OPPD w tworzenie instytucjonalnego i administracyjnego potencjału parlamentów nowych i wschodzących demokracji oraz jego współpracę w tym obszarze z UNDP i Unią Międzyparlamentarną; zachęca się OPPD do pracy na rzecz globalnego porozumienia w zakresie podstawowych standardów dobrej praktyki parlamentarnej.
Parlament Europejski jest również partnerem uruchomio‑
nej w marcu 2010 r. inicjatywy Agora
21. Stanowi ona platformę współpracy i wymiany doświadczeń między parlamentami, organizacjami wspierającymi rozwój parlamentów na świecie i ekspertami w tej dziedzinie. Głównymi partnerami inicjatywy są: UNDP (za pośrednictwem wspomnianego wcześniej pro‑
gramu GPPS), Bank Światowy, Narodowy Demokratyczny In‑
stytut Spraw Międzynarodowych
22, Międzynarodowy Instytut Wspierania Demokracji i Wyborów
23oraz Komisja Europejska.
Partnerami w tej inicjatywie są m.in. OSCE, USAID, UKAID, SIDA, Izba Reprezentantów Stanów Zjednoczonych i Zgromadzenie Narodowe Francji. Działania Agory skupiają się wokół 6 grup tematycznych: wzmocnienie parlamentów, standardy demo‑
kracji parlamentarnej, parlamenty a działania antykorupcyjne, instytucje parlamentarne, parlamenty a polityka rozwoju oraz parlamenty a wybory. Agora udostępnia także na swoim por‑
talu materiały edukacyjne i instruktażowe dla parlamentów.
Wybrane działania
parlamentów narodowych
Parlamenty narodowe państw członkowskich UE w ramach przyjmowanego w drodze głosowania budżetu państwa okre‑
ślają budżet przeznaczony na pomoc rozwojową. Monitorują
20
2011/2032/INI, www.europarl.europa.eu [dostęp:15 lipca 2011 r.].
21
www.agora‑parl.org [dostęp:15 lipca 2011 r.].
22
National Democratic Institute for International Affairs, www.
ndi.org [dostęp:15 lipca 2011 r.].
23
International Institute for Democracy and Electoral Assistance
(International IDEA), www.idea.int [dostęp:15 lipca 2011 r.].
Zespół redakcyjny:
Grzegorz Gołębiowski (redaktor naczelny), Adrian Grycuk (sekretarz redakcji; tel. +48 22 694 17 53, e‑mail: adrian.grycuk@sejm.gov.pl), Dobromir Dziewulak, Piotr Russel, Piotr Chybalski
Biuro Analiz Sejmowych Kancelarii Sejmu, ul. Zagórna 3, 00‑441 Warszawa one zarządzanie i wdrażanie programów pomocy rozwojowej.
Włączają się także aktywnie w tworzenie krajowych strategii i planów działania na rzecz rozwoju na świecie.
Zaangażowanie parlamentów krajów rozwiniętych w po‑
litykę rozwojową nie jest jednakowe we wszystkich pań‑
stwach. W różnych parlamentach różna jest waga debaty nad krajowymi działaniami na rzecz rozwoju. W niektórych parlamentach działają komisje parlamentarne zajmujące się problematyką rozwojową (np. w Wielkiej Brytanii). Parla‑
menty Irlandii i Danii organizują dla swoich deputowanych (przede wszystkim z komisji spraw zagranicznych i komisji finansów) wizyty w państwach, w których wdrażane są pro‑
gramy pomocy rozwojowej. Wielu deputowanych z państw należących do OECD działa w sieciach parlamentarnych mo‑
nitorujących działania na rzecz rozwoju na świecie, w tym budowania potencjału parlamentów w krajach słabiej rozwi‑
niętych.
24Parlamenty mogą także prowadzić własne działania, w tym przede wszystkim te związane z rozwojem parlamentów w krajach słabiej rozwiniętych. Przykładami realizacji takich działań mogą pochwalić się np. francuski Senat i niemiecki Bundestag.
Francuski Senat prowadzi szeroką współpracę między‑
parlamentarną. Z punktu widzenia rozwoju parlamentów na świecie, najciekawsza (obok współpracy państw franko‑
fońskich) jest międzyparlamentarna współpraca techniczna.
Prowadzona jest ona z parlamentami państw tzw. nowych demokracji i państw w okresie demokratyzacji. Jej celem jest pogłębianie praworządności, prawidłowego funkcjonowa‑
nia instytucji demokratycznych oraz – w przypadku państw kandydujących do członkowstwa w UE – dostosowanie par‑
lamentów tych krajów do członkowstwa i wspieranie ich w przyjmowaniu acquis communautaire. Senat prowadzi mię‑
dzyparlamentarną współpracę techniczną w ramach kontak‑
tów dwustronnych, między Francją a państwem‑biorcą, oraz kontaktów wielostronnych – poprzez współpracę z organi‑
zacjami międzynarodowymi. Z powodzeniem realizuje także działania unijne w tym zakresie, np. projekty twinningowe.
Często działania te podejmowane są wspólnie z izbą niższą francuskiego parlamentu.
Ciekawy rodzaj wsparcia na rzecz promocji parlamenta‑
ryzmu na świecie oferuje niemiecki Bundestag. Izba niższa niemieckiego parlamentu oferuje młodym absolwentom szkół wyższych z 28 krajów (przeważnie z Europy Środko‑
wej, Wschodniej i Południowo‑Wschodniej) staże w Bun‑
destagu. Ponadto prowadzi programy wymiany i szkoleń dla administracji parlamentarnej z innych krajów. Realizuje także, tak jak i francuski Senat, projekty finansowane z bu‑
dżetu UE.
24
Managing Aid. Practices of DAC member countries, www.oecd.
org [dostęp: 15 lipca 2011 r.].
Podsumowanie i rekomendacje
Działania na rzecz wzmacniania parlamentów w krajach rozwi‑
jających się są nie tylko konieczne, ale wysiłki w tym zakresie po‑
winny być zwiększane, a ich zakres dostosowywany do potrzeb za‑
interesowanych. Wsparcie jest szczególnie istotne w państwach, które rozpoczynają proces przemian polityczno‑ekonomicznych.
Bez wsparcia zewnętrznego procesy demokratyzacyjne kończą się często niepowodzeniem, m.in. ze względu na brak środków na ich przeprowadzenie oraz brak odpowiedniej wiedzy i do‑
świadczenia. Polska jest przykładem państwa, które osiągnęło sukces w dochodzeniu do demokracji, jednak należy pamiętać, iż otrzymaliśmy wsparcie finansowe i merytoryczne z zewnątrz.
Adresatami takiego wsparcia były także Sejm i Senat.
Sejm RP może włączyć się (i włącza się) w proces wzmacnia‑
nia parlamentów na świecie w sposób wielokierunkowy. W okre‑
sie polskiej Prezydencji w Radzie Sejm może włączyć się aktyw‑
nie w dyskusje nad kształtem (oraz budżetem) przyszłej unijnej polityki na rzecz rozwoju, której realizatorem jest także Polska.
Będzie to możliwe zarówno w trakcie 6. Edycji Europejskich Dni Rozwoju, organizowanych w Warszawie w dniach 15 i 16 grudnia 2011 r. pod hasłem „Rozwój i demokracja”, jak i w czasie licznych spotkań na szczycie i konferencji, które odbywać się będą w II po‑
łowie 2011 r. w Polsce, w Belgii oraz w innych częściach świata.
Do najważniejszych planowanych spotkań należy zaliczyć 4. fo‑
rum wysokiego szczebla dotyczące efektywności pomocy, które odbędzie się w listopadzie w Buzan w Korei Płd.
25. W czasie forum omówiona zostanie m.in. rola parlamentów w tworzeniu i moni‑
torowaniu wdrażania narodowych polityk rozwoju
26.
Sejm może wspierać i wspiera działanie bilateralnych grup parlamentarnych. Sejm może wspierać udział parlamentarzy‑
stów i pracowników w obserwacji wyborów, współpracować z innymi parlamentami narodowym i organizacjami między‑
narodowymi działającymi w obszarze wspierania rozwoju parlamentów oraz wspierać zaangażowanie parlamentarzy‑
stów i pracowników we wdrażaniu projektów twinningowych w państwach partnerskich. Może również uruchomić program staży dla pracowników administracji parlamentarnej państw partnerskich, szczególnie państw będących państwami prio‑
rytetowymi polskiej współpracy na rzecz rozwoju.
Sejm może włączyć się w debatę nad kształtem wielolet‑
niego programu współpracy rozwojowej oraz rocznych pro‑
gramów działania. Może także monitorować realizację polskiej współpracy rozwojowej oraz oceniać jej wykonanie.
Sejm może również – przez swoich przedstawicieli oraz rząd – monitorować działania organizacji międzynarodowych w zakresie podejmowanych przez nie działań na rzecz rozwo‑
ju na świecie.
25
www.aideffectiveness.org/busanhlf4 [dostęp:15 lipca 2011 r.].
26
