U N I V E R S I TAT I S M A R I A E C U R I E - S Kà O D O W S K A L U B L I N – P O L O N I A
VOL. XLVI, 1 SECTIO H 2012
Wydziaá Finansów i BankowoĞci WyĪsza Szkoáa Bankowa w Poznaniu
ARTUR STEFAēSKI
Analiza przep áywów pieniĊĪnych jako instrument prognozowania upadáoĞci... maáych i Ğrednich przedsiĊbiorstw
The analysis of cash flows for chosen SMEs operating in the production sector
Wprowadzenie
Teoria i praktyka rachunkowoĞci i finansów wyksztaáciáa wiele róĪnych narzĊ- dzi i procedur wykorzystywanych w zarządzaniu przedsiĊbiorstwem. Wszystkie te narzĊdzia i procedury moĪna zakwalifikowaü do jednego z dwóch ujĊü procesów finansowych – ujĊcia memoriaáowego lub kasowego. Formalnie ujĊcie kasowe za- czĊáo byü stosowane w Polsce w poáowie lat 90. XX wieku wraz z wprowadzeniem do sprawozdawczoĞci finansowej sprawozdania z przepáywu Ğrodków pieniĊĪnych.
W ujĊciu teoretycznym przepáywy pieniĊĪne mogą byü wykorzystywane w pro- cedurze planowania finansowego, analizy finansowej, prognozowania upadáoĞci przedsiĊbiorstw, oceny ich wiarygodnoĞci kredytowej. RóĪne warianty przepáywów pieniĊĪnych są takĪe wykorzystywane przy podejmowaniu decyzji inwestycyjnych czy wycenie przedsiĊbiorstw. W praktyce natomiast przepáywy pieniĊĪne są ciągle niewystarczająco docenianym elementem sprawozdawczym, czego wyraz daje m.in.
polskojĊzyczna literatura z obszaru analizy finansowej, gdzie ich analiza przedstawiana jest marginesowo, tym bardziej w odniesieniu do maáych i Ğrednich przedsiĊbiorstw.
Celem niniejszego artykuáu jest analiza przepáywów pieniĊĪnych przedsiĊbiorstw zaliczanych do segmentu maáych i Ğrednich w kontekĞcie sygnaáów, jakie mogą byü wykorzystane w prognozowaniu upadáoĞci. Aby ów cel zrealizowaü, badaniu poddano 20 przedsiĊbiorstw – 10 upadáych i 10 istniejących. Dane pozyskano ze sprawozdaĔ udostĊpnionych w Krajowym Rejestrze Sądowym w Poznaniu. Cechą wspólną uwzglĊdnionych w analizie podmiotów, które upadáy, jest to, Īe ich proces upadáoĞ-
ciowy zakoĔczyá siĊ w roku 2008. Wszystkie podmioty uwzglĊdnione w badaniu to spóáki z ograniczoną odpowiedzialnoĞcią zaliczane do segmentu maáych i Ğrednich, wszystkie są teĪ przedsiĊbiorstwami produkcyjnymi. Z uwagi na fakt, Īe zgodnie z ustawą o rachunkowoĞci obowiązek sporządzania przepáywów pieniĊĪnych nie obejmuje wszystkich przedsiĊbiorców, ograniczyáo to moĪliwoĞci pozyskania materiaáu empirycznego, bowiem zaáoĪono, Īe do badania zostaną uwzglĊdnione wyáącznie takie podmioty, które ten element sprawozdania przygotowywaáy w kaĪdym z analizowanych okresów. Horyzont czasowy badania wyznaczono na lata 2002–2004, a taki zakres czasowy wynika z trudnoĞci z pozyskaniem aktualnych wyników finansowych dla przedsiĊbiorstw upadających, a warto podkreĞliü, Īe procesy upadáoĞciowe analizo- wanych podmiotów rozpoczĊte zostaáy w roku 2006.
Przepáywy pieniĊĪne moĪna analizowaü, wykorzystując narzĊdzia analizy wstĊpnej, analizĊ wskaĨnikową czy stosując kasowe lub mieszane modele analizy dyskrymi- nacyjnej, jednak z uwagi na ramy niniejszego opracowania zostaną wykorzystane jedynie narzĊdzia analizy wstĊpnej.
1. Analiza operacyjnych przepáywów pieniĊĪnych
Analiza sald przepáywów pieniĊĪnych z dziaáalnoĞci operacyjnej, inwestycyjnej oraz finansowej pozwala na wyciągniĊcie pierwszych wniosków na temat sytuacji finansowej przedsiĊbiorstwa. NaleĪy pamiĊtaü, Īe wartoĞci sald oscylujące wokóá zera dostarczają innych treĞci w stosunku do kwot siĊgających dziesiątek czy setek milionów záotych, dlatego dosyü czĊsto w praktyce moĪna spotkaü postulat relatyw- nego uwzglĊdniania sald np. wobec przychodów ze sprzedaĪy bądĨ sumy bilansowej.
Niektórzy autorzy podkreĞlają teĪ koniecznoĞü uwzglĊdniania pozycji szczegóáowych skáadających siĊ na niedobór bądĨ nadwyĪkĊ Ğrodków pieniĊĪnych z danej dziaáalnoĞci1.
Z punktu widzenia zawartoĞci informacyjnej najwaĪniejsze są przepáywy pie- niĊĪne z dziaáalnoĞci operacyjnej. To na ich podstawie wyróĪnia siĊ przedsiĊbior- stwa rentowne i nierentowne w ujĊciu kasowym2. Te, które generują dodatnie saldo przepáywów dziaáalnoĞci operacyjnej, zwykle postrzegane są jako lepsze. Obszar dziaáalnoĞci operacyjnej budzi najmniej wątpliwoĞci w kwestii oczekiwanego salda przepáywów pieniĊĪnych, interesująca pozostaje teĪ struktura tego salda oraz powią- zanie z wynikiem finansowym.
WĞród przedsiĊbiorstw istniejących dominowaáy te z dodatnim saldem przepáywów pieniĊĪnych (8–9 przypadków na 10), z kolei wĞród przedsiĊbiorstw, które upadáy, mniej wiĊcej poáowa z nich wykazywaáa saldo dodatnie, a poáowa – ujemne. ĝwiad-
1 T. WaĞniewski, W. Skoczylas, Jak skorzystaü ze sprawozdania z przepáywu Ğrodków pieniĊĪnych,
„RachunkowoĞü” 1999, nr 12, s. 703–710.
2 E. ĝnieĪek, Akademia Cash Flow; Analiza i interpretacja informacji o przepáywach pieniĊĪnych – wprowadzenie, „Monitor RachunkowoĞci i Finansów” 2000, nr 1, s. 26–31.
czyü to moĪe o tym, Īe dodatnie przepáywy operacyjne nie wskazują jednoznacznie na dobrą sytuacjĊ finansową podmiotu.
Tabela 1. Saldo z dziaáalnoĞci operacyjnej analizowanych podmiotów (liczba obserwacji)
DziaáalnoĞü Grupa
przedsiĊbiorstw Znak przepáywów Rok
2002 2003 2004
Operacyjna
Istniejące + 8 9 8
- 2 1 2
Upadáe + 5 5 4
- 5 5 6
Razem
+ 13 14 12
- 7 6 8
- 6 9 10
ħródáo: Opracowanie wáasne.
W przypadku analizy przepáywów pieniĊĪnych z obszaru operacyjnego czĊsto bada siĊ zaleĪnoĞü miĊdzy tymi wáaĞnie przepáywami a róĪnymi poziomami wyniku finansowego. AnalizĊ zaleĪnoĞci miĊdzy przepáywami operacyjnymi a wynikiem finansowym netto oraz nadwyĪką finansową, obliczaną jako suma zysku netto i amortyzacji, ilustrują tabele 2 i 3.
Tabela 2. Operacyjne przepáywy pieniĊĪne a wynik finansowy w badanych spóákach (liczba obserwacji)
Rok Grupa podmiotów
Przepáywy operacyjne (OCF) oraz wynik finansowy (WF) +OCF, +WF +OCF, -WF -OCF, +WF -OCF, -WF
2002
Upadáe 2 3 1 4
Istniejące 8 0 0 2
Razem 10 3 1 6
2003
Upadáe 4 1 1 4
Istniejące 8 1 1 0
Razem 12 2 2 4
2004
Upadáe 2 2 1 5
Istniejące 8 0 1 1
Razem 10 2 2 6
ħródáo: Opracowanie wáasne.
W grupie przedsiĊbiorstw istniejących przewaĪa sytuacja, w której przedsiĊbior- stwa osiągają dodatni wynik finansowy, jednoczeĞnie generując dodatnie przepáywy operacyjne (w kaĪdym z analizowanych okresów jest to obserwowane w 8 przypad- kach na 10). Z kolei w grupie bankrutów przewaĪaáa sytuacja, Īe ujemne przepáywy operacyjne towarzyszą ujemnemu wynikowi netto (4, 5 przypadków na 10). Warto zauwaĪyü, Īe na rok przed wszczĊciem procedury upadáoĞciowej aĪ 3 przedsiĊbiorstwa na 10 osiągaáy dodatni wynik finansowy, a dwa z nich takĪe dodatnie przepáywy operacyjne. MoĪe to teĪ Ğwiadczyü o tym, Īe porównywane kategorie ekonomiczne opisują dosyü róĪne kategorie ekonomiczne3.
Tabela 3. Operacyjne przepáywy Ğrodków pieniĊĪnych (OCF) a nadwyĪka finansowa (NF)
Rok Grupa podmiotów NF > OCF NF < OCF
2002
Upadáe 8 2
Istniejące 7 3
Razem 15 5
2003
Upadáe 4 6
Istniejące 8 2
Razem 12 8
2004
Upadáe 5 5
Istniejące 8 2
Razem 13 7
ħródáo: Opracowanie wáasne.
Porównując strumieĔ operacyjnych przepáywów pieniĊĪnych z nadwyĪką finanso- wą, moĪna zauwaĪyü, Īe w badanej populacji przewaĪa sytuacja, w której nadwyĪka finansowa jest wyĪsza niĪ przepáywy operacyjne. Sytuacja taka wystĊpuje w kaĪdym z analizowanych okresów w grupie przedsiĊbiorstw istniejących. Natomiast wĞród przedsiĊbiorstw, które upadáy – poza najbardziej oddalonym od daty upadáoĞci rokiem, w którym liczba podmiotów z wiĊkszą sumą nadwyĪki finansowej nad przepáywami operacyjnymi dominuje – proporcje są zrównowaĪone, mniej wiĊcej poáowa przedsiĊ- biorców ma wyĪszą nadwyĪkĊ finansową niĪ saldo przepáywów operacyjnych i tyle samo ma nadwyĪkĊ finansową niĪszą.
Warto dodaü, Īe w sytuacji gdy nadwyĪka finansowa byáa wiĊksza od przepáy- wów operacyjnych, to róĪnica miĊdzy tymi wielkoĞciami finansowymi byáa mniejsza
3 D. WĊdzki, Statystyczna weryfikacja istotnoĞci przepáywów pieniĊĪnych, „Zeszyty Teoretyczne Ra- chunkowoĞci” 2003, nr 15, s. 103–119.
w grupie przedsiĊbiorstw istniejących niĪ w grupie bankrutów. Dokáadnie taką samą obserwacjĊ poczyniono w sytuacji, gdy nadwyĪka finansowa byáa mniejsza od salda przepáywów operacyjnych. Wskazuje to na wiĊkszą niestabilnoĞü przepáywów ope- racyjnych w sytuacji rosnących problemów finansowych, co moĪe byü wykorzystane w ramach katalogu symptomów ostrzegawczych.
Badania przepáywów operacyjnych niekiedy opierają siĊ teĪ na poszukiwaniu za- leĪnoĞci korelacyjnych miĊdzy tymi przepáywami a wynikiem finansowym. D. WĊdzki na podstawie wyników swoich badaĔ konkludowaá, Īe korelacja miĊdzy wynikiem finansowym czy teĪ wynikiem z dziaáalnoĞci operacyjnej a przepáywami pieniĊĪnymi netto oraz przepáywami z dziaáalnoĞci operacyjnej jest bardzo sáaba, jednoczeĞnie zaobserwowaá Ğredni poziom siáy zaleĪnoĞci korelacyjnej miĊdzy operacyjnymi przepáywami pieniĊĪnymi a sumą wyniku finansowego netto i amortyzacji (Ğrednia wartoĞü wspóáczynnika korelacji wyniosáa 0,55) lub sumą wyniku operacyjnego i amortyzacji (Ğrednia wartoĞü wspóáczynnika korelacji wyniosáa 0,59)4.
Wnioski w zakresie sáabej korelacji przepáywów z dziaáalnoĞci operacyjnej z wynikiem netto czy teĪ wynikiem z dziaáalnoĞci operacyjnej potwierdzone zostaáy takĪe w badaniach T. MaĞlanki. W przypadku analizy branĪy budowlanej Ğrednie wartoĞci wspóáczynników korelacji przyjmują wartoĞci odpowiednio: 0,11 i 0,28.
Natomiast ta sama analiza przeprowadzona dla przedsiĊbiorstw branĪy handlowej podtrzymuje wniosek o sáabej korelacji, wziąwszy pod uwagĊ wynik netto (Ğrednia wartoĞü wspóáczynnika korelacji wynosi 0,38), jednak wskazuje na Ğrednią siáĊ wspóá- zaleĪnoĞci w przypadku zastosowania w analizie wyniku z dziaáalnoĞci operacyjnej (wspóáczynnik korelacji na poziomie 0,67). UwzglĊdniając w analizie korelacyjnej z przepáywami z dziaáalnoĞci operacyjnej sumĊ wyniku netto i amortyzacji oraz sumĊ wyniku z dziaáalnoĞci operacyjnej i amortyzacji, podobnie jak w przypadku wyników badania D. WĊdzkiego, siáa wspóázaleĪnoĞci byáa wiĊksza, choü generalnie w branĪy budowlanej pozostaáa sáaba (Ğrednie wspóáczynniki korelacji wyniosáy odpowiednio:
0,12 i 0,29), natomiast w branĪy handlowej tym razem dla obu uĪytych zmiennych wyniki analizy wskazują na wspóázaleĪnoĞü o Ğredniej sile (wspóáczynniki korelacji wyniosáy odpowiednio: 0,69 i 0,67)5.
Podobną analizĊ przeprowadzono takĪe na przedmiotowej populacji przedsiĊ- biorców, a jej wyniki ilustruje tabela 4.
Wyniki przeprowadzonego badania są w duĪym stopniu zbieĪne z przytoczonymi wynikami badaĔ wczeĞniejszych. Generalnie siáa wspóázaleĪnoĞci roĞnie, uwzglĊd- niając w analizach obok wyniku finansowego amortyzacjĊ, i jest ona nieco wyĪsza, jeĪeli w rozwaĪaniach brany pod uwagĊ jest wynik operacyjny.
Nieco silniejsza zaleĪnoĞü miĊdzy badanymi zmiennymi obserwowana jest w przy- padku ograniczenia próby do grupy przedsiĊbiorstw, które nie zbankrutowaáy (choü
4 D. WĊdzki, Statystyczna…, s. 103–119.
5 T. MaĞlanka, Przepáywy pieniĊĪne w zarządzaniu finansami przedsiĊbiorstw, C.H. Beck, Warszawa 2008, s. 145–147.
pozostaje ona na Ğrednim poziomie) niĪ w przypadku grupy bankrutów. Dla caáej zaĞ populacji siáa wspóázaleĪnoĞci w kaĪdym z analizowanych związków jest sáaba.
Tabela 4. Korelacja operacyjnych przepáywów pieniĊĪnych z wybranymi wielkoĞciami finansowymi z rachunku zysków i strat
Rok Grupa
podmiotów
Wynik z dziaáal-
noĞci operacyjnej Wynik netto
Wynik z dziaáal- noĞci operacyjnej
+ amortyzacja
Wynik netto + amortyzacja
2002
Upadáe -0,19 -0,19 0,13 0,14
Istniejące 0,03 0,05 0,44 0,46
Razem -0,12 -0,11 0,30 0,33
2003
Upadáe -0,07 0,06 0,48 0,52
Istniejące 0,33 0,18 0,33 0,25
Razem 0,20 0,15 0,40 0,37
2004
Upadáe 0,18 0,16 0,28 0,24
Istniejące 0,19 0,22 0,70 0,73
Razem 0,19 0,20 0,46 0,47
W caáym okresie
Upadáe -0,03 0,03 0,18 0,20
Istniejące 0,22 0,16 0,43 0,41
Razem 0,14 0,10 0,27 0,26
ħródáo: Opracowanie wáasne.
2. Analiza przepáywów pieniĊĪnych w pozostaáych segmentach analitycznych
Na podstawie informacji zawartych w obszarze z dziaáalnoĞci inwestycyjnej moĪna oceniü, czy przedsiĊbiorca inwestuje w majątek dáugoterminowy (wówczas saldo przepáywów pieniĊĪnych bĊdzie ujemne), co jest postrzegane zazwyczaj jako korzystna informacja o wynikach finansowych i perspektywach przedsiĊbiorcy. Saldo dodatnie w tym obszarze wskazuje na wyprzedaĪ skáadników majątku, co zwykle odczytywane jest jako niekorzystny sygnaá, choü trudno postawiü taką ocenĊ, jeĪeli przedsiĊbiorca sprzedaje np. majątek zbĊdny, niewykorzystywany w toku dziaáalnoĞci operacyjnej.
W zakresie dziaáalnoĞci inwestycyjnej zdecydowanie korzystniej ksztaátowaáy siĊ salda wĞród przedsiĊbiorstw istniejących (od 7 do 9 przedsiĊbiorstw na 10 inwe- stowaáo) niĪ bankrutów, choü zaskakujące jest to, Īe w zasadzie poáowa z nich na krótko przed wszczĊciem procedury upadáoĞciowej nadal inwestowaáa.
Tabela 5. Saldo z dziaáalnoĞci inwestycyjnej i finansowej analizowanych podmiotów (liczba obserwacji)
DziaáalnoĞü Grupa przed- siĊbiorstw
Znak przepáywów Rok
2002 2003 2004
- 7 6 8
Inwestycyjna
Istniejące + 3 2 1
- 7 8 9
Upadáe + 4 5 5
- 6 5 5
Razem
+ 7 7 6
- 13 13 14
Finansowa
Istniejące + 6 5 7
- 4 5 3
Upadáe + 8 6 3
- 2 4 7
Razem
+ 14 11 10
- 6 9 10
ħródáo: Opracowanie wáasne.
W analizowanej populacji w zakresie wpáywów w obszarze inwestycyjnym w kaĪdym z przedsiĊbiorstw wystąpiáy wpáywy wynikające z aktywów finanso- wych, jednak byáy to wyáącznie uzyskane odsetki. W przypadku przedsiĊbiorstw, dla których saldo przepáywów w tym obszarze byáo dodatnie, udziaá odsetek jednak byá marginalny, dominowaáy wpáywy ze sprzedaĪy aktywów produkcyjnych (Ğredni udziaá w strukturze wpáywów ze sprzedaĪy aktywów produkcyjnych dla tego segmentu analizowanych podmiotów wyniósá 92%). Z kolei w wydatkach inwestycyjnych, poza jednym przypadkiem, gdzie zanotowano zakup aktywów finansowych, wystĊpowaáy wyáącznie wydatki na zakup aktywów produkcyjnych.
Saldo strumieni pieniĊĪnych z dziaáalnoĞci finansowej informuje o tym, czy przedsiĊbiorstwo reguluje swoje zobowiązania wobec wierzycieli i/lub wáaĞcicieli, czy korzysta z dodatkowych Ĩródeá kapitaáu. W pierwszym wypadku saldo przepáywów bĊdzie ujemne, w drugim – dodatnie. Jednak trudno o jednoznaczną ocenĊ salda, zwaĪywszy, Īe róĪne strumienie szczegóáowe mogą siĊ wzajemnie znosiü. Przy- káadowo przedsiĊbiorstwo moĪe spáacaü kredyt bankowy, jednoczeĞnie korzystając z dopáat do kapitaáu. Taka sytuacja bĊdzie korzystna dla wierzyciela, ale nie zawsze tak samo bĊdzie postrzegana z punktu widzenia wáaĞcicielskiego. Z kolei wypáata dywidend przy jednoczesnym zwiĊkszaniu zadáuĪenia bankowego bĊdzie, przynaj- mniej krótkoterminowo, korzystna dla inwestorów, jednak wierzyciel moĪe odczuwaü
pewien dyskomfort, bowiem zamiast finansowaü rozwój danego podmiotu, de facto poprzez kredyt bankowy finansuje prywatne cele inwestorów, a nie przedsiĊbiorstw bĊdących kredytobiorcami.
Przyjmując zasadĊ racjonalnoĞci podmiotu podejmującego decyzjĊ, ani wierzyciel (dziaáając w myĞl swoich interesów, czyli dbając o zwrot udostĊpnionych Ğrodków pieniĊĪnych wraz ze stosownym wynagrodzeniem), ani inwestor (który nie bĊdzie oferowaá dodatkowego kapitaáu, nie oczekując korzyĞci z takiej decyzji, przy czym oczywiĞcie ta korzyĞü moĪe byü w róĪny sposób definiowana, np. jako wzrost war- toĞci inwestycji) nie uruchomią dodatkowych Ğrodków, jeĪeli decyzja taka nie bĊdzie licowaáa z ich oczekiwaniami, a zatem saldo dodatnie moĪna odebraü jako korzystne.
Natomiast jeĪeli przepáywy są ujemne, ale nie ma wewnĊtrznej sprzecznoĞci miĊdzy przepáywami związanymi z wierzycielami i wáaĞcicielami, to zdecydowanie moĪe Ğwiadczyü o sile finansowej podmiotu, który jest w stanie speániaü oczekiwania inwestorskie bądĨ wierzycielskie, bądĨ i jedne i drugie w tym samym czasie.
Analiza przepáywów w obszarze finansowym badanych podmiotów wskazuje, Īe wĞród przedsiĊbiorstw istniejących nieznacznie wiĊcej byáo podmiotów z dodatnim saldem przepáywów w tym obszarze (od 5 do 7 przypadków) niĪ z saldem ujemnym (od 3 do 5 przypadków). Poáowa przedsiĊbiorców z saldem dodatnim osiągaáa je dziĊki dopáatom do kapitaáu – warto podkreĞliü, Īe w dwóch przypadkach nie towa- rzyszyá temu wzrost zadáuĪenia. W pozostaáych wypadkach dodatnie saldo wynikaáo gáównie ze wzrostu zadáuĪenia bankowego. PrzeciĊtnie w 72% dodatnie saldo jest konsekwencją wzrostu zadáuĪenia, a 28% zawdziĊczane jest dopáatom kapitaáowym.
W grupie bankrutów liczba podmiotów z dodatnim saldem przepáywów w obsza- rze finansowym systematycznie malaáa z 8 obserwacji aĪ do 3. W 2002 roku, kiedy tych obserwacji byáo najwiĊcej, dodatnie saldo byáo gáównie (aĪ w 7 z 8 przypadków) wynikiem wzrostu zadáuĪenia bankowego (Ğrednia relacja wzrostu zadáuĪenia wobec dopáat do kapitaáu wynosiáa jak 87% do 13%), co wiĊcej w 2 przypadkach wzrostowi zadáuĪenia nie towarzyszyáy znaczące nakáady inwestycyjne, co wskazuje, Īe kredy- towana byáa bieĪąca dziaáalnoĞü gospodarcza tych podmiotów. W roku 2004, kiedy dodatnie saldo przepáywów finansowych notowane byáo w 3 przedsiĊbiorstwach, a relacja wzrostu zadáuĪenia do kapitaáu byáa, co moĪe byü nieco zaskakujące, mniej ostra i wynosiáa 74% do 26%. Byü moĪe byá to efekt porozumieĔ restrukturyza- cyjnych, jednak tego, niestety, nie udaáo siĊ dowieĞü, z uwagi na brak dostĊpu do szczegóáowych informacji.
JeĪeli saldo przepáywów finansowych byáo ujemne, to w przypadku przedsiĊbiorstw istniejących w 55% byáo to konsekwencją spáaty zadáuĪenia, zaĞ w 45% – wypáat na rzecz wáaĞcicieli. Z kolei w grupie bankrutów zdecydowanie dominowaá wówczas strumieĔ wydatków związanych ze spáatą zadáuĪenia, szczególnie w ostatnim z ana- lizowanych okresów, gdzie na 7 przypadków firm z ujemnym saldem przepáywów finansowych nie byáo Īadnego, w którym nastąpiáy wypáaty na rzecz wáaĞcicieli.
Jako ciekawostkĊ moĪna podaü, Īe w roku 2003, kiedy ujemne saldo przepáywów w obszarze finansowym obserwowano u 4 przedsiĊbiorców, aĪ 3 z nich miaáo wypáaty
na rzecz wáaĞcicieli, i co tym bardziej zaskakujące (bo moĪe sugerowaü Ğwiadome wycofywanie Ğrodków finansowych przez wáaĞcicieli wobec ĞwiadomoĞci rosnących problemów finansowych, choü z drugiej strony w jednym z tych przedsiĊbiorstw równolegáe realizowane byáy wydatki inwestycyjne, co nieco osáabia osąd) – w 2 z tych 3 przypadków wypáaty na rzecz wáaĞcicieli byáo wiĊksze niĪ kwoty spáacanego zadáuĪenia (w jednym byáo to prawie 60% wiĊcej).
3. Analiza sald strumieni pieniĊĪnych z poszczególnych rodzajów dziaáalnoĞci (metoda znaków)
W konsekwencji wspóáwystĊpowania trzech obszarów analitycznych w prze- páywach pieniĊĪnych i moĪliwych sald strumieni w kaĪdym z tych trzech obszarów (znak dodatni salda albo ujemny) wyróĪnia siĊ osiem6 przypadków, jakie mogą zostaü zaobserwowane w wynikach finansowych przedsiĊbiorstw. Ilustruje je tabela 6.
W niektórych Ĩródáach moĪna spotkaü szersze ujĊcie prezentowanej tematyki, mianowicie do rozwaĪaĔ wáącza siĊ áączne saldo przepáywów pieniĊĪnych7, wówczas liczba przypadków wzrasta do 148.
Tabela 6. Analiza znaków w badanej populacji
Rok Grupa
przedsiĊbiorstw
Wariant (OCF, ICF, FCF) 1
(+++) 2 (+--)
3 (++-)
4 (+-+)
5 (-++)
6 (--+)
7 (-+-)
8 (---)
2002
Istniejące 2 3 0 3 0 1 1 0
Upadáe 1 0 1 3 2 2 0 1
Razem 3 3 1 6 2 3 1 1
2003
Istniejące 0 3 2 4 0 1 0 0
Upadáe 0 1 2 2 2 2 1 0
Razem 0 4 4 6 2 3 1 0
2004
Istniejące 0 3 0 5 1 1 0 0
Upadáe 0 1 3 0 2 1 0 3
Razem 0 4 3 5 3 2 0 3
ħródáo: Opracowanie wáasne.
6 OczywiĞcie mogą teĪ wystąpiü sytuacje, w których przynajmniej jeden obszar przepáywów pieniĊĪnych zamknie siĊ zerowym saldem, wtedy jest 19 przypadków.
7 J. Aleszczyk, RachunkowoĞü finansowa od podstaw, Znak i S-ka, PoznaĔ 2011, s. 376.
8 PamiĊtając o tym, Īe poszczególne salda, w tym takĪe i áączne moĪe wynieĞü 0, to liczba przypadków wzrasta do 31.
Analiza znaków sald przepáywów pieniĊĪnych w poszczególnych segmentach analitycznych wskazuje, Īe wĞród przedsiĊbiorstw, które istnieją, w kaĪdym z anali- zowanych okresów dominowaáy przypadki (warianty 1, 2, 4 i 6) Ğwiadczące o dobrej sytuacji finansowej, zaĞ przypadek 7, wskazujący na bardzo záą sytuacjĊ finansową w tej grupie przedsiĊbiorstw, zaobserwowano tylko raz – w roku 2002.
Z kolei w grupie bankrutów w latach 2002–2003 w ponad poáowie przypadków takĪe obserwowano korzystny ukáad znaków przepáywów pieniĊĪnych, natomiast w ostatnim z analizowanych okresów ten udziaá zdecydowanie siĊ zmniejszyá (z 6 obserwacji do 2). Równolegle w latach 2002–2003 warianty 7 i 8 przepáywów pie- niĊĪnych obserwowano tylko w 1 przypadku na 10, zaĞ w roku 2004 – w 3.
Na podkreĞlenie zasáuguje fakt, Īe zarówno w segmencie operacyjnym, jak i inwestycyjnym nie zwiĊkszaáa siĊ w zasadzie liczba podmiotów z saldem odczyty- wanym jako niekorzystne. Taka natomiast tendencja zostaáa zaobserwowana w seg- mencie przepáywów finansowych, gdzie w ostatnim z analizowanych okresów liczba podmiotów, które upadáy, z dodatnim saldem przepáywów pieniĊĪnych jest znacznie mniejsza niĪ w latach wczeĞniejszych. Równolegle wĞród firm, które przetrwaáy, nie obserwuje siĊ znaczących odchyleĔ pod tym wzglĊdem.
Generalnie moĪna zauwaĪyü, Īe wĞród bankrutów salda przepáywów pieniĊĪnych z poszczególnych obszarów analitycznych ksztaátowaáy siĊ mniej korzystnie niĪ w grupie przedsiĊbiorstw istniejących, co moĪe wskazywaü na skutecznoĞü oceny analizy wstĊpnej przepáywów pieniĊĪnych. Porównanie liczby obserwacji miĊdzy grupami bankrutów i niebankrutów wskazuje, Īe wartoĞü poznawcza metody znaków jest najwyĪsza w ostatnim z analizowanych okresów, na krótko przed wszczĊciem procedury upadáoĞciowej.
ZakoĔczenie
Na podstawie wyników z przeprowadzonego badania na próbie 20 maáych i Ğred- nich przedsiĊbiorstw produkcyjnych, moĪna zauwaĪyü, Īe:
• dodatnie operacyjne przepáywy pieniĊĪne nie Ğwiadczą jednoznacznie o do- brej sytuacji finansowej podmiotu, bowiem aĪ 4 z 10 firm, które upaáy na rok przed tym zdarzeniem (wszczĊciem procedury upadáoĞciowej), miaáy wáaĞnie dodatnie salda,
• wĞród jednostek gospodarczych z problemami finansowymi jest znacznie wiĊ- cej firm, które mają dodatnie saldo przepáywów z dziaáalnoĞci inwestycyjnej,
• podmioty, które nie przetrwaáy na rynku, czĊĞciej mają ujemne saldo prze- páywów pieniĊĪnych z dziaáalnoĞci finansowej, natomiast jeĪeli saldo to jest dodatnie, to gáównie na skutek wzrostu zadáuĪenia,
• wĞród bankrutów na rok przed wszczĊciem procedury (analiza wczeĞniejszych okresów nie dostarcza wyraĨnych sygnaáów ostrzegawczych) najczĊĞciej wystĊ- powaá wariant 8 metody znaków (wszystkie obszary analityczne przepáywów
pieniĊĪnych mają saldo ujemne), co jest o tyle zaskakujące, Īe wskazuje na to, Īe sami przedsiĊbiorcy nie zauwaĪali lub ignorowali sygnaáy ostrzegawcze, podejmując inwestycje, albo byáa to próba ratowania sytuacji drogą rozszerzenia zdolnoĞci produkcyjnych,
• wĞród przedsiĊbiorstw, które kontynuują dziaáalnoĞü gospodarczą w ostatnim okresie analizy, dominowaá wariant 4 (saldo dodatnie w obszarach operacyj- nym i finansowym, ujemne w inwestycyjnym), wskazujący na bardzo dobrą sytuacjĊ finansową,
• operacyjne przepáywy pieniĊĪne są sáabo skorelowane z wynikiem netto i wy- nikiem finansowym z dziaáalnoĞci operacyjnej, uwzglĊdniając zaĞ w analizie sumĊ tych wyników i amortyzacji, to siáa wspóázaleĪnoĞci wzrasta, dodatko- wo silniejsza korelacja obserwowana jest w sytuacji zastosowania w analizie wyniku operacyjnego,
• bankruci rzadziej mają nadwyĪkĊ finansową w kwocie wyĪszej od operacyj- nych przepáywów pieniĊĪnych, a ponadto róĪnica miĊdzy tymi wielkoĞciami jest wiĊksza wáaĞnie u bankrutów (i to zarówno wtedy, gdy przepáywy ope- racyjne są wiĊksze od nadwyĪki finansowej, jak i wówczas, gdy wiĊksza jest nadwyĪka finansowa).
The analysis of cash flows for chosen SMEs operating in the production sector
The main objective of the paper is to analyze cash flows for a chosen groups of SMEs. The research was based on a sample of 20 entities. 10 out of 20 have already announced bankruptcy, whereas the remaining 10 continue their business activities. Such a selection of entities is aimed at indicating some warning signs which result from cash flow analysis.
The results of the conducted test confirm, to a great extent, the conclusions drawn from the previ- ous research made among a group of public companies, and indicate that positive operating cash flows do not directly mean a good financial condition of the entity in question. Simultaneously, in the case of enterprises which did not manage to continue their business activities, they have more often a positive balance of investment cash flow and negative balance of cash flow in the financial area. The research also confirms that the correlation between operating cash flows and net financial result or operative one is small, slightly higher in the second case, whereas when we take into account the total profit and depreciation, the correlation increases.
