U N I V E R S I TAT I S M A R I A E C U R I E - S K à O D O W S K A L U B L I N – P O L O N I A
VOL. XLVI, 4 SECTIO H 2012
Związek Banków Polskich
MARIUSZ ZYGIEREWICZ
Normy zarządzania páynnoĞcią w Ğwietle propozycji dyrektywy CRD IV
Liquidity management principles in the draft of CRD IV directive
Sáowa kluczowe: regulacje ostroĪnoĞciowe dla banków, Bazylea III, zarządzanie ryzykiem, páynnoĞü Key words: banking prudential regulations, Basel III, risk management, liquidity
WstĊp
W dniu 20 lipca 2011 r. Komisja Europejska opublikowaáa projekty dyrektywy CRD IV i rozporządzenia CRR w sprawie dziaáalnoĞci instytucji kredytowych oraz nadzoru ostroĪnoĞciowego nad instytucjami kredytowymi oraz firmami inwesty- cyjnymi
1. PowyĪsze dokumenty są kolejnym krokiem w dąĪeniu do poprawy zasad zarządzania ryzykiem przez banki po doĞwiadczeniach ostatniego kryzysu na ryn- kach finansowych na Ğwiecie. WczeĞniej specjalna grupa powoáana przez KomisjĊ Europejską opracowaáa pod kierunkiem de Larossiere’a wytyczne dotyczące poĪą- danych kierunków zmian w systemie finansowym w Europie sáuĪących poprawie nadzoru nad rynkiem finansowym oraz stworzeniu ram zarządzania kryzysowego.
1
Proposal for a Directive of the European Parliament and the Council on access to the activity of credit
institutions and prudential supervision of credit institutions and investment firms and amending Directive
2002/87/EC of the European Parliament and the Council on the supplementary supervision of credit institu-
tions, insurance undertakings and investment firms in a financial conglomerate, European Commission,
Brussels, 20.07.2011; Proposal for a Regulation of the European Parliament and the Council on prudential
requirements for credit institutions and investment firms, European Commission, Brussels, 20.07.2011.
NastĊpnie Komitet Bazylejski wypracowaá nowe wymogi regulacyjne dla banków w skali globalnej okreĞlane mianem Bazylei III. W tym dokumencie po raz pierw- szy miĊdzynarodowa propozycja nowych rozwiązaĔ regulacyjnych oprócz norm wymogów kapitaáowych zawieraáa koncepcjĊ okreĞlenia jednolitych norm nadzor- czych dotyczących zarządzania páynnoĞcią. Dotychczas stosowanie zewnĊtrznych regulacji w tym zakresie nie byáo w bankach powszechne, stanowiáo raczej wyjątek.
Polska jako jeden z pierwszych krajów wprowadziáa takie zasady, zawarte pierwotnie w uchwale Komisji Nadzoru Bankowego, nastĊpnie w uchwale Komisji Nadzoru Finansowego. IloĞciowe normy páynnoĞci obowiązują w naszym kraju od 2008 r.
Dyrektywa CRD IV oraz rozporządzenie CRR stanowią próbĊ implementacji postanowieĔ Bazylei III oraz wniosków z raportu przygotowanego pod kierowni- ctwem de Larosiere’a do europejskiego porządku prawnego. Zawierają one jednak specyficzne podejĞcie, gdyĪ wbrew zaleceniom Bazylei III te regulacje ostroĪnoĞciowe mają mieü bezpoĞrednie zastosowanie do wszystkich banków dziaáających w UE, a nie tylko ograniczaü siĊ do systemowo waĪnych instytucji kredytowych. Ponadto zawarcie kluczowych norm regulacyjnych w projekcie rozporządzenia UE powoduje, Īe po ich przyjĊciu bĊdą one stosowane wprost we wszystkich krajach czáonkowskich w UE w literalnym brzmieniu, bez potrzeby transponowania postanowieĔ prawnych do lokalnych porządków prawnych krajów czáonkowskich UE. Dyrektywa i rozporzą- dzenie zakáadają bowiem maksymalne ujednolicenie przepisów na terenie UE, m.in.
poprzez zdecydowane ograniczenie liczby opcji narodowych. Stąd teĪ waga zapisów proponowanych w tej regulacji jest szczególnie duĪa i wszelkie nieprawidáowoĞci i niejasnoĞci muszą byü usuniĊte na etapie prac nad unijnym rozporządzeniem.
Celem niniejszego artykuáu jest przedstawienie krytycznej analizy niektórych rozwiązaĔ zaproponowanych w projekcie dyrektywy i rozporządzenia z punktu wi- dzenia sytuacji polskiego sektora bankowego oraz poszukiwanie kierunków poprawy projektów rozwiązaĔ regulacyjnych, tak aby banki mogáy nadal peániü swoją funkcjĊ w zakresie dostarczania kredytów dla gospodarki i gospodarstw domowych.
1. NajwaĪniejsze planowane regulacje dotyczące zarządzania páynnoĞcią w banku w CRR
Projekt rozporządzenia CRR zakáada wprowadzenie nowych wiąĪących norm páynnoĞci dla banków. Jej utrzymywanie jest podstawowym zadaniem i obowiąz- kiem kaĪdego banku, gdyĪ pozwala mu nie tylko istnieü, ale pokrywaü przejĞciowe straty operacyjne wynikające z innych rodzajów ryzyka oraz zapewnia elastycznoĞü potrzebną do rozwoju dziaáalnoĞci. Utrata páynnoĞci jest jedną z gáównych przyczyn upadków banków, nawet tych, które są solidne, o wysokiej, stabilnej bazie kapitaáowej i dobrym portfelu kredytowym
2.
2
K. Jajuga, Zarządzanie ryzykiem, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2007, s. 186.
Rozporządzenie ma obowiązywaü od początku 2013 r., jednak w odniesieniu do norm páynnoĞci okres stosowania norm ma byü przesuniĊty w czasie. Wynika to z dwóch zasadniczych przyczyn: po pierwsze – powaĪnych konsekwencji wprowadzenia nowych regulacji dla sposobu prowadzenia biznesu bankowego i koniecznoĞci dosto- sowania modelu bankowego do nowych wymogów, po drugie – braku doĞwiadczeĔ regulatorów w stosowaniu nowych wymogów i braku pewnoĞci dotyczącej ujawnienia siĊ niepoĪądanych skutków norm páynnoĞci. Dlatego teĪ w okresie dochodzenia do peánego stosowania nowych wymogów banki bĊdą raportowaáy nadzorcom osiągane wskaĨniki páynnoĞci. BĊdzie to tzw. okres obserwacyjny. Na podstawie zebranych wtedy wyników bĊdą mogáy byü przygotowane ewentualne korekty w finalnym ksztaácie norm páynnoĞci. Warto teĪ podkreĞliü, Īe w przeciwieĔstwie do wymo- gów kapitaáowych regulatorzy nie przewidują na tym etapie wprowadzenia bardziej zaawansowanych metod wyliczenia wskaĨników páynnoĞci. Wszystkie banki bĊdą zatem musiaáy speániaü identyczne wymogi w tym zakresie.
Projekt rozporządzenia CRR przewiduje obowiązek przestrzegania przez banki dwóch wiąĪących norm páynnoĞci. Jedna z nich ma siĊ odnosiü do zarządzania páyn- noĞcią krótkoterminową, druga do zarządzania ryzykiem páynnoĞci dáugoterminowej.
Liquidity Coverage Requirement (LCR) ma okreĞlaü standardy, jakim muszą podlegaü aktywa zabezpieczające 30-dniową páynnoĞü banku, oraz wprowadzaü obowiązek przeprowadzania 30-dniowego stress testu. IloĞciowa norma LCR bĊ- dzie obliczana jako relacja aktywów páynnych do wypáywów netto. Jest to miara okreĞlająca „horyzont przeĪycia” – stale posiadany zapas aktywów páynnych oraz naleĪnoĞci o wysokiej jakoĞci ma pozwoliü na zaspokojenie zapotrzebowania wyni- kającego z przewidywanego odpáywu Ğrodków z banku w ciągu 30 dni. Ma to byü moĪliwe bez koniecznoĞci uciekania siĊ do uzyskania pomocy z zewnątrz (od innych uczestników rynku finansowego, instytucji publicznych). Wspóáczynnik bĊdzie ob- liczany przy zaáoĪeniu wystąpienia sytuacji kryzysowej i odpáywu znacznej czĊĞci depozytów z banku. Sytuacja kryzysowa moĪe przy tym odnosiü siĊ do problemu w danej instytucji finansowej lub skali szoku systemowego. Ta koncepcja zostaáa stworzona przez Komitet Bazylejski na podstawie obserwacji doĞwiadczeĔ z ostat- niego kryzysu na rynkach finansowych na Ğwiecie. W stosunku do obowiązujących obecnie w Polsce rozwiązaĔ zawartych w Uchwale nr 386/2008 KNF wskaĨnik LCR jest bardziej restrykcyjny niĪ polski wspóáczynnik páynnoĞci krótkoterminowej M2, zwáaszcza w zakresie papierów wartoĞciowych, nieuwzglĊdniania przez LCR otrzy- manych linii kredytowych i páynnoĞciowych oraz wysokich wag odpáywu Ğrodków dla depozytów korporacji i samorządów. W LCR zawarto natomiast bardziej pojemną kategoriĊ wpáywów „hurtowych”. W tym wskaĨniku najwiĊksze znaczenie mają zatem dwa obszary: definicje aktywów zaliczanych do aktywów o wysokiej páynnoĞci oraz wskaĨniki odpáywu depozytów w sytuacji nadzwyczajnej. Wprowadzenie wymogu jest planowane w 2015 r.
Net Stable Funding Requirement (NSFR) ma zapewniaü dostateczną páynnoĞü
banku w horyzoncie powyĪej jednego roku. Projekt rozporządzenia okreĞla wspóá-
czynnik NSFR jako relacjĊ funduszy wáasnych i Ğrodków obcych stabilnych do ak- tywów niepáynnych i o ograniczonej páynnoĞci obliczaną przy zaáoĪeniu wystąpienia sytuacji kryzysowej. Celem wprowadzenia wskaĨnika jest zapewnienie zdrowej struktury finansowania dziaáalnoĞci bankowej i ograniczenie skali operacji, w których dáugoterminowe aktywa są finansowane niestabilnymi krótkoterminowymi zobo- wiązaniami. Wspóáczynnik NSFR w stosunku do zawartego w Uchwale 386/2008 KNF polskiego wspóáczynnika M4 (wspóáczynnik pokrycia aktywów niepáynnych i aktywów o ograniczonej páynnoĞci funduszami wáasnymi i Ğrodkami obcymi nie- stabilnymi) jest bardziej restrykcyjny, poniewaĪ nie zawiera nastĊpujących Ğrodków stabilnych: wáasnych papierów wartoĞciowych nieuwzglĊdnianych w funduszach wáasnych, innych zobowiązaĔ z pierwotnym terminem wymagalnoĞci powyĪej 1 roku, jeĪeli termin rezydualny jest krótszy niĪ rok. Dodatkowo do wielu kategorii zobowiązaĔ uwzglĊdnianych w obu miarach NSFR stosuje bardzo niskie i sztywne wagi. Obecne polskie regulacje w zakresie páynnoĞci banków pozwalają na wáączenie do Ğrodków obcych stabilnych kategorii pasywów, które nie kwalifikowaáyby siĊ do NSFR, m.in. na skutek indywidualnego szacowania stabilnoĞci depozytów przez kaĪdy bank odrĊbnie. KoniecznoĞü lepszego dopasowania terminowego aktywów i pasywów nie bĊdzie obojĊtna dla rentownoĞci prowadzonej dziaáalnoĞci bankowej, gdyĪ zwiĊkszenie rozmiarów dáugoterminowego finansowania bĊdzie oznaczaü wzrost kosztów dziaáania dla banków. Wprowadzenie normy páynnoĞci dáugoterminowej zo- staáo obecnie zaplanowane przez Komitet Bazylejski i KomisjĊ Europejską na 2018 r.
2. NajwaĪniejsze obszary kontrowersji w zakresie proponowanych norm páynnoĞci
NaáoĪenie na banki nowego typu norm ostroĪnoĞciowych zawsze budzi wiele kontrowersji w sektorze bankowym, gdyĪ oznacza to zaostrzenie warunków pro- wadzenia biznesu bankowego, wpáywa na modyfikacjĊ modelu biznesu bankowego realizowanego przez instytucjĊ finansową. W koĔcu moĪe to prowadziü do wzrostu kosztów dziaáania banku, zmiany oceny bezpiecznego dziaáania banku, w tym takĪe tej nadawanej przez agencjĊ ratingową, i zainteresowania inwestorów poszczególnymi instytucjami bankowymi. Takie reakcje są w praktyce charakterystyczne dla propozycji niemal wszystkich regulacji zakáadających zaostrzenie warunków prowadzenia biznesu.
W przypadku prac legislacyjnych nad wiąĪącymi normami páynnoĞci krytycz-
ne spojrzenie na niektóre rozwiązania jest tym bardziej powszechne, Īe wdroĪenie
takich rozwiązaĔ planuje siĊ po raz pierwszy, a sam regulator musi mieü wątpliwo-
Ğci dotyczące prawidáowoĞci proponowanych rozwiązaĔ, skoro wprowadza okres
obserwacyjny i dopuszcza moĪliwoĞü zmiany szczegóáowych rozwiązaĔ. Warto siĊ
zatem zastanowiü, jakie mogą byü najistotniejsze uwagi i zastrzeĪenia do projektu
rozporządzenia CRR w ksztaácie przedstawionym przez KomisjĊ Europejską.
2.1. Wymóg zarządzania páynnoĞcią na poziomie jednostkowym
Projekt rozporządzenia zakáada olbrzymią zmianĊ zasad nadzorowania zarzą- dzania páynnoĞcią w bankowych grupach kapitaáowych. Projekt rozporządzania (art. 7 i 19 CRR) przewiduje, Īe nadzór nad zarządzaniem páynnoĞcią ma byü spra- wowany nie na poziomie poszczególnych banków, ale grup bankowych. To oznacza, Īe normy bezpiecznego dziaáania w zakresie zarządzania ryzykiem páynnoĞci nie bĊdą musiaáy byü speániane na poziomie pojedynczego banku, lecz grupy bankowej.
Brak koniecznoĞci speániania norm na szczeblu pojedynczego banku moĪe oznaczaü mniejsze zabezpieczenie na wypadek nieoczekiwanego wzrostu zapotrzebowania na pieniądz w banku, np. na skutek wycofywania depozytów. OczywiĞcie niespeánienie norm nie musi byü niebezpieczne w sytuacji, gdy są one speánione w skali grupy bankowej i bank lokalny moĪe uzyskaü szybkie wsparcie páynnoĞciowe od innych czáonków tej samej grupy bankowej. DoĞwiadczenia ostatniego kryzysu pokazują jednak, Īe w warunkach niestabilnoĞci rynku finansowego jest zadaniem niezwykle trudnym uzyskanie wsparcia z zewnątrz, takĪe z tej samej grupy bankowej, a to moĪe prowadziü do procesu zaraĪania siĊ problemami finansowymi kolejnych in- stytucji i lokalnych rynków finansowych. TakĪe dobra sytuacja finansowa lokalnego banku zaleĪnego nie gwarantuje bezpieczeĔstwa, gdyĪ w warunkach pojawienia siĊ problemów w innych podmiotach bĊdących czáonkiem tej samej grupy bankowej wáadze podmiotu dominującego mogą podjąü decyzjĊ o przeniesieniu czĊĞci páyn- nych Ğrodków finansowych do podmiotów najbardziej zagroĪonych, gdyĪ normy muszą byü speánione tylko na poziomie grupy bankowej. Taka sytuacja takĪe moĪe groziü procesem zaraĪenia siĊ káopotami na rynku finansowym kolejnych rynków lokalnych. To oznacza, Īe obowiązek wypeániania norm páynnoĞci tylko na szczeblu skonsolidowanym powoduje, iĪ lokalny nadzorca nie ma moĪliwoĞci sprawowania faktycznego nadzoru nad podmiotami dziaáającymi na rynku lokalnym i dbania o stabilnoĞü rynku lokalnego. Uprawnienia ustawowe nadzoru bankowego nie mogą byü zatem skutecznie realizowane. Warto teĪ zauwaĪyü, Īe istnienie obowiązku speá- niania norm páynnoĞci tylko na szczeblu skonsolidowanym powoduje powstawanie nierównych warunków konkurowania miĊdzy podmiotami dziaáającymi na tym samym rynku lokalnym. Jest rzeczą oczywistą, Īe posiadanie wiĊkszych Ğrodków páynnych powoduje obniĪenie rentownoĞci banku na skutek koniecznoĞci angaĪowania czĊĞci Ğrodków w przedsiĊwziĊcia o niĪszej dochodowoĞci. Banki mające wypeániü normĊ na szczeblu skonsolidowanym mogáyby w sposób szczególny wykorzystaü efekt skali i obniĪyü wymogi ostroĪnoĞciowe w tym zakresie.
Przedstawione podejĞcie regulacyjne jest szczególnie niekorzystne dla takich
krajów jak Polska, gdzie przewaĪający udziaá w rynku usáug bankowych mają banki
z przewagą kapitaáu zagranicznego. Problem ten nie dotyczy zresztą tylko Polski,
ale teĪ – w równym albo w wiĊkszym stopniu – innych krajów naszego regionu oraz
niektórych spoĞród tych, które wczeĞniej staáy siĊ czáonkami Unii Europejskiej, jak
chociaĪby Austrii czy Wielkiej Brytanii. Dlatego teĪ wydaje siĊ, Īe kwestia bĊdzie
przedmiotem kontrowersji nie tylko w szerszej skali w trakcie prac nad projektem rozporządzenia.
Nie ulega wątpliwoĞci, Īe z punktu widzenia bezpieczeĔstwa lokalnych ryn- ków finansowych kwestia utrzymania wymogu zarządzania ryzykiem páynnoĞci w bankach na poziomie indywidualnym jest jedną z najwaĪniejszych
3. NaleĪy zatem rekomendowaü, aby w finalnym rozporządzeniu zostaá wprowadzony obowiązek speániania iloĞciowych norm páynnoĞci przez wszystkie banki dziaáające w UE na bazie indywidualnej. Niestabilna nadal sytuacja na rynku finansowym uzasadnia, aby podmioty bĊdące w grupie bankowej utrzymywaáy wyĪszą páynnoĞü na skutek zindywidualizowanego podejĞcia do zarządzania páynnoĞcią w banku.
2.2. WskaĨnik LCR – definicja pozycji zaliczonych do Ğrodków páynnych
W definicji wskaĨnika páynnoĞci krótkoterminowej bardzo duĪe znaczenie ma definicja Ğrodków páynnych. Determinuje ona rodzaje aktywów, w jakich banki muszą utrzymywaü czĊĞü swojego majątku, i wpáywają na poziom dochodowoĞci banku, gdyĪ na przykáad najbardziej páynny rodzaj aktywów, jakim jest gotówka, nie generuje Īadnego dochodu dla banku, a czĊsto bank musi ponosiü znaczące koszty związane z jej przechowywaniem. Artykuá 404 projektu rozporządzenia okreĞla, Īe aktywami páynnymi są Ğrodki pieniĊĪne, depozyty w banku centralnym, aktywa zbywalne stanowiące naleĪnoĞci od rządów krajów czáonkowskich oraz aktywa zbywalne charakteryzujące siĊ wysoką páynnoĞcią oraz jakoĞcią kredytową. W tej ostatniej pozycji kryteria zaliczania skáadnika aktywów do páynnych nie są ostre.
Z pewnoĞcią wyáączone są z niej aktywa emitowane przez inne instytucje finanso- we. Ponadto warunkiem uznania aktywów za cechujące siĊ wysoką páynnoĞcią jest równoczesne speánienie kilku warunków, z których najwaĪniejsze to moĪliwoĞü stanowienia zabezpieczenia w operacjach banku centralnego w normalnych warun- kach, zbywalnoĞü na aktywnych rynkach cechujących siĊ wysoką róĪnorodnoĞcią uczestników oraz notowanie na uznanej gieádzie.
Analiza warunków zaliczania aktywów do kategorii páynnych jest bardzo záo- Īona i niekiedy nadmiernie restrykcyjna. Wydaje siĊ, Īe podstawowym kryterium uznawania aktywów za páynne (oczywiĞcie z wyjątkiem Ğrodków pieniĊĪnych i depozytów utrzymywanych w banku centralnym) powinno byü akceptowanie instrumentu jako zabezpieczenia w normalnych warunkach przez bank centralny
4. Natomiast kryterium notowania na uznanej gieádzie jest w tym przypadku zbĊdne, gdyĪ jeĞli bank komercyjny moĪe przeprowadziü transakcjĊ z bankiem centralnym (operacjĊ refinansową), to moĪe uzyskaü dostĊp do gotówki i tym samym warunek
3
Polish FSA position on the propositions related to CRD IV, 24.04.2010, s. 7.
4
Response to the European Commission document on further possible changes to the Capital Require-
ments Directive (CRD), Ministerstwo Finansów, Warsaw, 23.04.2010, s. 2–3.
páynnoĞci aktywów zostanie speániony. Nawet jeĞli transakcja z bankiem central- nym ma charakter zwrotny, to przecieĪ bank moĪe ponownie zawrzeü transakcjĊ z bankiem centralnym i utrzymaü dostĊp do Ğrodków páynnych. Takie rozwiązanie pozwoliáoby na uznanie za aktywa páynne w bankach inwestycji w bony skarbowe oraz obligacje Skarbu PaĔstwa, które nie są notowane na gieádzie papierów war- toĞciowych. Trzeba teĪ jednak zwróciü uwagĊ, Īe w Polsce zakres instrumentów, w tym papierów wartoĞciowych mogących stanowiü zabezpieczenie operacji z NBP jest teĪ znacząco mniejszy niĪ w innych krajach UE, w szczególnoĞci w porównaniu z zakresem instrumentów akceptowanych przez Europejski Bank Centralny. Postawi to polskie banki w duĪo gorszej sytuacji niĪ banki naleĪące do strefy euro. Warto teĪ zastanowiü siĊ nad tym, aby w przypadku rezygnacji z warunku notowania na gieádzie ograniczyü zakres aktywów páynnych do papierów wartoĞciowych. W niektó- rych bowiem bankach centralnych w UE akceptowalnym zabezpieczeniem transakcji z bankiem centralnym mogą takĪe byü wybrane rodzaje kredytów bankowych. NaleĪy teĪ podkreĞliü, iĪ preferowanie jedynie papierów notowanych na gieádzie w aktywach páynnych banków wpáynie na czĊsto nieuzasadniony wzrost ich cen w stosunku do pozostaáych papierów wartoĞciowych. MoĪe takĪe spowodowaü wiĊksze trudnoĞci Skarbu PaĔstwa w sprzedaĪy skarbowych papierów wartoĞciowych, gdyĪ banki są jednym z najwaĪniejszych nabywców tych papierów.
2.3. WskaĨnik LCR – niestabilny charakter depozytów od klientów niedetalicznych
Projekt rozporządzenia CRR przewiduje zróĪnicowanie zasad zaliczania depo- zytów od róĪnych rodzajów klientów do stabilnych Ĩródeá finansowania dziaáalnoĞci bankowej. Jest to caákowicie sáuszne, gdyĪ doĞwiadczenia ostatniego kryzysu pokazaáy odmienne podejĞcie poszczególnych grup klientów do utrzymywania depozytu w in- stytucji finansowej w warunkach zagroĪenia stabilnoĞci finansowej banku i caáego sektora bankowego. Akceptując to generalne podejĞcie, trzeba jednak zaznaczyü, Īe proponowana skala zróĪnicowania depozytów pod wzglĊdem stabilnoĞci jest bardzo wysoka i trudno ją uzasadniü faktycznymi doĞwiadczeniami z kryzysu. Ani Komitet Bazylejski, ani Komisja Europejska nie wskazaáy takiego uzasadnienia.
Projekt rozporządzenia przewiduje, Īe w przypadku depozytów detalicznych skala odpáywu wynosi tylko 5% w przypadku depozytów objĊtych systemem gwarantowania depozytów i 10% w przypadku depozytów nieobjĊtych takim systemem. JednoczeĞnie w przypadku linii kredytowych uzyskanych od innych instytucji finansowych nie bĊdą one w caáoĞci uznawane za stabilne Ĩródáo finansowania dziaáalnoĞci banku (100-procentowy wskaĨnik odpáywu), a niezabezpieczone depozyty od przedsiĊbiorstw i od jednostek samorządu terytorialnego bĊdą miaáy 75% wagi odpáywu
5, niezaleĪ- nie od szacunków ich stabilnoĞci dokonanych przez sam bank. WagĊ 5% mają tylko
5
Polish FSA position on the propositions related to CRD IV, 24.04.2010, s. 2.
depozyty przedsiĊbiorstw, gdy są objĊte systemem gwarantowania depozytów i jed- noczeĞnie utrzymuje siĊ je tylko na potrzeby przeprowadzania rozliczeĔ pieniĊĪnych.
To zróĪnicowanie norm odpáywu stanowi silną preferencjĊ dla finansowania dziaáalnoĞci banku tylko z wykorzystaniem depozytów od klientów indywidualnych.
Tym samym zainteresowanie banków bĊdzie siĊ koncentrowaü na pozyskiwaniu Ğrodków od tej kategorii klientów, natomiast banki nie bĊdą dąĪyü do przyjmowania depozytów od innych klientów. Nowe wymogi páynnoĞciowe spowodują nieuzasad- nioną penalizacjĊ depozytów korporacyjnych, jednostek samorządu terytorialnego.
Banki finansujące swoje aktywa z wykorzystaniem depozytów niedetalicznych lub pozyskujące páynnoĞü od swoich wáaĞcicieli (wiĊkszoĞü polskich banków jest kontrolowana przez podmioty zagraniczne) bĊdą musiaáy utrzymywaü gigantyczną nadpáynnoĞü (czterokrotnie przewyĪszającą ich minimalne potrzeby páynnoĞciowe).
BĊdzie to wpáywaü na niĪszą rentownoĞü dziaáalnoĞci banków, gdyĪ drogie depozyty nie bĊdą mogáy byü zainwestowane w nową akcjĊ kredytową, tylko w teoretycznie bardziej bezpieczne i mniej rentowne papiery skarbowe.
NaleĪy zatem dąĪyü do zmniejszenia skali dysproporcji w ocenie depozytów uzyskiwanych przez banki z róĪnych Ĩródeá
6. Uznając istnienie róĪnicy w poziomie odpáywu depozytów od klientów detalicznych i komercyjnych, zasadne jest zmniej- szenie dysproporcji w wycenie ryzyka páynnoĞci róĪnych depozytów, tym bardziej Īe po ostatniej zmianie dyrektywy o systemie gwarantowania depozytów w UE depozyty wszystkich przedsiĊbiorstw są objĊte w takim samym stopniu gwarancjami systemu jak depozyty osób prywatnych. W efekcie zasady wyliczania norm odpáywu powinny byü obecnie równieĪ bardziej zbliĪone. Konsekwencją nowej regulacji nie powinno byü powstawanie káopotów przedsiĊbiorstw w zakresie moĪliwoĞci záoĪenia depozytu pieniĊĪnego w sektorze bankowym.
2.4. Ograniczone napáywy Ğrodków na potrzeby wskaĨnika LCR
Artykuá 414 projektu rozporządzenia przewiduje, Īe banki okreĞlają ograniczone napáywy páynnoĞci i wielkoĞü tych napáywów páynnoĞci jest uzaleĪniona od rozmia- rów odpáywów páynnoĞci. Napáywy páynnoĞci mierzy siĊ w ciągu 30 dni i obejmują one jedynie wpáywy umowne z ekspozycji.
To ograniczenie ma bardzo silne restrykcyjne oddziaáywanie na dziaáalnoĞü banków.
Propozycja jego wprowadzenia zostaáa przedstawiona przez KomisjĊ Europejską bez jednoczesnego zaprezentowania Īadnych teoretycznych lub empirycznych wyników badaĔ, które potwierdzaáyby prawdziwoĞü przyjmowanego ograniczenia. Zasadna jest zatem rezygnacja z wprowadzania go przynajmniej do momentu przygotowania wiarygodnego uzasadnienia dla wprowadzenia normy w takiej wysokoĞci. Bez niego
6
Response to the European Commission document on further possible changes to the Capital Require-
ments Directive (CRD), Ministerstwo Finansów, Warsaw, 23.04.2010, s. 3.
trudno jest merytorycznie odnosiü siĊ do w racjonalnoĞci wprowadzenia nowej normy w zarządzaniu páynnoĞcią w banku.
2.5. Klasyfikowanie lokat banków spóádzielczych w bankach zrzeszających na potrzeby norm páynnoĞci
Nowe proponowane normy páynnoĞci mogą stanowiü powaĪne zagroĪenie dla dotychczasowej dziaáalnoĞci banków spóádzielczych w Polsce. Paradoksalnie to nie ostatni kryzys finansowy na Ğwiecie, ale zmiany regulacyjne w UE mogą byü bardziej niebezpieczne dla przyszáoĞci bankowoĞci spóádzielczej w naszym kraju, przynajmniej w obecnym ksztaácie.
Nowe normy páynnoĞci nie uwzglĊdniają bowiem specyfiki dziaáania banków spóádzielczych, w tym zwáaszcza istnienia w peáni niezaleĪnych organizacyjnie i finan- sowo banków spóádzielczych, które nie sporządzają skonsolidowanego sprawozdania finansowego razem z bankiem zrzeszającym. Propozycje rozwiązaĔ unijnych nie uwzglĊdniają takĪe zapisów polskiej Ustawy o funkcjonowaniu banków spóádziel- czych, ich zrzeszaniu siĊ i bankach zrzeszających, w tym przede wszystkim norm dotyczących obowiązkowego utrzymywania nadwyĪki wolnych Ğrodków finansowych w bankach spóádzielczych na rachunku w banku zrzeszającym.
We wskaĨniku páynnoĞci krótkoterminowej LCR nie bĊdzie moĪliwe uwzglĊd- nianie w aktywach páynnych banku spóádzielczego wysokiej jakoĞci lokat záoĪonych w banku zrzeszającym. BĊdzie to zatem zupeánie inne rozwiązanie niĪ w bankach komercyjnych, gdzie lokaty utrzymywane w banku centralnym są uznawane za aktywa páynne, a podobne lokaty banków spóádzielczych w banku zrzeszającym juĪ nie bĊdą tak traktowane. Warto teĪ dodaü, Īe banki spóádzielcze w Polsce zrzeszone w banku zrzeszającym nie mają nawet moĪliwoĞci skáadania lokat i zawierania bezpoĞrednich transakcji z bankiem centralnym, wiĊc ten rodzaj aktywów páynnych nie moĪe po- jawiü siĊ w banku spóádzielczym. Zastosowanie takiego podejĞcia bĊdzie skutkowaü mniejszą iloĞcią páynnych aktywów w bankach spóádzielczych i koniecznoĞcią ogra- niczania swojej dziaáalnoĞci przez te banki w celu sztucznego wypeánienia normy.
Z drugiej strony lokata banku spóádzielczego nie bĊdzie mogáa byü traktowana jako stabilne Ĩródáo finansowania dziaáalnoĞci banku zrzeszającego. Jak wczeĞniej juĪ prezentowano, dla depozytów od innych instytucji finansowych przyjmuje siĊ wagĊ odpáywu depozytu w wysoki 100% i nie ma w projekcie szczególnych rozwiązaĔ, które wprowadzaáyby wyjątkowe podejĞcie do banków pozostających w jednym zrzeszeniu
7. Wprawdzie wymienia siĊ w tym kontekĞcie specjalne rozwiązanie regulacyjne, jakie stanowi system ochrony instytucjonalnej pozwalający na wspólne rozpatrywanie regulacyjne czĊĞci Ğrodków banków spóádzielczych i banku zrzeszającego, ale to
7
