1
S P IS Z A W A R T O Ś C I TE C ZK I — ... f c , U l & "
1/3. Inne materiały dokumentacyjne dotyczące osoby reiatora —
111/1 - Materiały dotyczące rodziny relatora —
III/2 - Materiały dotyczące ogólnie okresu sprzed 1939 r.—
III/3 - Materiały dotyczące ogólnie okresu okupacji (1939-1945) III/4 - Materiały dotyczące ogólnie okresu po 1945 r. —
III/5 - inne... ~~
IV. Korespondencja — 1/1. Relacja
I/2. Dokumenty (sensu stricto) dotyczące osoby relatora \f K. -A \ ^ ' A '
II. Materiały uzupełniające relację v/ ^ 4, S . 4
V. Nazwiskowe karty informacyjne
VI. Fotografie
2
3
4
riT
l_£S^!!§ŁAWA"apóźniej_”MIRl"
Ur.15.06.1903r. w Warszawie,córka Wincentego i Józefy Fajge.
Przed wojną ukończyła szkołę średnią,pracowała w Ministerstwie Przemysłu i Handlu a we wrześniu 1939**. w PCK.Jesienią I942r. została wprowadzona przez por."Twardego" do pracy wywiadowczej w Oddziale 99^*Brała udział w konspiracji w charakterze łączniczki,przyjęta - jako pierwsza kobieta - do grupy bojowej "Wapiennika".Już wcześniej,pracując w sklepie spożyw
czym przy ul.Orlej,pośredniczyła przy wymianie informacji.W ramach, służ
by w wywiadzie brała udział w akcjach likwidacyjnych członków Gestapo i konfidentów,podejmując czynności inwigilacyjne i osłonowe.Odznaczała się przy tym dużą odwagą i ofiarnością.
Od 1^jg££ś§ni3 1944r. brała udział w Powstaniu Warszawskim w śródmieściu w kompanii por."Kła" - Janusza Kowalczyka w zgrupowaniu "Bogumił",które m.in. wsławiło się w walkach o dom prof.Pniewskiego.W tych walkach brała czynny udział,odznaczając się dużą bojowością.Opiekowała się ofiarnie rannym kolegą z Oddziału,bardzo poważnie postrzelonym w akcji.Pełniła służbę sanitarną w szpitalu na ul.Mokotowskiej.Została ranna na ul.Fras- cati.Przebywała w niewoli w obozach Lamsdorf,Muhlberg,Altenburg,Barnstadt - n r .jen.106231.
Do kraju - do Warszawy wróciła w 194-5 r.Podjęła pracę jako st.radca w Ministerstwie Żeglugi.Została żoną Zygmunta Broszkowskiego,zamieszkując przy ul.Skierniewickiej.
Zmarła 30 grudnia 1995r. i pochowana została na cmentarzu Bródnowskim w Warszawie.
Za swą waleczność,dzielność i wyjątkową ofiarność zarówno w akcjach bo
jowych, jak i w ratowaniu życia innym,została odznaczona Krzyżami Yirtuti Militari i Walecznych.
5
^ U d-
Władysława NOWAKI EW ICZ-BROSZKOWSKA
Urodziła się 15 czerwca 1903 r. w Warszawie jako córka Wincentego i Józefy z d. Fajge.
Posiadała średnie wykształcenie. Pracowała jako urzędniczka w Departamencie
#•>
Morskim MinisterstwavyHand1u. Do 1939 r. należała do Związku Pracowników Zawodowych.
Po zajęciu Warszawy przez Niemców rozpoczęła prace w Czerwonym Krzyżu udzielając pomocy rannym żołnierzom oraz zbierając dla nich dary i pieniądze.
W 1940 r. rozpoczęła działalność w ZWZ. Już w 1940 r. była aresztowana za udzielanie pomocy więźniom Pawiaka. Od jesieni 1942 r. należała pod ps. Mira do 0/993- W KG AK. Pełniła funkcję wywiadowczym. Bezpośrednio uczestniczyła w wielu akcjach likwidacyjnych, m in. Diirrfelda na Marszałkowskiej i Świętokrzyskiej, w barze „Za Kotarą” na Mazowieckiej, Leitgebera na Jaworzyńskiej i w wielu innych. Trzykrotnie zmieniała nazwisko. W dniu 7 lutego 1944 r. rano zdołała uciec gestapowcom, którzy ĄH
przyjechali po nią dwoma wozami osobowymi (14 gestapowców) i samochodem z budą.
Pracowała wówczas w sklepie przy ul. Elektoralnej 6, a mieszkała przy Elektoralnej 13.
W czasie Powstania Warszawskiego służyła w stopniu kaprala jako sanitariuszka w I Kompanii „Zemsta” Baonu „Pięść” Zgrupowania „Radosław” .
U*
6
7
Mh2 W czasie Powstania odznaczona Krzyżem Srebrnym Orderu Wojennego Virtuti Militari. Nadanie to zostało w 1948 r. zweryfikowane na Uchodźstwie z nr. k.
12999 oraz w Kraju w grudniu 1966 r. przez Główną Komisję ds. Weryfikacji Odznaczeń przy ZG ZBoWiD.
Była także odznaczona Krzyżem Walecznych po raz 2 oraz mianowana na stopień podporucznika.
Jeszcze przed Powstaniem otrzymała Krzyż Walecznych po raz 1 (rozkaz KG AK Nr 112/BP) oraz Srebrny Krzyż Zasługi z Mieczami.
Po kapitulacji, od 5 października 1944 r. przebywała w obozach jenieckich - Ożarów, Lamsdorf, Muhlberg, Altenburg, Molsdorf, Blankenheim, Burg, Darmstadt, Manheim.
Do Warszawy wróciła 21 października 1946 r. Po powrocie zgłosiła się do swego przedwojennego miejsca pracy. Do emerytury w sierpniu 1961 r. pracowała jako referentka w Departamencie Morskim Ministerstwa Handlu i Żeglugi Morskiej, a następnie w Ministerstwie Żeglugi jako starszy radca.
W 1986 r. została odznaczona przez Radę Państwa PRL Krzyżem Kawalerskim OOP.
Mieszkała przy ul. Złotej 71, a następnie przy Skierniewickiej 15.
Należała do ZBoWiD i ZIW.
Zmarła 30 grudnia 1995 r.
8
12 oaA egeM ^ i T ^ J i L i - j ^ I
NOWAKIEWICZ-BROSZKOWSKA W ładysława Sławomira ( l 903-1995), przed wojną urzędniczka, uczestniczka kampanii wrześniowej 1939, od 1940 żołnierz ZWZ, od 1942 jako
„Mira” „Sława” wywiadowczym Oddziału Wykonawczego Kontrwywiadu 993/W O II KG AK, w Powstaniu sanitariuszka l Kompanii „Zemsta” Baonu „Pięść” Zgrupowania
„Radosław”; jeniec wojenny; po wojnie urzędniczka -
Władysława Sławomira Nowakiewicz urodziła się 15 VI 1903 w Warszawie jako córka Wincentego i Józefy z d. Fajge. Przed wojną ukończyła szkołę średnią. Pracowała do 1939 jako urzędniczka w Departamencie Morskim Ministerstwa Przemysłu i Handlu, należąc do Związku Pracowników Zawodowych.
We wrześniu 1939 czynna w PCK /udzielają^ pomocy rannym żołnierzom oraz i/ H
zbierająć dla nich dary i pieniądze. J-T
Służbę konspiracyjną w ZWZ podjęła w 1940; aresztowana już w tymże roku za udzielanie pomocy więźniom Pawiaka, wkrótce zwolniona, pracowała w sklepie spożywczym, pośredniczyła przy wymianie informacji kontrwywiadowczej. Od jesieni 1942 jako „Mira”, „Sława” pełniła funkcję łączniczki i wywiadowczym w Wydziale Bezpieczeństwa i Kontrwywiadu O II KG AK, w komórce 993/W (przedtem „W apiennik”) - Oddziału Wykonawczego Kontrwywiadu, mającego za zadanie wykonywanie akcji likwidacyjnych na gestapowcach i konfidentach skazanych przez sąd podziemny oraz czynności inwigilacyjne i osłonowe. Została wprowadzona jako pierwsza kobieta do grupy bojowej „Wapiennika” przez ówczesnego dowódcę por. L. Kowalewskiego „Twardego” . Była jed n ą z sześciu kobiet tego oddziału (obok I. Horodeckiej, „Teresy” (VM), H. Gołaszewskiej
„Hanki”, J. Idzikowskiej „Ewy”, D. Hibner „Niny” (VM) i Z. Ruseckiej „Teresy”).
Odznaczała się dużą odwagą i ofiarnością uczestnicząc w wielu akcjach, m.in. w likwidacji E.
Diirrfelda na ul. Marszałkowskiej i ul. Świętokrzyskiej, J. £taszauera w barze „Za Kotarą” na ul. Mazowieckiej, Leitgebera szefa sekcji wypadowej warszawskiej Kripo (policji kryminalnej) na ul. Jaworzyńskiej, Wandy Mostowicz, agentki gestapo zamieszanej w aresztowanie gen. S. Roweckiego-Grota i w wielu innych. Trzykrotnie zmieniała nazwisko.
Dnia 7 II 1944 zdołała brawurowo uniknąć aresztowania, uciekając 14 gestapowcom, którzy przyjechali po nią dwoma wozami osobowymi i samochodem z budą.
W czasie Powstania Warszawskiego służyła jako sanitariuszka, najpierw w Obwodzie Śródmieście w 1 Kompanii „Zemsta” Baonu „Pięść” Zgrupowania „Radosław”, a od września / i ---&--- \ w Zgrupowaniu „Bogumił” w szpitalach powstańczych na ul. Mokotowskiej. Iprała czynny S
9
i ______ ^ ______________ t r udzia^jodziłaczając] się dużą bojowością' w walkach o willę Pniewskiego, ranna na ul. Frascati. b-flJukt-iujĄC’
Po kapitulacji wyszła z Powstanie 5 X 1944 jako jeniec, przebywała z nr. 106231w obozie j - Miihlberg i innych.
Ppor. Władysława Nowakiewicz-Broszkowska Rozkazem Dowódcy AK N r 512 z 2 X 1944 została odznaczona Krzyżem Srebrnym Orderu Wojennego Virtuti Militari za wyróżniające się męstwo w służbie bojowej w okresie konspiracji i walkach Powstania Warszawskiego. Nadanie zostało zweryfikowane 12 X 1965 przez Kapitułę Londyńską z nr.
Krzyża 12999 oraz w grudniu 1966 przez GKWO przy ZG ZBoWiD z nr. zaświadczenia DK- 06337/W. Była także odznaczona dwukrotnie KW, SKZzM, czterokrotnie Medalem Wojska (1969), KAK (1949), Medalem Zwycięstwa i Wolności, Warszawskim Krzyżem Powstańczym, KKOOP (1986).
Do Warszawy wróciła 21 X 1945 i ponownie podjęła |pr-aeę furzędniczki w
Departamencie Morskim Ministerstwa Handlu i Żeglugi Morskiej, a następnie w j - Ministerstwie Żeglugi jako starszy radca, pracując tam do emerytury w 1961. Należała do
ZBoWiD i ZIW. Zmarła 30 XII 1995, pochowana na Cmentarzu Bródnowskim.
APAK, T. 531/WSK (tamże materiały przysłane przez Rusecką Z.); AZG ZKRPiBWP, sygn. W- 36583; DW UdsKiOR, Wykaz nr 11 GKWO przy ZG ZBoWiD z 25 IV 1967, s. poz. 52; Spis VM Londyn, s. 122;
Bielecki R., Kulesza J., Przeciw konfidentom i czołgom, Warszawa 1996, passim; Chlebowski C., Cztery z tysiąca, Warszawa 1981, , s. 177-178, 186, 202, fot. po s. 176; Horodecka I., Ocalone od niepamięci, Sopot 1992, s. 36, 37, 38, 60 (fot.); taże, Udział kobiet w zadaniach Oddziału Kontrwywiadu KG AK, w: Służba Polek..., cz. 2, s. 179-180, 183; Strzembosz T., Oddziały szturmowe konspiracyjnej Warszawy 1939-1944, Warszawa 1983, s. 306, 310; Wesołowski, Order VM... i PRL Kaw. VM... - brak wzmianki; WIEPW, t. 4, s. 96.
10
11
Londyn, 12.października 1965r
ZtgWIUDCZESIB WBTjY?IK.\cyjliS.
Łączniczka Władysława NOWAKIEWICZ Pseudonim* “Mira"
Przydział: Baon “Pięść**, Z grup.11■Radosław", Okr.Warsz.Armii Kraj*
Za wyróżniające się męstwo w służbie bojowej w okresie konspiracji i walkach Powstania Warszawskiego,odznaczona została, przez Dowódcę Armii Krajowej rozk#^12/BP. z dnia 2 « X . 1 9 W r . a
Orderem Wojennym “YIRIUTI MILITARI" Xl.V-ej.
Podstawa i Odtworzony wniosek “Radosława” z łuk*6;>
Zatw.przez Dcę A.K* 5#X*1965*
t t r .
12
13
14
H ^ £ S I I 2 2 „ r _ B R 0 § Z K g W § K Ą _ W Ł Ą p i § M W A _ -_ 1’SŁAWĄ "MIRA n
Informacje uzupełniające do biogramu,zamieszczonego w książce "Przeciw konfidentom i czołgom'*- autorzy :Robert Bielecki ,Juliusz Kulesza - rok wydania 1996.
- W roku 1942 po reorganizacji struktur organizacyjnych i nasileniu zagrożeii ze strony władz okupacyjnych powstał Wydział Bezpieczeństwa i Kontrwywiadu KG:
dotychczasowy "Wapiennik" przemianowano na Oddział 993/W - przy czym litera W zastępowała słowo "wykonawczy".Rola kobiet polegała na inwi
gilacji osoby skazanej przez sąd podziemny,wskazanie wykonawcy,prze
noszenie broni i dokumentacji.
Grupa bojowa wykonywała akcje likwidacyjne gestapowców i konfidentów, w których brała udział "Mira":
- Ernst DGrrfeld - należał do głównych postaci okupacyjnego aparatu ucisku jako nadzorca wszystkich podstawowych przedsiębiorstw komu
nalnych Warszawy,energetycznych,wodociągowo-kanalizacyjnych
- Wanda Mostowiczowa - sekretarka,działającego z niemieckiej inspiracji
"Biura ^ropagandy Antykomunistycznej" /likwidacja nastąpiła dopiero we wrześniu/
- Jan Kudryński - młody Ukrainiec
- Henryk Ksawery Franciszek Grabowski - arystokrata,agent G estapo,
werbownik,szantażysta,oszust - Leitgeber - konfident gestapo
- Pohotowska i Szylc - komitet ukraiński
- grupa konfidentów działających przy ul.Elektoralnej
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
