Andrzej AJNEN KIEL
NACZELNE Z A SA D Y KONSTYTUCJI RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
U ZA SA D N IEN IE
Wydaje mi się, że „Z asady naczelne” powinny charakteryzow ać się kilku cechami. Ponieważ pow stają one przed opracow aniem dalszych rozdziałów projektu, winny być, jeśli m ają się przydać w późniejszych pracach, dosyć ogólne. Stąd nie pow tórzyłem bardziej szczegółowych „ Z a ło ż e ń ” , które przedstawiłem w ekspertyzie z kw ietnia b r., zatytułow anej „P roblem atyka nowej konstytucji” , a które uw ażam nadal za aktualne. U w ażam dalej, iż
„Zasady naczelne", muszą być tak skonstruow ane i napisane, by zawierały najważniejsze, bardzo zarazem ogólnie sform ułow ane postanow ienia doty
czące podstaw struktury państw a, a więc organizacji w ładz, a zwłaszcza określenia charakteru państw a. Jednocześnie winny się tu znaleźć p o sta n o wienia o charakterze bardziej deklaracji zasad, niźli no rm praw nych sensu stricto. Należy pam iętać przy tym, że nowoczesne konstytucje zaw ierają k a talog zasad nie tylko z zakresu praw ochrony człow ieka, w tym praw polity
cznych i postanowień chroniących p rzed różnego rodzaju form am i dyskrym i
nacji, ale też postanow ienia socjalne. Nie w yobrażam sobie, by dziś u nas takich stwierdzeń m ogło zabraknąć.
Podobny ch arak ter ma zamieszczona ogólna zasada dotycząca p ro b le m a tyki gospodarczej i ochrony własności. T ak ja k uw ażałem za konieczne za
mieszczenie postanow ienia dotyczącego ochrony pracy, nb. w zorow anego na art. 8 Konstytucji kw ietniow ej, w prow adziłem postanow ienie mówiące o ochronie wytwórczości, w tym rolnej. U w ażam , że w takim państwie ja k nasze, w którym chłopi to nie tylko wytwórcy, ale i niezwykle ważna, skaza
na przez kom unizm na likwidację, a przez to systematycznie dyskrym inow a
na grupa społeczna, stwierdzenie takie musi zostać w prow adzone. Jeżeli, w związku z tym, m iałbym jakieś wątpliwości odnośnie do tego p u n k tu (art. 6, p. 2), to jedynie takie, iż form uła o ch ro n n a została sform ułow ana zbyt sła
bo. Poprzedni punkt (art. 6, p. 1), co też, jakkolw iek z innego p u n k tu wi
dzenia, może wzbudzać pew ne wątpliwości, został sform ułow any tak, iż d o tyczy nie tylko obywateli polskich. Łączy się to z postanow ieniam i art. 10
216 A ndrzej A J N E N K I E L
stanowiącego ogólną, m otyw ow aną względami ideologicznymi, dyspozycję, w skazującą na nasze pragnienia integracyjne.
I ostatnia uwaga. G dy w art. 1 używałem pojęcia „ N a ró d ” w takim zna
czeniu, jakie n ad aw ała m u K onstytucja m arcow a, to jest politycznej wspól
noty obywateli, w art. 8 mówię wyraźnie, zainspirowany propozycjami S.
K rukow skiego, o polskim dziedzictwie, utraconym zwłaszcza po roku 1944.
A RTY K U Ł 1
Rzeczpospolita Polska jest suw erennym , dem okratycznym państwem praw nym , wspólnym d o b rem jego obywateli - N arodu.
ARTYKUŁ 2
1. W ładza zwierzchnia w Rzeczypospolitej Polskiej należy do Narodu, który spraw uje ją za pośrednictw em odpow iednich organów.
2. O byw atele m ogą bezpośrednio uczestniczyć w sprawowaniu władzy poprzez udział w referendum .
A RTY K U Ł 3
O rganam i N aro d u są dwuizbowy P arlam en t, P rezydent Rzeczypospoli
tej, R ząd z P rem ierem na czele, niezawisłe sądy.
A RTY K U Ł 4
Sam orządy, w ram ach obow iązującego praw a, uczestniczą w wykonywa
niu zadań państwowych. Stanow ią one również form ę udziału obywateli w spraw ow aniu władzy.
A RTY K U Ł 5
Praw a i swobody obyw atelskie, zgodne z obowiązującym i Rzeczpospolitą Polską dobrow olnie przyjętym i n o rm am i m iędzynarodow ym i, w tym Pakta
mi Praw C złow ieka, określają zasady udziału obywateli w życiu zbiorowym oraz stanowią zabezpieczenie ich upraw nień.
A RTY K U Ł 6
1. R zeczpospolita Polska g w arantuje jed n o stk o m i ich zrzeszeniom swo
bodę działalności gospodarczej oraz ochronę własności.
2. P opiera wytwórczość, w tym zwłaszcza rolną.
A RTY K U Ł 7
P raca, podstaw a rozw oju Rzeczypospolitej, jest p o d opieką państwa.
O bow iązane jest ono troszczyć się o warunki pracy i życia jednostki.
Naczelne zasady konstytucji 217
A RTY K U Ł 8
Rzeczpospolita troszczy się o rozwój kultury. D b a o d o b ra kultury i za
bytki, znajdujące się na jej terytorium . D ąży do zachow ania dziedzictwa polskiej przeszłości, będącego świadectwem d o ro b k u kultury, również poza granicami państwa.
A RTY K U Ł 9
O chrona środowiska n aturalnego jest obow iązkiem organów państw o
wych i wszystkich obywateli.
A RTY K U Ł 10
Rzeczpospolita Polska, nawiązując do polskich tradycji wolnościowych, dorobku kultury n aro d o w ej, ducha „Solidarności” , wartości chrześcijań
skich, doświadczeń walki z totalitaryzm em , w spółdziała w tw orzeniu d e m o kratycznej wspólnoty ludów europejskich.
