Katarzyna Cygan
Glosa do wyroku Sądu Najwyższego z
dnia 2 czerwca 2010 r., sygn. akt CZP
37
Studia Prawnoustrojowe nr 24, 297-302
2014
Glosy
Glosa do wyroku Sądu Najwyższego z dnia 2 czerw
ca 2010 r., sygn. akt III CZP 37/10.
B ie g p r z e d a w n ie n ia r o s z c z e ń o z w r o t n ie n a le ż n ie p o b r a n y c h
o p ła t z a k a r tę p o ja z d u n a p o d s ta w ie r o z p o r z ą d z e n ia M in istra In fra
str u k tu r y z d n ia 28 lip c a 2003 r. w s p r a w ie w y s o k o ś c i o p ła t za k a r tę
p o ja zd u (Dz.U . n r 137, p o z. 1310) r o z p o c z y n a s ię o d d n ia s p e łn ie n ia
ś w ia d c z e n ia
. P o w y ż sz a te z a s ta n o w iła o d p o w ied ź n a p y ta n ie p r a w n e p o s ta w io n e p rz e z S ą d O k rę g o w y ro z p o z n a ją c y a p e la c ję od w y ro k u z a s ą d z a ją c e g o od p o zw an eg o S ta r o s tw a P o w ia to w e g o k w o tę d o c h o d z o n ą p o z w e m z t y t u ł u z w r o tu n ie n a le ż n eg o ś w ia d c z e n ia , w z w ią z k u z o rz e c z e n ie m T r y b u n a łu K o n s ty tu c y jn e g o u z n a ją c e g o n ie k o n s ty tu c y jn o ś ć o p ła ty w w y so k o ści 5 0 0 zł.P y ta n ie p r a w n e p o w o d o w a n e by ło w ą tp liw o ś c ia m i z w ią z a n y m i ze s t a n e m f a k ty c z n y m , w k tó r y m p o w ó d d o c h o d z ą c y z w r o tu p o b r a n y c h o p ła t w k w o ta c h po 500 zł z a w y d a n ie k a r t p o ja z d ó w z o s ta ł n im i o b c ią ż o n y m o cą § 1 p k t 1 r o z p o rz ą d z e n ia M in is tr a I n f r a s t r u k t u r y z d n ia 28 lip c a 2 0 0 3 r. w s p r a w ie w y so k o śc i o p ła t z a k a r t ę p o ja z d u (D z.U . n r 137, poz. 1310) w s p ra w ie w y so k o ści o p ła t z a k a r t ę p o ja z d u . W y ro k ie m T r y b u n a łu K o n s ty tu c y jn e g o z 17 s ty c z n ia 2 0 0 6 r. (sy g n . U 6/04, O T K -A 2 0 0 6 , n r 1, poz. 3) s tw ie rd z o n o , że § 1 u s t. 1 r o z p o r z ą d z e n ia M in is tr a I n f r a s t r u k t u r y j e s t n ie zg o d n y z a r t. 77 u s t. 4 p k t 2 i u s t. 5 u s ta w y z d n ia 20 c z e rw c a 1997 r. - P ra w o o r u c h u d ro g o w y m (D z.U . z 2 0 0 5 r. n r 109, poz. 908 ze zm .) i z a r t. 92 u s t. 1 i a r t. 2 1 7 K o n s ty tu c ji RP. Z k o le i w p o s ta n o w ie n iu z 10 g r u d n ia 2 0 0 7 r. T ry b u n a ł S p ra w ie d liw o ś c i U E ( s p r a w a C -1 3 4 /0 7 ) d o p a trz y ł się w tej sa m e j r e g u la c ji n a r u s z e n ia p r a w a w sp ó ln o to w e g o . U z n a n o b o w iem , że o p ła ta p o b ie r a n a z a w y d a n ie k a r t y p o ja z d u d la a u t sp ro w a d z o n y c h do P o ls k i m ia ła cech y u k ry te g o p o d a tk u , k tó re g o w p ro w a d z e n ie n a r u s z a ło sw o b o d ę p r z e p ły w u to w aró w . W z w ią z k u z p o w y ż sz y m w y ro k ie m M in is te r T r a n s p o r tu i B u d o w n ic tw a w y d a ł w d n iu 2 8 m a r c a 2 0 0 6 r. n o w e ro z p o rz ą d z e n ie (D z.U . n r 59, poz. 4 2 1 ), w k tó r y m u s t a l i ł w y so k o ść o p ła ty z a k a r t ę p o ja z d u n a k w o tę 75 zł.
J a k o że pow ó d p ro w a d z ił d z ia ła ln o ś ć g o sp o d a rc z ą , w r a m a c h k tó re j u is z cz a ł o p ła ty z a k a r t y p o ja z d u w w y so k o śc i po 500 zł od p o ja z d u , d o m a g a ją c się w o p is y w a n y m p o s tę p o w a n iu ró ż n ic y m ię d z y u is z c z o n y m i o p ła ta m i a o k r e ślo n y m i ro z p o rz ą d z e n ie m z d n ia 28 m a r c a 2 0 0 6 r., p o d n ie s io n y z o s ta ł z a r z u t
298
Glosyp r z e d a w n ie n ia ro s z c z e n ia o k re ś lo n y n a 3 la ta . S ą d O k rę g o w y w p y ta n iu do S ą d u N a jw y ż sz e g o p o w z ią ł w ą tp liw o śc i, czy w w y m ie n io n e j s y tu a c ji b ie g p r z e d a w n ie n ia r o s z c z e ń ro z p o c z y n a się od d n ia s p e łn ie n ia ś w ia d c z e n ia , czy te ż od d n ia w e jś c ia w życie w y ro k u T r y b u n a łu K o n s ty tu c y jn e g o z d n ia 17 s ty c z n ia 2 0 0 6 r. (sy g n . U 6/04), czy od d n ia w e jś c ia w życie ro z p o rz ą d z e n ia M in is tr a T r a n s p o r tu i B u d o w n ic tw a z d n ia 28 m a r c a 2 0 0 6 r. w s p ra w ie w y so k o ści o p ła t z a w y d a n ie k a r t y p o ja z d u .
O d p o w ie d ź S ą d u N a jw y ż sz e g o , c y to w a n a n a w s tę p ie , u z a s a d n io n a z o s ta ł a m .in . a r g u m e n ta c ją , w k tó re j u z n a n o , że n a k ła d a n ie o p ła ty z a k a r t ę p o ja z d u by ło od p o c z ą tk u s p rz e c z n e z p r a w e m u n ijn y m , co o z n a c z a , że k u p u ją c y n ie b y ł z o b o w ią z a n y do u is z c z e n ia te j o p łaty . W s k a z a n o , że z a s a d a p ie r w s z e ń s tw a p r a w a u n ijn e g o z o b o w ią z u je o r g a n a d m in is tr a c y jn y i s ą d k ra jo w y do s to s o w a n ia te g o p r a w a i do o d s tą p ie n ia od s to s o w a n ia s p rz e c z n y c h z n im p rz e p is ó w k ra jo w y c h n ie z a le ż n ie od w y ro k u k ra jo w e g o s ą d u k o n s ty tu c y jn e go, k tó r y o d ra c z a u t r a t ę m ocy o b o w ią z u ją c ej ty c h p rz e p isó w , u z n a n y c h za n ie k o n s ty tu c y jn e . O k r e ś la ją c c h w ilę p o c z ą tk o w ą b ie g u p r z e d a w n ie n ia r o s z c z e n ia z t y t u ł u b e z p o d s ta w n e g o w z b o g a c e n ia , a w szczeg ó ln o ści z t y t u ł u d o ch o d zo n eg o ro s z c z e n ia o z w ro t n ie n a le ż n e g o ś w ia d c z e n ia , z d a n ie m S ą d u N a jw y ż sz e g o n a le ż a ło m ie ć n a u w a d z e a r t. 120 § 1 z d a n ie m 2 k .c., ja k o że r e g u la c ja t a m a z a s to s o w a n ie do tzw . z o b o w ią z a ń b e z te rm in o w y c h , w k tó ry c h z a k r e s w c h o d z ą s to s u n k i, k tó r y c h p r z e d m io te m j e s t z w ro t n ie n a le ż n e g o ś w ia d c z e n ia . Z b r z m ie n ia p o w o ła n e g o p r z e p is u z d a n ie m S ą d u N a jw y ż sz e g o je d n o z n a c z n ie w y n ik a , że p r z e d a w n ie n ie m oże ro z p o c z ą ć b ie g , m im o że r o s z
c z e n ie n ie j e s t je s z c z e w y m a g a ln e , b o w ie m d e c y d u je m o ż liw o ść p o d ję c ia p rz e z w ie rz y c ie la c z y n n o śc i w a r u n k u ją c e j w y m a g a ln o ś ć ro s z c z e n ia w n a j w c z e ś n ie js z y m te r m in ie . D n ie m s p e łn ie n ia ś w ia d c z e n ia w e d łu g S ą d u N a j w y ż sz eg o j e s t d z ie ń w n ie s ie n ia o p ła ty z a w y d a n ie k a r t y p o ja z d u .
Ze s ta n o w is k ie m S ą d u N a jw y ż sz e g o w y ra ż o n y m w c y to w a n e j n a w s tę p ie te z ie o ra z a r g u m e n ta c ji p o w o ła n e j w p o w y ż sz y m a k a p ic ie tr u d n o się zgodzić. R o z w a ż a n ia n a d u z a s a d n ie n ie m te g o p o g lą d u n a le ż y je d n a k p o p rz e d z ić u w a g ą , że p rz y c z y n b e z p o d s ta w n e g o w z b o g a c e n ia n a le ż y p o s z u k iw a ć w sfe rz e ju ry d y c z n e j, k tó r e z o s ta ły s to s u n k o w o śc iśle s p re c y z o w a n e w g r u p ie p r z y p a d k ó w n ie n a le ż n e g o św ia d c z e n ia . W ed le n o rm y a r t. 4 1 0 k.c. b r a k p o d s ta w y p ra w n e j do ś w ia d c z e n ia o z n a c z a b r a k lu b o d p a d n ię c ie „celu p r a w n e g o ”, tj. c a u s a ś w ia d c z e n ia , a p o z o s ta łe p r z y p a d k i n a k a z u ją k a ż d o ra z o w o b a d a ć , czy p o d s ta w a p r a w n a w z b o g a c e n ia się z n a jd u je sw oje u s p r a w ie d liw ie n ie w u s t a w ie lu b w u m o w ie s tr o n . P r z y in s ty tu c ji b e z p o d s ta w n e g o w z b o g a c e n ia w y m a g a ln o ś ć ow ego ro s z c z e n ia r o z u m ia n a j e s t ja k o p e w n e g o r o d z a ju s t a n p o te n cjalny, w k tó r y m u a k ty w n ić się m o że w ie rz y te ln o ś ć , a d o d a tk o w o łą c z y się z m o m e n te m u z y s k a n ia k o rz y śc i m a ją tk o w e j n ie u p ra w n io n e g o . D la te g o n ie w y d a je się w ła śc iw e , b y p rz y te r m in ie ż ą d a n ia z w ro tu n ie n a le ż n e g o ś w ia d
c z e n ia to ś w ia d c z e n ie s p e łn io n e p rz e z d o m a g a ją c e g o się je g o z w ro tu z a c z y n a ło b ie g t e r m i n u p r z e d a w n ie n ia , j a k to p r z y ją ł S ą d N ajw yższy.
P a t r z ą c p rz e z p r y z m a t tr e ś c i a r t. 4 5 5 k .c., re g u lu ją c e g o k w e s tie te r m in u s p e łn ie n ia ś w ia d c z e n ia , p rz y ś w ia d c z e n iu b e z te rm in o w y m n ie z b ę d n e j e s t p rz e c ie ż w e z w a n ie do s p e łn ie n ia ś w ia d c z e n ia w n a jw c z e ś n ie js z y m m o ż liw y m te r m in ie (re a ln y m , b e z z b ę d n e j zw łoki). O b jęcie n a t o m i a s t h ip o te z ą n o rm y a r t. 120 § 1 z d a n ie d ru g ie k.c. (w k tó r y m S ą d N a jw y ż s z y a r g u m e n to w a ł sw o ją g lo s o w a n ą te z ę ) ro s z c z e ń w y n ik a ją c y c h z z o b o w ią z a ń b e z te rm in o w y c h k o n s e k w e n tn ie p ro w a d z i do p rz y ję c ia , że c z y n n o ś c ią u p ra w n io n e g o , od p o d ję c ia, k tó re j z a le ż y w y m a g a ln o ś ć ro s z c z e ń w y n ik a ją c y c h z z o b o w ią z a ń b e z te r m in o w y c h , j e s t p rz e w id z ia n e w a r t. 4 5 5 in fin e k.c. ow e w e z w a n ie d łu ż n ik a p rz e z w ie rz y c ie la do w y k o n a n ia z o b o w ią z a n ia , a b ie g p r z e d a w n ie n ia ty c h ro s z c z e ń ro z p o c z y n a się w d n iu , w k tó r y m św ia d c z e n ie p o w in n o b y ć s p e łn io n e , g d y b y w ie rz y c ie l w e z w a ł d łu ż n ik a do w y k o n a n ia z o b o w ią z a n ia w n a j w c z e śn ie j m o ż liw y m te rm in ie . W o k o lic z n o śc ia c h o b ję ty c h p rz e d m io to w y m p ro b le m e m n ie ch o d z i o w e z w a n ie do s p e łn ie n ia ś w ia d c z e n ia w p o s ta c i u is z c z e n ia o p ła ty z a k a r t ę p o ja z d u , g d y ż ś w ia d c z e n ie to było i j e s t u z a le ż n io n e od o k o liczn o ści ch ęci w ła ś c i c ie la p o ja z d u do w p ro w a d z e n ia a u t a do „ o b ro tu ” n a te r y to r iu m RP. In n y m i słowy, g d y b y to s p e łn ie n ie ś w ia d c z e n ia w ła ś c ic ie la p o ja z d u p o c z ą tk o w a ło b ie g t e r m i n u p r z e d a w n ie n ia o z w ro t te j o p ła ty ja k o n ie n a le ż n e j, m u s ia ło b y b yć p o p rz e d z o n e je g o w e z w a n ie m do u is z c z e n ia ta k ie j o p łaty . T a k a s y tu a c ja w s p r a w a c h o b ję ty c h p rz e d m io to w y m p ro b le m e m n ie z ach o d zi. To n a s k u te k s a m o d z ie ln y c h c z y n n o śc i p o s ia d a c z y p o ja z d ó w d o ch o d ziło do o p ła c a n ia k a r t p o ja z d u w e d łu g s ta w e k o k re ś lo n y c h ro z p o rz ą d z e n ie m .
K o le jn y a r g u m e n t p rz e c iw k o te z o w a n e m u o rz e c z e n iu w y m a g a o d w o ła n ia się do s ta n o w is k a p ro f. S a fja n a , k tó r y u z n a je , że s tw ie r d z e n ie n ie k o n s ty tu - cy jn o ści n ie m o że b yć w y ja ś n ia n e w k a te g o r ia c h w y ro k u d e k la ra ty w n e g o , gdyż w z a s a d z ie tw o rz y n o w y s t a n p r a w n y od c h w ili w e jśc ia w y ro k u w życie. Do m o m e n tu w y d a n ia w y ro k u n ie k o n s ty tu c y jn o ś ć m o że b y ć je d y n ie t r a k t o w a n a ja k o p r z e s ła n k a m a te r ia ln o p r a w n a o rz e c z e n ia s ą d u k o n s ty tu c y jn e g o 1. P ro f e s o r w y ja ś n ił rzeczow o, że je ś li p r z e p is t r a k to w a n y b y ł ja k o o b o w ią z u ją cy, do s tw ie r d z e n ia je g o n ie k o n s ty tu c y jn o ś c i n ie z b ę d n e j e s t ro z s trz y g n ię c ie m e ry to ry c z n e , g dyż ty lk o ta k i e u s u w a w s z e lk ie w ą tp liw o ś c i n a p rz y sz ło ść . Z a p o w y ż sz y m z d a n ie m P r e z e s a T r y b u n a łu p rz e m a w ia f a k t, że u tr a c ić m oc m o że p rz e p is , k tó r y w c z e śn ie j o b o w ią z y w a ł. Z a te m u t r a t a m ocy o b o w ią z u ją cej p r z e p is u n ie m o g ła n a s tą p ić w c z e śn ie j, tj. p r z e d w e jśc ie m w y ro k u w życie, bo s ta ło b y to w sp rz e c z n o ś c i z d y sp o z y c ją a r t. 190 u s t. 3 K o n s ty tu c ji. P o w y ż sz e m o ż n a je d y n ie u z u p e łn ić u w a g ą p o r z ą d k u ją c ą , że w y d a n ie w y ro k u
1 M. Safjan, Skutki prawne orzeczeń Trybunału Konstytucyjnego, referat wygłoszony 6 stycz nia 2003 r. w Komitecie Nauk Prawnych PAN, [online] <www.trybunal.gov.pl/Wiadom/Prezes/ 002.htm>.
300
Glosy0 n ie k o n s ty tu c y jn o ś c i u c h y la d o m n ie m a n ie k o n s ty tu c y jn o ś c i a k t u n o r m a ty w n eg o . W z a s a d z ie od w y d a n ia o rz e c z e n ia T r y b u n a łu K o n s ty tu c y jn e g o w idom o d o p ie ro n a p e w n o , że o k re ś lo n a r e g u la c ja p r a w n a j e s t w a d liw a .
P rz y jm u ją c , że w chw ili u isz c z a n ia o p ła ty za k a r tę p o ja z d u w kw ocie 500 zł i s t n i a ł a r e g u la c ja p r a w n a o b o w ią z u ją c a , g d y ż d o p ie ro w s k u te k o rz e c z e n ia T r y b u n a łu u tr a c i ł a m oc, to n ie m o że być m o w y o k o n k lu z ji, że ju ż w c h w ili u is z c z a n ia o p ła ty p o s ia d a c z p o ja z d u s p e łn ia ł św ia d c z e n ie n ie n a le ż n e i od te g o d n ia b ie g n ie t e r m in d o c h o d z e n ia ro s z c z e n ia z a r t. 4 1 0 k.c. N ie w ła ś c i w y m j e s t z a te m lic z e n ie p o c z ą tk u b ie g u t e r m i n u p r z e d a w n ie n ia od c h w ili u is z c z e n ia o p łaty , k tó r a z o s ta ła w y k o n a n a w o p a r c iu o co p r a w d a o s ta te c z n ie n ie k o n s ty tu ty w n e p rz e p isy , a le k tó r a w m o m e n c ie u is z c z a n ia o p ie r a ła się n a p r z e p is a c h k o r z y s ta ją c y c h z d o m n ie m a n ia k o n s ty tu c y jn o ś c i.
U z a s a d n ie n ie g lo so w a n e g o o rz e c z e n ia n a s u w a w n io se k , że o b y w a te le o b c ią ż e n i s ą o b o w ią z k ie m s a m o d z ie ln e g o b a d a n ia , czy n o rm y p r a w a n ie s ą o b a rc z o n e b łę d a m i g o d z ą c y m i w in n e p r z e p is y w y ższej ra n g i. To j e d n a k p o d w a ż a ło b y p ra w o do w ia r y w ra c jo n a ln o ś ć u s ta w o d a w c y o ra z w ła d z y w y k o n a w c z e j. N ie m o ż n a tr a c ić z p o la w id z e n ia f a k tu , że w ła śc ic ie le p o jazd ó w sa m o c h o d o w y c h po r a z p ie rw s z y r e je s tr u ją c y p o ja z d y n a te r y to r iu m R z e c z y p o sp o lite j P o ls k ie j z o b o w ią z a n i b y li do u is z c z e n ia o p ła ty p o z o s ta ją c e j w ra ż ą c e j d y sp ro p o rc ji do u z a s a d n io n e j w y so k o śc ią kosztów . T y m s a m y m w z a s a d z ie p rz y m u s z a n o ic h n ie ja k o do św ia d c z e ń , k tó r e o p ła t n ie sta n o w iły , a b y ły w rz e c z y w isto śc i p o d a tk ie m , n a ło ż o n y m je d n a k b e z p r a w n ie , b o w ie m m a t e r i a t a z a s tr z e ż o n a j e s t d la u sta w y . W p r z y p a d k u p ro w a d z e n ia d z ia ła ln o ści g o sp o d a rc z e j w ty m z a k r e s ie z p e w n o ś c ią c z a s b y ł w io d ą c y m c z y n n ik ie m n ie p o z w a la ją c y m n a s k a r ż e n ie d ecy zji o u s t a l e n i u w y so k o ści o p łaty .
Zgodzić się n a le ż y częściow o ze s ta n o w is k ie m S ą d u N a jw y ż sz e g o , że p o c z ą te k b ie g u p r z e d a w n ie n ia ro s z c z e ń d o c h o d z o n y c h p rz e z s tr o n ę p o w o d o w ą n a le ż y o k re ś lić sto s o w n ie do a r t. 120 § 1 z d a n ia d ru g ie g o , g d y ż s ta n o w is k o to p o z o s ta je w zg o d zie z d w o m a sz e ro k o a k c e p to w a n y m i w p iś m ie n n ic tw ie 1 o rz e c z n ictw ie z a ło ż e n ia m i: o z a s to s o w a n iu w y m ien io n eg o p rz e p is u do tzw. z o b o w ią z a ń b e z te rm in o w y c h , tj. ta k ic h , w k tó ry c h te r m in s p e łn ie n ia św ia d c z e n ia n ie j e s t o zn acz o n y a n i n ie w y n ik a z w łaściw o ści z o b o w ią z a n ia ( a rt. 455 in fin e k .c.), o ra z o w c h o d z e n iu w z a k r e s z o b o w ią z a ń b e z te rm in o w y c h s to s u n ków , k tó r y c h p r z e d m io te m j e s t z w ro t n ie n a le ż n e g o ś w ia d c z e n ia 2. N ie m n ie j je d n a k d o k o n a ć n a le ż y o d m ie n n e j w y k ła d n i pojęć z a w a r ty c h w p o w o ła n e j
n o rm ie .
Z b r z m ie n ia a r t. 120 § 1 k.c. n ie d w u z n a c z n ie w y n ik a , że p r z e p is z a w a r ty w z d a n iu d ru g im p rz e w id u je w y ją te k od w y ra ż o n e j w z d a n iu p ie rw s z y m r e g u ły łąc z ą ce j ro zp o c zęcie b ie g u p r z e d a w n ie n ia z n a d e jś c ie m d n ia w y m a g a l
2 Uchwała SN z dnia 6 marca 1991 r., sygn. III CZP 2/91, OSNC 1991, nr 7, poz. 93 i wyrok z dnia 22 marca 2001 r., sygn. V CKN 769/00, niepubl
n o śc i ro s z c z e n ia . B ie g t e r m i n u p r z e d a w n ie n ia ro sz c z e ń , k tó ry c h w y m a g a l n o ść z a le ż y od p o d ję c ia o k re ślo n e j c z y n n o śc i p rz e z u p ra w n io n e g o , ro z p o c z y n a się n ie od d n ia , w k tó r y m ro s z c z e n ie s ta ło się w y m a g a ln e , lecz od d n ia , w k tó r y m ro s z c z e n ie s ta ło b y się w y m a g a ln e , g d y b y u p ra w n io n y p o d ją ł c z y n n o ść w n a jw c z e ś n ie j m o ż liw y m te r m in ie . C e le m te j re g u la c ji j e s t u w o ln ie n ie d łu ż n ik a od p o z o s ta w a n ia w n ie p e w n o ś c i p rz e z n ie o g ra n ic z o n y c z a s co do sw ej s y tu a c ji p ra w n e j. W obec b o w ie m te g o , że d o k o n a n ie c z y n n o śc i w a r u n k u ją c e j w y m a g a ln o ś ć ro s z c z e n ia z a le ż y ty lk o od w o li w ie rz y c ie la , m o że o n p o d ją ć tę c z y n n o ść n a w e t po u p ły w ie b a rd z o d łu g ie g o o k r e s u od p o w s ta n ia zobo
w ią z a n ia .
Z w ażyw szy, że p rz e d u is z c z e n ie m o p ła ty z a k a r t ę p o ja z d u je g o w ła śc ic ie l n ie b y ł t r a k to w a n y ja k o zo b o w iązan y , do k tó re g o k ie ro w a n o w e z w a n ie do z a p ła ty z te g o ty tu łu , a je g o św ia d c z e n ie od p o c z ą tk u u z n a w a n e j e s t m o cą w y ro k u T r y b u n a łu K o n s ty tu c y jn e g o z a u is z c z a n e n ie n a le ż n ie , to z w r o tu tej o p ła ty m o że ż ą d a ć ja k o u p ra w n io n y . Z te g o te ż w z g lę d u a t r y b u t z o b o w ią z a n e go d o ty czy w ła śc iw e g o p o d m io tu p o b ie ra ją c e g o o p ła ty w n ie n a le ż n e j w y so k o ści. Z a k w e s tio n o w a n e ro z p o rz ą d z e n ie , z g o d n ie z w o lą w y r a ż o n ą p rz e z T ry b u n a ł K o n sty tu c y jn y , w sp o só b fo r m a ln y p o z o s ta w ia ją c w o b ie g u p ra w n y m , p o w o d o w ało k o rz y ść u z y s k a n ą p rz e z g m in y , p o w ia ty b e z p o d s ta w y p ra w n e j, gdyż c z y n n o ść p o b o ru o p ła ty z a k a r t ę n a s tę p o w a ła w p ro s t w o p a rc iu o p r z e p is ro z p o rz ą d z e n ia n ie z g o d n e g o z u s t a w ą i n o r m a m i K o n s ty tu c ji. In n y m i słowy, z o b o w ią z a n y m w s to s u n k u w y n ik a ją c y m z h ip o te z y n o r m d o ty c z ą c y ch ś w ia d c z e n ia n ie n a le ż n e g o czy b e z p o d s ta w n e g o w z b o g a c e n ia j e s t w n in ie js z e j s p ra w ie s ta ro s tw o , do k tó re g o s k ie ro w a n e j e s t w e z w a n ie do z w r o tu św ia d c z e n ia n ie n a le ż n e g o . T y m s a m y m objęcie h ip o te z ą n o rm y a r t. 120 § 1 z d a n ie d ru g ie k.c. ro s z c z e ń w y n ik a ją c y c h z z o b o w ią z a ń b e z te rm in o w y c h p o w in n o k o n s e k w e n tn ie p ro w a d z ić do p rz y ję c ia , że c z y n n o śc ią u p ra w n io n e g o , od p o d ję c ia k tó re j z a le ż y w y m a g a ln o ś ć ro s z c z e ń w y n ik a ją c y c h z z o b o w ią z a ń b e z te r m in o w y c h , j e s t p r z e w id z ia n e w a r t. 4 5 5 in fin e k.c. w e z w a n ie s k ie ro w a n e p rz e z p o s ia d a c z a p o ja z d u , k tó r y u iś c ił o p ła tę z a k a r t ę w z a w y żo n ej w y so k o ści do z w r o tu o p ła ty od d łu ż n ik a , tj. o d p o w ie d n ie g o s ta r o s tw a . T ylko t a k i u k ła d s tr o n p o z w a la n a p rz y ję c ie , że z a c h o d z i s y tu a c ja , w k tó re j s p e łn ie n ie ś w ia d c z e n ia z o sta ło p o p rz e d z o n e w e z w a n ie m do z a p ła ty . Z a te m b ie g p r z e d a w n ie n ia ty c h ro s z c z e ń ro z p o c z y n a się w d n iu , w k tó r y m ś w ia d c z e n ie p o w in n o b yć s p e łn io n e , g d y b y w ie rz y c ie l - u p r a w n io n y do d o m a g a n ia się z w ro tu o p ła ty ja k o n ie n a le ż n ie p o b ra n e j - w e z w a ł d łu ż n ik a , tj. p o d m io t, k tó r y p o b ra ł o p ła tę w z a w y żo n ej w y so k o ści, do w y k o n a n ia z o b o w ią z a n ia w n a jw c z e ś n ie j m o ż li w y m te r m in ie .
Z w aży w sz y n a f a k t, że n a jw c z e ś n ie js z y m m o ż liw y m te r m in e m w e z w a n ia d łu ż n ik a p rz e z w ie rz y c ie la do w y k o n a n ia z o b o w ią z a n ia j e s t c h w ila p o w s ta n ia z o b o w ią z a n ia , d łu ż n ik z a ś z g o d n ie z a r t. 4 5 5 in fin e k.c. m a s p e łn ić św ia d c z e n ie n ie z w ło c z n ie po w e z w a n iu , d n ie m ro z p o c z ę cia b ie g u t e r m i n u p r z e d a w n ie
302
Glosyn i a p o w in ie n b yć d z ie ń o d le g ły od d a ty p o w s ta n ia z o b o w ią z a n ia o o k re s n ie z b ę d n y do s p e łn ie n ia ś w ia d c z e n ia p rz y z a ło ż e n iu , że d łu ż n ik d z ia ła łb y - u w z g lę d n ia ją c c a ło k s z ta łt o k o liczn o ści r z u tu ją c y c h n a w y k o n a n ie z o b o w ią z a n ia — b e z n ie u z a s a d n io n e j zw ło k i. W e z w a n ie d łu ż n ik a p rz e z w ie rz y c ie la do w y k o n a n ia z o b o w ią z a n ia b e z te rm in o w e g o n ie j e s t b o w ie m p r z e ja w e m m o ż li w ości ż ą d a n ia od d łu ż n ik a ś w ia d c z e n ia , lecz a k te m , k tó r y t a k ą m o żliw o ść d o p ie ro o tw ie ra , „ s ta w ia ją c to z o b o w ią z a n ie w s t a n w y m a g a ln o ś c i”3.
B io rą c p o d u w a g ę , że p o d s ta w a p r a w n a p rze d m io to w eg o p rz y s p o rz e n ia o d p a d ła z c h w ilą o p u b lik o w a n ia w d z ie n n ik u u s ta w w y ro k u T r y b u n a łu K o n s ty tu c y jn e g o z d n ia 17 sty c z n ia 20 0 6 r. (sygn. U 6/04), a n a s tą p iło to w d n iu 30 sty c z n ia 2006 r. (Dz.U. n r 15, poz. 119), to n a le ż a ło b y u z n a ć , że b ie g te r m in u p r z e d a w n ie n ia ro s z c z e ń z t y t u ł u b e z p o d s ta w n e g o w z b o g a c e n ia ro z p o c z ą ł się w d n iu o p u b lik o w a n ia , p o n ie w a ż w ó w czas s tw ie rd z o n o n ie k o n s ty tu c y jn o ś ć w s k a z a n y c h w ty m o rz e c z e n iu p rz ep isó w . W ty m z a k r e s ie r o z s tr z y g a w y łą c z n ie o b ie k ty w n ie u sta lo n y , n a jw c z e ś n ie j m o żliw y t e r m in w e z w a n ia d łu ż n ik a p rz e z w ie rz y c ie la do w y k o n a n ia z o b o w ią z a n ia .
K a ta r z y n a C yg a n
3 Wyroki SN z dnia 29 listopada 1999 r., sygn. III CKN 474/98, „Wokanda” 2000, nr 2, s. 1 oraz z dnia 17 maja 2000 r., sygn. I CKN 302/00, niepubl.
