• Nie Znaleziono Wyników

Badanie przebiegów funkcji parametrów kinematycznych w próbie wybiegu pojazdu samochodowego

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2022

Share "Badanie przebiegów funkcji parametrów kinematycznych w próbie wybiegu pojazdu samochodowego"

Copied!
27
0
0

Pełen tekst

(1)

ZESZYTY liAUKOWE P O L I T E C H N I K I Ś L Ą S K I E J

Seria: E N E R G E T Y K A z. 101

1987

Nr kol. 920

Adam C I E S I O Ł K I E W I C Z

Zakład S i l n i k ó w S p a l i n o w y c h ITC r

P o l i t e c h n i k i Śląsk i e j , G l i w i c e

B A D ANIE P R Z E B I E G Ó W F U N K C J I P A R A M E T R Ó W K I N E M A T Y C Z N Y C H W P R Ó B I E W Y B I E G U P O J A Z D U S A M O C H O D O W E G O *

S t r e s z c z e n i e . C e l e m o p r a c o w a n i a b y ł o o k r e ś l e n i e r ó w n a ń o p i s u j ą c y c h w y b i e g poj a z d u , b ę d ą c y s p o s o b e m w y z n a c z a n i a o p o r ó w r u c h u samochodu.

P r z e p r o w a d z o n o k o m p l e k s o w ą a n k l i z ę p r z e b i e g ó w f u n kcji p a r a m e t r ó w k i ­ n e m a t y c z n y c h p o j a z d u s a m o c h o d o w e g o w p r ó b i e w y b i e g u i o k r e ś l o n o w p ł y w w s p ó ł c z y n n i k ó w r ó w n a n i a na p r z e b i e g ty c h funkcji. O p r a c o w a n o z a ł o ż e ­ n i a d o m e t o d y k i p r z e p r o w a d z a n i a p r ó b w y o i e g u sam o c h o d u . P r z e d s t a w i o ­ no p r z y k ł a d o w e p r z e b i e g i p a r a m e t r ó w k i n e m a t y c z n y c h p o j a z d u w z a l e ż n o ­ ści o d p r ę d k o ś c i p o c z ą t k o w e j p r ó b y w y b i e g u i w s p ó ł c z y n n i k ó w r ó w n a n i a r u c h u .

1. W P R O W A D Z E N I E

Do w y z n a c z a n i a o p o r ó w r u c h u p o j a z d u s a m o c h o d o w e g o s t o s o w a n a jest m e t o d a wyb i e g u . P o l e g a ona na o k r e ś l e n i u p a r a m e t r ó w k i n e m a t y c z n y c h s a m o c h o d u po w y ł ą c z e n i u napędu. Z n a n e są p r ó b y w y b i e g u p r z e p r o w a d z o n e w z a k r e s i e n i s k i c h i d u ż y c h p r ę d k o ś c i po j a z d u . J e d n a k w k a ż d y m z ty c h s p o s o b ó w o k r e ś l a się c a ł k o w i t ą d o r g ę , jaką p r z e b y ł r o z p ę d z o n y p o j a z d w z a k r e s i e p r ę d k o ś c i p r z y ­ j ę t y c h w p r ó b i e (od p r ę d k o ś c i p o c z ą t k o w e j d o p r ę d k o ś c i końcowej) i czas, o d p o w i a d a j ą c y p r z e j e c h a n e m u o d c i n k o w i drogi. T a k i s p o s ó b p o m i a r u nie p o z w a ­ la na o k r e ś l e n i e m o d e l u p r ó b y i w ł a ś c i w y d o b ó r w s p ó ł c z y n n i k ó w r ó w n a n i a r u ­ chu poj a z d u .

C e l e m n i n i e j s z e g o o p r a c o w a n i a jest o k r e ś l e n i e r ó w n a ń o p i s u j ą c y c h ru c h p o j a z d u w c z a s i e p r ó b y w y b i e g u o r a z a n a l i t y c z n e b a d a n i e p r z e b i e g ó w funk c j i p a r a m e t r ó w k i n e m a t y c z n y c h s a m o c h o d u i o k r e ś l e n i e w p ł y w u w s p ó ł c z y n n i k ó w r ó w ­ n ań n a p r z e b i e g i t y c h funkcji.

K o m p l e k s o w a a n a l i z a i z b a d a n i e c h a r a k t e r u z m i a n f u n k c j i k i n e m a t y c z n y c h p o j a z d u w c z a s i e w y b i e g u p o z w o l i w y b r a ć n a j k o r z y s t n i e j s z ą m e t o d ę pom i a r o w ą . Z m o d y f i k o w a n ą p r ó b ę w y b i e g u w y n i k a j ą c ą z n i n i e j s z e g o o p r a c o w a n i a p r z e d s t a ­ w i o n o w p r a c y [6] . M e t o d a ta p o l e g a na c i ą głej r e j e s t r a c j i s z y b k o z m i e n n y c h

n

O p r a c o w a n i e w y k o n a n e w r a m a c h C E B P - 0 2.22 p t .: " B a d a n i a p r z e m y s ł o w y c h p r o c e s ó w t e r m o d y n a m i c z n y c h " .

(2)

p a r a m e t r ó w k i n e m a t y c z n y c h p o j a z d u (w całej p r ó b i e od c h w i l i z a ł ą c z e n i a ur z ą ­ d z e ń p o m i a r o w y c h d o z a t r z y m a n i a p o jazdu) z w y k o r z y s t a n i e m m i n i k o m p u t e r a . J e d n a k nie w y c z e r p u j e o n a w s z y s t k i c h w n i o s k ó w w y n i k a j ą c y c h z a n a l i z y p r z e ­ b i e g ó w f u n k c j i p a r a m e t r ó w k i n e m a t y c z n y c h pojazdu.

2. O K R E Ś L E N I E R O W N A N R U C K U P O J A Z D U W P R Ó B I E W Y B I E G U

2.1. O g ó l n e r ó w n a n i e r u c h u

R ó w n a n i e r u c h u p o j a z d u s a m o c h o d o w e g o w p r ó b i e w y b i e g u m a p o s t a ć

M + M ,

(1>

g d z i e :

F * - si ł a o p o r u drogi, Fp - si ł a o p o r u p o w i e t r z a ,

- m o m e n t s t r a t m e c h a n i c z n y c h w z e s p o ł a c h u k ł a d u n a p ę d o w e g o p o ł ą c z o ­ n y c h p o d c z a s p r ó b y w y b i e g u z k o ł a m i jezdnymi,

- s u m a m o m e n t ó w w e n t y l a c y j n y c h kół j e z d n y c h s a m o c h o d u i z w i ą z a n y c h z n i m i e l e m e n t ó w ,

r^ - p r o m i e ń d y n a m i c z n y kół, m - m a s a p o jazdu,

- w s p ó ł c z y n n i k m a s z r e d u k o w a n y c h p o j a z d u w p r ó b i e wybiefgu,

~ - o p ó ź n i e n i e w c z a s i e p r ó b y w y b i e g u .

P o s z c z e g ó l n e s k ł a d n i k i w r ó w n a n i u r u c h u o k r e ś l a j ą zależ n o ś c i :

- s i ł a o p o r u d r o g i

F^j = m g [ f t cos<P + sin<f] (2)

g d z i e :

f. - w s p ó ł c z y n n i k o p o r u toczenia, - kąt n a c h y l e n i a drogi.

W s p ó ł c z y n n i k o p o r u t o c z e n i a w g l i t e r a t u r y [i] , [2] , [3] , [4] i [5] n a j c z ę ­ ściej p o d a w a n y jest w p o s t a c i z a l e ż n o ś c i

f t = f°(1 + a v 2 ) (3a)

lub

f^. = f°(1 + bv + a v 2 ) (3b)

(3)

B a d anie p r z e b i e g ó w funkcji.

g d z i e :

- p o d s t a w o w y w s p ó ł c z y n n i k o p o r u t o c z e n i a a , b - stałe,

v - p r ę d k o ś ć p ojazdu.

- s i ł a o p o r u p o w i e t r z a

g d z i e :

c^ - b e z w y m i a r o w y w s p ó ł c z y n n i k k s z t a ł t u p ojazdu, A - p o w i e r z c h n i a c z o ł o w a p o j a z d u ,

p - g ę s t o ś ć p o w i e t r z a .

- s t r a t y m e c h a n i c z n e

M = const.

OC - w s p ó ł c z y n n i k s t r a t w e n t y l a c j i , CC- const.

Po u w z g l ę d n i e n i u w a r u n k ó w (2), (3), (4) i (5) z a l e ż n o ś ć (1) m o ż n a z a s t ą p i ć w i e l o m i a n e m

W z a k r e s i e e k s p l o a t a c y j n y c h p r ę d k o ś c i p o j a z d ó w s a m o c h o d o w y c h (v < 100 km/h) z p u n k t u w i d z e n i a z j a w i s k f i z y c z n y c h , r z e c z y w i s t e w a r u n k i n a j l e p i e j o d z w i e r ­ c i e d l a r ó w n a n i e (7). J e d n a k w s p ó ł c z y n n i k w y r a z u l i n i o w e g o , w y s t ę p u j ą c e g o w t y m r ó w n a n i u , m a n i e w i e l k ą w a r t o ś ć b e z w z g l ę d n ą i j e g o w p ł y w w z a k r e s i e u ż y ­ t e c z n y c h p r ę d k o ś c i p o j a z d u je s t m ały. P o m i n i ę c i e t e g o w y r a z u n i e w p ł y w a w s p o s ó b z a s a d n i c z y na c h a r a k t e r p r o c e s ó w f i z y c z n y c h z a c h o d z ą c y c h p o d c z a s r u ­ c h u p o j a z d u . W z w i ą z k u z t y m d o d a l s z y c h r o z w a ż a ń p r z y j ę t o z a l e ż n o ś ć [6]

ja k o r ó w n a n i e o g ó l n e r u c h u s a m o c h o d u w p r ó b i e w y b i e g u .

W s p ó ł c z y n n i k i r ó w n a n i a o g ó l n e g o r u c h u p o j a z d u p o d c z a s p r ó b y w y b i e g u w y ­ n o s z ą (dla p ł a s k i e j d r o g i - = 0) :

m

- s t r a t y w e n t y l a c j i

M. .2

v' (5) w

g d z i e :

( 6 )

lub

(7)

(4)

- w s p ó ł c z y n n i k w y r a z u n i e z a l e ż n e g o od p r ę d k o ś c i p o j a z d u

Ao (8)

- w s p ó ł c z y n n i k wyr.azu z a l e ż n e g o od k w a d r a t u p r ę d k o ś c i p o j a z d u

A- = Tc A ^ + a . f.° mg] — L-

2 L x 2 r d t yJ

(9)

P r z y j ę t e stałe Aq i A 2 z a l e ż ą o d w i e l u r ó ż n y c h w a r u n k ó w r u c h u p o j a z ­ du i nie są r ó w n o z n a c z n e z u s t a l e n i e m b e z w y m i a r o w y c h w s p ó ł c z y n n i k ó w o p o r ó w ruchu. S t a ł a Aq u j m u j e w p ł y w t a k i c h c z y n n i k ó w , jak s k ł a d o w a p o d s t a w o w e g o o p o r u t o c z e n i a i m o m e n t s trat w z e s p o ł a c h u k ł a d u n a p ę d o w e g o b a d a n e g o p o j a z ­ du, n a t o m i a s t s t ała A 2 u j m u j e z a r ó w n o s k ł a d o w ą o p o r ó w t o c z e n i a z a l e ż n ą od k w a d r a t u p r ę d k o ś c i , w s p ó ł c z y n n i k o p o r u p o w i e t r z a , jak r ó w n i e ż w s p ó ł c z y n ­ nik m o m e n t u w e n t y l a c y j n e g o .

2.2. O k r e ś l e n i e r ó w n a ń r u c h u w f u n k c j i p r ę d k o ś c i l i niowej p o j a z d u

D o o k r e ś l e n i a p r z e b i e g u d r o g i p o j a z d u s a m o c h o d o w e g o w p r ó b i e w y b i e g u w y k o r z y s t u j e się z a l e ż n o ś ć (6) i w a r u n e k

Znak m i n u s w y n i k a z o p ó ź n i e n i a r u c h u p o jazdu.

Z k o l e i p r z e b i e g c z a s u w p r ó b i e w y b i e g u w y z n a c z a się z w a r u n k u

U s t a l a j ą c g r a n i c e . c a ł k o w a n i a od v = V Q v = 0 o t r z y m u j e się w a r ­ tość c a ł k o w i t e j d r o g i w p r ó b i e w y b i e g u po j a z d u , n a t o m i a s t u z y s k a n i e p r z e ­ b i e g u d r o g i lub c z a s u w f u n k c j i p r ę d k o ś c i w y m a g a o k r e ś l e n i a stałej c a ł k o w a ­ nia na p o d s t a w i e w a r u n k u b r z e g o w e g o . D l a p r ę d k o ś c i p o c z ą t k o w e j p r ó b y w y b i e ­ gu v = v o jest

S = 0 t = 0

P o s c a ł k o w a n i u i u w z g l ę d n i e n i u war.unku b r z e g o w e g o , o t r z y m u j e się p r z e b i e g d r ogi p o d c z a s w y b i e g u s a m o c h o d u w po s t a c i :

(5)

B a d a n i e p r z e b i e g ó w funkcji. 127

1

2~Al

l n h + t l . l n h + J ł v2

o I A o

(

1 2

)

l u b

2 A. In

Aq - A 2v

(13)

p r z y c z y m s t a ł a B = Aq + A 2v q o k r e ś l a o p ó ź n i e n i e p o c z ą t k o w e p o j a z d u w p r ó b i e wyb i e g u .

P r z e b i e g c z a s u m a p o s t a ć

(14)

k s -s k a la drogi. k v - skala prędkości

kj -skala czasu. k Q - skala przyspieszenia (opóźnienia)

Rys. 1. P r z e b i e g drogi, c z a s u i o p ó ź n i e n i a p o j a z d u s a m o c h o d o w e g o w p r ó b i e w y b i e g u d l a stałej p r ę d k o ś c i p o c z ą t k o w e j v q

F ig. 1. Time, r o ute and c a r d e c e l e r a t i o n in r o l l i n g t e s t for c o n s t a n t i n i t i a l v e l o c i t y v

(6)

W a r t o ś ć c a ł k o w i t e j d r o g i w y b i e g u i o d p o w i a d a j ą c e g o c z a s u o z n a c z o n o p rzez S i t o k r e ś l o n o z r ó w n a ń (>2) i (14) d l a v = 0

w w .

P r z e b i e g i drogi, c z a s u i o p ó ź n i e n i a p o j a z d u s a m o c h o d o w e g o w p r ó b i e w y ­ b i e g u dla stałej p r ę d k o ś c i p o c z ą t k o w e j v q p o k a z a n o na rys. 1.

2.3. O k r e ś l e n i e r ó w n a ń r u c h u w f u n k c j i c z a s u

W l i t e r a t u r z e [i] m o ż n a s p o t k a ć w y n i k i p r ó b y w y b i e g u i p r z e b i e g i p a r a m e ­ tr ó w k i n e m a t y c z n y c h p o j a z d u s a m o c h o d o w e g o ja k o f u n k c j e czasu. R ó w n a n i a p r ó ­ by w y b i e g u z a l e ż n e od c z a s u n a j p r o ś c i e j jest w y z n a c z y ć p o p r z e z w y k o r z y s t a ­ nie z a l e ż n o ś c i t = f ( v ) , a n a s t ę p n i e o b l i c z e n i e d r o g i i o p ó ź n i e n i a z w a ­ runków:

t^ - czas t r w a n i a całej p r ó b y w y b i e g u w g (16).

W y e l i m i n o w a n i e c z a s u t^ p r o w a d z i d o b e z p o ś r e d n i e j z a l e ż n o ś c i p r ę d k o ś c i od c z a s u

W y n i k i e m s c a ł k o w a n i a z a l e ż n o ś c i (18) w z g l ę d e m c z a s u o r a z u w z g l ę d n i e n i a w a ­ r u n k u S = 0 d l a t = 0 jest p r z e b i e g d r o g i

Sw 2 A.

2

(15)

t (16)

(17a) , (17B)

P r z e k s z t a ł c e n i e r ó w n a n i a (14) d a j e z a l e ż n o ś ć

(18)

g d z i e :

v (1 8a)

1

(19)

(7)

B a d a n i e p r z e b i e g ó w funkcji.

lub w p o s t a c i b e z p o ś r e d n i e j z a l e ż n o ś c i od c z a s u

S = — ln 2

cos <t^Ao A 2‘) + ^ s i n(t j A o A 2 ; (19a)

Z r ó ż n i c z k o w a n i e z a l e ż n o ś c i (18) da j e p r z e b i e g o p ó ź n i e n i a p o j a z d u w c z a s i e p r ó b y w ybiegu:

a = -A

c° s 2 [<t - tw )

f r r 2]

( 2 0 )

lub

*»łt*'bT7

=

A o4 L = c o n s t ' ^ V o ' V V o 1

(2 0 a )

Aq = const

- const

S = S ( t )

a= a (ł)

t

Rys. 2. S c h e m a t y p r z e b i e g ó w p a r a m e t r ó w k i n e m a t y c z n y c h p r ó b y w y b i e g u w z a ­ l e ż n o ś c i od c z a s u

Fig. 2. S c h e m e of k i n e m a t i c p a r a m e t e r s c o u r s e s of rolling test a c c o r d i n g to time

(8)

S c h e m a t y p r z e b i e g ó w p a r a m e t r ó w k i n e m a t y c z n y c h p o j a z d u s a m o c h o d o w e g o w p r ó b i e w y b i e g u w z a l e ż n o ś c i o d c z a s u p r z e d s t a w i o n o na rys. 2, na k t ó r y m p o ­ d a n o r ó w n i e ż w a r t o ś c i t y c h p a r a m e t r ó w w c h a r a k t e r y s t y c z n y c h p u n k t a c h .

3. B A D A N I E P R Z E B I E G Ó W F U N K C J I P A R A M E T R Ó W K I N E M A T Y C Z N Y C H P R Ó B Y W Y B I E G U

A n a l i z a r ó w n a ń p r ó b y w y b i e g u z a l e ż n y c h o d p r ę d k o ś c i p o j a z d u p o l e g a na w y ­ z n a c z e n i u p r z e b i e g u i o k r e ś l e n i u g r a d i e n t u z m i a n f u n k c j i d r o g i i czasu.

W s z c z e g ó l n o ś c i c e l e m t y c h a n a l i z i b a d a ń jest:

- a n a l i t y c z n e o k r e ś l e n i e w p ł y w u w s p ó ł c z y n n i k ó w r ó w n a n i a na p r z e b i e g d r o g i p o j a z d u s a m o c h o d o w e g o w p r ó b i e w y b i e g u ,

- w y z n a c z e n i e p o c h o d n y c h p o s z c z e g ó l n y c h f u nkcji, o k r e ś l e n i e ich p r z e b i e g ó w or a z o b l i c z e n i e w a r t o ś c i t y c h p o c h o d n y c h w p u n k t a c h s k r a j n y c h (początek i k o n i e c p r ó b y w y b i e g u ) ,

- z n a l e z i e n i e p u n k t ó w c h a r a k t e r y s t y c z n y c h f u n k c j i w p r z y p a d k u , g d y i s t n i e ­ je,

- o k r e ś l e n i e z a k r e s u z m i a n p r ę d k o ś c i p u n k t u p r z e g i ę c i a w z a l e ż n o ś c i od w s p ó ł c z y n n i k ó w o g ó l n e g o r ó w n a n i a r u c h u p o j a z d u w p r ó b i e w y b i e g u ,

- z b a d a n i e w p ł y w u p r ę d k o ś c i p o c z ą t k o w e j na p a r a m e t r y k i n e m a t y c z n e p r ó b y w y ­ b i e g u ,

- o k r e ś l e n i e w p ł y w u w s p ó ł c z y n n i k ó w r ó w n a n i a o g ó l n e g o p r ó b y w y b i e g u na p r z e ­ b i e g drogi, c z a s u i o p ó ź n i e n i a .

W e f e k c i e a n a l i z y i b a d a n i a f u n k c j i p r z e b i e g ó w p a r a m e t r ó w k i n e m a t y c z n y c h p o j a z d u p r ó b y w y b i e g u p o z w a l a j ą z jednej s t r o n y na o p r a c o w a n i e m e t o d y k i p o ­ m i a r ó w , a z d r u g i e j s t r o n y na o k r e ś l e n i e w p ł y w u c z y n n i k ó w k o n s t r u k c y j n y c h i s t a n u t e c h n i c z n e g o s a m o c h o d u or a z w a r u n k ó w e k s p l o a t a c y j n y c h na o p o r y ru-

3.1. B a d a n i e f u n k c j i d r o g i

A n a l i t y c z n e o k r e ś l e n i e w p ł y w u w s p ó ł c z y n n i k ó w o g ó l n e g o r ó w n a n i a r u c h u p o ­ j azdu na p r z e b i e g d r o g i p o l e g a na w y z n a c z e n i u o s o b n o f u n k c j i d r o g i t ylko d l a jednej stałej p r z y z e r o w a n i u się d r u g i e j . S y n t e z a o b y d w ó c h p r z e b i e g ó w p r z e d s t a w i a z a l e ż n o ś ć d r o g i o d p r ę d k o ś c i w p r ó b i e wyb i e g u .

D l a w s p ó ł c z y n n i k a A^ = 0 r ó w n a n i e o g ó l n e m a p o s t a ć

skąd z u w z g l ę d n i e n i e m w a r u n k u p o c z ą t k o w e g o S = 0 d l a v = v q o t r z y m u j e się z a l e ż n o ś ć

chu.

So 2 A

1 o

(

22

)

o r a z p r z e b i e g jak na rys. 3a.

(9)

B a d a n i e p r z e b i e g ó w funkcji.. 131

(10)

P o d o b n i e p r z y j m u j ą c w s p ó ł c z y n n i k Aq = 0 o t r z y m u j e się r ó w n a n i e

S2 2

TT [ln lvo ! ~ ln lv2'] (23)

i p r z e b i e g w g rys. 3b.

Z k o l e i f u n k c j a o b r a z u j ą c a z a l e ż n o ś ć d r o g i o d c h w i l o w e j p r ę d k o ś c i w p r ó ­ b ie w y b i e g u je s t o d p o w i e d n i m ( u w z g l ę d n i a j ą c y m s k o ń c z o n o ś ć z j a w i s k a f i z y c z ­ nego) z ł o ż e n i e m - s y n t e z ą p r z e b i e g ó w , u j m u j ą c y c h w p ł y w t y l k o j e d n e g o w s p ó ł ­ c z y n n i k a (rys. 3 c ) .

P r z e b i e g w y p a d k o w y o k r e ś l o n y jest z a l e ż n o ś c i ą (12).

C i e k a w y m s p o s t r z e ż e n i e m w y n i k a j ą c y m z b a d a n i a f u n k c j i s k ł a d o w y c h i f u n k ­ cji b ę d ą c e j s y n t e z ą s k ł a d o w y c h jest to, że o d w r o t n o ś ć p o c h o d n e j f u n k c j i w y ­ n i k owej jest s u m ą o d w r o t n o ś c i p o c h o d n y c h f u n k c j i s k ł a d o w y c h

i _ = i - + :l ,24)

s s ' s '

g d z i e p o c h o d n a f u n k c j i w y n i k o w e j

o ' _ dS _ v , , c , |

d V - 2 (25a)

o + 2 V

or a z p o c h o d n e f u n k c j i s k ł a d o w y c h

só = a ^ r = - (25b)

O

/ d S 9

2 ~ d v ^ - S (25b)

2 v

P r z y k ł a d o w e p r z e b i e g i o d w r o t n o ś c i p o c h o d n y c h f u n k c j i s k ł a d o w y c h i f u n k ­ cji w y n i k o w e j p r z e d s t a w i o n o n a rys. 4. N a r y s u n k u t y m z a z n a c z o n o r ó w n i e ż p r z e b i e g i p i e r w s z e j (S^* ) i d r u g i e j (Sn ) p o c h o d n e j f u n kcji d r o g i w z g l ę d e m p r ę d k o ś c i . P o c h o d n e d r o g i ze w z g l ę d u na p r ę d k o ś ć c h w i l o w ą nie z a l e ż ą o d p r ę d k o ś c i p o c z ą t k o w e j p r ó b y wyb i e g u .

Na p o d s t a w i e p o c h o d n y c h f u n k c j i s k ł a d o w y c h i f u n k c j i w y n i k o w e j o k r e ś l o n o w a r t o ś c i w s p ó ł c z y n n i k ó w k ą t o w y c h (tangensy) s t y c z n y c h d o t y c h f u n k c j i w p u n k t a c h s k r a j n y c h (początek i k o n i e c p r ó b y w y b i e g u ) . W y z n a c z e n i e r z e c z y w i ­ s t y c h w a r t o ś c i t y c h w s p ó ł c z y n n i k ó w (zgodnych z w y k r e s e m ) w y m a g a u w z g l ę d n i e ­ n i a skal o d p o w i e d n i c h p a r a m e t r ó w p r z y j ę t y c h na o s i a c h u k ł a d u w s p ó ł r z ę d n y c h . F u n k c j a w y n i k o w a w p u n k c i e v = 0 o s i ą g a e k s t r e m u m ( m a k s i m u m ) , n a t o m i a s t d l a v = v s t y c z n a p o s i a d a sil n i e z a l e ż n y od p r ę d k o ś c i p o c z ą t k o w e j w s p ó ł -

(11)

B a d a n i e p r z e b i e g ó w funkcji. 133

Rys. 4. P r z e b i e g p o c h o d n e j d r o g i or a z p r z e b i e g i o d w r o t n o ś c i p o c h o d n y c h f u n k ­ cji s k ł a d o w y c h i f u n k c j i w y n i k o w e j

Fig. 4. R o a d d e r i v a t i v e c o u r s e a n d c o u r s e of d e r i v a t i v e r e c i p r o c a l s of c o m ­ p o n e n t f u n c t i o n s and r e s u l t f u n c t i o n

c z y n n i k k ą t o w y , k t ó r e g o w a r t o ś ć o k r e ś l a p r z e b i e g i d r o g i p o w y j ś c i u z p u n k t u p o c z ą t k o w e g o p r ó b y w y b i e g u . D r u g a p o c h o d n a f u n k c j i d r o g i w z g l ą d e m p r ę d k o ś c i o k r e ś l a p u n k t p r z e g i ę c i a .

P o c h o d n a ta w y n o s i

-> ~ 2

d v “* A o + A 2 v

s k ą d p o s p e ł n i e n i u w a r u n k ó w

2 3

i i j i = 0 i (v ) ji 0 (27a) (27b)

d v d v p

(12)

o t r z y m u j e się p u n k t p r z e g i ę c i a , dla k t ó r e g o w a r t o ś ć p r ę d k o ś c i p o j a z d u w y ­ nosi

v p ' (28>

P u n k t p r z e g i ę c i a r o z g r a n i c z a w p ł y w w s p ó ł c z y n n i k ó w o g ó l n e g o r ó w n a n i a r u ­ chu p o j a z d u p o d c z a s p r ó b y wyb i e g u . W z a k r e s i e d u ż y c h p r ę d k o ś c i p o j a z d u

(prędkość p o c z ą t k o w a próby) d o m i n u j ą c e z n a c z e n i e m a w s p ó ł c z y n n i k w y r a z u za­

l e ż n e g o o d k w a d r a t u p r ę d k o ś c i (A2 ) - g ł ó w n y w p ł y w o p o r ó w p o w i e t r z a , a w z a k r e s i e m a ł y c h p r ę d k o ś c i (korfcowa f a z a próby) o c h a r a k t e r z e f u n k c j i d e c y ­ d u j ą c e s k ł a d o w a s t a ł a (Aq ) - g ł ó w n y w p ł y w o p o r ó w t o c z e n i a . P u n k t p r z e g i ę ­ cia jest n i e z a l e ż n y od p r ę d k o ś c i p o c z ą t k o w e j p r ó b y w y b i e g u , j e d n a k d l a d a ­ n e g o p o j a z d u i o k r e ś l o n y c h w a r u n k ó w e k s p l o a t a c j i w y s t ę p u j e t y l k o w p r z y p a d ­ ku s p e ł n i e n i a w a r u n k u v q > v p-

W a r t o ś c i d r o g i i c z a s u dla p u n k t u p r z e g i ę c i a wy n o s z ą :

Z p o w y ż s z e g o w y n i k a w n i o s e k , że a b y d o k ł a d n i e o k r e ś l i ć w s p ó ł c z y n n i k i o g ó l ­ n e g o r ó w n a n i a r u c h u p o j a z d u , a p r z e z to u c h w y c i ć w p ł y w p o s z c z e g ó l n y c h s k ł a ­ dowych, p r ę d k o ś ć p o c z ą t k o w a p r ó b y w y b i e g u p o w i n n a b y ć 1,5 d o 2 r a z y w i ę k s z a o d p r ę d k o ś c i p u n k t u p r z e g i ę c i a .

3.2. B a d a n i e f u n k c j i c z a s u

P o d o b n i e jak w p r z y p a d k u drogi, m o ż n a a n a l i t y c z n i e o k r e ś l i ć w p ł y w w s p ó ł ­ c z y n n i k ó w o g ó l n e g o r ó w n a n i a r u c h u na cz a s w y b i e g u . O s o b n o w y z n a c z a się p r z e b i e g i c z a s u d l a j e d n e g o i d r u g i e g o w s p ó ł c z y n n i k a , a s y n t e z a t y c h p r z e ­ b i e g ó w o k r e ś l a z a l e ż n o ś ć c z a s u od p r ę d k o ś c i c h w i l o w e j w p r ó b i e wyb i e g u . O d p o w i e d n i e z ł o ż e n i e t y c h p r z e b i e g ó w o k r e ś l o n e j e s t z a l e ż n o ś c i ą (14). W y ­ z n a c z e n i e p o c h o d n e j f u n k c j i c zasu w z g l ę d e m p r ę d k o ś c i o k r e ś l a z a c h o w a n i e sic k r z y w e j w o t o c z e n i a c h p u n k t ó w s k r a j n y c h . N i e z b ę d n e je s t to d o o p r a c o w a n i a d o k ł a d n o ś c i p o m i a r u c z a s u w ł a ś n i e w tych p u n k t a c h , co m a i s t o t n e z n a c z e n i e d o ^ k r e ś l e n i a p e w n o ś c i m e t o d y wy b i e g u .

W s p ó ł c z y n n i k k ą t o w y stycznej d o f u n k c j i c z a s u w p u n k c i e v = v q za l e ż y w d u ż y m s t o p n i u o d p r ę d k o ś c i p o c z ą t k o w e j (im w i ę k s z a p r ę d k o ś ć , t y m w s p ó ł ­ c z y n n i k m n i e j s z y ) . N a t o m i a s t d u ż a p r ę d k o ś ć p o c z ą t k o w a p r ó b y w y b i e g u p o t r z e b ­ na je s t do d o k ł a d n e g o o k r e ś l e n i a w s p ó ł c z y n n i k ó w o g ó l n e g o r ó w n a n i a r u c h u p o - jazdu, a p r z e z to do w y z n a c z a n i a r z e c z y w i s t y c h je g o o p o r ó w w w a r u n k a c h eks-

(13)

B a d a n i e p r z e b i e g ó w funkcji.

p l o a t a c j i . J e d n a k ż e p o w o d u j e to s p ł a s z c z e n i e p r z e b i e g u c z a s u i p o w s t a n i e z n a c z n y c h b ł ę d ó w p o m i a r o w y c h .

W p u n k c i e v = 0 (koniec p r ó b y w y biegu) w s p ó ł c z y n n i k k ą t o w y s t ycznej d o f u n k c j i c z a s u jest s t a ł y i n i e z a l e ż y od p r ę d k o ś c i p o c z ą t k o w e j , z k t ó ­ rej p r z e p r o w a d z a n a jest p r ó b a w y b i e g u . J e d n a k w s p ó ł c z y n n i k ten jest z n a c z ­ ny, co p o w o d u j e s t r o m y p r z e b i e g f u n k c j i c z a s u i d u ż e b ł ę d y p o m i a r u d r o g i w z a l e ż n o ś c i o d czasu.

4. W P Ł Y W P R Ę D K O Ś C I P O C Z Ą T K O W E J I W S P Ó Ł C Z Y N N I K Ó W O G O L N E G O R Ó W N A N I A R U C H U P O J A Z D U N A P A R A M E T R Y K I N E M A T Y C Z N E W P R Ó B I E W Y B I E G U

B a d a n i e w p ł y w u p r ę d k o ś c i p o c z ą t k o w e j p r ó b y w y b i e g u n a p r z e b i e g i p a r a m e - t r ó w k i n e m a t y c z n y c h p r z e p r o w a d z o n o p r z y j m u j ą c w s p ó ł c z y n n i k i o g ó l n e g o r ó w n a ­ n i a w y z n a c z o n e w p r a c y [g] d l a s a m o c h o d u o s o b o w e g o F I A T 126p. W s p ó ł c z y n n i k i te wy n o s z ą :

A = 0,14 m / s 2 o

A 2 = 0 , 0 0 0 7 1/m

P r z e b i e g i z m i a n d r o g i w f u n k c j i p r ę d k o ś c i p o j a z d u d l a r ó ż n y c h p r ę d k o ś c i p o c z ą t k o w y c h p r ó b y w y b i e g u p r z e d s t a w i o n o na rys. 5, a p r z e b i e g c z a s u na rys. 6. Z a k r e s z m i a n p r ę d k o ś c i p o c z ą t k o w e j w y n o s i V Q e < 2 0 , 150 > km/h.

D o d a t k o w o p o d a n o p r z e b i e g i c a ł k o w i t e j drocfi w y b i e g u i o d p o w i a d a j ą c e g o tej d r o d z e c z a s u t (od p r ę d k o ś c i p o c z ą t k o w e j do z a t r z y m a n i a pojazdu) w f u n k c j i p r ę d k o ś c i poj a z d u . P r z e b i e g o p ó ź n i e n i a (rys. 6) nie z a l e ż y o d p r ę d ­ k o ś c i p o c z ą t k o w e j p r ó b y w y b i e g u i d l a s t a ł y c h w a r t o ś c i w s p ó ł c z y n n i k ó w Aq i A 2 S t a n o w i j e d n ą linię.

Z k o l e i p r z e b i e g z m i a n d r o g i p o j a z d u w f u n k c j i c z a s u p r ó b y w y b i e g u dla r ó ż n y c h p r ę d k o ś c i p o c z ą t k o w y c h p r z e d s t a w i o n o na rys. 7, na k t ó r y m z a z n a c z o ­ no r ó w n i e ż l i n i ę S = f(t ).

w7 w

W p ł y w w s p ó ł c z y n n i k ó w o g ó l n e g o r ó w n a n i a r u c h u p o j a z d u na p r z e b i e g i d r ogi w p r ó b i e w y b i e g u o b r a z u j e rys. Ba i bb. N a p o d s t a w i e d a n y c h l i t e r a t u r o w y c h o s z a c o w a n o w a r t o ś c i t y c h w s p ó ł c z y n n i k ó w d l a s a m o c h o d ó w o s o b o w y c h , c i ę ż a r o ­ w y c h i a u t o b u s ó w . W a r t o ś ć w s p ó ł c z y n n i k a w y r a z u s t a ł e g o z a l e ż y g ł ó w n i e od w s p ó ł c z y n n i k a o p o r u t o c z e n i a f°. D l a n a j c z ę ś c i e j s p o t y k a n y c h n a w i e r z c h n i d r ó g (asfalt, beton) w s p ó ł c z y n n i k ten m a w a r t o ś ć f° = 0,012 d o 0,015.

P r z y j m u j ą c w a r t o ś ć w s p ó ł c z y n n i k a mas z r e d u k o w a n y c h 6^ = 1,02 do 1,05 oraz p r z y s p i e s z e n i e z i e m s k i e i u w z g l ę d n i a j ą c , że s t r a t y m e c h a n i c z n e w u k ł a d z i e n a p ę d o w y m p o d c z a s p r ó b y w y b i e g u są n i e w i e l k i e (mniej niż 2-3% o p o r ó w t o c z e ­ nia) , u z y s k u j e się n a j b a r d z i e j p r a w d o p o d o b n y z a k r e s z m i a n w s p ó ł c z y n n i k a A = 0,12 d o 0,15.

o

Z k o l e i w a r t o ś ć w s p ó ł c z y n n i k a w y r a z u k w a d r a t o w e g o z a l e ż y w g ł ó w n e j m i e ­ rze od i l o c z y n u c ^ A i m a s y p ojazdu.

(14)

Rys.. 5. P r z e b i e g i d r o g i w f u n k c j i p r ę d k o ś c i p o j a z d u d l a r ó ż n y c h p r ę d k o ś c i p o c z ą t k o w y c h p r ó b y w y b i e g u

Fig. 5. R o u t e s in car v e l o c i t y f u n c t i o n for d i f f e r e n t i n i t i a l v e l o c i t i e s o f rolling test

W e d ł u g l i t e r a t u r y d l a p o s z c z e g ó l n y c h g r u p s a m o c h o d ó w w y n o s i ona:

s a m o c h o d y o s o b o w e

c . A = 0,5 r 0,3

x ' '

m = 700 t 1500 kg

(15)

B a d a n i e p r z e b i e g ó w funkcji.

Rys. 6. P r z e b i e g i c z a s u w f u n k c j i p r ę d k o ś c i p o j a z d u d l a r ó ż n y c h p r ę d k o ś c i p o c z ą t k o w y c h p r ó b y w y b i e g u

Fig. 6. T i m e c o u r s e s in car v e l o c i t y f u n c t i o n for d i f f e r e n t i n i t i a l v e l o ­ c i t i e s o f rolling te s t

s a m o c h o d y c i ę ż a r o w e

c . A = 4t7 x

m = 10 000 f 16 000 kg

a u t o b u s y

c . A = 3t6 x

m = 7 000 t 15 000 kg

B i o r ą c p o d u w a g ę n i e w i e l k i w z r o s t w s p ó ł c z y n n i k a A 2 ze w z g l ę d u na s t r a ­ ty w e n t y l a c j i i w p ł y w o p o r ó w t o c z e n i a , o t r z y m u j e się n a j b a r d z i e j p r a w d o p o ­ d o b n y z a k r e s z m i a n w s p ó ł c z y n n i k a A 2 = 0,0 0 0 2 - 0,0008.

(16)

Rys. 7. P r z e b i e g i d r o g i p o j a z d u w f u n k c j i c z a s u d l a r ó ż n y c h p r ę d k o ś c i p o ­ c z ą t k o w y c h p r ó b y w y b i e g u

Fig. 7. C a r r o u t e s in time f u n c t i o n for d i f f e r e n t i n i t i a l v e l o c i t i e s of rolling te s t

D o a n a l i z p r z y j ę t o p r z e d z i a ł y z m i a n

Aq 6 < 0,08; 0,2 0 >, A A Q = 0,02 5 ^

A 2 6 < 0 , 0 0 0 2 ; 0 , 0 0 1 0 > , A A 2 = 0 , 0 0 0 1 1

O b l i c z e n i a p r z e p r o w a d z o n o d l a p r ę d k o ś c i p o c z ą t k o w e j v q = 75 km/h, b ę d ą ­ cej p r ę d k o ś c i ą w i ę k s z ą o d p r ę d k o ś c i p u n k t u p r z e g i ę c i a f u n k c j i d r o g i w y n o -

(17)

B a d a n i e p r z e b i e g ó w funkcji.

§

Rys. 8. Wpływwspółczynnikówogólnegorównania ruchupojazdunaprzebiegidrogiw próbiewybiegu a)wpływwspółczynnikaAq, b)wpływwspółczynnikaA7 Fig. 8. Coefficientsofcarmotion generalequationinfluenceontheroutes inrolling test a)coefficientA influence,b)coefficientA,influence

(18)

szącei v = 5 1 k m / h d l a A = 0 . 1 4 — ^ i A~ = 0 . 0 0 0 7 — . R ó w n o c z e ś n i e

p o ' 2 2 ' m

s

p r ę d k o ś ć ta je s t p r ę d k o ś c i ą m o ż l i w ą d o u z y s k a n i a w w a r u n k a c h b a d a ń d r o g o ­ w y c h .

Rys. 9. W p ł y w w s p ó ł c z y n n i k a Aq n a p r z e b i e g i c z a s u i o p ó ź n i e n i a p o j a z d u w p r ó b i e w y b i e g u

Fig. 9. C o e f f i c i e n t A i n f l u e n c e on ti m e c o u r s e s and car d e c e l e r a t i o n in rolling test

W y k r e s y p r z e d s t a w i o n e na rys. 9 i rys. 10 o b r a z u j ą w p ł y w w s p ó ł c z y n n i k ó w o g ó l n e g o r ó w n a n i a r u c h u n a . p r z e b i e g i c z a s u i p r z e b i e g i o p ó ź n i e n i a p o j a z d u w p r ó b i e w y b i e g u . P r z e b i e g i c z asu d o t y c z ą p r ó b y w y b i e g u , d l a kt ó r e j p r ę d ­ k o ś ć p o c z ą t k o w a w y n o s i v q = 75 km/h, a p r z e b i e g i o p ó ź n i e ń s p o r z ą d z o n o dla p e ł n e g o z a k r e s u r o z p a t r y w a n y c h p r ę d k o ś c i p o j a z d u s a m o c h o d o w e g o v € <0, 150>

k m / h ( o p ó ź n i e n i a nie zależą, od p r ę d k o ś c i p o c z ą t k o w e j p r ó b y w y b i e g u ) . Ze w z g l ę d u na to, że o p ó ź n i e n i e w p r ó b i e w y b i e g u p r z e d s t a w i a w p r o s t opory ruchu

(19)

B a d a n i a p r z e b i e g ó w funkcji. 141

p o j a z d u , p r z e b i e g i ty c h o p ó ź n i e ń m o g ą s ł u ż y ć do o k r e ś l e n i a w p ł y w u r ó ż n y c h c z y n n i k ó w ( k o n s t r u k c y j n y c h , e k s p l o a t a c y j n y c h , t r y b o l o g i c z n y c h ) na r u c h s a ­ m o c h o d u .

120 v [km/h]'140

Rys. 10. W p ł y w w s p ó ł c z y n n i k a A 2 na p r z e b i e g i c z a s u i o p ó ź n i e n i a p o j a z d u w p r ó b i e w y b i e g u

Fig. 10. C o e f f i c i e n t A ? i n f l u e n c e o n time c o u r s e s and car d e c e l e r a t i o n in rolling test

t=f(v) , A2 = const a=f(v) , A2 = const

v0 = 75 km/h Ao = 0,1A m/s2

Z k o l e i na rys. 11 p r z e d s t a w i o n o w p ł y w w s p ó ł c z y n n i k ó w o g ó l n e g o r ó w n a n i a r u c h u p o j a z d u w p r ó b i e w y b i e g u na p r ę d k o ś ć p u n k t u p r z e g i ę c i a . W y k r e s t e n m a i s t o t n e z n a c z e n i e p r z y u s t a l a n i u p r ę d k o ś c i p o c z ą t k o w e j p r ó b y d l a w s t ę p ­ nie o s z a c o w a n y c h w s p ó ł c z y n n i k ó w r ó w n a n i a .

(20)

Rys. 11. W p ł y w w s p ó ł c z y n n i k ó w o g ó l n e g o r ó w n a n i a r u c h u na p r ę d k o ś ć p u n k t u p r z e g i ę c i a w p r ó b i e w y b i e g u

Fig. 11. C o e f f i c i e n t of c a r m o t i o n g e n e r a l e q u a t i o n i n f l u e n c e o n v e l o c i t y of p o i n t of i n f l e x i o n in rolling test

5. O K R E Ś L E N I E F U N K C J I P R Z E B I E G Ó W P A R A M E T R Ó W K I N E M A T Y C Z N Y C H P O J A Z D U S A M O C H O D O W E G O W P R Ó B I E W Y B I E G U D L A O P Ó Ź N I E N I A P O S T A C I

A = - ( A t A, V + A , v^)

O 1 2

D o t y c h c z a s o w e r o z w a ż a n i a p r z e p r o w a d z o n o p r z y j m u j ą c o g ó l n e r ó w n a n i e r u ­ chu p o j a z d u s a m o c h o d o w e g o w p r ó b i e w y b i e g u w e d ł u g z a l e ż n o ś c i (6). Z a l e ż n o ś ć ta w y n i k a z p r z y j ę c i a w z o r u o k r e ś l a j ą c e g o w s p ó ł c z y n n i k o p o r u t o c z e n i a ja k o sumę w y r a z u s t a ł e g o i w y r a z u z k w a d r a t e m p r ę d k o ś c i l i n i o w e j . S ł u s z n e jest to d l a o p o n d i a g o n a l n y c h . N a t o m i a s t p r z e b i e g f u n k c j i ft <v) d l a s t o s o w a n y c h o b e c n i e o p o n r a d i a l n y c h (promieniowych) n a l e ż y o p i s a ć w i e l o m i a n e m co n a j ­ m n iej d r u g i e g o stopnia. P r z y j ę c i e f t <v) z g o d n i e z (3b) i l i t e r a t u r ą ( [i] ,

[3] , [4] , [5] ) , d a j e p r z e b i e g o p ó ź n i e n i a w p r ó b i e w y b i e g u w e d ł u g z a l e ż n o ś c i (7), co p o k a z a n o na rys. 12. W s p ó ł c z y n n i k w y r a z u l i n i o w e g o m a n i e w i e l k ą w a r t o ś ć b e z w z g l ę d n ą i m o ż e b y ć d o d a t n i lub ujemny.

(21)

B a d a n i e p r z e b i e g ó w funkcji. 143

a)

b)

" O 20 40 60 80 100 120 140 Ckm] v

R y s . 12 L h J

a) p r z e b i e g w s p ó ł c z y n n i k a o p o r u t o c z e n i a f. w z a l e ż n o ś c i od p r ę d k o ś c i j a z d y s a m o c h o d u , b) p r z e b i e g o p ó ź n i e ń p o j a z d u w p r ó b i e w y b i e g u d l a r ó ż n y c h

p o s t a c i o g ó l n e g o r ó w n a n i a r u c h u Fig. 12

a) r o l l i n g r e s i s t a n c e f c o e f f i c i e n t c o u r s e a c c o r d i n g to car v e l o c i t y , b) c a r d e c e l e r a t i o n c o u r s e in rolling te s t for d i f f e r e n t forms of g e n e r a l

m o t i o n e q u a t i o n

(22)

W y r ó ż n i k t r ó j m i a n u k w a d r a t o w e g o z a w s z e jest ujemny. P r z y j m u j ą c

A = - A' = A 2 - 4 A A,

1 o 2

o r a z u w z g l ę d n i a j ą c w a r u n k i p o c z ą t k o w e

o t r z y m u j e się p r z e b i e g i d r o g i i c z a s u w f u n k c j i p r ę d k o ś c i c h w i l o w e j p o j a z d u w p r ó b i e w y b i e g u d l a z a ł o ż o n e g o o g ó l n e g o r ó w n a n i a ruchu.

P r z e b i e g d r ogi

S = 2A, ln A, v 2 + A. v + A I - lnlA- v 2 + A. v + A

I 2 o 1 O O I I 2 1 o

A 2VrA 7"

2 A 2v + A 2 AjV + A.

a r c t g — — - a r c t g (31)

P r z e b i e g c z a s u

2 A 0v + A. 2A_v + A.

a r c t g - ? ° 1 - a r c t g 2 1 (32)

A n a l i t y c z n e o k r e ś l e n i e w p ł y w u w s p ó ł c z y n n i k ó w r ó w n a n i a (7) na p a r a m e t r y k i n e m a t y c z n e p o j a z d u s a m o c h o d o w e g o w p r ó b i e w y b i e g u m o ż e być d o k o n a n e a n a ­ lo g i c z n i e do z a l e ż n o ś c i (6). W t y m p r z y p a d k u d o c h o d z i w y r a z l iniowy, k t ó r y w w y n i k u c a ł k o w a n i a d a j e l i n i o w y p r z e b i e g drogi.

S z c z e g ó ł o w a a n a l i z a z a l e ż n o ś c i (31) p r o w a d z i do w n i o s k ó w :

- c h a r a k t e r p r z e b i e g u f u n k c j i d r o g i p r z y p r z y j ę c i u r ó w n a n i a r u c h u z w y r a ­ zem l i n i o w y m i bez w y r a z u l i n i o w e g o je s t taki sam,

- f u n kcja d r o g i p o s i a d a p u n k t p r z e g i ę c i a , d l a k t ó r e g o w a r t o ś ó p r ę d k o ś c i jest n i e z a l e ż n a od w s p ó ł c z y n n i k a w y r a z u l i n i o w e g o i w y n o s i

co jest zgo d n e z z a l e ż n o ś c i ą (28).

P r z e b i e g i p a r a m e t r ó w k i n e m a t y c z n y c h p o j a z d u w f u n k c j i c z a s u d l a r ó w n a n i a r u c h u w g (7) są b a r d z o p o d o b n e d o z a l e ż n o ś c i w y z n a c z o n y c h na p o d s t a w i e r ó w ­ n a nia bez w y r a z u l i n i o w e g o i w y n o s z ą :

(23)

B a d a n i e p r z e b i e g ó w funkcji. 145

f u n k c j a p r ę d k o ś c i

v v

1 + o

(33)

f u n k c j a d r o g i

S ln cos (t —y~' (34)

f u n k c j a o p ó ź n i e n i a

a

c os (t

(35)

P r z e d s t a w i o n e z a l e ż n o ś c i s t a n o w i ą p e ł n y z e s t a w r ó w n a ń o p i s u j ą c y c h p r z e ­ b i e g i p a r a m e t r ó w k i n e m a t y c z n y c h p o j a z d u s a m o c h o d o w e g o w p r ó b i e w y b i e g u dla d w ó c h p o s t a c i o g ó l n e g o r ó w n a n i a ruchu.

6. Z A Ł O Ż E N I A DO M E T O D Y K I P R Z E P R O W A D Z A N I A P R Ó B W Y B I E G U P O J A Z D U S A M O C H O D O W E G O

6.1. K o n c e p c j a u r z ą d z e n i a p o m i a r o w e g o

O k r e ś l e n i e n a j b a r d z i e j p r a w d o p o d o b n y c h f u n k c j i o p i s u j ą c y c h r u c h p o j a z d u w p r ó b i e w y b i e g u i w i n n y c h w a r u n k a c h e k s p l o a t a c j i (rozpędzanie, p r z y s p i e ­ sz a n i e - z w i ę k s z a n i e p r ę d k o ś c i , o p ó ź n i a n i e - z m n i e j s z a n i e p r ę d k o ś c i itp.), w y m a g a w p i e r w d o b o r u p o s t a c i o g ó l n e g o r ó w n a n i a ruchu, a n a s t ę p n i e d o k ł a d ­ n e g o w y z n a c z e n i a w s p ó ł c z y n n i k ó w jego* w yrazów.

Należy p o d k r e ś l i ć , źe w li t e r a t u r z e b r a k jest r ó w n a ń o d w z o r o w u j ą c y c h z wystarczającą d o k ł a d n o ś c i ą p r z e b i e g funkcji ft (v) d l a o p o n r a d i a l n y c h , p r z e z c o n i e z n a n a jest w ł a ś c i w a p o s t a ć r ó w n a n i a r u c h u p o j a z d u dla r ó ż n y c h warunków e k s p l o a t a c j i . A n a l i z a funkcji p r z e d s t a w i a j ą c y c h p r z e b i e g i p a r a m e ­ trów k i n e m a t y c z n y c h s a m o c h o d u w p r ó b i e wybiegu p r o w a d z i d c w n i o s k u , że n a j ­ k o r z y s t n i e j s z ą f u n k c j ą j e s t z a l e ż n o ś ć a = f ( v ). F u n k c j e te m o ż n a z a p i s a ć w p o s t a c i w i e l o m i a n u d o w o l n e g o stopnia, a w y r ó w n a n i e w y n i k ó w p o m i a r o w y c h i d o b ó r n i e w i a d o m y c h w s p ó ł c z y n n i k ó w jest w ó w c z a s n a j p r o s t s z e . W tym p r z y p a d ­ ku u z y s k u j e sie p r o s t e r ó w n a n i a w y n i k a j ą c e z w y z n a c z a n i a p o c h o d n y c h c z ą s t ­ k o w y c h ze w z g l ę d u na n i e w i a d o m e w s p ó ł c z y n n i k i i p a r a m e t r y m i e r z o n e . W e f e k ­

(24)

cie z m n i e j s z a sie i l o ś ć o p e r a c j i z m i e n n o p r z e c i n k o w y c h i z w i ę k s z a d o k ł a d n o ś ć oraz czas p r z e t w a r z a n i a d a n y c h p o m i a r o w y c h . W y n i k ł a z te g o p o t r z e b a o p r a ­ c o w a n i a d o ś w i a d c z a l n e g o s p o s o b u w y z n a c z a n i a z a l e ż n o ś c i a - f ( v ) . Ze w z g l ę ­ d u na s p e c y f i k ę badań, k o r z y s t n y m s p o s o b e m j e s t p o m i a r p a r a m e t r u dS/dt, b ę d ą c e g o p r ę d k o ś c i ą .

B e z p o ś r e d n i e w y z n a c z a n i e w a r t o ś c i p r ę d k o ś c i o b a r c z o n e jest d u ż y m b ł ę d e m w y n i k a j ą c y m z d y s k r e t n e g o c h a r a k t e r u jej p o m i a r u ( z l iczanie i m p u l s ó w w j e d ­ n o s t c e c z a s u ) . Z a s t o s o w a n i e p r ą d n i c z k i t a c h o m e t r y c z n e j u m p ż l i w i , c o prawda, c i ą g ł y p o m i a r p r ę d k o ś c i , je d n a k n i e l i n i o w o ś ć tej p r ą d n i c z k i s p o w o d u j e wzrost błędów. P r z y p o m i a r z e e l e m e n t a r n y c h w i e l k o ś c i d S « A S i d t « A t można, ze w z g l ę d ó w t e c h n i c z n y c h , o s i ą g n ą ć b a r d z o d u ż ą d o k ł a d n o ś ć . W o p r a c o w a n y m w Z a k ł a d z i e S i l n i k ó w S p a l i n o w y c h P o l i t e c h n i k i Ś l ą s k i e j u r z ą d z e n i u b a d a w c z y m o s i ą g n i ę t o n a s t ę p u j ą c e d o k ł a d n o ś c i :

i S = 3 i * '

A t = 0,01 s

D l a p o r ó w n a n i a m o ż n a p o d a ć , . ż e s a m o c h ó d o s o b o w y F i a t 126p p r z y p r ę d k o ś c i p o c z ą t k o w e j v q = 75 k m / h p r z e b y w a p o d c z a s w y b i e g u d r o g ę ok. 800 m w c z a ­ sie ok. 100 s, Z k o l e i b r a k d o s t ę p n y c h w k r a j u c z u j n i k ó w d o p o m i a r u p r z y ­ s p i e s z e ń (opóźnień) w z a k r e s i e 0-2 ^ s p o w o d o w a ł , iż o p r a c o w a n e u r z ą d z e n i e

s

p o s i a d a u k ł a d do r ó ż n i c z k o w a n i a z a l e ż n o ś c i dS/dt. B e z p o ś r e d n i o n a w y j ś c i u o t r z y m u j e się z a l e ż n o ś ć

^ - § = f < | f ) , (36)

dt dt

co o d p o w i a d a s z u k a n e j f u n k c j i a = f ( v ) . 2

W a r t o ś c i j i ^ r e j e s t r o w a n e są na m a g n e t o f o n i e z o d p o w i e d n i m (n a s t a ­ w i a nym) p r z e d z i a ł e m c z a s u w z a k r e s i e t =• 0,01 f 0,99 s. Dla p o d a n y c h p a r a ­ m e t r ó w u z y s k u j e się d o k ł a d n o ś c i

A ( ^ S ) - 1 m A 7 7? ' W 5

dt s

A ( ~ ) = — L E

dt' 10 s

6.2. W p ł y w m a s y p o j a z d u na w y n i k i b a d a ń

W s p ó ł c z y n n i k i o g ó l n e g o r ó w n a n i a r u c h u p o j a z d u z ł o ż o n e są z k i l k u s k ł a d o ­ w ych. J e d n e s k ł a d o w e z a l e ż ą o d m a s y p o j a z d u , a inne nie zależą. W y n i k a z tego wn i o s e k , że p r z e p r o w a d z e n i e p r ó b w y b i e g u d l a r ó ż n y c h m a s p o j a z d u p o z w o -

(25)

B a d a n i e p r z e b i e g ó w funkcji. 147

li na r o z d z i e l e n i e t y c h s k ł a d n i k ó w i d o k ł a d n e o k r e ś l e n i e b e z w y m i a r o w y c h w s p ó ł c z y n n i k ó w o p o r ó w r u c h u i s a m y c h o p o rów. W ten s p o s ó b m o ż n a o s o b n o w y ­ z n a c z y ć w s p ó ł c z y n n i k p o d s t a w o w e g o o p o r u t o c z e n i a f t , s t r a t y m e c h a n i c z n e w u k ł a d z i e n a p ę d o w y m o r a z s t ałe f u n k c j i w s p ó ł c z y n n i k a tocze n i a . R o z ­ d z i e l e n i e w s p ó ł c z y n n i k a k s z t a ł t u i w s p ó ł c z y n n i k a w e n t y l a c j i nie jest m o ż l i ­ we. J e d n a k o b y d w a te w s p ó ł c z y n n i k i d o t y c z ą o p o r u p o w i e t r z a i m o g ą być u w a ­ żane w z ł o ż e n i u ja k o z a s t ę p c z y w s p ó ł c z y n n i k o p o r ó w p o w i e t r z a ( z r e d ukowany w s p ó ł c z y n n i k k s z t a ł t u ) .

6.3. W p ł y w p o c h y l e n i a d r o g i na w y n i k i badari

W a ż n y m z a ł o ż e n i e m p r z y p r z e p r o w a d z a n i u b a d a ń d r o g o w y c h jest z a p e w n i e n i e p o z i o m e g o o d c i n k a drogi. W r z e c z y w i s t y c h w a r u n k a c h d r o g o w y c h z a ł o ż e n i e to jest t r u d n e d o s p e ł n i e n i a . U w z g l ę d n i e n i e p o c h y l e n i a d r o g i p o l e g a na p r z e p r o ­ w a d z e n i u b a d a ń w o b y d w i e strony. J e d n a k k o m p l i k u j e się k w e s t i a u ś r e d n i e n i a t y c h w y n i k ó w . D o k ł a d n y m .sposobem w y e l i m i n o w a n i a w p ł y w u p o c h y l e n i a d r o g i na w y n i k i b a d a ń jest u ś r e d n i e n i e w y n i k ó w na p o d s t a w i e z a l e ż n o ś c i

— = + Tć- (37)

d § W 1 W2

d v d v ‘d v

g d z i e :

S - u ś r e d n i o n a w a r t o ś ć d r o g i na o d c i n k u p o m i a r o w y m , s - w a r t o ś ć d r o g i w j e d n ą stronę,

w i

S - w a r t o ś ć d r o g i w d r u g ą stronę.

w 2

Z a l e ż n o ś ć (37) w y n i k a ze w z o r u (24) . R o z w i ą z a n i e jej e l i m i n u j e w p ł y w p o ­ c h y l e n i a d r o g i n a w y n i k i b a d a ń or a z u m o ż l i w i a o k r e ś l e n i e o p o r u w z n i e s i e n i a , c o w w y n i k u p r o w a d z i d o o z n a c z e n i a k ą t a n a c h y l e n i a drogi.

6.4. O g ó l n e z a ł o ż e n i a p r ó b y w y b i e g u

P o o k r e ś l e n i u p o s t a c i r ó w n a n i a r u c h u p o j a z d u , d o c z e g o n i e z b ę d n e jest u r z ą d z e n i e p r z e d s t a w i o n e w p u n k c i e 6.1, d o w y z n a c z a n i a je g o w s p ó ł c z y n n i k ó w , w y s t a r c z y p r z e p r o w a d z i ć p r ó b y w y b i e g u z z a p i s e m c a ł k o w i t e j d r o g i o d c h w i l i z a ł ą c z e n i a u r z ą d z e n i a b a d a w c z e g o d o z a t r z y m a n i a p o j a z d u d l a r ó ż n y c h p r ę d k o ­ ści p o c z ą t k o w y c h i r ó ż n y c h mas, p r z y d o ś ć w y r a ź n e j r ó ż n i c y p o m i ę d z y tymi w i e l k o ś c i a m i z a d a n y m i . L i c z b a p r ó b z a l e ż n a jest od l i c z b y w s p ó ł c z y n n i k ó w i p a r a m e t r ó w o p o r ó w r u c h u (nie m n i e j s z a niż 4 do 6). K a ż d ą p r ó b ę p r z e p r o w a ­ d z a się w o b y d w i e s t r o n y o d c i n k a p o m i a r o w e g o , a u ś r e d n i e n i e d o k o n u j e się z g o d n i e z z a l e ż n o ś c i ą (37).

W y n i k i e m r o z w i ą z a n i a u k ł a d u r ó w n a ń n i e l i n i o w y c h

(38)

(26)

jest u z y s k a n i e w s p ó ł c z y n n i k ó w r ó w n a n i a ruchu, a p r z e z to o k r e ś l e n i e o p o r ó w r u c h u i z n a l e z i e n i e p a r a m e t r ó w c h a r a k t e r y z u j ą c y c h n a w i e r z c h n i ę dr o g i , kształt po j a z d u , s t r a t y m e c h a n i c z n e u k ł a d u p r z e n i e s i e n i a n a p ę d u or a z u c h w y c e n i e w p ł y w u p r ę d k o ś c i na w s p ó ł c z y n n i k tocze n i a .

7. P O D S U M O W A N I E

W o p r a c o w a n i u p r z e a n a l i z o w a n o r u c h s a m o c h o d u p o d c z a s p r ó b y w y b i e g u (po w y ł ą c z e n i u n a p ę d u ) . W p i e r w s z e j k o l e j n o ś c i o k r e ś l o n o o g ó l n e r ó w n a n i e r u c h u p o j a z d u s a m o c h o d o w e g o w p r ó b i e w y b i e g u . N a p o d s t a w i e p r z y j ę t e j p o s t a c i o g ó l ­ n e g o r ó w n a n i a , o k r e ś l o n o r ó w n a n i a r u c h u w f u n k c j i p r ę d k o ś c i l i n i o w e j p o j a z ­ du i c z a s u t r w a n i a próby. N a l e ż y p o d k r e ś l i ć , że l i t e r a t u r a [i] p o d a j e t ylko z a l e ż n o ś c i o k r e ś l a j ą c e c a ł k o w i t ą drogę, j a k ą p r z e b y ł r o z p ę d z o n y p o j a z d w z a k r e s i e p r ę d k o ś c i p r z y j ę t y c h w p r ó b i e (od p r ę d k o ś c i p o c z ą t k o w e j d o p r ę d k o ­ ści końcowej) i c a ł k o w i t y czas, o d p o w i a d a j ą c y p r z e j e c h a n e m u o d c i n k o w i drogi.

N i n i e j s z e o p r a c o w a n i e p o d a j e n a t o m i a s t c i ą g ł e f u n k c j e p r z e b i e g ó w p a r a m e t r ó w k i n e m a t y c z n y c h p o j a z d u s a m o c h o d o w e g o w p r ó b i e w y b i e g u . W a ż n e je s t to p r z y o k r e ś l a n i u o g ó l n e g o r ó w n a n i a r u c h u s a m o c h o d u i w y z n a c z a n i u j e g o w s p ó ł c z y n ­ ników.

A n a l i z a r ó w n a ń p r ó b y w y b i e g u m i a ł a na c e l u z b a d a n i e p r z e b i e g ó w i o k r e ­ ś l e n i e z m i a n f u n k c j i drogi, p r ę d k o ś c i , c z a s u i o p ó ź n i e n i a . Z n a l e z i o n o w p ł y w w s p ó ł c z y n n i k ó w r ó w n a n i a na p a r a m e t r y k i n e m a t y c z n e p o j a z d u , o z n a c z o n o p u n k t y c h a r a k t e r y s t y c z n e f u n k c j i o r a z z b a d a n o w p ł y w p r ę d k o ś c i p o c z ą t k o w e j na w y ­ b i e g s a m o c h o d u . U z y s k a n o i n t e r e s u j ą c e z a l e ż n o ś c i a n a l i t y c z n e w y n i k a j ą c e z b a d a n i a f u n k c j i o r a z o k r e ś l o n o z a c h o w a n i e się t y c h f u n k c j i w p u n k t a c h s k r a j ­ n y c h (pocz ą t e k p r ó b y w y b i e g u i faza z a t r z y m a n i a się p o j a z d u ) . P r z e d s t a w i o n o p r z y k ł a d o w e p r z e b i e g i p a r a m e t r ó w k i n e m a t y c z n y c h p o j a z d u s a m o c h o d o w e g o w za­

l e ż n o ś c i o d p r ę d k o ś c i p o c z ą t k o w e j p r ó b y i w s p ó ł c z y n n i k ó w o g ó l n e g o r ó w n a n i a ruchu.

W y n i k i r o z w a ż a ń p o s ł u ż y ł y do o p r a c o w a n i a z a ł o ż e ń m e t o d y k i p r z e p r o w a d z a n i a p r ó b w y b i e g u p o j a z d u s a m o c h o d o w e g o . R e a l i z a c j a t e c h n i c z n a n o w e g o s p o s o b u b a ­ d a ń i .r e j e s t r a c j i w y n i k ó w p o m i a r o w y c h p o z w o l i na o k r e ś l e n i e f u n k c j i r z e c z y ­ w i ś c i e o p i s u j ą c y c h r u c h p o j a z d u w r ó ż n y c h w a r u n k a c h e k s p l o a t a c j i ( r o z p ę d z a ­ nie, p r z y s p i e s z a n i e , o p ó ź n i a n i e ) .

L I T E R A T U R A

[1] L a n z e n d o e r f e r J . : B a d a n i a - p o j a z d ó w s a m o c h o d o w y c h . WKŁ, W a r s z a w a 1 977 . [2] D ę b i c k i M . : T e o r i a s a m o c h o d u - t e o r i a napędu, WNT, W a r s z a w a 1976.

[3] S t u d z i ń s k i K.: S a m o c h ó d - teoria, k o n s t r u k c j a i o b l i c z a n i e . WKŁ, W a r s z a ­ wa 1980.

[4] L a n z e n d o e r f e r J.; S z c z e p a n i a k C.: T e o r i a r u c h u s a m o c h o d u WKŁ, W a r s z a w a 1980.

(27)

B a d a n i e p r z e b i e g ó w funkcji. 149

[5] M i t s c h k e M.: D y n a m i k a sam o c h o d u . WKŁ, W a r s z a w a 1977.

[6] P r u g a r E., C i e s i o ł k i e w i c z A., J e s z k a P., Ź m u d k a Z., S ł a d k o w s k i S.:

O k r e ś l e n i e p a r a m e t r ó w k i n e m a t y c z n y c h i w y z n a c z a n i e o p o r ó w r u c h u p o j a z d u s a m o c h o d o w e g o m e t o d ą wyb i e g u . ZN E n e r g e t y k a nr 101, G l i w i c e 1987 (w d r u ­ ku) .

R e c e n z e n t : Doc. d r inż. W o j c i e c h S i ł k a

W p ł y n ę ł o do R e d a k c j i w c z e r w c u 1987 r.

HCCJLE^OBAHliE $ y'H K U & f KHHEMATH4E0KHX IIAPAM ETP03 HPH nPOEE óuB E T A A3TG:.iOEIUIH

P e 3 K) m e

yejibio HacTOHjąeii p a 3 p a Ó 0 T K H Óu j i o o n p e # e j i e H n e y p a B H e H u t t onncbiBaiomHX Bhióer a s To m o ó h j i h, K a x c n o c o ó a nojiy n e H H H c hj i conpoTHBJieHHfl MamHHbi. I I p o B e ^ e H k o m- n j i e K C H U H aHaJin3 b h a o b (£yHKiinft K H H e M a T H * i e c K H X n a p a M e T p o B a B T o m oÓh ji h b o B p e ~ m a npoóbi B a d e r a h o n p e ^ e j i e H O BJiHHHHe K o o ^ n u H e H T O B y p a B H e H H H H a b h a 3 Th x

$ yHKHHił. P a 3 p a Ó 0 T a H H o c h o b h M e To^h k h n p o B e ^ e H H H n p o ó Bbióera a B To m oÓh j i h npe,ncTaBjieHU n p H M e p H u e b h a h K H H e M a T H n e c K H x n a p a M e T p o B a B T o mo ó hjih b 3 a B H C H - M O C T H OT HanaJIbHOił C K O p O C T H n p O Ó Bblóera H K O S i ^ H I J H e H T O B y p a B H e H H f l .HBHJKeHHH.

S T U D Y O F T H E K I N E M A T I C P A R A M E T E R S F U N C T I O N IN T H E C A R R O L L I N G T E S T

S u m m a r y

Th e a i m of the p a p e r w a s to d e t e r m i n e the e q u a t i o n s d e s c r i b i n g the car s t a r t b e i n g the w a y to d e t e r m i n e the car r e s i s t a n c e to m o t i o n . C o m p l e x a n a ­ l y sis of c a r k i n e m a t i c p a r a m e t e r s f u n c t i o n in the s t a r t test was c a r r i e d o u t and the i n f l u e n c e o f e q u a t i o n c o e f f i c i e n t s o n t h e s e f u n c t i o n runs was d e t e r m i n e d . T h e a s s u m p t i o n s for the m e t h o d i c s of c a r r y i n g o u t the car start te s t w e r e e l a b o r a t e d . T h e e x e m p l a r y c o u r s e s of car k i n e m a t i c p a r a m e t e r s c o u r s e s w e r e p r e s e n t e d a c c o r d i n g to the i n i t i a l v e l o c i t y of s t a r t te s t and c o e f f i c i e n t s of m o t i o n equat i o n .

Cytaty

Powiązane dokumenty

48 Art. Kto zabiera cudzy pojazd mechaniczny w celu jego krótkotrwałego użycia, podlega karze pozbawienia wolności do lat 2 lub grzywny. Usiłowanie jest karalne. Jeżeli sprawca

pomiarów zostały ostatnio uzyskane przez autora na drodze badania rozkładów chwilowych wartości amplitud i spektralnej gęstości mocy szumów termoemisji jonowej potasu oraz

Kolejnym etapem badań będzie analiza wpływu zmian wybranych parametrów konstrukcyjnych i eksploatacyjnych na obraz drgań przenoszonych z płyty podłogowej pojazdu

Na rys. 5a przedstawiono przebieg zmian sygnału napięciowego, będącego funkcją ciśnienia akustycznego oraz zmiany prędkości jazdy, zarejestrowane po wymianie zuŜytego

20 Charakterystyka przyspieszeń w kierunku piono- wym markera nr 9 i 10 przy prędkości jazdy 13 km/h Analiza przebiegu wartości przyspieszeń w badanym zakresie prędkości

Dostępne na rynku urządzenia zbudowane są z układów dwucewkowych. W zależności od przenoszonej mocy i odległości między urządzeniem nadawczym, a odbiorczym można

Rozporządzenie ministra infrastruktury w sprawie homologacji typu pojazdów samochodowych i przyczep, określające sposób postępowania przy dopuszczaniu do ruchu nowych typów

Współczesna stacjonarna wyważarka do kół jezdnych najczęściej składa się z: obudowy, mechanizmu napędowego wału, uchwytu do mocowania koła, czujników do pomiaru