ZESZ YT Y N A UK OW E P O L I T EC HN IK I ŚLĄSKIEJ
Seria i G Ó R N I C T W O z. 182 Nr kol. 1097
________ 1990
SPIES Klaus
R h e i n is ch - W e s f a l i s c h e T e c h n i s c h e Hochs c hu le A a c h e n
M OŻ LI W O Ś C I T E C H N I C Z N E G O R O Z W O D U I MI ĘD Z Y N A R O D O W E SZANSE RYNKOWE P O L S KI E GO PRZ EM YS Ł U W Y T W A R Z A J Ą C E G O DLA POT RZ E B GÓRNICTWA*^
S t r e s z c z e n i e . W referacie przedsta wi on o problemy stojące przed polskim p rzemysłem w y t w ar za ją c y* dla potrzeb górnictwa w dobie kry
zysu. Do ko na n o porównania n ie mi eckiego i p o lskiego górnictwa węgla k amiennego oraz ich p rz e my a ł ó w zaopatrzeniowych. Ne przykładach po
kazano, w Jaki sposób znaleźć można z a ł o ż e n i a : nowych rozwiązań, polepszenia szans e ks p ortowych oraz pro du kt ó w un iwersalnego z a s to s o
wania. Prace badawcze p rowadzone w Instytucie B er gb aukunde II R WT H A a c h e n , mogą c e być interesujące dla polskiego przemysłu zaopatrze
n iowego , zos t ał y przedstawiona. P odano koncepcje całkowicie nowego t y p u , które p r z ez na cz o ne sę wy łą cz ni e na eksport i nie dla krajo
w eg o górnictwa węgla kamiennego. Pokazano, jsk nożna wykorzystać kn o w- ho w osiąg ni ęt e poprzez produkcję dla górnictwa przy rozwijaniu * pr o du kt ów o u n i w er s al ny m zastosowaniu.
1. S PRAWY ZASAD N IC ZE
Rozwój przemysłu w y t w a r z a j ą c e g o dla potrzeb górnictwa jest w e w szyst
kich krajach pr ze m ys ło wy c h świata ściśle powiązany z rozwojem górnictwa w tych krajach. Dotyczy to nie tylko m a s z y n , przyrządów i sy stemów tech
n icznych , które są r oz wijane 1 p ro dukowane w przedsiębiorstwach przemysłu z ao pa trzenia g ó r n i c z e g o , ale również wzg lę d ów p o l i t y c z n e j , gospodarczej i społecznej przedsiębiorczości. Możliw oś c i i szansa eksportowe łagodzą nieco te p o w i ą z a n i a , stawiają Jednak waru ne k zaangażowania 1 wsparcie krajowego górnictwa dla s k utecznego m ię dz y na ro do w eg o marketingu.
W okresie spadku produkcji górniczej zależność ta staje się zauważalna w postaci s zc zególnie n i e m i ł e j , ponieważ z apotrzebowania na maszyny i urzą
dzenia techniczne najczęściej zmniejsza się po nadproporcjonalnie do s p a d ku w y d o b y c i a , istniejące maszy n y i p rz yrządy w górnictwie są mocno eksplo
atowane , a nakłady inwestycyjne zmniejszają się. Pomocne są tu jedynie w z m o ż o n y eksport oraz zwięks z on e w y s ił ki 1 wpro w ad ze ni e urozmaiceń.
x 'zwłaszcza mas zy ny górnicze.
160 K. Spis#
Obi« te sprawy nie są jed na ki e os ią ga l na od zaraz, lecz wym ag aj ą kilku
letnich, przy rozwoju kom pl ek s ow y« często w ie l ol e t n i c h o k r e só w wst ęp n yc h i o dp ow iednich (ewolucyjnych, k o n s t r u k t y w n y c h ) n a kładów finansowych.
Dobre ws pa r ci e finansowo - doty cz y to w identycznym stopniu zaró wn o Polski, jak i Niemiec - prakt yc zn ie nie istniej a. Jest w i e l e pr zy k ła dó w na to, te brak środków finansowych może być z ró w noważony w pewnym s t op ni u poprzez k re atywność oraz na c echowana optym i zm em odważna pod ej ś ci e do problemów.
C złonkowie kiero w ni ct w p r z e d si ę bi or st w oraz sztaby kiero wn i cz e p r z e ds i ę
biorstw w y t w ar za ją c yc h dla potrzeb górnictwa muszą d ysponować nie tylko ogólnie wymaganymi w ła śc i wo śc ia m i m e n a d ż e r s k i m i , lecz ponadto również dużę fantazją i należną porcją optymizmu, w innym przypadku nie byliby oni w stanie doprowadzić masz yn i s y s t e m ó w t ec hn icznych pracu j ąc yc h w tak trudnych i zmi e ni aj ąc y ch się w a r u n k a c h , jak w górni ct wi e węgla k a m i e n n e g o , do stanu sprawności. Sama fantazje i op tymizm nie w y st ar cz # j e d n a k , muszą i stnieć również war un k i finansowe oraz s o l i dn a st ru k t u r a przedsiębiorstw, aby pokonać trudną s ytuację polskiego p rz e mysłu w y t w a r za j ąc eg o dla potrzeb górnictwa, która w następ n yc h latach może się jeszcze pogorszyć.
Jako stojący z boku i o bs er w u j ą c y od około 15 lat rozwój po l skiego górnictwa oraz jego pr zemysłu z a op a t r z e n i o w e g o jestem dalek i od chęci w zbudzania moim referatem wr aż enia, że chcę Państwu dostar cz yć recept patentowych. Zarówno w brytyjskim, jak i we francu sk im oraz niemi ec k im przemyśle za op at r ze ni ow y m nie było recept patentowych, gdy w y d o b y c i e w tych krajach w ostatnich dzie si ąt k ac h lat musi ał o d ra stycznie się z m n i e j szyć. Stający z boku moją j e d na kż e często tę przewagę, że widzą p ro bl e m y i powiąz an i a pod Innym k ą t e m , nawet jeśli nie mają szc z eg ół ow e go wglądu w st ru ktury pr ze ds i ęb io rs t w i istnie ją c e trudności, A wi ęc proszę p o tr ak tować mój referat po prostu Jak o przyczy ne k z zewnątrz, który chciałbym, aby zawierał jakieś elem e nt y inspi r ac ji dla Państwa,
To, co nazywamy w N ie mczech k ryzysem górnictwa, rozpoczęło się przed ponad 30 laty w 1957 roku. B ył e m w ó w cz as za tr u d n i o n y Jako mł o dy inżynier na kopalni "Ewald“ w Hert en i musi a łe m się w zimie 1956/57 po ś więcić na
kłanianiu załogi - przy wów c za s st o so w a n y « 6 - dniow y m tygodniu pracy - do trzeciej niedzielnej dniówki w eercu 1957 r . Nie sp eł n a 6 mie si ęc y później - w e wrześniu 1957r. - trzeba było w pr ow a dz ić p ierwszą wolną zmianę. Z a sadn i cz a zmiana kierunku stawia ne g o p rz e ds i ę b i o r s t w u zada n ia z “tyle w ę gla, ile to możl iw e za każdą cenę" na "węgiel o moż li w ie minima ln yc h ko sz tach “nastąpiła w ciągu niew ie lu miesięcy. W p ro wa d ze ni e tej kore k ty kie
runku do przede ię bi o re tw w y m a g ał o d z ie si ą tk ów lat; doprowadziła ona do konplekeowej mech an i za cj i wy d obycia w ścianach, z wrotu do g rupy p okładów
«o g ąc yc h być w yb ie r an yc h przy najni żs z yc h kosztach oraz do zatrzymania w yb ie ra n ia w m ocno n ac hylonych i stromych p okładach, jak również do n a d zwyczajnej ko nc e ntracji wydoby c ia , z wy do by c ie m w ostatnich latach prz e
cięt n ie 175 0 ton wągla sprzedażnego na przod ak i dzlań w RFN. Kryzy a w ę g lo wy po 1957 roku, z k rótkimi pr ze r w a m i w okresie tak zwanych "azoków
M oż li w o ś c i technicznego
rozwoju,.
161naftow yc h " na p oczątku lat 70 stał się stan®» trwały». W ostatnich latach ta sytuacja zna cz ni » pogorszyła się, pr ognozy na następne 1 0 lat aą pasy
ntetyczne; jak sytuacja ta będzie w yg lędała po roku 2000, nikt nie jest w stania przewidzieć. J eż el i się pomyśli, że wy d obycie węgle kamiennego w RFN w roku 1956 w y n os ił o 151 sin ton węgla sprzedażnego, a obecnie n®
najbliższe przyszłość p o d aj e się liczbę 5 0 slbo nawet 4 0 sin tors, ta w i dać be z na dz ie j no ść sytuacji.
Od roku 1957 mo głeś śladzie s z czegółowo oddziaływania kryzysu węgl ow e
go na przs sy a ł wytwa rz aj ę cy dla potrzeb górnictwa i reakcje przedsiębiorą«*
z ao pa trzeniowych, a od 1963 roku brać ko mpetentny udzia ł w doprowadzeniu, popr ze z rozwój techniczny, przez wzs oż on y eksport oraz kosplekaone dzia
łanie do utrzysania p r z e d s i ęb io rs t w oraz zabezpieczenia miejsc pracy.
Chociaż ten proces kurczenia się p r ze bi e ga ł c ałkowicie inaczej w nie-
■ i e c k l « , angiels k ie i francuski» p rz emyśle za op at rzeniowy« niż to prawdo
p odobnie odbędzie się w pols k ie pr ze m yś le wytwarzaj ęcya dl® potrzeb gór nictwa, to j ednakże można wyprow a dz ić z porównania polakisgo i niemie c ki e
go pr z emysłu zaopatrze n io we go założenia dla kroków, które podjęć trzeba w W s a z y m kraju. W tym calu chciałby» kilkoma przykładaal zasugerować, w jaki epoaób siożns znaleźć założenia nowych rozwięzeń, polepszenia szans eksportowych orez p r o c e s ó w d yw sr sy fikacyjnych (uniwersalnsgo zastosowa
nia).
2. P O RÓ W NA NI E P O L S K I E G O I N I E M I E C K I E G O PR Z EM YS ŁU W Y TW ARZAJĄCEGO DLA POTRZEB GÓ R NI CT WA
Ni e mi ec ki p rzemysł zao pa t rz en ia górniczego w w yniku kryzyeu węglowego 1 n as tępstw w y n i k a j ę c y c h ze spad k u w y d o by ci e węgla k aeiennago znalazł się w sytuacji, w której społeczne gospodarkę rynkowa była nlazawodnya s posobem gospodarowania 1 tak z w an y "cud gospodarczy" znajdował alę w najwyższaj fazia wzrostu. P o l s k i przemysł w y tw ar z a j ę c y dla potrzeb gór
nictwa musi j e d n oc ze ś ni e albo p rawie j ed n ocześnie uporać alę z dwoma zbll- że j ęc ym l alę do ni e go z zewnętrz, głęboko sl ęgajęcymi zmianami: przejściem do gospod ar k i rynkowej, które eaeo w sobie w strzęss filarami przedsiębiorstw oraz z m n i e j sz an ie m popytu na wy po s a ż e n i e górnicza we w ł as ny m kraju. Oba te p ro bl e m y razaa w z ięte moim zdaniem prowadzę do watrzęaów, z którymi wiele p r z e d s i ęb i or st w z trudem lub w ogóle nie może elę uporać.
De k o e t o j ęc y obok nie mo g ę ocenić, ozy letniej» aożliwość przejściowej o dnowy oraz prze jś c io wy ch w s p ar ć z rąk prywatnych lub rzędu, aby usunęć j ed noczesne o dd zi aływanie obu wpływów.
N i e m ie ck i p rzemyeł z a op atrzenie górniczego, którego nie dotknęło to p o d w ój ne obelęźenie, lecz J e d y n ie przejęć m u si ał spadek obrotów, nie otrz ym a ł w ó w c z a s żadnego państ wo we g o wsparcie. Sterania o rozwój nowych
K. Spies
produktów tek dla w ł a sn eg o górnictwa, Jak i eksportu lub d yw ersyfikacji były jednakie ws pi er an e przez państwo lub kraja z wi ąz k ow e d ot acja»! do 50% kosztów w yt warzania albo w yo ag an y ch n a k ł a d ó w inwestycyjnych. Dotacje te musiały być tylko częściowo zwracane w tedy, gdy nowe p r o d uk ty prowa
dziły do s zczególnie wy sokich zysk ó w przedsiębiorstwa.
P rzykładowo ¡za tego typu dotacje, które p r ze ka zy w an e były wiel o kr ot ni e przez w iele lat ws z ys tk im p r z ed s ię bi or s tw o« w y t w a r z a j ą c y m dla potrzeb g ó r n i c t w a , firma Eiekjhoff zbudowała przed kilku laty nowe centrum badawcze z przynależną half, a firaa H e in tz m a n n rozwinęła niedawno now y system ura
biania atlniatrugaml - w mi ęd z y c z a s i e p r z e d s t a w i o n y również w Polsce.
Bez podobnego rodzaju środków w s p a r c i a nie wierzę, aby polski przemysł zaopatrzenia górniczego wysz ed ł z trudności, które w następnych latach p rawdo po d ob ni e jeszcze się zwiększę.
Zarówno w angielski®. Jak i f rancuskim oraz niemi ec ki m przemyśle z a o p a trzeniowy® doszło do kon c an tr ac j i z a k ł a d ó w pop rz ez fuzje, aby przez ra c jo nalizację, ko m asację pr o du kc ji oraz k n o w - h o w , jak również wz mo c n i e n i e p o d staw finansowych za be zpieczyć u t rz y m a n i e przedsiębiorstw. T e g o typu fuzje p ro wa dz i ły miso to we w s z y s t k i c h prawie p r zy p ad ka ch do likwidacji, tj. do z at r zy ma ni a miejsc p ro dukcji i zw olnień p r ac ow n ik ów (z z a b e z p i ec ze ni e m so
cjalnym). W y g lą da na to, że w niemie ck im pr ze m yś le w y t w a r z a j ą c y » dla po
trzeb górnictwa zanosi się na nową komasację p r z e d si ęb i or st w mimo, że ilość d os tawców w górnictwie już znacznie się skurczyła.
Praw ie wsz y st ki e pr zedsiębiorstwa w y t w a r z a j ą c e dla potrzeb górnictwa roz
w i n ę ł y w ostatnich dz i es iątkach lat p r o d u kt y d y w e r s y f i k a c y j n e , które w z i ę ły swój początek przede w sz ys tk i m z konstrukt y wn eg o, p ro du k c y j n e g o know- - h o w produktów górniczych. Pr zy k ł a d o w o firm® Diiaterloh ze Sprockhövel, której główną gałęzią p ro du kc j i byłe k on strukcja i w y tw ar z a n i e sil ni k ów pneumatycznych, rozbudowała k o m p l et n y progr a m hydrau li ki z s il nikami hy
d ra ulicznymi zębaty«! oraz si lnika*! tłokowymi p r o m ie ni ow y mi 1 u rz ąd z e n i a mi sterującymi, k tóre rozprow a dz an e są w przeważajęcej części na rynkach poza g ó r n i c t w o » ,
Fir»a Klöckner-Secorit z C a at ro p- R au xe l przy w yk or z y s t a n i u know -h o w w hy
draulice górniczej rozwinęła p r o d u k cj ę u rządzeń m oc uj ą c y c h śruby i n ak rę t
ki dla reaktorów przemysłu a t om ow eg o i przejęła w tym s ektorze przodu ją cą rolę. Na et ę pn le firma ta znacznie wz mo c ni ła i p o większyła bębnowe k r u s z a r ki udarowe dla górnictwa w ęgle kamiennego wg mojej k on cepcji oraz d o p a s o wała do w y ma ga ń górnictwa sk alnego i budownictwa. T ym nowym obsz a re m pro
d ukcji przedsięb i or st wo os ią gnęło w u biegły» roku roczny obrót rzędu 2 0 min marek. Firma W es tf a l i a Lünen w p ro w ad zi ła swój g órniczy k n ow-how do b ud ownictwa tuneli oraz budo wl i zaopatrzenia 1 odprowadzania. Zajmuje ona tam od wi el u lat przawod ni ą pozycję. Pi e rw ot ny górniczy know-how zo
stał rozwi ni ęt y w ty» nowym obs z ar ze p ro dukcji i doprow ad zi ł do szeregu t e c h ni cz ny c h ro z wiązań w d z ie dz in i e d rężenla tuneli..
Mo ż li wo śc i technicznego rozwoju.. 163
Listę tych przykładów nożna by jeszcze mocno wydłużyć. Myślę, że dzięki tego typu dokładnie z a pl anowany» i u k i e r u n k o w a n y « , jak również wspierany»
przez państwowe dotacje staraniom unifikacyjnym, również polski przemysł zaopatrzenia górniczego znajdzie dodatkowe produkty i rynki, zwłaszcza że całkowity gospo da rc zy rozwój Pols ki - patrząc średnio- i długookresowe - postawi pra wd o po do bn i e wymaganie przed budownictwem i drążenie* tuneli, p odobnie jak odbyło się to w p rz eszłości w Niemczech,
Porównując polskie i niemieckie górnictwo oraz przemysł wytwarzający dla potrzeb górnictwa można dojść ni ew ątpliwie do jeszcze innych wniosków, których w y k or z ys ta ni e mogł ob y prowadzić do początków procesów rozstrzyga
j ących tę kwestię w W as zy m kraju (rys. i). W z es tawieniu ty« starałem się z estawić cechy identyczne, porównywalna, odróżniające i różniące. W gór
nictwie węgla kamiennego obu krajów są podobne lub dalece porównywalne pokłady, używane i znajdujące się w z a st osowaniu systemy i metody eksploa
tacji. technika maszynowa, jak również osiągnięty 1 zebrany techniczny i g ó r n ic zo - te ch no l og ic zn y know-how. W obu krajach istnieją poza tym urządze
nia badawcze, których wyposażenie, stawiane zadania i obszary działania r ównież - patrząc generalnie - są porównywalne. Bardzo różnią się nato
miast : aktualne wydobycie, liczby pr zodków eksploatacyjnych, współczesne cele p r z e d si ęb io r st w w górnictwie oraz przewidywany przyszły rozwój rocz
nego wydobycia. Przede w s zy s t k i m różnica w obecnym wydobyciu i pr zewidy
w an ym pr zy sz ł ym rozwoju w yd obycia daje polskiemu przemysłowi w yt w ar za ją cemu dla potrzeb górnictwa w isie szans i możliwości innowacyjnych, które nie istnieję Już w n iemieckim p rz emyśle za op atrzenia górniczego.
C zęs t o w s ka z y w a ł e m na to, że zwłaszcza w zakresie w ybierania ważne kompo
nenty naszej techniki maszynowej i technologicznej doszły już do granic m oż l iw oś ci rozwojowych, przez co dalszego rozwoju nie możemy prowadzić tym samym sp osobem co dotychczas. Z as ad ni c zo rozwój Jest tu potrzebny w nowe go typu produkcji zastępczej, która wyma ga Jednakże dłuższych okresów badań o r az wprowadzania. W niemieckim górnictwie węgla kamiennego szereg p r z e d s i ęb i or st w zaopatrzen i ow yc h musiało doświadczyć pewnego rodzaju "re
zy g na cj i rozwojowej", która w y d a j e się rozszerzać. Oeżeli przedstawiane są propozycje lub nowe koncepcje, po których oczekiwać można uzasadnionych znacznych oszczędności, które Jed na k że mogą być osiągnięte tylko średnio- lub d ł ug ookresowo, wówezss prawie zawsze nasuwa się pytanie: "czy potrz e
bujemy tego jeszcze w roku 2000, gdy p ra wdopodobnie kopalnie będziemy mo
gli pol i cz yć na palcach?".
Pytanie to jest w pełni uzasadnione, tak więc górnictwo i Jego przemysł z ao pa t r z e n i o w y w N ie mczech zmuszone są bazować na Innowacjach wp rowa
dzanych -krótkoterminowo.
w polskim górnict wi e w ęgla kamiennego stos un ki są całkowicia inne. Ze wzgl ęd u na popyt na wę giel i groźbę w z r os t u bezrobocia, nawet przy znacz
nych os z cz ędnościach w p rz y szłym zuZyclu energii, wy d obycie w następnych
164 SC. S p i e s
dzie si ę ci ol ec i ac h nie soże obniżyć alf do poziomu, przy który m zasadnicze i n n o w a c j e , głęboko o d d z i a ł u j ę c e , średni oo kr e so wa o bn iż aj ą ca koszty, nie będę opłacalne. A b y utrzymać e k on omicznie u za sa d n i o n y pozio a rocznego wy*
dobycia, który z przyczyn ww. susi być zapewniony, jest niezbędne, aby były planowane, p ro je ktowane i re a lizowane średnio- i długook re so w e inno
w a c j e o b ni ż aj ąc e koszty. Pojawia się cały szereg możli wo ś ci rozwojowych i po d ej mowanie przedsięwzięć, która p r z e su n ę polski prz em ys ł w y t w a r z a j ą cy dla potrzeb górnictwa na lepsza po ło ż en ie niż niemiecki.
Krajowa górnictwo będzie dis p o lskiego pr zemysłu p r aw dopodobnie jesz cz e przez okres w ielu lat d obrym rynkiem, o ile r ozwinie i zapro po nu je pr oduk
ty za s tępcze dla » a s z y n , pr z yr z ą d ó w i środ k ów produkcji, które w chwili obecnej p rowadzę jeszcze do z akłóceń p r od ukcji i n i e do pu sz c za ln ie w y s o kich kosztów.
Gdy p or ównuje się typ, spos ób pracy oraz k o ns tr uk c ję pro po no w an yc h i r oz pr owadzanych przez p o ls ki i nie mi ec k i pr ze my sł zaop a tr ze ni a górniczego jprzyrzędów i środków produkcji, wtedy można - pomijając kilka w y j ą t k ó w - po
wied z ie ć , że są one podobna lub porównywalne. D o t yc zy to również k o n st ru k
cyjnego kn ow-how i ur zą dz e ń pro du kc y jn yc h
Różn i ce istnieją w sposobach zbytu w k rajowym górnictwie. W Niemczech od d zie s ią tk ów lat sposoby te charakt e ry zu ją się r ujnujący® nacisk o wy ® w sp ół z a w o d n i c t w o ® i drasty cz ną obniżką cen, które trzeba moim zdaniem w polaki® p rz emyśl* górniczy® starać się o g raniczyć, o ile p rzenyeł z a o p a trzenia g órniczego nie chce stra c ić awojej roli jak o nośnik innowacyjności.
W N ie mczech obniżki d o c h o d ó w s po wo d ow an e r o zn ie co n y® p rz ez od działy zbytu spółek w s p ó ł z a wo dn ic t we m d o pr ow ad z ił y do tego, że p r z e d s i ęb i or st wa w y t w a r zające dla potrzeb g ó r n i c t w a , miao w s po mn i a n y c h 5 0 - p r oc en t ow yc h p a ńs tw o w yc h dotacji do nowych rozwiązań, nie są w stanie, z nieli cz ny m i w y j ą t k a mi, opracować zasad ni cz o nowe koncepcje. N ie m ie ck ie górnictwo węgla k a m ie nn eg o swoją pol it yk ę zaku pó w zen kn ę ło sobie j a dn o z p o d st a wo wy ch źró
deł inwestycyjnych i p rzez to z r e z y g n o w a ł o z ważnej m oż l iw o ś c i obniżenia średnio- i długoo k re eo wy c h kosztów produkcji. W p r o wa d ze ni e gospodarki rynkowej stwo rz y również dla p ol sk ie g o pr z emysłu w y t w a r z a j ą c e g o dla po
trzeb górnictwa nowe kierunki r o z p r ow ad za n ia w krajowy® g ór ni ct w ie oraz m ożliwości współzawodnictwa.
W każdym razie należy podjąć p r ób y w celu u niknięcia błędów z ai st niałych w n iemieckim pr ze my ś le w y tw ar z a j ą c y m dla potrzeb górnictwa. W s p ó ł z a w o d nictwo Jest wł a ściwa, rujnująca w al ka cen mu ei być uniknięte.
Różnica między oboma krajami w i d z ę również w światowy® z b y c i ® polskich maszyn górniczych 1 przyrządów, przed e w s zy s t k i m do zacho d ni ch krajów przemysłowych. Z p ew nością będę istniały róż n ic e p oglądów p o m i ę d z y Pań-
»twe® a m n ą , czy leży to w sf erze osiąga ny c h stand ar d ów jako ś ci oraz gwa
rantowanych ż yw ot n oś ci ś r o d kó w produkcji. W k ażdym razie Jest tu szerokie p o l e do działania, któremu n a le ży po ś wi ę c i ć s z c ze gó ln ą uwagę, zwłaszcza
M oż li w oś ci technicznego r o z wo ju . .. 1 6 5
jeśli chodzi o rozwinięci® nowych koncepcji, które prowadziłyby do oszczęd
ności n akładów w stosunku do obecnie znaj dujęcych cię w USA. Kanadzie, A u s t r a l i i i Płd. A f ry ce Raszyn i przyrzędów. W US A należy zagwarantować wy d ob yc ie szczytowe rzędu 4 0 0 0 ton węgla użytecznego na godzinę. W RPA zaś dla p r z e no śn i kó w zgrz eb ł ow yc h zagwarantować aakeya al nl e seżliwa całko
w it e wy do bycia rzędu 5 aln ton węgla użytecznego bez napraw urzędzenia.
Sę to dwa s zc zególni® w y s ok ie standardy jakościowe.
Różn i ce międz y polski® a nieaie ck ia przeaysłea wy twarzajęeys dla po
trzeb górnictwa z p ew ności® istnieję również w zarzędzaniu i a a r k e t i n g u , w stylu kierowania, w ao ty waeji załóg oraz jakości świadoaości. Tutaj ist
nieje jeszcze p ra wd o po do bn i e wisie do zrobienia w Wsszy a kraju. Również dostępność części z eaiennych do środków produkcji oraz jakość p ół produk
tów orez surowców oddziałuję z pe wn ości® bezpośrednio lub pośrednio na gw a ra ntowany standard jakości i przez to na możliw o śc i eksportowe do pr z e
m ys łowych kraj ów zachodu. M o l a zdanie® trzeba zrobić wszystko, aby otwo
rzyć te rynki środka«! twórczymi i o rg an izacyjny*i poprzez wprowadzenie ulepszonej kontroli jakościowej i poprawę półproduktów. N a l e ż y zdobyć ts rynki a następnie obronić, ponieważ eksport będzie znaczęcya składniki®»
zabezp ie cz en i a pr zyszłości dla polskiego przemysłu w yt warzajęcego dla p o trzeb górnictwa. Poni ew aż kilka dz ieeiętków lat pracow ał ® ® dla niemi ec ki e go p r zemysłu zaopatrzenia górniczego na tych rynkach, nogę Państwu dać w s k a zó wk i o dnośni® do w ym ag an y ch s tandardów jako śc i i dla «arketingu przy wp r ow a d z a n i u i rozszerzaniu gospodarki rynkowej. P od e® jeden p r z y k ł a d : w USA jest sensowno i w a ż n a , aby znaleźć przy w pr ow a d z a n i u rynku eabitny zarząd, dyrektora kopalni albo szefa produkcji i przekonać go o t y a , że noże on oaięgnęć przy posiad a ny » w y p os aż en i u z wi ększeni® w ie lkości produk
cji albo o b ni żanie kosztów. Oeśli później, w trakcie wypróbowania i używa
nia w yp os aż e ni e gwar an to w an e wydajn oś ci eę również eaięgane albo nawet p rz ek raczana, oznacza to, że znalez io no agitatora swoich produktów, który na różnych s y m p o z j a c h , kongresach 1 de batach górniczych będzie robił debrę r eklenę i sprow ad z ał klientów.
3. E LEMENTY ROZWODOWE «R A DO WE GO G ÓR NI C T W A W Ę G L A KAMIEN NE G O
Poni e wa ż średnio- i długookr e so we te ospo rozwoju w yd o by ci a polskiego górnictwa węgla kaaiennego - jak już w sp o an ia łe » - przabiegać będzie zne- cznie korzystniej niż w g órnictwie n ieaieckia, a w y d o by ci a kształtować się będzie na p o z io ai e dwukrotnie w y ż s zy a niż wy d ob yc ia węgla kaaiennego w N ieaczech, polaki pr zeayał w y t w er za ję c y dla potr ze b górnictwa znajdzie rynek zbytu dzięki rozwojowi całkowicie nowych koncepcji wybierania.
Na początku prac rozwojowych trzeba jed na kż e zbadać starannie, czy dopro
w a dz on e do etanu sprawności roboczej aeszyny, przyrzędy 1 systeay z apewnię
166 K. Spies
obniżenia kosztów kopalń, co z a pe w ni ło by atrakcyjność ich zakupu oraz re
zygn a cj ę z dotychczasowych technik. D ak Już w s p o m n i a ł e m , wiels naazych stosowanych obecnie m as zynowych kompo ne nt ó w w za kresie ek sp l oatacji o s i ą g nęło Już granice swoich m oż l iw oś ci rozwojowych, nie będzie jednak trudno takie przedsięwzięcia w y sz perać i sformułować.
Ch c iałby» w tym miejscu pr zedstawić prace r ozpoczęte w moim instytucie, które jak sędzę, będę również i nt er esujęce dla p ol s kiego p r ze mysłu wy twe- rzajęcego dla potrzeb górnictwa.
W górnictwie węgl8 kamienn eg o pon o sz on e e? o lb rzymie koszt y związane z zakupem łańcuchów. Dodać tu jeszcze trzeba koszty pos to jó w w wyniku zerwań łańcucha. Rozwój łańcucha nowego typu, (rys, 2), którego koncepcję już przedstawiałem, może dać oszcz ęd no ś ci rzędu 2 0 do 20 % suay ww. kos z tów. Za pomocę metody el ementów s ko ńczonych do s zl iś my do ostatecznego kształtu łańcucha i rozp o cz ęl iś m y dobór materiału. Nowy łańcuch z apewnia lepszę w sp ół pr a cę łańcucha i koła ła ńc uchowego przy prze no sz e ni u aiocy, co daje k i l k ak ro tn i e wytszę żywotność łańcucha. O p r a c ow al iś m y stanowiska, na których badać można proce sy nabiegania łańcucha na koło łańcuchowe (rys, 3) oraz proce sy tarciowe w p rzegubach łańcucha (rys, 4). Badan e są krótkie odcinki łańcucha, co zapewnia n i sk ie koszty. Produkuj ąc nowy typ łańcucha z mn iejszy się koszty w yt w ar z a n i a dzięki stosowaniu au to m at yc zn y ch linii z kuźniarka»!, m a szynami do zgrzew an ia iskrowego, zgrze wa r ka mi i spiner ka mi łańcucha. Łańcuch nadaje się do p ro d ukcji eksportowej, np. do USA, gdzie dotychczas nie z b u d ow a no fabryki łańcuchów, a p rzecież w p rz y
padku p ro dukcji nowego łańcucha nakł a dy in w es tycyjne byłyby z n a c zn i e n i ż sze.
W fazie końcowej zna jd uj ę się nasze prace nad nowe go typu, proc e so ro wo s te rowanę p rz ekładnię do napędu s truga i pr zenośnika (rys, 5). Mo że ona p rzenosić moment obrotowy rzędu 2 5 0 . 0 0 0 Nm przy p om o cy ciągłej 4 00 kW i być przeciążane do 600 kw.
Z akład aj ę c wyd ob y ci e rzędu np. 400 0 ton m o że my liczyć na stosowanie tej p rz ek ła d ni 1 myśleć o eksporcie. Istni ej ęc y kontakt z KOMAG-iem, pracuję- cym nad po d ob ny m r o z w l ę z a n i e m , w ymaga intensyfikacji, po głębienia w s p ó ł pracy.
Prace nad czujnikiem w ę g i e l - s k a ł a śledziłem przez 30 lat. Mim o p o n i e sionych dużych nakładów nie udało się opracować s ku t ecznego, dającego aię zastos ow ać przyrzędu. W wielkiej B r y t an ii udało się taki czujnik zbudować, ale jedynie dis p rz y pa d k ó w urabiania z łatę w ę gl ow ą (Top Coal). Prace In
stytutu T e c h ni ki 1«. F ra unhofera w St ut t g a r c i e nie pr zy niosę praw do po d ob nie również sukcesu mimo og r omnych nakładów.
P od sz ed ł em do zagadnienia z innej atrony. D o ty ch cz a s zadaniem stawianym c zu jnikom było rozpo zn a ni e p ł a sz cz yz n y p odziału mi ędzy w ę gl em a skałami.
3® proponuję, zamiast badanie tej p ła sz c z y z n y pod z ia łu przy spągu i »t r o
p i e , pobierać tam jedyn ie próbki. Na obu ładowarkach kombajnu lub w innym
M oż li w oś ci techni c zn eg o r o z w o j u . . 167
m iejscu umieszcza się pracujące s ystemem ciągły« lub nieciągły» urządzania p ob ierające próbki (rya. 6). Pobr an y materiał bardzo szybko (i-5-1,5 sak.) d o p r ow ad z an y jest do urządzenia pomiarowego umieszczonego na korpusi® kom
bajnu lub n® ramionach. Po drodze są proste przyrządy do obróbki próbek, m ie szania i pobrania próbki reprezentatywnej do właściwego pomiaru (ry
sunek 7).
Obecnie szukany najwłaściwszej me tody poalarowej spośród wielu aetod fi- z y k a l n o - t e c h n i c z n y c h , nadającej się do zastosowania w budowie prototypu.
Mój czujnik jest uniwersalny, można go stosować na kombajnach ścianowych i chodnikowych. Mad nowym czujnik ie m pracuje się również w Bureau of Mines w Pi ttsburghu (USA).
Wspó l ny problem górnictwa p ol skiego i niemieckiego to pełne podsadzanie, og r an iczenie szkód górniczych oraz usuwanie odpadów przemysłowych i innych, likwidacje hałd. Prowadz o ne eę prace nad problemem lokowania skał i odpadów w pustkach poeksploatacyjnych.
P od sadzka dmuchana wymaga dużej ilości sprężonego powietrza i nie jest mimo w ie l u prób stosowana w pokładach o miąższości poniżej 1,8 es. A b y tę lukę wypełnić i umożliwić podsadzanie różnymi materiałami, wykoncypcwałem nowy typ podead za rk i w modelu w skali 1:3 (rys. 8). Oest ona zdolna pr a
cować w pokładach o miąższ oś c i poniżej 1 , 3 « i przewidywać można, ta tego typu p od sadzarka osiągnie w yd ajność rzędu 250 ® 3/h. Składa się ona z szyb
k oo br otowego koła rozrzutowego z w e w nę t rz ni ® zamontowanymi łopatkami, ko
lo to obejm ow an e jest częściowo na obwodzie paskiem gumowy», który można porównać do obrac aj ą ce go się korpusu pompy. Zasada działania Jest podobna do pompy wirowej. W rozwoju zna j du je się obudowa ścianowa do pełnej pod
sadzki, po ds ad zk i dmuchanej i płynnej.
Stosując nowe typy ob udów chodnikowych, nowe techniki drążenia i zaia- ni o ny układ chodników uzyskać można duże oszczędności.
No w y typ obud o wy chodnikowej to obudowa składająca się w 8 0% ciężaru z be
tonu i 20% za stali, stosowanej tu jako zbrojenie 1 elementy podatne dla przejęcia sił z gi nających i ścinających. Od 8 lat pracujemy na stanowisku ba d awczym na modelu obudowy chodnikowej w skali 1:3 (rys. 9), na który«
obudowa i o ta cz aj ą cy górotwór saogę być ob ci ążone w warunkach zbliżonych do w a r un kó w eksploatacyjnych, a p o ws ta j ąc e rysy w płaszczu górotworu sko
relowane są z obciążeniami. B a d am y tak zwaną obudowę baldachimową (rys. 10), składającą się z elementów: kotwie, zbr oj on y materiał budowlany, zatopio
ny blaszany szalunek, e lementy podatne i stojaki.
Znaczne korzyści wy stępują przy drążeniu chodników, gdy przed zasadni
czy« pr zo dkiem ch odnikowym biegnie krótka ściana o długości około 25 a, a chodnik wy bi e r k o w y całym lob prawie całym przekrojem w spągu usytuowany jest mniej więcej w środku przed krótką ścianą (rys. 11). Taki© usytuowa
nia ch odnika prowadzi do zn ac zn y ch obniżek ciśnień górotworu (ni® w y st ę
pują również ciśnienie dodatkowe).
168 K. Spies
01» ww, optymalnej ko n ce pc ji układu ezukamy odpowiedniej techniki m a szynowej . L i c z y m y , że koszty 1 metra chodnik# obniżyć Bczns z poziomu 6000-8000. «arek do 2000 «arek. Po nieważ strop nad k o mb ajnem isst z a b e z pieczony obudowę t y m c z a s o w ą , odpadają posto je na wprow ad z an i® obudowy, s prędkość drążenia moi® wzrosnąć do 30 m/d, W po kł ad zi e miąższo ś ci 1,8 » uzyskuj® się 1400 ton węgla (rys, 12), W k on cepcji tej wy st ęp u ję również korzystne warunki przewietrzania, a obniżka kosztów tony węgla jest rzędu 4,5 werki.
W Polsce należy inaczej zaprojektować wybieranie w ¿ciśnie, tj. tech
nikę. ureblenis (lnnę niż strug i kombajn), transport w ścianie i obudowę, Prżenośnik zgrzebłowy trzeba zastępie środkiem transportu o tarciu tocz
ny» i wprowadzić eiły podporności obudowy poprzez rząd siłowników na ocio
sie węglowy»,
4. M OŻ L IW OŚ CI EKSPORTowe I MIĘ D ZY NA RO D OW Y M AR KETING
Możliwości tskie będę istnieć, o 11® maszyny i przędzenia techniczne polskiej produkcji csięgnę jakość urządzeń na Zachodzi®,
Istnieję możliwości rozwoju całkowicie nowych koncepcji, która przezna
czone eę w y ł ą c zn i ® na eksport i nie nadaję się dla krajowego górnictwa, np, nowe maszyna dla sysissy Roosi-ano-Pillsr orez urządzenie do automa
tycznego kotwienie. Ponieważ w y k o r z y s t a n i e czasu pracy w wymienionym sy
stemie spadło o około 3 C%, to należy szukać nowego rozwiązenia. Moi® z da
nia» powinno ono opierać się na systemie trzech lub pięciu chodników wy
bierkowych 1 aoże być też stosowane w A u s t r a l i i i Południowej Afryce.
Poza automat yz ac j ę w ie rcenia otwo r ów kotwiowych i osadzenie kotwił nie jast dostateczni« opanowane o dt ransportowani*, tzw. "Contłnoua Haułage", Stosuje się tu zakrzywione, p r z e m i e sz c za ją ca się przenośniki, teki® jak:
k rzywoliniowy, poru s za ją cy się na pod wo z iu p rzenośnik taśmowy oraz ruchomy p rzenośnik firmy K l o c k n e r - S e c o r i t , który jest jednak bardzo drogi. R o z w i ą z an i e dobre i tani* siało b y duże sz anse eksportowe.
j edną z możliwych dróg do a ut o ma t y z a c j i w i e r c e n i * i kotwienia jest uksz t ał towanie kotwi 1 żerdzi wiertniczej jako jednego i tego samego elementu.
Dla zdobycia ry nków ko ni ec z ny jest eksport. Na leży nawiązać współpracę z brytyjskim g órnictwem węgla ka m ie nn eg o i przemy sł em zaop a tr ze ni a g órni
czego, ponieważ duża liczba »«szyn, urz ąd ze ń i w y po s aż en ie ścianowego p r o dukcji brytyjskiej stosowana jest w USA, Kanadzie, Au st r al ii i Płd, A f r y ce. Brytyjski pr zeeyeł z ao pa trzenia górnic z eg o o trzymał w sp ar c i e nie tyl
ko w fermie sympozjów, w y st aw 1 doradztwa, często s po tykały się wspólne m ie eż m n e komisja z ło żo ne z p r z e d s ta w ic ie li p rz em ys ł u zaop at r ze ni a górni
czego i górnictwa, gdy trzeba byłe z ak ty wizować lub przekonać do zakupu b ry ty j s k i c h urządzeń.
M o ż l i w o ś c i technicznego rozwoju.. 169
5. ROZWÓ D P R O D U K T Ó W OYWEKSY FI KA C YD NY CH (O SZEROKIM, UNIWERSALNYM Z ASTOSOW AN I U)
P rzeds i ęw zi ęc i a po l skiego przemysłu w yt warzającego dla potrzeb górnic
twa powinny iść w kierunku wykorzy st a ni a know-how osiągniętego przy w y t w a rzaniu p r od uktów dla górnictwa w aspekcie konstrukcji i zaetosowania oraz w yk or zystania dotyc hc z as ow yc h u rządzeń produkcyjnych. Następnie nożna na
stawić się na kierunki, w których istnieją szanse rynkowe. Odbywa się to najczęściej poprzez zskup firm, które Już są na tych rynkach.
W trakcie p racy w firnie B a i e n , która połączyła elę najpierw z firmą Klockner-Ferrornatłc, a później z firmę B e c o r i t , dokonano fuzji i powstało p r z e d s i ę bi or st w o K l o c k n e r - B e c o r i t , przes zl iś m y z produkcji stosowanych w górnictwie s ilników i pomp tłoczkowych osiowych oraz urządzeń sterujących i regulacyjnych, rozwijając je do z e s p oł ów umożliwiających zastosowanie w całym zak re si e obrot ó w z możliw oś c ią pełnej regulacji momentu obrotowego i prędkości obrotowej. Urządzenia te świetnie się sprawdziły w przemyśle papierniczym, jak również o kr ętowym do napędu steru poprzecznego dużych statków.
Know - ho w z zakresu konstr uk cj i i w y t wa rz a ni e stojaków hydraulicznych da się b e z po śr e dn io p rz enieść na produkcję podpór, podnośników, platform p od
n os zonych , wyciągów, klap, bram i Innych urządzeń hydraulicznych.
G ó r n ic zy k now-how można również st osować poza górnictwem, przy likwidacji i uszczel ni a ni u z wałów s ta no wiących składowiska odpadów przemysłowych i (elbo) domowych. Istnieją ostre p r ze p i s y do t yczące uszczelnienia za pomocą fundamentów nie dopus z cz aj ąc y ch do kontaktu odpad ów z wodami gruntowymi.
Zwałów, w których Istnieje n i e b ez pi e cz eń st w o zanieczyszczenie wód grunto
wy c h lub już n as t ąpiło za ni e czyszczenie, jsat z pewnością dużo.
Równ i eż w Pols c e - jestem pewie n - trzeba będzie dokoneć sanacji pewnej l iczby zwałów. P ra c u j e m y obecnie nad koncepcją sanacji zwałów leżących na pod ło żu luźnych skał albo gliniasto-iłowym. Zwały "pod j eż dż an o " są si e
cią krótkich ścian ułożonych obok siebie w wystarczającej odległości od spągu zwało w is ka 1 do s zc ze ln i an e podsadzką nie przepuszczającą wody (ry
sunek 13). Chod ni ki drążone są tu metodą w yciskania rurowego, przejmują funkcję c ho d ni kó w w y bi er ko w yc h i służą po uszczelnieniu do kontroli i od
w adniania. Trzeba tu stosować po d sadzkę inną niż dmuchana, a podsadzarka naszej k on strukcji słuźy^do aiotwanie m i ęd zy innymi specjalnych materiałów uszczelniających, w okresie, gdy w związku ze s padkiem wydobycia węgla w kopalniach zwalniani są ludzie, można ich zatrudnić do realizacji tej kon
cepcji.
W ysokich kominów fabryk 1 elektrowni często nie można wysadzić w powie
trze z uwagi na ich otoczenie. Poza tym d u żych nakładów finansowych wymaga proc es rozdrobnienie betonu zbrojo n eg o w celu doprowadzenia go do w i e lk o ś
ci umożliwiającej trensport. Prob le m usuwania w ysokich kominów można roi-
1 7 0 K. Spies
wiązać stosując know-how z dziedziny pogłębiania szybów i drążenia szybów ślepych.
Usuwanie zatrzymanych elektrowni atomowych to kolejny problem. Budowle i osłony biologiczne aę napromieniowane i często zbudowane z żełazobetonu 0 proporcji 40% stali i 60% betonu.
Napromieniowana jest zwykle wewnętrzne warstwa o grubości 50 c«. Po j ej usunięciu można by dalej budowle wykorzystywać. Obecnie pracujemy nad spo
sobem usunięcia tej wewnętrznej . napromieniowanej warstwy. Proponujemy tu technikę wysokociśnieniowego urabiania wodę z dodatkiem materiałów ścier
nych.
W każdym przypadku przed podjęciem jakichkolwiek inwestycji kapitało
wych trzeba sprawdzić ich opłacalność oraz chłonność nowych rynków dla korzystnego rozwoju interesów. Poznanie problemów działać dywerayfikacyj- nych w Niemczech, Wielkiej Brytanii lub Francji pozwoli na uniknięcie błę
dów , które w przypadku takich działań mogę się zdarzyć.
6. UWAGI KOŃCOWE
Zmiany w krajowy» górnictwie węgla kamiennego atawlaję polski przemysł zaopatrzeniowy przed nowymi zadaniami, które równoważne sę technicznym wyzwaniom. Te nowe zadania wy sta gaję z jednej strony wytrwałości i “długie
go oddechu', a z drugiej strony wyczucia rozwoju rynkowego i luk rynko
wych. Ważny jest tu jednak również optymizm, który oprzeć się może na solidnym i rozwojowym górniczym know-how, osiągniętym w przecięgu dzie
sięcioleci przy wytwarzaniu maszyn i urządzeń. To know-how odpowiednio do wymagań, które starałam się pokazać, należy cięgle rozwijać i zastosować
t a m , gdzie Istnieję największe szanse dla dodatkowej efektywnej działal
ności.
Oeżeli moim referatem udało mi się stworzyć ku temu pewne b o d ź c e , uznam to za sukces. G d yb y wy łoniła się, na drodze do zabezp i ec ze ni a istnienia Waszej gałęzi p r z e m y s ł u , w s pó łp ra c a lub kooperacja, to cieszyłbym się b ar
dzo , bo mogłoby to ułatwić sto ją ce przed Wami z a d a n i e, poni e wa ż - jak s ta
rałam się to p rz edstawić - istnieję liczne w z o r y oraz ne g at yw ne d o ś w i a d czenie , których uwzględn ie n ie mogłoby Państwu o s zc z ęd zi ć w i e l u trudów i kosztów. W s p ó ln e studia r y n k u , metody cz n e ro zp ra co w an ie nowych koncepcji 1 p r o d u k t ó w , jak również dalszy ich rozwój oraz do pr o wa dz en i e do stanu użyteczności, m o g ł yb y być pr ze p r o w a d z o n e szybciej, bardziej e ko no micznie 1 z mniejazym ryzykiem.
M oż li w o ś c i technicznego rozwoju.. 171 PODOBIEŃSTWA I RÓŻNI CE MI ĘDZY POLS KI M I N I E M I E C K I M
PRZEMYSŁEM MASZYN GÓRNICZYCH
RODZAJ PRZEMYSŁU C Z Y N N I K I JEDNAKOWE LUB W DUŻYM STOPNI U PORÓWNYWALNE
RÓŻNICE
GÓRNICTWO WĘGLA KAMIENNEGO
- ZŁOZA
- METODY I SPOSÓB WYDOBYCIA
- STOSOWANE MASZYNY GÓRNICZE
- TECHNICZNY
I GÓRNI CZO- TECHNI CZNY KNOW-HOW
- JEDNOSTKI BADAWCZE I I CH PODSTAWOWE WYPOSAŻENIE
- OBECNE WYDOBYCIE - L I C Z B A ZAKŁADÓW
WYDOBYWCZYCH
- ZAMI E RZE NI A P R Z E D S I Ę BIORSTW GÓRNICZYCH - PRZEWIDYWANY ROZWÓJ
W PRZYS ZŁOŚCI
PRZEMYSŁ MASZYN GÓRNICZYCH
1
i
- RODZAJ, SPOSÓB PRACY I WYPOSAŻENIE TECH
NI CZNE FABRYK ( Z N I E L I C Z N Y M I WYJĄTKAMI)
- KONSTRUKCYJNY KNOW- HOW
- URZĄDZENI A KOŃCOWEJ OBRÓBKI
- DROGI ZBYTU DLA RODZIMEGO GÓRNICTWA - MENAGERSTWO
Rye. 1. P orównanie p ol ekiego i m o n i e c k i e g o przenyełu wytwarzającego dla potrzeb górnictwa
Fig. 1. C o n ga ri ao n of Polish and G ernan Induatriea producing for aining
Rys. 2. O stateczna forna po zi onego i pionowego ogniwa łańcuchowego nowegt typu łańcucha, zoptynal iz o wa na go d la przanoazania aoo y
Fig. 2. Final ehape of h orizontal and ver ti ca l chain linka optiaizod acc.
powor transfer
172 K. Spies
Rys. 3. Zasada stanowiska b ad aw cz e go symulujęcego w ch o d z e n i e łańcucha na koło łańcuchowe
Fig. 3. Idea of tsst stand s iaulating ehain ent er l ng onto sprocket wheel
Rys. 4. Zasada stanowlaka b ad aw c ze go dla s ym ulacji zużycia p r z e g u b ó w łań-' cucha
1 - czujnik kętowy, 2 - kliny na c iągowe łańcucha, 3 - u rz ąd ze n ie pomiarowe, 4 - pi ericień zaciskowy, 5 - nakrętka Oczkowa, 6 - korpus wy c hylny, 7 - ło
żysko, 8 - silnik h ydrauliczny, 9 - w ał do pomi ar u momentu, 10 - zamek łań
cucha, 11 - elłomlerz puszkowy, 12 - eworzsń uchwytu, 13 - siłownik napi n a
jący, 14 - uchwyt łańcucha, 15 - jarzmo, 16 - indukc yj ny czujnik p r z em ie szczeń
Fig. 4. Idea of tsst stand s i m u l a t i n g wear of chain joints
1 - Angu l ar gauge, 2 - Chain tensio ni ng wedges, 3 - M e a s ur i ng device, 4 - Clas p in g ring, 5 - Nut, 6 - D e f l ec ti bb l e body, 7 - Bearing, 8 - Hy dr ajlic
■otor, 9 - T or q ue mea su re me n ts shaft, 10 - C ha in fastener, 1 1 - Force gauge, 12 - H o ld e r pin, 13 - Te ns io n i n g cylinder, 14 - Chain holder, 15 -
Yoke, 16 - I nd uctive displacement gauge
M o ż l i w o ś c i technicznego rozwoju...
Rys. 5. W id ok w ew n ęt r z n y przełęczalnej zębatej przekładni Fig. 5. Internal vi ew of S w lt ch a bl e planetary gear
planetarnej
Rys. 6. Czujnik węglel-skała Fig. 6. Coal-rock sensor
174 K. Sp lat,
Rye. 7, Schemat c z u jn ik a. w ęg ie l- s ka ła Fig. 7. Oia gr s » of c o al-rock aenaor
Rys. 6. Zasada p racy a iotarkl podsadzkowej nowego typu z o b iegowy® kor- pusea
Fig. 8. Op e ration p ri nc ip l e of new type thrower w i t h circul a ti n body
Możliw oś ci technicznego roswoju... 1 7 5
Rys. 9. Mo de lo w e s ta n ow is ko badawcze o b u d ow y chodnikowej Fig. 9. M o d e l li n g test stand of gallery lining
Rys. 10. Model obudowy kotwlowsj Fig. 10. Modal of roof bolting
176 K. Spiee
Rye. 11. Harmoni jn e o s iadanie etropu, p r z y pędzonym w epęgu chod ni ku w y bi e rkowym odd al o ny m od krawędzi eksploatacyjnej
Fig. 11. Harmo n io us roof settlement w it h floor-driven e xt r ac ti on gallery in the d i stance of expl oi ta ti o n edge
Rye. 12. Przyb ie rk a epęgu dla chodnika w yb ie r k o w e g o z wy pr z ed za ję c ę krótkę ścianę
Fig. 12. E xt ra c t i o n galle ry dinti ng wi th ad va nc i ng ahort wall
Mo ż li wo śc i technicznego rozwoju 177
Rys. 13. Podbudowanie hałdy odpadów koaunalnych Fig. 13. U nd er pinning of a u ni cipal refuse heep
MÖGL IC H KE IT EN ZUR TECHN IS CH E N EN T WICKLUNG UND INTERNATIONALE MARK TC HA N CE N DER POLNI SC HE N B ER GS A UZ U LIEFERINDUSTRIE
Z u s a n e e n f a s a u n g
In Referat w u r d e n Probleae vorgestellt, dis währe n d der Bergbaukrise vor der polnisc he n B e r g b a uz ul i ef er in d us tr ie stehen. Es w u rd e ein Ver
gleich zwischen des d eu tschen und de« p olnischen Steinkohlenbergbau und den beiden Zuliefe ri n du st ri e n durchgeführt. A n h a n d von Beispielen w urde gezeigt, auf welc he W ei se A ns at z p u n k t e zu Neuentwicklungen, zur V erb e ss er un g der Exportch e nc en und zu Diversifilkatiansprodukten gefunden w er d en können. Die am Institut für Bergbaukunde II RWTH Aa chen laufenden E nt wicklungsvorhaben, die für die polnische Zulieferindustrie interessant sein können, w u r d en vorgestellt. Es w ur d en völlig neuartige Konzeptionen angegeben, die au s sc hliesslich für den Export und nicht für den heial- schen Steinkoh le n be rg ba u geeignet sind. Es wurde beschrieben, w i e das durch die für den Bergbau hergeste ll t en Pro du kt e erworbene know-how bei der Entwicklung von Diver si f ik at io n sp ro du k te n benutzt werden Kann.
PO S SI B I L I T I E S OF T E C H NI CA L DEVELO PM EN T A N D INTERNATIONAL MARKET CHAN CE S FC« P OL I SH INDUSTRY PR O DUCING FOR MINING
S u a s e r y
In the paper probleas faced by the Polis h industry producing for «1- nlng in ther actual crisis stage are presented. Coaparlson between this i ndustry and co rresponding G e m s n one is Bade.
Basi ng on so ie examples po ssibilities to laprove export chances are shown.
R esearch wor k carried out by the Ba r gb aukunde Institute RWTH Aachen is
178 K. Spiee
described with the indication pointes i nterested for Polish partners.
Brand new ideas are dls sc u ee d and an exaaple how can be used actual Know-how knowledge enployed for Blning, for pr o du ct io n of universal products.
