PROJEKT SPRAWOZDANIA

PR\651550PL.doc PE APP/3937/B/rev2.

PL PL

WSPÓLNE ZGROMADZENIE PARLAMENTARNE AKP- UE

Dokument z posiedzenia

ACP-UE/3937/B/07/fin.

07.02.2007

PROJEKT SPRAWOZDANIA

w sprawie dobrego zarządzania, przejrzystości i odpowiedzialności w zakresie wykorzystywania zasobów naturalnych państw AKP

Sprawozdawcy: Evelyne B. Cheron (Haïti) i Michael Gahler

CZĘŚĆ B: UZASADNIENIE

PR\651550PL.doc 2/11 APP/3937/B/rev2.

PL

UZASADNIENIE

Po zakończeniu ery kolonialnej rządy państw południowych mogły nareszcie przejąć suwerenną kontrolę nad krajową produkcją związaną z ich bogatym przemysłem wydobywczym, otrzymując tym samym prawo do uzyskiwania korzyści finansowych ze swoich podziemnych złóż oraz z potencjału, jakie te złoża przedstawiają pod względem rozwoju gospodarczego.

Jednym z niekorzystnych jednak skutków jest głębokie uzależnienie krajowej gospodarki znacznej większości państw AKP posiadających bogate zasoby naturalne od eksploatacji niektórych z tych zasobów, dotyczy to szczególnie w dużej mierze złóż węglowodorów. Szacuje się, że dochody związane z działalnością przemysłu naftowego, gazowego i węglowego stanowią dzisiaj główny składnik środków publicznych prawie pięćdziesięciu państw południowych.

Jednakże inteligentnie zarządzane oraz rozsądnie, skutecznie i odpowiedzialnie eksploatowane, przede wszystkim z myślą o interesie lokalnej ludności, zasoby te mogą być źródłem bogactwa będącego siłą napędową wzrostu gospodarczego, przyczyniając się dzięki temu do stopniowego zmniejszania ubóstwa i nędzy.

Niespełnienie tych warunków może okazać się czynnikiem pogłębiającym niestabilność polityczną, dysproporcje społeczno-gospodarcze, konflikty i przemoc w państwach o bogatych zasobach naturalnych, co skutkuje wysokim prawdopodobieństwem paraliżu rozwoju tych państw. Zjawisko to zostało zdefiniowane jako „paradoks bogactwa”¹.

I - Żywotne znaczenie zasobów naturalnych dla gospodarki i finansów państw AKP

Udział sektora przemysłu wydobywczego (ropa, gaz, węgiel) w PKB okazuje się mieć rzeczywiście w coraz większym stopniu dominujące znaczenie dla środków finansowych wielu państw afrykańskich i ma w dalszym ciągu determinującą rolę dla dalszego rozwoju gospodarczego tych państw. W ten sposób państwa będące producentami i eksporterami ropy naftowej osiągają znaczne i stale rosnące dochody z uwagi na ciągły wzrost cen ropy od 1973 r., który okazał się dla niektórych z tych państw nieoczekiwaną szansą na zasilenie skarbu państwa. Znaczną część wpływów budżetowych tych państw stanowią zwłaszcza płatności międzynarodowych przedsiębiorstw przemysłu wydobywczego.

Przegląd dochodów z zasobów naturalnych, zwłaszcza ropy, w państwach AKP dowodzi głębokiej zależności ich gospodarki od eksploatacji tych zasobów.

1 Patrz opracowania Terry’ego Lynn Karla lub Petera Collier.

PR\651550PL.doc 3/11 APP/3937/B/rev2.

PL

Państwo produkujące ropę naftową

Produkcja ropy naftowej w

2005 r. (w tysiącach

baryłek)

Eksport ropy naftowej w

2005 r. (w tysiącach baryłek)

Udział ropy naftowej w krajowych wpływach z

eksportu

Udział ropy we wpływach budżetowych

państwa

Udział sektora naftowego w

PKB

Wysokość pomocy przyznanej przez UE w ciągu 5 lat (w

ramach 9.

EFR, pule A i B) (w milionach €)

Nigeria 2.2.445500 11..331100 95 % 76 % 44 % 222

Angola 1.242 1.184 90 % 9090 %% 54 % 117

Sudan 363 279 70 % ─ ─ 127.7

Gwinea

Równikowa 355 354 9797 %% 88 % 9933 %% 7 7

Gabon 237 226 75 % 65 % 40 % 34

Republika

Konga 227 221 94 % 80 % 60 % 43

Czad 250

(szacunkowo.)

248

(szacunkowo.) 80 % 50 % 40 % 202022

Kamerun 85 37 50 % 24 % 6 % 159

Trynidad i

Tobago 145 56 (2004) 31

(szacunkowo.

2004)

─ 40 % 17

Mauretania 75

(szacunkowo.

2006)

24

(Produkcja) ─ ─ ─ 104

Źródła: Bank Światowy, MFW, amerykańska administracja ds. informacji o energii, CIA, Międzynarodowa Agencja Energetyki, Inicjatywa na rzecz Przejrzystości w Przemyśle Wydobywczym (ang. EITI)

szacunkowo

Wszystko wskazywałoby na to, że państwa te, zważywszy na ich wysokie dochody, które przyczyniły się do spowodowania wzrostu gospodarczego o charakterze prawie powszechnym, osiągnęły znaczny poziom rozwoju, z korzyścią dla ich ludności, która może cieszyć stopą życiową wyższą niż ta odnotowana w państwach siadujących, które nie posiadają nadających się do wykorzystania bogactw naturalnych, co ogranicza ich perspektywy postępu gospodarczego i społecznego.

Sytuacja jest jednakże zupełnie inna, czego dowodzą wskaźniki rozwoju społecznego większości tych państw. Ponad dwie trzecie ludności nigeryjskiej wciąż jeszcze żyje za mniej niż jednego dolara dziennie, mimo że Nigeria jest dzisiaj jednym z najbogatszych w zasoby naturalne państw świata². Przykład Gwinei Równikowej jest jednym z najbardziej uderzających: teoretycznie jej PKB na mieszkańca jest jednym z najwyższych na świecie (40 000 euro), podczas gdy kraj ten charakteryzuje się jednym z najniższych wskaźników rozwoju społecznego. Według MFW 76%

bieżących wydatków tego państwa nie mieści się w budżecie. Pomimo 6,2 miliarda euro dochodów z ropy naftowej w 2005 r., do których dochodzą znaczne dochody z gazu i diamentów, wskaźnik umieralności niemowląt w Angoli wynosi 1 na 4

2 70,8 % jej ludności w latach 2000-2004 (Źródło: Program Narodów Zjednoczonych ds. Rozwoju (ang. UNDP), sprawozdanie w sprawie rozwoju społecznego 2006 r.).

PR\651550PL.doc 4/11 APP/3937/B/rev2.

PL

urodzenia³. Mieszkańcy Republiki Konga, dalecy od możliwości korzystania ze stopy wzrostu, która w 2005 r. wyniosła 8,3%, głównie z uwagi na pomyślny rozwój napędzany przez sektor węglowodorów i drewna, jedynie w 27% mają dostęp do służby zdrowia, a w 58% do wody pitnej⁴. Czwarty co do wielkości w Afryce Subsaharyjskiej producent ropy naftowej, z której dochody przyczyniają się w dużej mierze do utrzymania jednego z najwyższych wskaźników PKB w regionie, Gabon znajduje się ciągle dopiero na 124. pozycji na 177 państw pod względem wskaźnika rozwoju społecznego (ang. HDI)⁵, przy prawie 70% ludności żyjącej poniżej progu ubóstwa⁶. Jeżeli chodzi o Demokratyczną Republikę Konga, dobrobyt płynący z doskonale prosperującego przemysłu wydobywczego w takich regionach jak Katanga nie pozwala jednak zapomnieć o tym, że średni dochód na mieszkańca w tym kraju pozostaje jednym z najniższych na świecie⁷.

Roczna stopa wzrostu (% PKB) Państwo AKP PKB - 2005 (w

milionach

dolarów) 2005

Dochód narodowy brutto na mieszkańca - 2005 (w dolarach)

Średnia długość życia - 2005 (w latach)

Wskaźnik umieralności niemowląt (na 1000 urodzeń)

- 2005

Klasyfikacja pod względem

wskaźnika rozwoju społecznego -

2005 (na 177 państw)

Nigeria 6.9 560 44 111 159

Angola 32.8 1.410 41 161

Sudan 27.7 8.2 640 57 68 141

Gwinea

Równikowa 3.2 9.2 930 42.7 97 121200

Gabon 8.1 2.2 5.010 54.5 54.5 124

Republika

Konga 5.1 7.9 950 53 70 140

Demokratyczn a Republika

Konga 7.1 6.9 120 44 115 167

Czad 5.5 5.6 400 44 113 171

Kamerun 17 2.6 1.010 46 92 144

Trynidad i

Tobago 14.8 7 18 57

Mauretania 1.9 5.4 560 54 92 153

Źródła: Program Narodów Zjednoczonych ds. Rozwoju (UNDP), MFW, Bank Światowy, Afrykański Bank Rozwoju

Należy stwierdzić, że pomimo znacznych wpływów pochodzących z eksploatacji i eksportu zasobów ropy, gazu, węgla i innych, dochód na mieszkańca utrzymuje się na tym samym poziomie, a nawet w wielu państwach uległ zmniejszeniu, poziom życia ludności pozostaje w niektórych przypadkach jednym z najniższych w skali całego kontynentu afrykańskiego. Zarządzanie, które zbyt często charakteryzuje się pewnym

3 Według wskaźnika umieralności dzieci poniżej 5 lat w roku 2004 r.: 260/1000 urodzeń (Źródło:

UNDP, Sprawozdanie w sprawie rozwoju społecznego 2006).

4 Źródło: Bank Światowy, opracowanie dotyczące państwa – Kongo.

5 Źródło: UNDP, Sprawozdanie w sprawie rozwoju społecznego 2006.

6 Źródło: amerykańska administracja ds. informacji o energii.

7 Średni dochód na mieszkańca w 2005 r.: 94 €/rok (Źródło: Afrykański Bank Rozwoju).

PR\651550PL.doc 5/11 APP/3937/B/rev2.

PL

brakiem przejrzystości oraz odpowiedzialności finansowej - do czego dochodzą konflikty, a niekiedy wojny - w żaden sposób nie przyczyniając się do stopniowego zmniejszania ubóstwa, czy do trwałego rozwoju, przyniosło co najmniej bardzo negatywne skutki gospodarcze i społeczne w przypadku większości z tych państw.

II - Niewłaściwe rządy w zakresie zarządzania dochodami : czynnik pogłębiający niestabilność gospodarczą, społeczno-polityczną i ekologiczną oraz główna przeszkoda w rozwoju

Źródłem problemu jest wyraźna tendencja do złego zarządzania oraz do braku przejrzystości w zarządzaniu finansami publicznymi, często spowodowana brakiem struktury instytucjonalnej, przez co pozostawia się wolne pole otwartym praktykom korupcji finansowej i politycznej. Tymczasem im większa jest zależność od zasobów naturalnych i im większe są dochody, tym więcej pojawia się zagrożeń związanych ze stronniczością i nieregularnościami w zarządzaniu przepływem dochodów oraz tym bardziej nasila się skłonność do korupcji.

Coraz bardziej powszechnie na świecie przejrzystość uważana jest za niezbędną do dobrego zarządzania instytucjami publicznymi, przedsiębiorstwami i rynkami. Jeżeli udostępniane informacje są niedokładne lub niepełne, lub jeżeli nie są dostarczane we właściwym momencie, obywatele, inwestorzy lub inne podmioty nie mają żadnej możliwości sprawowania prawdziwej kontroli nad działalnością tych instytucji, czy zapobieżenia nadużyciom władzy.

W Zielonej Księdze Komisji poświęconej europejskiej inicjatywie na rzecz przejrzystości określono, że „wysokie standardy w zakresie przejrzystości przyczyniają się do uwiarygodnienia każdej nowoczesnej administracji.

Społeczeństwo europejskie ma prawo oczekiwać tego, że instytucje publiczne będą skuteczne, odpowiedzialne i usłużne, oraz że organy polityczne i publiczne będą ostrożnie korzystać z powierzonych im uprawnień i środków, których nie będą nigdy nadużywać dla osobistych korzyści”⁸.

Tymczasem w sektorze energii przejrzystość jest konieczna nie tylko ze względu na konsumentów i inwestorów, ale również ze względu na obywateli państw, które zaopatrują Europę w energię. Obywatele tych państw muszą dysponować w odpowiednim czasie dokładnymi informacjami w sprawie wpływów uzyskiwanych przez ich rządy z sektora energetycznego oraz w sprawie charakteru umów oraz przedsiębiorstw, które odgrywają decydującą rolę w przepływie tych dochodów.

Jeżeli informacje te nie są dostępne, lub jeżeli nie mogą one być przedmiotem publicznej wolnej debaty, obywatele nie mają żadnej możliwości sprawowania kontroli publicznej nad swoimi władzami, czy zapobieżenia marnotrawieniu zasobów energetycznych poprzez praktykę korupcji czy złe zarządzanie.

Zatem w wielu przypadkach, zamiast być wykorzystywane do celu finansowania rozwoju i uruchamiane w celu zaspokajania podstawowych potrzeb lokalnych

8 Zielona Księga Komisji: Europejska inicjatywa na rzecz przejrzystości, 2006 r., str. 2.

PR\651550PL.doc 6/11 APP/3937/B/rev2.

PL

społeczności, przyczyniając się w ten sposób do polepszenia takich usług użyteczności publicznej jak opieka zdrowotna, czy podstawowa edukacja, większość funduszy publicznych zarządzana jest w nieprzejrzysty sposób, są one nawet sprzeniewierzane przez rządzące skorumpowane elity w celu własnego wzbogacenia się lub finansowania konfliktów zbrojnych, w których powszechnie dochodzi do przypadków wyraźnego łamania praw człowieka. Bank Światowy szacuje, że roczne straty finansowe związane z praktyką korupcji wynoszą prawie 800 miliardów euro.

Ostatni wskaźnik postrzegania korupcji (ang. Corruption Perceptions Index) ogłoszony przez organizację pozarządową Transparency International w listopadzie 2006 r., ujawnił, że na trzydzieści państw, w których korupcja wydaje się najbardziej rozpowszechniona, połowa to państwa Afryki Subsaharyjskiej.

Innym poważnym przejawem nieprawidłowego funkcjonowania tych państw, któremu sprzyja złe zarządzanie, jest pranie pieniędzy będących mieniem publicznym, co często jest przyczyną, albo konsekwencją korupcji. Według szacunków Unii Afrykańskiej 115 miliardów euro opuszcza w ten sposób co roku kontynent afrykański z powodu korupcji finansowej i politycznej, co jest odpowiednikiem jednej czwartej regionalnego PKB, a 80-90% sprzeniewierzonych środków nie wraca już nigdy do Afryki. Te nielegalne działania powodują poważny deficyt budżetowy państwa – koszt finansowy związany tylko z ucieczką kapitału szacuje się na 156 miliardów euro rocznie – obniżając tym samym o tę kwotę poziom wydatków i odbijając się na jakości usług użyteczności publicznej. Temat ten jest tym bardziej newralgiczny, gdyż punktem przeznaczenia transferów finansowych i miejscem prania pieniędzy są często konta bankowe znajdujące się w dominujących gospodarkach, a proceder ten odbywa się z udziałem pośredników, w których interesie leży podtrzymanie takich praktyk.

Poza zwiększeniem ryzyka korupcji i defraudacji na wielką skalę, złe zarządzanie wzmaga chaos polityczny w wielu z tych państw, które zmagają się z konfliktami regionalnymi i wojnami domowymi, podżeganymi brakiem równowagi gospodarczej i społecznej. Tymczasem niepokoje te często okazują się związane z odczuciem, że rządy nie wykazują się wobec ludności odpowiedzialnością w zarządzaniu dobrami.

Wszystkie te czynniki mają udział w utrzymywaniu się systemów autorytarnych i doprowadzają do niewypłacalności niektórych państw, co z kolei przyczynia się do zwiększenia niestabilności w regionie, na czym cierpi najuboższa miejscowa ludność.

Złe zarządzanie może zatem okazać się wyjątkowo szkodliwe dla poziomu inwestycji krajowych i zagranicznych w sektorze energetycznym zainteresowanych państw z uwagi na powodowaną przez nie wysoką niestabilność polityczną, pociągającą za sobą wysokie ryzyko handlowe i klimat niesprzyjający przedsiębiorczości.

Ponadto utrzymywany przez złe zarządzanie eksploatacją zasobów naturalnych brak ładu społeczno-gospodarczego może zaszkodzić bezpieczeństwu zaopatrzenia w zasoby energetyczne. Niechęć, którą społeczeństwo odczuwa wobec niektórych przedsiębiorstw zagranicznych podejrzewanych o porozumienie, a wręcz o współpracę z rządzącymi państwem lub z przedstawicielami państwa w procederze korupcji, stanowi zatem zagrożenie dla infrastruktur oraz dla poziomu produkcji krajowej, prowadząc w konsekwencji do wzrostu światowych cen.

Nieodpowiedzialna i niewłaściwa eksploatacja zasobów naturalnych może również

PR\651550PL.doc 7/11 APP/3937/B/rev2.

PL

mieć szkodliwe skutki dla środowiska oraz dla równowagi ekologicznej – nadmierny wyrąb drzew na przykład prowadzi do pustynnienia – a także może okazać się szkodliwa dla zaopatrzenia w żywność i dostępu do wody pitnej, po raz kolejny ze szkodą dla zdrowia, warunków życia i podstawowych potrzeb ludności. Wreszcie, konsekwencje takiej sytuacji dla wspólnoty międzynarodowej mogą być tylko szkodliwe. Lokalna ludność, pozbawiona korzyści gospodarczych płynących z zasobów państwowych z winy nieodpowiedzialnych rządów, jest w jeszcze większym stopniu zależna od pomocy międzynarodowych pożyczkodawców.

Niewłaściwe rządy na poziomie zarządzania dochodami z zasobów naturalnych są zatem rzeczywistą przeszkodą w rozwoju tych państw i w redukowaniu ubóstwa, co sprawia, że osiągnięcie milenijnych celów rozwoju wydaje się perspektywą mało prawdopodobną. Sprawozdania Banku Światowego w efekcie wykazały, że korupcja może spowodować utratę od 2 do 4% rocznego wzrostu gospodarczego danego państwa. O tyle zatem mniej jest zasobów i środków do finansowania rozwoju gospodarczego i społecznego oraz do walki z ubóstwem. Pilne zatem staje się uczynienie rządów odpowiedzialnymi za zarządzanie finansami publicznymi, zaś kierownictwa przedsiębiorstw zagranicznych i międzynarodowych za stosunki z rządami w celu zagwarantowania, że wpływy z eksploatacji zasobów związanych z przemysłem wydobywczym są zarządzane rozsądnie i ostrożnie, tak aby z uzyskiwanego dzięki nim wzrostu mogła należycie czerpać korzyści ludność lokalna.

III - Pilna potrzeba odpowiedzialności finansowej i większej przejrzystości w zarządzaniu zasobami i w ich eksploatacji

A) Odpowiedzialna polityka rządu mająca na celu wspieranie i finansowanie rozwoju gospodarczego i społecznego

Rządy krajowe tych bogatych w zasoby naturalne państw, odpowiedzialne przed obywatelami w zakresie eksploatacji zasobów – których są często właścicielami na mocy konstytucji narodowych – mają w konsekwencji obowiązek i powinność zarządzania wpływami z nich uzyskiwanymi w interesie swojej ludności i w celu polepszenia jej poziomu życia oraz dobrobytu gospodarczego i społecznego.

Państwo AKP Nigeria Angola Sudan Gwinea

Równikowa Gabon Republika Konga

Demokratyczna Republika

Konga Kamerun Czad Trynidad

i Tobago Mauretania PKB - 2005 (w

milionach

dolarów) 32.8 27.7 3.2 8.1 5.1 7.1 17 5.5 14.8 1.9

Dochód narodowy brutto - 2005 (w milionach dolarów)

22.5 23.2 ─ 6.9 3.8 6.9 16.5 3.9 13.6 1.8

Dochody publiczne - 2005

(w % PKB) 38.5 23 35.8 27.9 39.3 19.9 17.3 15.9 30.3 25.3

Wydatki publiczne - 2005

(w % PKB) 31 23.2 19.5 17.7 19.9 22.5 15.3 20.1 24.7 28.7

Całkowita kwota wydatków na zdrowie - 2003/2004 (w % PKB)

1.3 2.4 1.9 1 2.9 1.3 0.7 1.2 2.6 1.5

PR\651550PL.doc 8/11 APP/3937/B/rev2.

PL

Wskaźnik niedożywienia dzieci 1999- 2005 (% dzieci w wieku do 5 lat)

29 31 19 12 13 31 18 37 6 32

Wskaźnik dostępu ludności do wody pitnej - 2004 (%)

48 53 70 43 88 58 46 66 42 53

Całkowita kwota wydatków na edukację - 1998/2002 (w % DNB)

0.7 3.4 1.4 2.2 ─ 3.4 2.0 ─ 3.6

Wskaźnik objęcia nauczaniem podstawowym - 2005 (%)

60

(2004 64 60 ₍₂₀₀₄₎ 77

(2004 89 48 117 57 92 ₍₂₀₀₄₎ 94

Wskaźnik alfabetyzacji dorosłych - 2005 (% ludności)

70.8 67.4

(2004

) 63.1 87 63.2 85.8 67 68 50.7 51.2

Wskaźnik analfabetyzmu wśród dorosłych - 2005 (%

ludności)

29.2 32.6

(2004 36.9 13 46.8 14.2 33 22 1.4 48.8

Źródła : UNDP, Bank Światowy, Afrykański Bank Rozwoju

Znaczna część, a nawet większość wpływów publicznych związanych z produkcją i eksploatacją zasobów naturalnych musi zatem być wykorzystywana i inwestowana z przeznaczeniem na rozwój podstawowych usług publicznych, jak i na ulepszenie poziomu infrastruktury krajowej, z bezpośrednią korzyścią dla lokalnej ludności.

Znaczny procent tych wpływów musi również być przeznaczany, z myślą o przyszłych pokoleniach, na finansowanie dużych projektów w zakresie rozwoju lub programów społecznych w sektorze zdrowia, edukacji, mieszkalnictwa, rozwoju obszarów wiejskich, mikrofinansowania, lub w obszarze środowiska naturalnego oraz dostępu do wody pitnej (tak jak już ma to miejsce w takich państwach, jak Czad, czy Gabon).

Wewnętrzne reformy przepisów finansowych lub zarządzania wpływami budżetowymi, czy w zakresie obowiązujących norm rachunkowości, muszą w tej kwestii zmierzać w kierunku umacniania przejrzystości i odpowiedzialnego zarządzania zasobami publicznymi w interesie wzrostu poziomu życia lokalnej ludności. Niezależny audyt finansowy dochodów i wydatków publicznych musi być prowadzony w ramach systemu niezależnego od władz publicznych i przy zastosowaniu międzynarodowych norm audytu, a jego wyniki muszą być podawane do publicznej wiadomości.

Przewodnik ten proponuje dokładne wytyczne dotyczące typu informacji, które muszą być udostępniane ludności państw bogatych w zasoby energetyczne, i które muszą obejmować podstawę prawną, działalność przedsiębiorstw publicznych, sprawozdania w sprawie przepływu dochodów na rzecz państwa, dane budżetowe oraz mechanizmy audytu i nadzoru. Wydaje nam się, że zasady przejrzystości musza również mieć zastosowanie do rzeczywistych właścicieli wszystkich przedsiębiorstw działających w sektorze energetycznym w tych państwach, ponieważ z przedsiębiorstwami

PR\651550PL.doc 9/11 APP/3937/B/rev2.

PL

jednoznacznie prywatnymi wiąże się ryzyko wykorzystania ich przez skorumpowanych przedstawicieli państwa do sprzeniewierzenia dochodów w celu uzyskania własnej korzyści, czego dowiodło wiele przykładów takiej praktyki na całym świecie.

Wreszcie to od wszystkich instytucji dwustronnych i wielostronnych zajmujących się pomocą gospodarczą, od międzynarodowych instytucji finansowych, od instytucji udzielających pożyczek, agencji kredytowych oraz prywatnych banków zależy włączenie klauzul warunkowych lub ich zaostrzenie w umowach o pomocy innej niż humanitarna lub w umowach o pożyczkach, czy też w każdej formie wsparcia finansowego udzielanego rzeczonym państwom. Elementy te muszą znaleźć odzwierciedlenie w minimalnych normach odpowiedzialności powierniczej, które rządy instytucji udzielających pożyczek przyjąć muszą wobec swoich obywateli i organizacji ofiarodawców w celu zapewnienia minimalnej przejrzystości w zakresie dochodów publicznych, poczynając od regularnego i szczegółowego publikowania informacji oraz wyników niezależnego audytu wpływów budżetowych uzyskiwanych z zasobów naturalnych. Należy jednakże wprowadzić nie tyle proste i abstrakcyjne klauzule warunkowe, ile system skutecznego partnerstwa, w ramach którego pomoc uzależniona jest od spełnienia szeregu precyzyjnych i konkretnych kryteriów⁹. Przewodnik MFW w zakresie przejrzystości dochodów z zasobów naturalnych powinien być w tej dziedzinie punktem odniesienia.

B) Optymalny dostęp do informacji publicznych związanych z wykorzystaniem dochodów rządowych

Większa przejrzystość w zakresie krajowych finansów publicznych państw bogatych w zasoby naturalne, zwłaszcza w kwestii rozdziału dochodów budżetowych, stanowiłaby oczywiście pierwszy ważny krok zmierzający do zwiększenia odpowiedzialności w zarządzaniu dochodami z zasobów naturalnych w celu zagwarantowania, sprawdzenia i kontrolowania, czy z dochodów tych robi się dobry użytek z myślą o rozwoju gospodarczym mającym na celu podniesienie poziomu życia ludności i, w perspektywie długoterminowej, zredukowanie ubóstwa.

Przepisy prawne i regulacyjne mające na celu zobligowanie rządów do poddawania weryfikacji przez niezależnego audytora i do podawania do publicznej wiadomości całości dochodów i wydatków budżetowych, jak i do sprawdzania i ujawniania całości kwot przekazanych przez międzynarodowe i zagraniczne przedsiębiorstwa prowadzące działalność w przemyśle wydobywczym, stanowiłyby duży postęp pod względem zwiększania przejrzystości w zakresie publicznych finansów państwa, jak i rozwiązanie o fundamentalnym znaczeniu dla zwiększenia odpowiedzialności za te środki osób, które sprawują władzę w rządzie i podejmują decyzje.

9 Przemówienie François Vincke'a, Dyrektora Transparency International (TI) w Belgii, publiczne przesłuchanie komisji politycznej Wspólnego Zgromadzenia Parlamentarnego AKP-UE w Brukseli dnia 14 września 2006 r.

PR\651550PL.doc 10/11 APP/3937/B/rev2.

PL

Informacje te muszą być wyczerpujące, dostępne i możliwe do skonsultowania przez wszystkich obywateli tych krajów, prowadząc do lepszego publicznego zrozumienia kwestii dochodów i wydatków publicznych i wywołując debatę publiczną wokół odpowiedzialnego wykorzystania przez rząd dochodów publicznych w celu przeznaczenia ich do aktywnego wspierania rozwoju gospodarczego i społecznego.

To stwierdzenie i zalecenia skierowane są również do prywatnych przedsiębiorstw wydobywczych działających w tych państwach, niektóre z nich bowiem biorą udział w utrzymaniu nieprzejrzystego zarządzania dochodami publicznymi, nie dostarczając lub zaciemniając informacje w zakresie płatności zrealizowanych w zamian za prawa do produkcji i eksploatacji krajowych zasobów naturalnych. Wypada zatem opracować procedury mające na celu zobligowanie wszystkich zagranicznych przedsiębiorstw prowadzących działalność w przemyśle wydobywczym do składania kompletnej i szczegółowej deklaracji o kwotach przekazywanych rządom i związanym z nimi organom.

Ponadto, gdyby publikowanie informacji finansowych było wymagane prawnie, obecne w umowach w sprawach licencji zawieranych z rządami klauzule dotyczące poufności, zbyt często niedopuszczające do jakiejkolwiek deklaracji o płatnościach pod groźbą zerwania umowy, straciłyby ważność. Wreszcie, przejrzystość ta w efekcie chroniłaby prywatne przedsiębiorstwa przed ewentualnymi zarzutami współudziału lub współpracy w zakresie nielegalnych działań niektórych przedstawicieli władzy i urzędników.

C) Zaangażowanie i aktywna kontrola sprawowana przez parlamenty krajowe i społeczeństwo obywatelskie w zakresie sprawiedliwego rozdziału dochodów publicznych

Posłowie do parlamentów krajowych państw AKP mają do odegrania szczególną rolę w promowaniu lepszego zarządzania i większej przejrzystości w publicznym zarządzaniu dochodami z eksploatacji zasobów naturalnych poprzez wywieranie nacisku w celu przeprowadzenia reformy, lub przyjęcia prawodawstwa, rozporządzeń budżetowych i zasad rachunkowości zmierzających w kierunku lepszego zarządzania i większej przejrzystości, lub też w celu ratyfikacji konwencji mających na celu walkę z korupcją.

Wypada również podkreślić znaczne wysiłki i zasadniczą rolę, jaką odegrały różne lokalne organizacje społeczeństwa obywatelskiego w walce z korupcją finansową i polityczną. Należy zagwarantować im możliwość dalszego prowadzenia działalności związanej z nadzorem i kontrolą, wzywając rządy do rozliczenia się z zarządzania dochodami i do udziału w debacie publicznej. Ponieważ jednak ujawniono ostatnio różne przypadki prześladowania działaczy i aktywistów zwalczających korupcję i zakłócania ich pracy, pragniemy również dać wyraz naszemu zaniepokojeniu tą sytuacją i potępić wszystkie stosowane wobec nich formy zastraszania, cenzury i represji.

W związku z tym zwracamy się wprost do parlamentów krajowych i do ich przedstawicieli o zdecydowane poparcie zaangażowania i działań lokalnego

PR\651550PL.doc 11/11 APP/3937/B/rev2.

PL

społeczeństwa obywatelskiego na rzecz większej przejrzystości i lepszego zarządzania finansami państwa. Parlamenty krajowe muszą zrobić wszystko, co w ich mocy w celu zagwarantowania różnym organizacjom prowadzącym walkę z korupcją całkowitej swobody działania, jak i warunków, funduszy i środków niezbędnych do kontynuowania przez nie działań.