Projektowanie i badanie efektywności systemów logistycznych

Projektowanie i badanie efektywności systemów logistycznych

Temat: Ocena efektywności inwestycji logistycznych

dr hab. inż. Maciej Szkoda, prof. PK

Kraków, 2019/2020

Z punktu widzenia wpływu inwestycji na potencjał działalności logistycznej przedsiębiorstwa, inwestycje można podzielić na:

 odtworzeniowe - polegają na zastąpieniu zużytych lub przestarzałych urządzeń nowymi środkami o takim samym standardzie technicznym;

 modernizacyjne - następuje wprowadzenie do działalności ulepszonych środków trwałych;

 rozwojowe – związane są z poszerzeniem oferty produkcyjno- handlowej przedsiębiorstwa, z wprowadzeniem nowych dotychczas nieoferowanych usług lub produktów;

 strategiczne – służące umacnianiu pozycji przedsiębiorstwa na rynku (tworzenie oddziałów, nowych centrów dystrybucji).

Rodzaje inwestycji w logistyce

Przedsięwzięcia inwestycyjne w logistyce mogą dotyczyć:

 zmiany źródeł zaopatrzenia i sposobów współpracy z dostawcami,

 budowy nowych magazynów lub zmiany wyposażenia magazynów dotychczas użytkowanych,

 zakupu floty transportowej,

 zmiany kanałów dystrybucji,

 zmiany organizacji i realizacji logistyki materiałowej produkcji,

 oceny usług outsourcingowych i inne.

Inwestycje w logistyce

Rachunek ekonomiczny jest to zespół metod postępowania zmierzających do podejmowania najtrafniejszych decyzji biznesowych z punktu widzenia podmiotu podejmującego te decyzje.

Rachunek ekonomiczny może dotyczyć zjawisk przyszłych lub zjawisk przeszłych. Rachunek zjawisk przyszłych najczęściej jest przeprowadzany dla kilku wariantów danej inwestycji, aby można było wybrać wariant najlepszy. W odniesieniu do przedsięwzięcia inwestycyjnego, podstawowym celem rachunku ekonomicznego jest porównywanie planowanych korzyści z ponoszonymi nakładami.

Rachunek ekonomiczny pozwala ocenić opłacalność przyszłych decyzji jeszcze przed ich podjęciem.

Rachunek ekonomiczny

1. Proste metody oceny finansowej

▪ Proste stopy zwrotu, indeks korzyści-kosztów B/C Ratio

▪ Okres zwrotu nakładu PP (Payback Period),

▪ Próg rentowności BEP (Break Event Point).

2. Metody dyskontowe

▪ Dynamiczny okres zwrotu nakładu PP’,

▪ Zaktualizowana wartość netto NPV (Net Present Value),

▪ Wewnętrzna stopa zwrotu IRR (Internal Rate of Return).

Dla różnych wariantów danej inwestycji, za pomocą tych metod można dokonać porównania i wyboru wariantu najbardziej opłacalnego.

Metody rachunku inwestycyjnego

Metody rachunku inwestycyjnego

Proste stopy zwrotu

Proste stopy zwrotu polegają na porównaniu wskaźników stopy zwrotu z inwestycji. Wyrażają one relację zysku z danej inwestycji do wielkości zaangażowanego kapitału.

 Stopa zwrotu z kapitału własnego ROE (Return On Equity)

 Księgowa stopa zwrotu ARR (Accounting Rate of Return)

𝐴𝑅𝑅 = ś𝑟𝑒𝑑𝑛𝑖 𝑧𝑦𝑠𝑘 𝑛𝑒𝑡𝑡𝑜 𝑤𝑎𝑟𝑡𝑜ść 𝑖𝑛𝑤𝑒𝑠𝑡𝑦𝑐𝑗𝑖 𝑅𝑂𝐸 = 𝑧𝑦𝑠𝑘 𝑛𝑒𝑡𝑡𝑜

𝑘𝑎𝑝𝑖𝑡𝑎ł 𝑤ł𝑎𝑠𝑛𝑦

Proste stopy zwrotu

 Stopa zwrotu nakładów inwestycyjnych ROI (Return on Investment)

Wskaźnik ten wskazuje relację wielkości zysku do zaangażowanego kapitału. Pokazuje efektywność wykorzystania kapitału.

Proste stopy zwrotu służą do wstępnej selekcji analizowanych wariantów.

𝑅𝑂𝐼 = 𝑧𝑦𝑠𝑘 𝑜𝑝𝑒𝑟𝑎𝑐𝑦𝑗𝑛𝑦 𝑧𝑎𝑎𝑛𝑔𝑎ż𝑜𝑤𝑎𝑛𝑦 𝑘𝑎𝑝𝑖𝑡𝑎ł

Indeks korzyści-kosztów

Indeks korzyści-kosztów nazywany również wskaźnikiem zyskowności (B/C Ratio) jest ilorazem zdyskontowanych korzyści i zdyskontowanych kosztów całkowitych danego przedsięwzięcia:

Wartość wskaźnika większa od jedności świadczy, że przedsięwzięcie jest efektywne i należy je zaakceptować. Podstawą wyboru najbardziej efektywnego przedsięwzięcia jest maksymalizacja wartości tego wskaźnika.

Za najkorzystniejsze uważa się przedsięwzięcie o najwyższym wskaźniku B/C Ratio.

( ) ( )

∑

∑

n

0 t

t t n

0 t

t t

r 1 CFO

r 1

CFI Ratio

C / B

=

=

+

= +

Okres zwrotu nakładu

Warunek na okres zwrotu:

gdzie:

N – łączna wielkość poniesionych nakładów inwestycyjnych,

ND_t – nadwyżki finansowe uzyskiwane z realizacji przedsięwzięcia, t = 1,2...k – kolejne lata trwania przedsięwzięcia.



= ^k

1 t

NDt

N

gdzie:

ND_t – nadwyżka finansowa w roku „t”, ZN_t – zysk netto w roku „t”,

A_t – amortyzacja w roku „t”,

O_t – odsetki od kredytu inwestycyjnego w roku „t”.

Okres zwrotu nakładu wynika bezpośrednio z oczekiwań inwestorów, którzy podejmując decyzję o inwestycji, zakładają zwrot tej inwestycji w określonym czasie.

O A

ZN

ND

=

+

+

Okres zwrotu nakładu

AMORTYZACJA – jest to wyrażona w pieniądzu równowartość zużycia środka trwałego. Amortyzacja może dotyczyć także wartości niematerialnych i prawnych: licencji, znaków towarowych czy praw autorskich.

Metody wyliczania amortyzacji:

 liniowa,

 degresywna.

Amortyzacja

Metoda liniowa stanowi podstawową metodę amortyzacji, dokonywaną na podstawie wartości wskazanych w tabeli rocznych stawek amortyzacyjnych. W metodzie tej niezbędne jest:

 ustalenie rodzaju środka trwałego (KŚT),

 ustalenie wartości początkowej środka trwałego,

 ustalenie wartości procentowej amortyzacji,

 ustalenie wartości rocznego, kwartalnego lub miesięcznego odpisu amortyzacyjnego.

Na podstawie powyższych danych możliwe jest wprowadzenie środka trwałego do ewidencji środków trwałych – najpóźniej w miesiącu przyjęcia go do używania.

Amortyzacja - metoda liniowa

Metoda ta pozwala na stosowanie dodatkowego współczynnika, który pozwala skrócić standardowy okres amortyzacji środka trwałego.

Metodę degresywną zastosować można jedynie do:

 maszyn i urządzeń zaliczonych do grupy 3-6 i 8 Klasyfikacji Środków Trwałych,

 środków transportu, z wyłączeniem samochodów osobowych.

Pozostałe środki trwałe (w tym samochody osobowe) nie mogą być amortyzowane tą metodą.

Metoda degresywna stosowana jest przede wszystkim kiedy wymagane jest szybkie wygenerowanie wysokich kosztów podatkowych.

Amortyzacja - metoda degresywna

http://www.kalkulatory.gofin.pl/Kalkulator-amortyzacja-metoda-degresywna,12.html

Program rozwoju sieci dystrybucji przewiduje realizację inwestycji w nowe centrum dystrybucyjne. Do oceny przyjęto dwa warianty.

W obu przypadkach okres realizacji wynosi 1 rok, a przewidywane nakłady wyniosą 14 mln zł.

 Wariant I finansowany będzie z kapitału własnego 9 mln zł i kredytu bankowego 5 mln zł.

 W wariancie II przedsiębiorstwo zaciągnie kredyt 3 mln zł i zaangażuje 11 mln zł kapitału własnego.

Prognozy przychodów ze sprzedaży usług realizowanych przez centrum dystrybucji i szacunki kosztów ponoszonych w przez pierwsze 8 lat działalności przedstawiono w tabeli.

Wymagany przez inwestora okres zwrotu nakładów wynosi maksymalnie 4 lata.

Okres zwrotu nakładu – przykład

Wyszczególnienie Lata

2 3 4 5 6 7 8

Wariant I

Przychody ze sprzedaży 16260 19820 20400 20400 19800 18240 16800

Koszty całkowite 12630 14320 14600 14600 13840 13220 12080

w tym: - amortyzacja 1130 1211 1211 1211 1211 1145 1145

- odsetki 400 360 320 280 240 200 160

Zysk brutto 3630 5500 5800 5800 5960 5020 4720

Podatek dochodowy 690 1045 1102 1102 1132 954 897

Zysk netto 2940 4455 4698 4698 4828 4066 3823

Nadwyżka finansowa 4470 6026 6229 6189 6279 5411 5128

Wariant II

Przychody ze sprzedaży 14940 16460 18700 20200 21600 20800 19600

Koszty całkowite 10900 13020 14200 14600 15780 15500 14900

w tym: - amortyzacja 1096 1144 1144 1144 1118 1118 1082

- odsetki 240 216 192 168 144 120 96

Zysk brutto 4040 3440 4500 5600 5820 5300 4700

Podatek dochodowy 768 654 855 1064 1106 1007 893

Zysk netto 3272 2786 3645 4536 4714 4293 3807

Nadwyżka finansowa 4608 4146 4981 5848 5976 5531 4985

Okres zwrotu nakładu -przykład

miesięcy 7

lata 3

10496 12 16725

10496 14000

lata 3

PP

 =

− + −

=

miesiąc 1

lata 4

13735 12 19583

13735 14000

lata 4

PP

 =

− + −

=

Próg rentowności jest to wielkość sprzedaży, przy której pokryte zostaną wszystkie koszty (stałe i zmienne) związane z realizacją planowanej inwestycji.

Analiza progu rentowności opiera się na podziale kosztów całkowitych na stałe i zmienne. Analiza obejmuje badanie tzw. punktu wyrównania, w którym przychody ze sprzedaży dokładnie pokrywają poniesione koszty.

Próg rentowności

Wartość sprzedaży

Wielkość sprzedaży (produkcji)

Zdolność produkcyjna (lub prognoza popytu)

Koszty stałe

Wartość sprzedaży Koszty całkowite

ZYSK

STRATA

BEP

BEP"

0% 100%

BEP'

 W ujęciu ilościowym:

 W ujęciu wartościowym:

 Jako stopień wykorzystania zdolności produkcyjnej (lub prognozowanego popytu)

K_s - koszty stałe, k_jz - jednostkowe koszty zmienne, c_j - jednostkowa cena sprzedaży, P_m – maksymalna zdolność produkcyjna lub ilość sprzedanych wyrobów lub usług

jz j

sk c

BEP K

= −

jz j

j c sk

c K

BEP' =  −

Prezentacja progu rentowności

100

= Pm

BEP" BEP

W biznesplanie firmy transportowej zawarte są następujące założenia:

 firma dzięki kredytowi inwestycyjnemu zamierza nabyć trzy pojazdy;

 plan przewiduje zatrudnienie sześciu kierowców, jednego

mechanika konserwatora, stróża, kierownika oraz pracownika administracyjnego zajmującego się jednocześnie księgowością;

 baza wraz z warsztatem i budynkiem administracyjnym jest dzierżawiona.

Próg rentowności - przykład

Wynagrodzenia Etaty Koszt/m-c Koszt/rok

Kierowcy 6 19 200 230 400

Mechanik 1 2 000 24 000

Stróż ½ 800 9 600

Administracja ½ 1 000 12 000

Kierownik 1 3 500 42 000

RAZEM 9 26 500 318 000

Pozostałe Koszt/m-c Koszt/rok

Czynsz 5 000 60 000

Części i materiały 12 000

Media 800 9 600

Ubezpieczenie 24 000

Pozostałe 1 500 18 000

RAZEM 123 600

Według danych statystycznych za 2019 rok odsetek pustych przebiegów w transporcie drogowym wynosi 27%.

Średnia masa ładunków przewiezionych przez 1 samochód ciężarowy w kwartale wynosiła około 390 t.

Średni kwartalny przebieg statystycznego samochodu ciężarowego wyniósł około 30 tys. km.

Średnie kwartalne przychody wynosiły około 4,1 mln zł, w tym z działalności transportowej około 2,3 mln zł. W przeliczeniu na jeden samochód ciężarowy przychody z działalności transportowej wynosiły około 91 tys. zł.

Dane statystyczne

Margines bezpieczeństwa ze względu na cenę sprzedaży:

c_min – graniczna cena sprzedaży, c – aktualna ceny sprzedaży

Margines bezpieczeństwa ze względu na koszty zmienne:

k_zmax – graniczne jedn. koszty zmienne, k_z – aktualne koszty zmienne

Margines bezpieczeństwa ze względu na wielkość sprzedaży:

s_min – graniczna wielkość sprzedaży, s – aktualna wielkość sprzedaży

c 100%

c

M_C = c − ^min 

k 100%

k M k

z z

k = zmax − 

Marginesy bezpieczeństwa

s 100%

s

M_s = s − ^min 

Aktualna sytuacja jest następującą:

 roczna sprzedaż wynosi 50 tys. gadżetów, które są sprzedawane po 25 zł za sztukę;

 wytworzenie jednego gadżetu kosztuje 15 zł, a stałe koszty funkcjonowania firmy to ok. 360 tys. zł rocznie.

Należy wyznaczyć marginesy bezpieczeństwa ze względu na cenę, koszty i wielkość sprzedaży.

Marginesy bezpieczeństwa – przykład

 Jeśli sprzedaż nie spadnie o więcej niż 28,0%, koszty wytworzenia gadżetu nie wzrosną o więcej niż 18,7% a cena jego sprzedaży nie spadnie więcej niż o 11,2% to firma nie będzie przynosić strat (oczywiście przy założeniu zmiany jednego z czynników);

 Z przeprowadzonej analizy wynika, że dla naszego przedsiębiorstwa największym czynnikiem ryzyka jest cena sprzedaży, dla której margines bezpieczeństwa jest najmniejszy, z kolei najmniejsze obawy budzi wielkość sprzedaży.

Wnioski

 Dynamiczny okres zwrotu nakładu PP’,

 Zaktualizowana wartość netto NPV (Net Present Value),

 Wewnętrzna stopa zwrotu IRR (Internal Rate of Return).

Metody dyskontowe

Metody te pozwalają na uwzględnienie w rachunku opłacalności projektu całego okresu jego funkcjonowania - zarówno fazy inwestycyjnej, jak i fazy eksploatacji przedsięwzięcia.

Fakt ten zwiększa precyzję określania opłacalności tych projektów, ale jednocześnie wymusza oszacowanie wpływów i wydatków w całym okresie objętym rachunkiem. W miarę wydłużania horyzontu czasowego szacunki te stają się coraz bardziej skomplikowane ze względu na trudności związane z przewidywaniem zmian w sytuacji rynkowej.

Metody dyskontowe

Dyskontowanie

Dyskontowanie jest to proces ustalania aktualnej wartości dochodów lub wydatków, które zostaną zrealizowane dopiero po upływie pewnego czasu.

Współczynnik dyskontujący CO_t :

i – stopa dyskontowa (procentowa), t – kolejny rok trwania przedsięwzięcia.

t (1 i)t

CO 1

= +

Dobór stopy dyskontowej

Wartość stopy dyskontowej może być przyjmowana jako:

 wartość oczekiwanej przez inwestora stopy zwrotu,

 koszt pozyskania kapitału do finansowania inwestycji.

Wysokość stopy zwrotu wynika najczęściej z preferencji inwestora co do minimalnej opłacalności inwestycji.

W latach 2014 ÷ 2020, według rozporządzenia Komisji nr 480/2014, dla inwestycji planowanych do dofinansowania z funduszy UE, stopa dyskontowa zalecana jest na poziomie 4% (dla analizy prowadzonej w cenach stałych).

Dobór stopy dyskontowej

Koszt kapitału pochodzącego z kredytu bankowego:

gdzie:

i_k – roczna stopa oprocentowania kredytu bankowego, T – stopa podatku dochodowego.

T) (1

i

i

Koszt kapitału pochodzącego z emisji akcji:

gdzie:

D_u – roczna dywidenda wypłacana na akcję, P_su – cena sprzedaży akcji,

F_su – koszty emisji i sprzedaży przypadające na akcję.

F 100%

P i D

su su

u 

= −

Dobór stopy dyskontowej

Horyzont czasowy inwestycji - okres, za który należy sporządzić prognozę przepływów pieniężnych generowanych przez analizowany projekt, uwzględniający zarówno fazę inwestycyjną i operacyjną.

Horyzont czasowy powinien odzwierciedlać okres życia ekonomicznego projektu.

Załącznik I do rozporządzenia nr 480/2014

Okres odniesienia (horyzont czasowy inwestycji)

gdzie:

ND’_t – zaktualizowana nadwyżka finansowa w roku „t”, ND_t – nadwyżka finansowa w roku „t”,

CO_t – współczynnik dyskontujący w roku „t”.

t t

t ND CO

ND' = 

Zaktualizowana nadwyżka finansowa ND’

Lata

Tys. zł

0

490

810

950

1100

1250

1430

0

525

920

1100

1300

1450

1600

1 2 3 4 5 6 7

0 200 400 600 800 1000 1200 1400 1600

NI SND' SND

PP PP'

5 6

5

SND' SND'

SND' lat N

5

PP' −

+ −

=

4 5

4

SND SND

SND lata N

4

PP −

+ −

=

Dynamiczny okres zwrotu nakładu PP’

Przepływy pieniężne netto

Przepływy pieniężne NCF (Net Cash Flow) polegają na zestawieniu i obliczeniu różnicy między wpływami a wydatkami związanymi z realizacją przedsięwzięcia.

Przy obliczaniu przepływów pieniężnych uwzględnianie są następujące elementy:

 przychody uzyskiwane ze sprzedaży dóbr i usług,

 bieżące koszty ponoszone dla uzyskiwania przychodów,

 wielkość odpisów amortyzacyjnych od składników majątku trwałego,

 wielkość nakładów inwestycyjnych,

 wielkość kapitału obrotowego,

 wielkość obciążeń podatkowych.

Przepływy pieniężne netto

Przepływy pieniężne NCF (Net Cash Flow):

gdzie:

CF_t - wartość rocznych przepływów pieniężnych z działalności operacyjnej w roku „t”,

NI_t - nakłady inwestycyjne w roku „t”,

WL - wartość likwidacyjna przedsięwzięcia.

WL NI

CF

NCF

WL NI

- KO - A ZN

NCF_t = _t + _{t t t} +

Zaktualizowana wartość netto

Wartość zaktualizowaną netto (NPV) określa się jako sumę zdyskontowanych przepływów pieniężnych netto (NCF) w całym okresie realizacji przedsięwzięcia.

gdzie:

NPV – wartość zaktualizowana netto,

NCF_t – przepływy pieniężne w kolejnych latach, CO_t – współczynnik dyskontowy dla kolejnych lat,

t = 0, 1, 2, …, n – kolejny rok okresu obliczeniowego.



0

t NCFt COt

= NPV

Dodatnia wartość NPV oznacza, że zdyskontowane wpływy będą wyższe niż zdyskontowane wydatki.

Ujemna wartość NPV świadczy natomiast o niższej od granicznej stopie rentowności przedsięwzięcia. Jego realizacja będzie nieopłacalna.

Microsoft Excel: Formuły -> Formuły finansowe -> NPV

0

>

NPV

NPV - warunek opłacalności

Wewnętrzna stopa zwrotu IRR

Metoda wewnętrznej stopy zwrotu polega na obliczeniu marginalnej stopy dyskontowej przy której następuje zrównanie zdyskontowanych wpływów i wydatków pieniężnych, czyli:

lub:

r_x – wewnętrzna, poszukiwana stopa procentowa,

t – kolejny rok okresu obliczeniowego, (t = 0, 1, 2, ..., n), N – nakład inwestycyjny,

SP – wartość netto wpływów pieniężnych.

0 CO

NCF

=

NPV ⁿ

0

t t  t =



) 0 r (1

N )

r (1

SP ⁿ

0 t

t x t n

0 t

t x

t =

− +

+





Obliczenie IRR

1. Ustalenie wartości przepływów pieniężnych netto NCF w kolejnych latach realizacji przedsięwzięcia;

2. Określenie stopy dyskontowej i₁oraz i₂ takich, przy których:

 NPV obliczona na podstawie i₁ jest zbliżona do zera, ale dodatnia;

ustalony w ten sposób poziom NPV oznaczamy jako NPV₁,

 NPV obliczona na podstawie i₂ jest zbliżona do zera, lecz ujemna;

ustalony w ten sposób poziom NPV oznaczamy jako NPV₂.

Do obliczenia poziomu wewnętrznej stopy zwrotu IRR można wykorzystać następującą formułę:

gdzie:

IRR - wewnętrzna stopa zwrotu,

i₁ - poziom stopy procentowej, przy którym NPV>0, i₂ - poziom stopy procentowej, przy którym NPV<0.

2 1

1 2 1

1 NPV NPV

) i (i

i NPV

IRR +

− + 

=

Obliczenie IRR

Przedsięwzięcie inwestycyjne jest opłacalne wówczas, gdy jego wewnętrzna stopa zwrotu jest wyższa (w skrajnym przypadku równa) od stopy dyskontowej, będącej najniższą możliwą do zaakceptowania przez inwestora stopą rentowności.

Microsoft Excel: Formuły -> Formuły finansowe -> IRR

i IRR 

Warunek opłacalności

Porównanie IRR i NPV

METODA WARIANT A WARIANT B WARIANT C

NPV 575 tys. zł 320 tys. zł - 54 tys. zł

IRR 19,7% 24,6% 9,9%

Dla i = 10,5%

STOPA REINWESTYCJI to stopa procentowa określająca poziom rentowności osiąganej z tytułu bieżącego inwestowania dodatnich przepływów pieniężnych.

dr hab. inż. Maciej Szkoda, prof. PK

Politechnika Krakowska, Instytut Pojazdów Szynowych maciej.szkoda@mech.pk.edu.pl

© 2020, IPSz PK. Wszelkie prawa zastrzeżone.

Praca ta w całości ani we fragmentach nie może być powielana ani rozpowszechniana bez zgody autora.