• Nie Znaleziono Wyników

Polska Komisja Uzbrojenia we Wrocławiu w r. 1848

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2022

Share "Polska Komisja Uzbrojenia we Wrocławiu w r. 1848"

Copied!
8
0
0

Pełen tekst

(1)

2442

' A L

In stytu t Ś lą s k i

S e r i a V I I K o m u n i k a t Nr 17 S e r i a V I I

Dr. W i s ł a w a K n a p o w s k a

d o c e n t U n iw e r s y t e t u P o z n a ń s k ie g o

Polska Komisja Uzbrojenia w e W ro cła w iu w r. 1848

S t o s u n e k d z i a ł a ń e m ig r a c j i p o l s k i e j d o a k c j i k r a j o w e j w r.

1848 w y m a g a j e s z c z e d o k ł a d n e g o z b a d a n i a . P e w n e ś w i a t ł o n a z a g a d n i e n i e t o r z u c a k o r e s p o n d e n c j a p u ł k . B y s t r z o n o w s k i e g o i k s. A d a m a C z a r t o r y s k i e g o z M i n i s t e r s t w e m S p r a w Z a g r a n i c z ­ n y c h w P a r y ż u , jak r ó w n i e ż p r z y c h w y c o n e w r. 1 8 4 9 w e W r o ­ c ł a w i u tajn a k o r e s p o n d e n c j a H o t e l u L a m b e r t 1). W ś w i e t l e t y c h d o k u m e n t ó w k o n f e r e n c j e p r z e d s t a w i c i e l i e m ig r a c j i i kraju, k t ó r e o d b y ł y s i ę w e W r o c ł a w i u w d n ia c h 5 d o 9 m a ja 1848 r.

d a ły , j e ż e l i n ie b e z p o ś r e d n i e , t o p o ś r e d n i e , p o c h o d n e w y n i k i . N i e w c h o d z ą c w i s t o t ę z a g a d n i e n i a p o r u s z o n e g o w o b s z e r ­ nej r o z p r a w i e M. T y r o w i c z a 2) a w i ę c w g e n e z ę k o n f e r e n c j i w r o c ł a w s k i c h , z w a n y c h r ó w n i e ż k o n g r e s e m , w c e l e , p r z e b i e g i w y n i k i n a r a d w r o c ł a w s k i c h , g d y ż tu z d a n i a m o g ą b y ć r o z ­ b i e ż n e , p o d k r e ś l i ć p r a g n ę l i b y ś m y j e d e n f a k t z a s a d n i c z y . N i e ­ z a l e ż n i e od p a r o d n i o w y c h k o n f e r e n c j i w r o c ł a w s k i c h , w k t ó ­ r y c h s t a r ł y s i ę z d a n i a n i e s k o o r d y n o w a n y c h u g r u p o w a ń k o n ­ s e r w a t y w n y c h z o p i n i ą r ó w n i e n i e j e d n o l i t y c h u g r u p o w a ń d e ­ m o k r a t y c z n y c h , s k u p i e n i e s i ę w e W r o c ł a w i u n a d ł u ż s z y p r z e ­ c ią g c z a s u e l e m e n t ó w k r a j o w y c h i e m i g r a c y j n y c h b y ł o z j a w i ­ s k i e m t r w a ł y m . O ś r o d k i d z i a ł a ń s t w o r z o n e b y ł y p r z e z r ó ż n o - lite o b o z y już w r. 1846, a k o n t y n u a c j ę d z i a ł a ń c e n t r a t e r e a l i ­ zu ją i w r. 1849.

H o t e l L a m b e r t , jak to w y n i k a z p r a c y S t. K i e n i e w i c z a 3), r o z p o c z ą ł już w r. 1847 s w ą d z i a ł a l n o ś ć w B e r l i d e p r z e z a g e n t a

*) A r c h . M in . A if . E tr. P o l o g n c M e m o i r e s e t D o c u m e n t s 31. P r u s s e 304.

2) T y r o w ic z M . ,,P o l s k i K o n g r e s p o l i t y c z n y w e W r o c ł a w i u 18 48 r.

K r a k ó w 1946. S k r ó t , w z g l . p e w n ą o d m i a n ę w y n i k ó w n a u k o w y c h , u m i e ś c i ł a u t o w „ P r z e g l . Z a c h . 1 94 6" „ W r o c ł a w s k i e k o n f e r e n c j e w s p r a w i e r z ą d u n a r o d o w e g o " .

3) K ie n ie w ic z S. „ S p o ł e c z e ń s t w o p o l s k i e w p o w s t a n i u p o z n a ń s k i m 1848 r . " W a r s z a w a 1935, s t r , 6 3 — 4.

(2)

2

-

C z a p l i c k i e g o v e l B o l m i n a . W r z e c z y w i s t o ś c i a k c j a t a b y ł a s z e r s z a . A g e n d y C z a r t o r y s k i e g o d z i a ł a ł y n i e b a w e m n ie t y l k o w B e r l i n i e , a le i w c a ł y c h N i e m c z e c h , w K o lo n ii, W i e s b a d e n i e , D r e ź n i e , K r ó l e w c u . N a s a m y m Ś l ą s k u z a p r z y s i ę ż o n y a g e n t H o t e l u L a m b e r t , k s i ą d z C z e c h o w s k i , p o d l e g a j ą c y r o z k a z o m k s. S a d o w s k i e g o , już w r. 1846 u t w o r z y ł 7 k o m i t e t ó w . C z ł o n ­ k o w i e p o w i ę k s z e j c z ę ś c i s k ł a d a l i s i ę z k s i ę ż y i z u r z ę d n i k ó w m i e j s k i c h , o r a z s o ł t y s ó w . K s. C z e c h o w s k i , p r z y c h w y c o n y p r z e z w ł a d z e p r u s k i e d nia 8. VIII, 1846, o d w i e z i o n y d o N a m y ­ s ł o w a , p o t e m d o W r o c ł a w i a i P o z n a n i a , w ś l e d z t w i e w y p a r ł s ię w s z y s t k i e g o . W y p u s z c z o n y z w i ę z i e n i a p o l l m i e s i ą c a c h , u d a ł s i ę d o H a m b u r g a i p r z e z L o n d y n p o w r ó c i ł d o P a r y ż a . T u p r z y ­ j ę t y z o s t a ł jak n a j g o r z e j p r z e z k s. S a d o w s k i e g o . W i d a ć u w i ę ­ z i e n i e w p ł y n ę ł o n i e k o r z y s t n i e n a b i e g d z i a ł a ń n a Ś l ą s k u i w p o ­ c z ą t k a c h r o k u 1 8 4 8 t r z e b a b y ł o o d r a b i a ć z a l e g ł o ś c i . 4).

Z r a m ie n i a H o t e l u L a m b e r t , w c z e ś n i e , b o już 5. IV , 18 4 8 r.

r u s z y ł d o W r o c ł a w i a T e o d o r M o r a w s k i , t o w a r z y s z k s i ę c i a w j e g o p o d r ó ż y z P a r y ż a d o B e r l i n a 5). N i e b y ł n a t y c h m i a s t p e ł n o m o c n i k i e m C z a r t o r y s k i e g o w e W r o c ł a w i u g e n . D e m b i ń ­ sk i i C z a r t o r y s k i n i e c h ę t n i e p r z y j m o w a ł je g o r z e k o m e u s łu g i w e W r o c ł a w i u , p r ó b y u z g o d n i e n i a a k c j i k r a j o w e j z p o l i t y k ą H o t e l u L a m b e r t w p r o j e k t o w a n y m n a p o c z ą t e k m a ja z j e ź d z i ć d e l e g a t ó w 6).

M o r a w s k i o p u ś c i ł W r o c ł a w p r z e d z e b r a n i e m s i ę d e l e g a ­ t ó w k o n g r e s o w y c h i in a u g u r a c j ą o b r a d . D n i a 31 k w i e t n i a już j e s t w A k w i z g r a n i e 7). W y j a z d z W r o c ł a w i a n a s t ą p i ł s z e r e g dni w c z e ś n i e j , p r z e d p r z y b y c i e m p u ł k , B y s t r z o n o w s k i e g o , k t ó ­ r y g o m i a ł z a s t ą p i ć n a p l a c ó w c e .

R z u c a t o p e w n e ś w i a t ł o n a s t o s u n e k M o r a w s k i e g o d o r o ­ b ó t p r z e d z j a z d o w y c h w e W r o c ł a w i u . N i e w y p a d a ł y o n e p o m y ś l i z w o l e n n i k ó w H o t e l u L a m b e r t . W o b e c t e g o C z a r t o r y s k i p r z e n i ó s ł b y ł już w c z e ś n i e j p u n k t c i ę ż k o ś c i u k ł a d ó w p o l i t y c z ­ n y c h z p o k r e w n y m i u g r u p o w a n i a m i k r a j o w y m i d o p o b l i s k i e g o D r e z n a . W k o ń c u k w i e t n i a z n a l e ź l i s i ę t a m Z a m o y s k i W ł a d . z k s. A d a m o w ą C z a r t o r y s k ą , B y s t r z o n o w s k i z ż o n ą . M o r a w ­ sk i, K s a w e r y B r a n i c k i , g e n . S k a r ż y ń s k i , O liz a r , e n e r g i c z n a a g e n t k a C z a r t o r y s k i e g o K a r o l i n a M y c i e l s k a z r o d z i n ą i inni.

4) B ib l. C z a r t. 5 658.

'0 B . C z. 5655.

6) B . C z. 5 689, 5 690.

') B . C z. 5 6 5 5 . 8) i b.

(3)

-

3

-

W ty c h w a r u n k a c h w y s ł a n y na m ie jsce M o r a w s k ie g o do W r o c ła w ia pułk. B y s t r z o n o w s k i o d e g r a ć m iał w s to s u n k u do m a jo w y c h konferencji w r o c ł a w s k i c h raczej r o lę b ie r n e g o o b s e r ­ w ator a, niż c z y n n e g o u c z e st n ik a . B y s t r z o n o w s k i w o g ó l e nie sp o t k a ł się z M o r a w s k im w e W r o c ła w iu , p r z y b y ł b o w i e m już w tr a k c ie obrad z ja z d o w y c h , a w ię c w p o c z ą t k u maja. N ie w y k lu c z o n y m jednak, że w id z ia ł się z M o r a w s k im w k o ń c u k w ie t n ia w D r e źn ie 9).

M im o p a r o d n io w y c h konferencji u je d n o lic en ie d z ia ła ń sil­

nie z r ó ż n ic z k o w a n y c h p o ls k ic h u g r u p o w a ń p o l ity c z n y c h w e W r o c ła w iu n a p o t y k a ło na n ie s ły c h a n e trudności. K a ż d y z o b o ­ z ó w d zia ła ł jak pr ze d te m , na w ła s n ą r ęk ę. O b ok ta jn e g o K o ­ m itetu d e m o k r a t y c z n e g o w e W r o c ła w iu k o n t y n u o w a ł B y s t r z o ­ n o w s k i p race s w e g o sz efa p o lit y c z n e g o C z a r to r y s k ie g o i szefa w o j s k o w e g o , gen. C h r z a n o w s k ie g o , p r z e n o s z ą c s w ą d o t y c h ­ c z a s o w ą d z ia ła ln o ś ć z B erlina do W r o c ła w ia . B y ła to d z ia ­ ła ln o ś ć nie tyle p o lity c z n a , ile w o j s k o w a . M o r a w sk i p r z y g o ­ t o w a ł dla niej grunt p o lity c z n y . D z ię k i tem u m ó g ł B y s t r z o ­ n o w s k i j e sz c z e w maju s t w o r z y ć w e W r o c ła w i u tajną ,,Kom isję uzbrojenia".

K o n t y n u o w a ł w ten s p o s ó b s w ą w c z e ś n ie j s z ą d z ia ła ln o ść w B er lin ie, dzie b y ł c z ł o n k i e m ,.N a rodo w ej Komisji uzbrojenia".

Instytucja ta p o w s t a ła dzięki z a b ie g o m ks. C z a r t o r y s k ie g o i t o ­ w a r z y s z ą c e g o mu w p o d r ó ż y do B erlina gen. C h r z a n o w sk ie g o , ale g łó w n y m p r a c o w n ik ie m b y ł pułk. B y st r z o n o w s k i.

P o m y s ł u t w o r z e n i a k o m is ji u z b r o j e n i a z r o d z i ł s ię już w P a ­ ryż u . B y s t r z o n o w s k i u p r z e d z i ł w y j a z d C z a r t o r y s k i e g o d o N i e ­ m ie c . W y r u s z y ł p r a w d o p o d o b n i e r ó w n o c z e ś n i e z g e n . U m i ń ­ sk im , k t ó r y w p o r o z u m i e n i u z C z a r t o r y s k i m u d a ł s i ę p r z e d 18 m a r c a d o W i e s b a d e n u . O p i s w y p a d k ó w r e w o l u c y j n y c h w B e r l i n i e p r z e s ł a ł B y s t r z o n o w s k i C z a r t o r y s k i e m u d n ia 25 m a r c a .

W y ja z d w c z e ś n ie j s z y B z s t r z o n o w s k ie g o b y ł z a r ó w n o w in ­ t e r e s ie C z a r to ry sk ie g o , k t ó r y p r z e z n ie g o o tr z y m a ł inform acje o tym, c o się dzieje w N i e m c z e c h i P rusiech, ale i w in te r e s ie rządu fr an c u sk ieg o, k tó r y r ó w n ie ż pragn ął b y ć z o r ie n t o w a n y w sy tu a c ji s ą sie d n ie g o kraju. W tym c e lu nie o m i e s z k a ł La-

») T y r o w i c z d a t y p r z y j a z d u B y s t r z o n o w s k i e g o d o W r o c ł a w i a b l i ż e j n i e o k r e ś l a , ł ą c z y a k c j ę B y s t r z o n o w s k i e g o w e W r o c ł a w i u z k w i e t n i o w ą d z i a ­ ł a l n o ś c i ą T e o d o r a M o r a w s k i e g o ( s t r . 60). S ą t o d r o b n e o d c h y l e n i a c h r o n o ­ l o g i c z n e i t y l k o d l a t e g o je p r o s t u j e m y , b y w y j a ś n i ć g e n e z ę i p r z e b i e g d a l ­ s z e j d z i a ł a l n o ś c i B y s t r z y n o w s k i e g o w e W r a i c ł a w i u .

(4)

4

m artlne s k o r z y s t a ć z usług, jakie mu o d d a ć m ó g ł z a u fa n y w s p ó ł ­ p r a c o w n ik ks. C z a rto r y sk ieg o . B y s t r z o n o w s k i p r ze d w y j a z d e m do N ie m ie c m iał r o z m o w ę po ufną z m in istr e m s p r a w z a g r a ­ n ic z n y c h , a z a r a z e m sz e f e m rządu, L am a r tin em , M o ż n a p r z y ­ p u sz c z a ć , że te n ż e , p r o sz ą c B y s t r z o n o w s k i e g o o p is e m n e r e la ­ cje z N ie m ie c r ó w n o c z e ś n ie f in a n s o w a ł je g o misję poufną, o d ­ c iążając prz ez t o H o t e l Lambert.

B y s t r z o n o w s k i z a d o ś ć u c z y n i ł ż ą d a n i u L a m a r t i n e ' a p i s ­ m e m z H a n o w e r u 10).

W p r o j e k c i e H o t e l u L a m b e r t b y ł t e ż w y j a z d B y s t r z o n o w ­ s k i e g o d o A n g l ii, c e l e m d o p r o w a d z e n i a d o s k u t k u p o ż y c z k i . B r a k w y r a ź n y c h ś l a d ó w , ż e w y j a z d t e n r z e c z y w i ś c i e n a s t ą p ił- F a k t e m n a t o m i a s t jest, ż e B y s t r z o n o w s k i z K o l o n i i p o r o z u m i e ­ w a ł s i ę z l o r d e m D u d l e y S t u a r t e m d la z d o b y c i a f u n d u s z y n a c e l e w o j s k o w e n ).

J a k w y n i k a z k o r e s p o n d e n c j i S t u a r t a z C z a r t o r y s k i m , o- t r z y m a ł C z a r t o r y s k i i s t o t n i e f u n d u s z e z A n g l i i . , O d d a n y H o ­ t e l o w i L a m b e r t F a l k e n h a g e n - Z a l e s k i p r z y b y ł d o B e r l i n a z 5 0 0 f u n t a m i. P ó ź n ie j Z a l e s k i d la z a k u p u b r o n i j e ź d z i ł d o P a r y ż a i p r z e z K i s i e l n i c k i e g o k o m u n i k o w a ł s i ę z B y s t r z o n o w s k i m '-)- O d a l s z e f u n d u s z e d la K o m isji u z b r o j e n i a z a b i e g a ł t e ż B y s t r z o ­ n o w s k i w B e r l i n i e u m in i s t r a f i n a n s ó w H a n s e m a n n a .

S k u t e c z n e b y ł y p r ó b y z d o b y c i a f u n d u s z y o d p o t e n t a t a f i­

n a n s o w e g o K s a w e r e g o B r a n i c k i e g o , c z y n i o n e w D r e ź n i e z a p o ­ ś r e d n i c t w e m K i s i e l n i c k i e g o i p r z y p o m o c y K a r o l i n y M y c i e l - sk iej, g e n . S k a r ż y ń s k i e g o i O li z a r a . I s t o t n i e W ł a d y s ł a w Z a ­ m o y s k i u z y s k a ł o d B r a n i c k i e g o 100 0 0 0 f r a n k ó w n a f o r m a c j ę o d d z i a ł ó w p o l s k i c h w e W ł o s z e c h i n a W ę g r z e c h , P r z y b y c i e Z a m o y s k i e g o d o B e r l i n a 18 w z g l . 19 k w i e t n i a n a d a ł o d z i a ł a n i o m p o l i t y c z n y m C z a r t o r y s k i e g o , jak i z w i ą z a n e j z n i m i K o m is j i U z b r o j e n i a k i e r u n e k n o w y 13).

W o b e c k r y t y c z n e g o u s t o s u n k o w a n ia się s t r o n n ik ó w C z a r­

t o r y s k ie g o d o tw o r z o n e j w W . Ks. P o z n a ń s k im polskiej siły zbrojnej, w ą tp ić m o ż n a - by Kom isja u z b r o jen ia w s p a r ła e f e k ­ t y w n ie form acje M ie r o s ła w s k ie g o . R a c z e j r e z e r w o w a ł a s w e

10) A . M . A . E . P o l o g n e M ć m . e t D o c . 31. B y s t r z o n o w s k i d o M i n . S p r . Z a g r . 25. V. 48.

" ) B . C z. 5399.

12) B . C z. 5518. 5654.

13) F e ld m a n J . S p r a w a p o l s k a w r. 1848. K r a k ó w 1933, s t r . 338.

B . C z . 5 6 5 5 , J e n e r a ł Z a m o y s k i t. V. 112— 13.

(5)

!> -

z a s o b y d la w ł a s n y c h d a l s z y c h c e l ó w . K o m is j a p r z e n i o s ł a sw ó j t e r e n d z i a ł a n i a d o W r o c ł a w i a w m o m e n c i e n a j w i ę k s z e g o n a s i ­ l e n i a w a l k i w P o z n a ń s k i m . I z n ó w n ie n a l e ż y p r z y p u s z c z a ć , b y k i e r o w a ł n ią m o t y w , ż e t ę d y łatwifej b y ł o w s p o m ó c p o w s t a n i e . G d y b y k o n f e r e n c j e w r o c ł a w s k i e w y p a d ł y p o m y ś li H o t e l u L a m ­ b e r t m o ż e K o m is j a u z b r o j e n i a n ie p o z o s t a ł a b y o b o j ę t n a n a a p e l b e z n a d z i e j n i e w a l c z ą c y c h P o z n a ń c z y k ó w . D u ż o p r z e m a w i a za t y m , ż e u w a g a o b o z u C z a r t o r y s k i e g o s k i e r o w a n a b y ł a w tej c h w i l i r a c z e j n a m a j ą c e n a s t ą p i ć w y p a d k i w G a licji i n a W ę ­ g r z e c h , w z w i ą z k u z p o n o w n i e p o d j ę t ą a k c j ą w e W ł o s z e c h u ).

D z i a ł a l n o ś ć K o m is j i u z b r o j e n i a w e W r o c ł a w i u b y ł a siln ie z a k o n s p i r o w a n a . W ś la d z a p u łk . B y s t r z o n o w s k i m z j a w i ł s ię w e W r o c ł a w i u g e n . C h r z a n o w s k i . O f u n d u s z e d la d a l s z e g o i s t ­ n i e n i a K o m is j i z a b i e g a ł B y s t r z o n o w s k i u r z ą d u f r a n c u s k i e g o , n a w i ą z u j ą c d o s w e g o t a j n e g o p o r o z u m i e n i a z m i n i s t r e m s p r a w z a g r a n i c z n y c h w P a r y ż u , k t ó r e n a s t ą p i ł o w m arcu.

W e W r o c ł a w i u p o z o s t a ł B y s t r z o n o w s k i a ż p o d r u g ą p o ł o w ę maja. D ł u ż e j p o b y ł w e W r o c ł a w i u n a t o m i a s t g e n . C h r z a n o w ­ ski. D n i a 25 m a ja j e s t B y s t r z o n o w s k i z n o w u w P a r y ż u i tu s k i e r o w u j e d o m in i s t r a s p r a w z a g r a n i c z n y c h , t y m r a z e m B a s t i - d e'a , p i s m o , w k t ó r y m n a w i ą z u j ą c d o s w e g o r a p o r t u z H a n o ­ w e r u , d a je d a l s z e s p r a w o z d a n i e z misji z e s z c z e g ó l n y m u w z g l ę d ­ n i e n i e m s p r a w P o l s k i . P i s m o t o j e st w y r a z e m ś w i e ż y c h w r a ­ ż e ń z y s k a n y c h w kraju i s t r e s z c z e n i e m p o g l ą d ó w n a s p r a w ę p o l s k ą , k t ó r e k r y s t a l i z o w a ł y s ię w e W r o c ł a w i u . O t o jak p r z e d ­ s t a w i a B y s t r z o n o w s k i s y t u a c j ę w kraju 15).

P o l a c y w R osji n ie m o g ą n ic r o z p o c z ą ć . P o l a c y w P ru - s i e c h p o o s t a t n i c h w y p a d k a c h z n e u t r a l i z o w a n i . J e d y n i e G a li c j a n a s t r ę c z a m o ż l i w o ś c i p o w s t a n i a . W B e r l i n i e b y ł ś w i a d k i e m w s z y s t k i c h w a h a ń i s ł a b o ś c i g a b i n e t u p r u s k i e g o , k t ó r e o b u ­ r z a ł y w i d o m y m i d o w o d a m i złej w o l i w s t o s u n k u do W . K s. P o z ­ n a ń s k i e g o . D o W r o c ł a w i a p r z y b y ł k r ó t k o p o f a t a l n y c h w y p a d ­ k a c h k r a k o w s k i c h , o k t ó r y c h p r z y s p o s o b n o ś c i m o ż e d a ć s z e ­ r e g k o n i e c z n y c h w y j a ś n i e ń . P r z y j a z d d o W r o c ł a w i a z b i e g ł się z r ó w n o c z e s n y m z g r o m a d z e n i e m s i ę w t y m m i e ś c i e w i e l u w p ł y ­ w o w y c h o s ó b z W . K s. P o z n a ń s k i e g o , z K r a k o w a , z G alicji, n a ­

14) B . C z. 5 655. M o r a w s k i d o B a r z y k o w s k i e g o 4. IV. 1948. H a n d e s m a n M . R o k 1848 w e W ł o s z e c h i p o l i t y k a k s . A d . C z a r t o r y s k i e g o R o z p r . A k . Urn. 193 6, s t r . 19.

15) A . M . A . E . ib. S k a łk o w s k i A , M . A l e k s a n d e r W i e l o p o l s k i w ś w i e ­ t l e a r c h i w ó w r o d z i n n y c h w y d , P o z n . T o w . P r z y j . N a u k P o z n a ń 1947 t. II.

127, 264.

(6)

6

— -

w e t z K r ó le s t w a P o ls k ie g o . Zjazd nie p r z y n ió s ł r e z u lta tó w . B y s t r z o n o w s k j jako „ c z ło n e k N a r o d o w e j Komisji uzbrojenia", u tw o r z o n e j k r ó tk o p r z e d te m w B erlinie, b r a ł ud ział w r o z p r a ­ w a c h i z a p o z n a ł się z d u c h e m kraju.

G a li c j a , jak w s z y s t k i e in n e z i e m i e a u s t r i a c k i e , o t r z y m a ł a p r a w o u t r z y m a n i a g w a r d i i n a r o d o w e j . D u c h j e s t d o b r y i lud p r z y s z e d ł d o r ó w n o w a g i i w y p a d k i r. 1 8 4 6 już s ię n ie p o w t ó ­ rzą. R z ą d a u s t r i a c k i u m y ś l n i e z w l e k a z d o s t a w ą b ron i. D l a ­ t e g o z w r a c a s ię B y s t r z o n o w s k i z z a p y t a n i e m , c z y b y F r a n c j a n ie z e c h c i a ł a d o s t a r c z y ć b r o n i t r a s p o r t e m z M a r s y l i i d o F i u m e , i t o 5 0 0 0 0 k a r a b i n ó w . N a W ę g r z e c h K o s s u t h , D e a k i B a t h y a n y z a p e w n i l i p r z e w ó z b r o n i p r z e z W ę g r y .

S ą d z ą c z p i s m a B y s t r z o n o w s k i e g o , p r z e w ó z b r o n i p r z e z N i e m c y d o W r o c ł a w i a i d alej n a W ę g r y n ie b y ł w s k a z a n y . W y ­ r a ź n ie j z a r y s o w u j e s i ę z a k r e s d z i a ł a l n o ś c i N a r o d o w e j K o m isj i u z b r o j e n i a w e W r o c ł a w i u w p i ś m i e k s, A d a m a C z a r t o r y s k i e g o , s k i e r o w a n y m d o m i n i s t r a s p r a w z a g r a n i c z n y c h B a s t i d e ' a , w d n iu 13 c z e r w c a 18 4 8 r . lfi). W i n t e r e s i e H o t e l u L a m b e r t b y ł o w y o l b r z y m i ć z a r ó w n o z n a c z e n i e K o m isji, ja k r ó w n i e ż w ł a s n y c h w p ł y w ó w w kraju. I n t e n c j e t e z n a j d u j ą p e w i e n o d d ź w i ę k w m e m o r i a l e . G ł ó w n e m y ś l i w n im w y s u w a n e s ą n a s t ę p u j ą c e :

N i e n a l e ż y s t w a r z a ć o k a z j i, a l e o d c z e k a ć o k a zji, j a k ą n a ­ s u n ą ć m o g ą w y p a d k i e u r o p e j s k i e , n ie t r a c i ć jej z o c z u , l e c z p r z e c i w n i e k o n c e n t r o w a ć s iły , b y m ó c k o r z y s t a ć z n a d a r z a j ą c e j s i ę c h w i l i . W t y m p r z e k o n a n i u m i e s z k a ń c y G alicji, K s i ę s t w a P o z n a ń s k i e g o , a w s z c z e g ó l n o ś c i p a ń s t w a k r a k o w s k i e g o ( d o ­ s ł o w n i e : 1‘E t a t d e C r a c o v i e ) , u t w o r z y l i w e W r o c ł a w i u C e n t r a l ­ n ą K o m i s j ę u z b r o j e n i a . Z a d a n i e m jej s k u p i a n i e f u n d u s z ó w , k t ó ­ r y c h d o s t a r c z ą p o s z c z e g ó l n e o s o b y , b y s u m y t ą d r o g ą z d o b y t e p r z e z n a c z y ć n a z a m ó w i e n i a i z a k u p y ja k n a j w i ę k s z e j il o ś c i b r o n i, n a ic h l o k a t ę i t. d. R z ą d f r a n c u s k i u p r a s z a s ię o p o m o c p i e n i ę ż n ą , b ą d ź t y t u ł e m p o ż y c z k i , b ą d ź t y t u ł e m k u p n a d ł u g o ­ t e r m i n o w e g o , b ą d ź w r e s z c i e t y t u ł e m k u p n a w c e n i e b a r d z o u m i a r k o w a n e j lu b z e s p ł a t ą c z ę ś c i s u m y , o d k ł a d a j ą c r e s z t ę na t e r m i n b a r d z o o d d a l o n y .

D a l s z a c z ę ś ć m e m o r i a ł u , d o t y c z ą c a s p r a w y l u d ó w s ł o w i a ń ­ s k i c h , n ie m a b e z p o ś r e d n i e j ł ą c z n o ś c i z K o m i s j ą u z b r o j e n i a w W r o c ł a w i u .

1«) A . M . A . E . P o l . M ć m . e t D o c . 31. M ć m o i r e p r e s e n t e a M . l e M r e d e s A f f a i r e s E t r a n g e r e s i l ' a p p u i d u n e d e m a n d e d ' a r m e s .

(7)

-

7

-

N i e z n a n e są d o k ł a d n i e d a l s z e l o s y k o m is ji. B y s t r z o n o w s k i j e s i e n i ą ro k u 1848 u d a ł s ię z m isją C z a r t o r y s k i e g o n a p o ł u d n i o ­ w ą S ł o w i a ń s z c z y z n ę . N a p l a c ó w c e w r o c ł a w s k i e j z a s t ą p i ł g o inni. I n s t y t u c j a p r z e z e ń z a p o c z ą t k o w a n a d z i a ł a ł a b ą d ź j a k o k o m i s j a b ron i, b ą d ź j a k o z w y k ł a a g e n c j a H o t e l u L a m b e r t , r ó w ­ n i e ż i w r o k u 1849, b y ł a c z ł o n e m p o ś r e d n i c z ą c y m m i ę d z y C z a r ­ t o r y s k i m w P a r y ż u , a p o w s t a n i e m w ę g i e r s k i m .

W r o c ł a w b y ł p u n k t e m w ę z ł o w y m n a s z l a k u k o m u n i k a c y j ­ n y m , k t ó r y m o d d a w n a e m ig r a c j a p o l s k a s ł a ł a a g e n t ó w i e m i- s a r j u s z y , t r a n s p o r t y b r o n i i t a jn ą k o r e s p o n d e n c j ę i p r o p a g a n d ę w g ł ą b kraju, t. j. d o W . K s, P o z n a ń s k i e g o , d o K r a k o w a , G a l i ­ cji i K r ó l e s t w a .

N i e s z c z ę ś l i w y m t r a f e m , w c z e r w c u lu b lip c u r o k u 1849, w ł a d z e p r u s k i e p r z y c h w y c i ł y w e W r o c ł a w i u e m i s a r i u s z a C z a r ­ t o r y s k i e g o . M i a ł on d o r ę c z y ć l i s t y C z a r t o r y s k i e g o K o s s u t h o w i i g e n . D e m b i ń s k i e m u d z i a ł a j ą c y m n a W ę g r z e c h . L i s t y k o m ­ p r o m i t u j ą c e p o l i t y c z n i e z a r ó w n o C z a r t o r y s k i e g o i w i e l u d z i a ­ ł a c z y r e w o l u c y j n y c h w ę g i e r s k i c h i c z e s k i c h , jak r ó w n i e ż w ł a ­ d z e f r a n c u s k i e , u ż y c z a j ą c e im g o ś c i n y , u l e g ł y k o n f i s k a c i e . K o ­ p ie t r z e c h p r z y c h w y c o n y c h d o k u m e n t ó w p r z e s ł a ł y w ł a d z e b e r ­ l i ń s k i e a m b a s a d o r o w i p r u s k i e m u w P a r y ż u . H a t z f e l d z k o le i, d n ia 14. VIII 1849, p i s m a t e w k o p ii, w r a z z o p i s e m w y p a d k u , p r z e k a z a ł f r a n c u s k i e m u M i n i s t e r s t w u S p r a w Z a g r a n i c z n y c h 17).

P i e r w s z e z n ich , z 5. VI. 1848 r. t y c z y m e d ia c j i, k t ó r ą C z a r ­ t o r y s k i p r z e p r o w a d z a ł m i ę d z y s k ł ó c o n y m i K r o a t a m i i W ę g r a m i . D r u g i e p is m o , z t ą s a m ą d a tą , o m a w i a ł o tę s a m ą k w e s t i ę w s p o s ó b p o u f n y . T r z e c i e p i s m o z a w i e r a ł o p r o t o k ó ł z e b r a n i a , k t ó r e o d b y ł o s i ę 18 m a ja 1849 r. w P a r y ż u u C z a r t o r y s k i e g o . J e s t to, s ą d z ą c z d a t y , c i ą g d a l s z y m e d ia c j i C a z r t o r y s k i e g o m i ę ­ d z y p r z e d s t a w i c i e l a m i w ę g i e r s k i m i , P u l s z k y m , T e l e k i m , S c h a r - v a d y m , z jed nej s t r o n y , a p r z e d s t a w i c i e l e m C z e c h ó w i S ł o w a ­ k ó w , R i e g e r e m , z d ru giej s t r o n y .

W c z e ś n i e j s z e p o s i e d z e n i e o d b y ł o s i ę 18 k w i e t n i a . P i s z e o n im F e l d m a n 18) i w o d s y ł a c z u f a k t t e n o p a tr u j e z n a m i e n n ą u w a g ą : ,,Ob. w tej s p r a w i e p i s m o R i e g e r a d o P i n k a s a 2 2 s i e r p ­ n ia 1849, w k t ó r y m t e n p o d w r a ż e n i e m p r z e j ę c i a r e la c ji C z a r ­ t o r y s k i e g o p r z e z w ł a d z e a u s t r a c k i e , w y p i e r a s ię s w e j d z i a ł a l ­ n o ś c i n a s z k o d ę m o n a r c h i i " [t. zn . h a b s b u r s k i e j ].

17) A . M . A . E . P r u s s e 304 , m a i ä a o u t 1849 M r . d e L u r d e . ,8) 1. c. 28 8 — 9.

(8)

2442

M y l i ł s i ę d z i a ł a c z c z e s k i R i e g e r , p r z y p u s z c z a j ą c , ż e to w ł a ­ d z e a u s t r i a c k i e p r z y c h w y c i ł y k o r e s p o n d e n c j ę C z a r t o r y s k i e g o . U c z y n i ł y t o w ł a d z e p r t is k ie w e W r o c ł a w i u , s k w a p l i w i e k o p i e k o m p r o m i t u j ą c y c h d o k u m e n t ó w u d o s t ę p n i a j ą c w ł a d z o m a u ­ s t r i a c k i m . T a k t o w e W r o c ł a w i u z a ł a m a ł a s i ę m e d i a c y j n a d z i a ­ ł a l n o ś ć H o t e l u L a m b e r t , g d y r ó w n o c z e ś n i e k o n a ł o p o w s t a n i e w ę g i e r s k i e n a s k u t e k w e w n ę t r z n y c h t a r ć n a r o d o w y c h i n i e b a ­ w e m m a j ą c e j n a s t ą p i ć i n t e r w e n c j i ar m ii c a r s k ie j .

W l u t y m 1948 r.

U w a g a : Z e z w a l a s i ę n a p r z e d r u k l u b d o w o l n e w y k o r z y s t a n i e k o m u ­ n i k a t ó w d l a c e l ó w p r a s o w y c h z p o d a n i e m ź r ó d ł a .

P a ń s tw . K a t. Z a k ł. G ra f. O d d z . 3 - K -o a , 1000 N r. 2 1 4 0 I V . 4 8 . — R 1 3 1 3 0

Cytaty

Powiązane dokumenty

Na Uniwersytecie Ekonomicznym pracowałam do 1990 roku, kiedy to z mocy ustawy musiałam odejść na emeryturę. Jeszcze przez 5 lat mia- łam częściowy etat na uczelni, na

6) Przetwarzanie danych osobowych - operacje wykonywane na danych osobowych zgodnie RODO, w sposób zautomatyzowany lub niezautomatyzowany, taką jak zbieranie,

Wykonawca udziela gwarancji i rękojmi na przedmiot umowy wykonany przez podwykonawców (dotyczy realizacji przedmiotu umowy przy pomocy podwykonawców). Wykonawca odpowiada za

Wykonawca udziela gwarancji i rękojmi na przedmiot umowy wykonany przez podwykonawców (dotyczy realizacji przedmiotu umowy przy pomocy podwykonawców). Wykonawca odpowiada za

Strony postanawiają, że jeżeli Zamawiający będzie zmuszony do zapłaty wynagrodzenia na rzecz podwykonawcy lub dalszego podwykonawcy (tj. w razie powstania prawnego obowiązku zapłaty

W przypadku powstania po stronie Udzielającego zamówienia dodatkowych kosztów (w tym zwłaszcza obowiązku opłacenia składek na ubezpieczenia społeczne, zdrowotne i

Miasto: KLUCZBORK Nazwa szkoły/zespołu: ZESPÓŁ SZKÓŁ LICEALNO-TECHNICZNYCH W KLUCZBORKU Gmina: GMINA KLUCZBORK. Typ egzaminu: A30 Organizacja i monitorowanie przepływu zasobów

„Protokoły odbioru częściowego” i „Protokół odbioru końcowego”, zawierający wszelkie ustalenia dokonane w toku odbioru, jak też terminy wyznaczone na usunięcie