Cografya Perspektifinden Polonya Cumhuriyeti

(1)

Polonya Cumhuriyeti

Emin ATASOY Ja n A. WENDT Abdullah SOYKAN Jaras G. BERDENOV

1. Polonya’nin Cografi Konumu ve idari Yapisi

Slav dunyasinin en buyuk uę ulkesinden biri olan Polonya, hem Dogu hem de Orta Avrupa ulkeleri grubunda yer alip Baltik havzasi ulkeleri ile Karadeniz havzasi ulkeleri arasinda kopru konumuyla dikkat ęekmektedir. Orta Avrupa’nin kuzeyinde ve Baltik Denizi’nin guneyinde yer alan Polonya, batida Almanya, guneybatida ę e k Cumhuriyeti, guneydoguda Slovakya ve Ukrayna, doguda Belarus ve kuzeydoguda da Litvanya ve Rusya ile ęevrilidir. Bu yedi kara komęusundan dordu AB uyesi (Al

manya, ę e k Cumhuriyeti, Slovakya ve Litvanya) ve uęu de AB uyesi olmayan Slav ul- keleridir (Belarus, Rusya ve Ukrayna). Polonya’nin toplam yuzOlęumu 312 679 km2 olup 12 mil genięligindeki Baltik Deniz Alani nedeniyle ayrica 8 682 km2’lik deniz alanina da sahiptir. YuzOlęumu bakimindan dunyanin en buyuk 69uncu ulkesi olan Polonya, Avrupa’nin en buyuk dokuzuncu ulkesidir. Ulkenin toplam sinir uzunlugu 3 582 km olup bunun 3 054 kilometresi kara siniri ve 528 kilometresi de deniz siniri ozelligi taęimaktadir.1

Atasoy, E. K ita la r v e U lkeler C ografyasi, Ezgi Kitabevi Yayinlari, Bursa, 2003, s. 371.

(2)

4 S o s y a l B i l i m l e r I § i g i n d a P o l o n y a C u m h u r i y e t i

Harita 1: Polonya Cumhuriyeti’nin Avrupa’daki Cografi Konumu

Polonya’nin en uzun kara siniri ę e k Cumhuriyeti (790 km), en kisa kara siniri ise Litvanya (103 km) iledir. Baltik Denizi’ne 528 kilometrelik kiyisi olan ulkenin Danimarka ve 1sveę’le deniz siniri bulunmaktadir (Harita 1). M atem atik konum olarak 49°00’ ile 55°50’ kuzey enlemleri ve 14°07’ ile 24°08’ dogu boylamlari arasinda yer alan Polonya, Rusya ve Ukrayna ile birlikte Dogu Avrupa’nin hem nufus hem de yuzolęumu bakimindan en buyuk uę ulkesinden biridir. Dogu Avrupa ile Bati Avrupa ulkeleri, Baltik ulkeleri ile Orta ve Guney Avrupa ulkeleri arasinda kopru konumunda yer alan ulke, Slav dunyasinin en buyuk Katolik ulkesidir.2

Polonya’nin cografi konum u ile ilgili bakiniz:

Atalay, 1. Resimli ve H aritali D unya Cografyasi, 1nkilap Kitabevi, Istanbul, 2001, s. 186.

Guner, 1. & Erturk, M ., Kitalar ve Ulkeler Cografyasi, Nobel Yayin D agitim, Ankara, 2005, s. 91.

Volskiy, V. V., Kuzina, 1. M ., Ivanova, 1. S., Fetisov, A. S., Sotsialno-Ekonomięeskaya Geografiya Zarubejnogo M ira, 1zdatelstvo Drofa, Moskova, 2001, s. 287.

(3)

Harita 2: Polonya Cumhuriyeti’nin Idari Haritasi

Parlamenter cumhuriyet olan Polonya, 12 M art 1999 tarihinden beri NATO uyesi, 1 Mayis 2004 tarihinden beri AB uyesi ve 21 Aralik 2007 tarihinden beri de Schengen uyesidir. 1 Ocak 1999 tarihinden beri Polonya, voyvodalik (w ojew ód z tw o) denilen 16 idari bolgeye ayrilmijtir. Her voyvodalik kendi idari merkezine, kendi meclisine ve marjal unvaniyla anilan bir meclis bajkanina sahiptir. Polonya’da idari ozellikler bakimindan uę ajam ali veya uę seviyeli bir yonetim yapisi vardir: Iller (w o

jew ó d z tw o ), ilęeler (pow iat) ve yerlejmeler (gm ina). 2012 yilinda Polonya sinirlari ięinde 16 il (województwo), 379 ilęe (pow iat) ve 2 479 yerlejme (gm ina) bulunmak- tadir (Harita 2). Bu yerlejmelerin 306’si kentsel yerlejmeler, 602’si kasaba yerlejme- leri ve 1 571’i de kirsal yerlejmelerdir.3 Ajagidaki tabloda Polonya’nin województwo adindaki idari birimlerinin ozellikleri kisaca verilmijtir:

Polonya’nin idari yapisi ile ilgili bakiniz:

Krujelnitskiy, E. Polja — Tijsaęoletnee Sosedstvo, Izdatelskiy Dom “Veęe”, Moskova, 2010, s.

9-10.

Herbener, S. & Elvers, R., Polja, Russkiy Gid, “Poliglot”, Izdatelstvo “Ayaks-Prress”, Moskova, 2013, s. 13-14.

http://europa.eu/about-eu/countries/member-countries/poland/index_bg.html

(4)

S o s y a l B i l i m l e r I § i g i n d a P o l o n y a C u m h u r i y e t i

Tablo 1: Polonya’nin Idari Yapi Ozellikleri4

W ojewództwo1 Yuzoęumu

(km2)

Nufusu Nufus

Yogunlugu (Kiji/km2)

idari Merkezi (Kent)

Kapsadigi Powiat (ilęe)Sayisi

M azowieckie 35 558 5 274 255 183 Warszava 42

Dolnośląskie 19 947 2 9 1 5 805 146 W roclaw 29

Kujawsko-Pomorskie 17 972 2 098 120 117 Bydgoszcz

Torun 23

Lubelskie 25 122 2 174 791 86 Lublin 24

Lubuskie 13 988 1 023 088 73

Gorzow W ielikopolski

Zelena Gora

14

Łódzkie 18 219 2 537 564 139 Lodz 24

Małopolskie 15 183 3 340 876 220 Krakov 22

Opolskie 9 412 1 015 583 108 Opole 12

Podkarpackie 17 846 2 127 845 119 Rzeszow 25

Podlaskie 20 187 1 201 990 59 Bialystok 17

Pomorskie 18 310 2 279 240 124 Gdansk 20

Swiętokrzyskie 11 710 1 280 124 109 Kielce 14

Śląskie 12 334 4 629 989 375 Katowice 36

W ielkopolskie 29 827 3 450 263 116 Poznan 35

W armińsko-

M azurskie 24 173 1 453 062 60 Olsztyn 21

Zachodniopomorskie 22 892 1 723 075 75 Szczecin 21

Tablo 1’deki veriler irdelendiginde aęagidaki sonuęlara ulaęilabilir:

• Baękent Varęova’yi da ięine alan Mazowieckie (35 558 km2) en buyuk yuzol- ęumune sahip województwo, Opolskie (9 412 km2) ise en kuęuk yuzolęu- mune sahip województwo olarak dikkat ęekmektedir.

• Mazowieckie en ęok nufus (5,3 milyon kięi), Opolskie ise en az nufus (1,0 milyon kięi) barindiran województwo olarak dikkat ęekmektedir.

• En yuksek aritmetik nufus yogunluguna sahip województwo, Slaskie (375

Kruęelnitskiy, E. Pol^a — T ijsa ęoletn ee S osedstvo, Izdatelskiy Dom “Veęe”, Moskova, 2010, s. 9-10.

Herbener, S. & Elvers, R., Pol^a, Russkiy Gid, “Poliglot”, Izdatelstvo “Ayaks-Prress”, Moskova, 2013, s. 13-14.

http://europa.eu/about-eu/countries/member-countries/poland/index_bg.html

(5)

kiji/km2), en dujuk aritmetik nufus yogunluguna sahip województwo ise Podlaskie (59 kiji/km2) olarak dikkat ęekmektedir.

• En ęok powiat barindiran il, Mazowieckie (42 ilęe); en az powiat barindiran il de Opolskie’dir (12 ilęe). Bu durumda Opolskie hem yuzOlęumu hem nufus hem de ilęe sayisi bakimindan Polonya’nin en kuęuk ilidir. Mazowieckie de hem yuzOlęumu hem de nufus bakimindan Polonya’nin en buyuk ilidir.

2. Polonya’nin Fiziki Cografya Ozellikleri

Polonya’nin ortalama yuksekligi 172 metre olup Avrupa kitasinin ortalama yuksekligi en dujuk ulkelerinden biridir. Ulke, Orta Avrupa duzluklerinde yer aldigi ięin kuzey ve orta kisimlari engebesiz, alęak ve duz ova gorunumundedir. Zaten Polonya adi da bu dilde “duzluk, ova” manasina gelen “p o le" kelimesinden turemektedir. Po

lonya topraklarinin % 54,2’si 0-150 metre arasinda, % 36,9’u 150-300 metre arasinda, % 5,7’si 300-500 metre arasinda, % 2,9’u 500-1 000 metre arasindadir ve sadece

% 0,3’u 1 000 metreden yuksek sahalardan olujmaktadir.5 Ulkede yer jekillerinin farklilajmasi sonucu bazi dogal bolgeler olujm ujtur. Buyuk Polonya Duzlugu, Po- meranya, Mazuriya, Baltik Sirtlari, Silezya, Kuęuk Polonya, Sudet-Karpat Bolgesi bunlarin bajinda gelir.

Ulkenin kuzey ve orta bolgelerini olujturan Buyuk Polonya Duzlugu, kuzeyde Pomeranya ve M azuriya ovalari, batida Kuzey Almanya ovalari, doguda ise Polezya ve Rusya ovalari ile birlejir. Pomeranya ve Baltik sirtlarinin kuzeyinde kalan Baltik Kiyi Bolgesi, Vistul ve Oder nehirlerinin olujturdugu halięlerin dijinda pek girintili ęikintili olmayip deniz ulajim i aęisindan da ęok elverijli degildir. Fakat Baltik kiyila- rindaki genij ve duz kumsallar kisa yaz doneminde deniz turizmine olanak vermektedir. Kuzeyde Baltik kiyilari, guneyde Kuęuk Polonya Platosu, batida Oder Vadisi ile doguda Pripet ve Nyemen havzalariyla ęevrili genij sahanin neredeyse tamami ova, vadi ve duzluklerden olujmaktadir. Bu genij sahada yer alan Baltik sirtlari ve Lysa Gora gibi yuksekligi 650 metreyi ajm ayan tepelik sahalar, ova gomnumunu bozan tek yukseltilerdir. Ulkenin guney kesimlerine dogru gidildikęe engebe ve yuksekligin arttigi gozlenmektedir. ę e k Cumhuriyeti ve Slovakya sinirlari boyunca uzanan Tatra, Sudet ve Karpat daglarinda bazi zirvelerin yuksekligi 2 000 metreyi ajmaktadir. Za

kopane yoresinde uzanan Yuksek Tatralar, ulkenin en yuksek daglari olup, 2 499 m ile ulkenin en yuksek noktasi olan Rizi zirvesi de bu bolgede yer alir. Tatra ve Karpat daglari uzerindeki derin geęitler, Polonya’yi Slovakya, Macaristan ve Romanya gibi ulkelere baglamaktadir.6

http://www.warszawa.ru/poland_geography.html

Atasoy, E. K ita la r v e U lkeler C ografyasi, Ezgi Kitabevi Yayinlari, Bursa, 2003, s. 377-379.

(6)

0

Polonya akarsu, gol ve batakliklar ulkesi olarak bilinir ęunku ulke yuzolęumu- nun % 4’u gollerle ve % 5’i batakliklarla kaplidir. Sinirlari ięinde 100’den fazla baraj golu, 9 300 civarinda da dogal gol yer almaktadir. M azuriya ve Pomeranya, ulkenin gol ve bataklik bakimindan en zengin bolgeleridir. Polonya’daki tum akarsular Baltik Denizi havzasinda yer alir ve genelde guney-kuzey istikametinde az egimli yataklarda akar. Vistul ve Oder, Polonya’nin en buyuk nehir sistemlerini olujtururlar. U lajim a musait akarsularin bajinda ise Vistul, Oder, San, Varta, Neman ve Bug gelmektedir.7 Ozetle, Vistul (kollari: San, Pilica, Wieprz, W kra, Nida, Bug, Radomka, Narew, Bya- la, Dunajec), Oder-Odra (kollari: Warta, Notec, Bober, Prosna), Slupya, Paslenka, Nogat ve Rega Polonya’nin bajlica akarsu havzalaridir. Ulke sinirlari ięindeki tum akarsu akimlarinin yaklajik 9/10’unu Vistul ve Oder nehirleri olujturmaktadir. Su kirliligi, su tajkinlari ve ekolojik sorunlar bu iki nehir havzasinin bajlica sorunlari arasindadir. Ulkenin ana su damarini olujturan V istul’de -bajkent Varjovadan Baltik Denizi’ne kadar olan kesimde- duzenli nehir ulajim i yapilmaktadir.8

Ayni enlemde bulunan ulkelere gore daha yum ujak bir iklime sahip olan Po

lonya, Tiirkiye’yle karęilaętmhnca daha soguk ama daha az yagięhdir; kięlar ise daha uzun, yazlar da daha kisadir. Ulke topraklari iliman karasal ile iliman denizsel iklim- lerin ęakijtigi bir sahada yer aldigindan dolayi Polonya’nin buyuk bir bolumu iliman geęij iklim kujagindadir. Kuzey Polonya’da denizsel iklimin, Dogu Polonya’da karasal iklim in ve yuksekligin arttigi, Guney Polonya’da da yuksek dag iklim inin egemen oldugu gozlenmektedir. Baltik Denizi’nin guęlu etkisi altinda kalan ulkede yazlar ajiri sicak ve kurak degildir; kięlar ise soguk, nemli, sisli ve kar yagięli geęer. Bazi bolgelerde kar ortusu 3 hatta 4 ay boyunca kalkmaz.9 M atematik ve ozel konuma bagli olarak Polonya’da Ocak ayi sicaklik ortalamasi -1oC ile -3oC arasinda degijirken Temmuz ayi sicaklik ortalamasi da 16oC ile 19oC arasinda degijm ektedir.10

Doykov, V. & Demendjiev, A., E vropa. Stopanska G eografiya, 1zdatelstvo Parnas, Bilgariya, 2000, s. 139-140.

Bakiniz: Volskiy, V. V., Kuzina, 1. M ., 1vanova, 1. S., Fetisov, A. S., Sotsialno-E k onom ięesk aya G eografiya Z a ru b ejn o g o M ira, 1zdatelstvo Drofa, Moskova, 2001, s. 288.

Atalay, 1. R esim li v e H aritali D u n ya C ografyasi, 1nkilap Kitabevi, 1stanbul, 2001, s. 187.

Mladenov, ę . & Vladev, 1. G eografiya na S trani o t E vropejsk iya Sayuz, Universitetsko 1zdatelstvo

“Episkop Konstantin Preslavski”, §um en, 2005, s. 128.

7

8

9

10

(7)

Harita 3: Polonya Cumhuriyeti’nin Fiziki Cografya Haritasi

Ulkenin kuzey kesimlerinde denizsel etkiler iklim i ilim anlajtirir ama guneye ve doguya dogru gidildikęe karasallik jiddetlenir. Ulke, soguk kutup (Arktik) hava kut- lelerinin ve Atlas Okyanusu’nun nemli hava akimlarinin etkisi altindadir. Yillik ortalama sicaklik guneybati duzluklerinde 8°C, daha soguk olan kuzeydogu bolgelerinde ise 6°C’dir. Bajkent Varjovada bazi yillar uę ay boyunca sicakligin surekli 0°C’nin altinda kaldigi gomlmujtur. Ulke genelinde yillik ortalama yagij miktari 500 ile 1 200 mm arasinda degijmektedir. Daglik yorelerde 800 ile 1 200 mm arasinda degijen yagij miktari, orta kesimlerdeki duzluk bolgelerde 450 mm’ye kadar azalmaktadir.

Ornegin baękent Varjova yilda ortalama 550 mm yagię alirken Baltik Denizi kiyisin- daki Gdansk kenti 640 mm ve guneydeki Zakopane kenti de 1 130 mm yagij alir.

Kuzeyden guneye dogru gidildikęe yuksekligin artmasina paralel olarak yagij miktari da artmaktadir. Ulkede k ij aylari genelde kar yagijlidir ve bazi yillar kar 3-4 ay eri- mez. Ovalarda kij yagijlarinin yarisi, daglik kesimde ise tamami kar olarak dujer.11

11 Polonya’nin iklim ozellikleriyle ilgili daha fazla bilgi ięin bkz.

Herbener, S. & Elvers, R., Polja, Russkiy Gid, “Poliglot”, Izdatelstvo “Ayaks-Prress”, Moskova, 2013, s. 8-9.

Mladenov, ę . & Vladev, 1. Geografiya na Strani ot Evropejskiya Sayuz, Universitetsko Izdatelstvo

“Episkop Konstantin Preslavski”, §umen, 2005, s. 127-128.

Volskiy, V. V., Kuzina, 1. M ., Ivanova, 1. S., Fetisov, A. S., Sotsialno-Ekonomięeskaya Geografiya Zarubejnogo M ira, Izdatelstvo Drofa, Moskova, 2001, s. 288.

(8)

Polonya orman arazi genijligi bakimindan Avrupa’nin zengin ulkelerinden biridir. Ulke yuzolęumunun yaklajik % 28’i ormanlarla kapli olup bunlarin buyuk bolumu igne yapraklidir. Ayrica ulke sinirlari ięinde yer alan 23 milli park buyuk turizm potansiyeli ve zengin flora ve fauna ozellikleriyle dikkat ęekmektedir. Ulke yuzolęu- munun % 8’inin milli parklarla kapli oldugu Polonyada Tatranskiy, Karkonojskiy, Belovejskiy ve Kampionskiy milli parklari en cazip dogal turizm noktalaridir.12

Polonya ęayir ve meralar, akarsu ve goller, orman ve tarim arazileri bakimindan zengin sayilir fakat maden ve enerji kaynaklari bakimindan ęok zengin degildir. An- cak ozellikle taj komuru, linyit komuru, kukurt, gum uj ve bakir bakimindan zengin rezervlere sahiptir. 26 milyon tonluk bakir rezerviyle dunya altincisi olan Polonya, 500 000 tonu ajan yillik bakir uretimi ile Avrupa birincisidir. 3,5 milyon tonluk kurjun rezerviyle dunya altincisi olan Polonya, kurjun uretiminde de Avrupa birin

cisidir. Rusya ile birlikte Avrupa’nin en buyuk gum uj ureticisi olan Polonya, 1 300 tondan fazla yillik gum uj uretimiyle dunya siralamasinda sekizincidir.13 Polonyada uretilen bakir ve gum ujun buyuk bir bolumu Asya ulkelerine ihraę edilmektedir.

Ayrica Polonya kukurt rezervi bakimindan Kanada ve Rusya’dan sonra dunya uęun- cusudur. Ulkede petrol ve dogalgaz ęikarilsa da ulke ihtiyaęlarini karjilayamadigin- dan dolayi yakit ve enerji kaynaklarinda dija bagimlilik devam etmektedir. Ulkede ęikarilan diger madenler arasinda kalay, kaya tuzu, kurjun, aluminyum ve ęinko yer almaktadir. Kuyaviya-Bohnya ve Velięka bolgelerinde ęok zengin kaya tuzu yataklari ijletilmektedir.

8 milyar tonluk taj komuru rezerviyle dunyada dokuzuncu sirada yer alan Po

lonya, Rusya ve Ukrayna’dan sonra Avrupa’nin en buyuk uęuncu taj komuru uretici- sidir. Linyit, antrasit ve taj komuru gibi tum komur ęejitleri dujunuldugunde Polon- ya’nin yillik ortalama komur uretimi 120 ile 150 milyon ton arasinda degijmektedir.

Ajagi Silezya ve Yukari Silezya bolgeleri ulkenin en buyuk komur havzalaridir.14

Doykov, V. & Demendjiev, A., E vropa. Stopanska G eo gra fya , Izdatelstvo Parnas, Bilgariya, 2000, s. 139.

Atasoy, E. K ita la r v e U lkeler C ografyasi, Ezgi Kitabevi Yayinlari, Bursa, 2003, s. 379-380.

Atalay, I. R esim li v e H aritali D u n y a C ografyasi, Inkilap Kitabevi, Istanbul, 2001, s. 187.

Guner, I. & Erturk, M ., K ita la r v e U lkeler C ografyasi, Nobel Yayin D agitim , Ankara, 2005, s. 92.

12 Volskiy, V. V., Kuzina, I. M ., Ivanova, I. S., Fetisov, A. S., S otsialno-E k onom ięesk aya G eografiya Z a ru b ejn o g o M ira, Izdatelstvo Drofa, Moskova, 2001, s. 288.

13 Doganay, H ., Ozdemir, U., §ahin, I. F., G en el B e§eri v e E konom ik C ografya, Pegem Akademi Yayinlari, Ankara, 2011, s. 264-284.

14 Doganay, H ., Ozdemir, U., §ahin, 1. F., G en el B e§eri v e E konom ik C ografya, Pegem Akademi Yayinlari, Ankara, 2011, s. 284-292.

(9)

3. Polonya’nin Dogal Cografi Bolgeleri

Cografi ozellikler bakimindan Polonya uę buyuk dogal bolgeye ayrilabilir:15 1. Kuzey Polonya

2. Orta Polonya 3. Guney Polonya

3.1. Kuzey Polonya

Denizsel etki altinda kalan Baltik kiyilari ve Kuzey Polonya bazi kuęuk istisna- lar dijinda tamamen duz ovalardan olujan alęak ve engebesiz bir saha gomnumun- dedir. Dorduncu jeolojik zamanda buzullarin ajindirm asi ve morenlerin izleri bu bolgenin jeomorfolojik yapisinda kolayca gorulebilir. Bolgenin batisinda Pomeranya ve Almanya ovasinin dogu kesimleri ile Oder Vadisi yer almaktadir. Bolgenin orta kesimlerinde Tuchola, Kernsdorfer ve Turm-Berg gibi yuksekligi 340 metreye ulajan tepelik sahalar bulunmaktadir. Bolgenin dogu kesimlerinde M azurya goller ve batakliklar yoresi vardir. Gol bakimindan Polonya’nin en zengin alani olan bu yorede M am ry ve Sniardwy gibi ęok sayida buyuk gol yer almaktadir. Vistul Nehri’nin ajagi ęigirinda, vadi yataginin dogu ve batisinda, moren depolarinin kalintilarindan oluj- m uj, yuksekligi 350 metreyi ajm ayan ve Baltik Sirtlari denilen genij tepelik saha, Vistul ve onun kollari olan W kra, Bug ve Narew irmaklari tarafindan paręalanmijtir.

Vistul Vadisi ile Rusya-Litvanya siniri arasinda kalan saha morenler, batakliklar, gol

lerle kapli oldugundan tarima ęok musait olmayip seyrek nufusludur. Kiyida yer alan Gdansk, Gdynia ve Szczecin kentleri ulkenin en buyuk liman ve ticaret merkezleri- dir. Kuzey Polonya’nin diger buyuk kentleri arasinda Sopot (Zoppot), Torun, Elblag, Stupsk, Bydgoszcz, Olsztyn ve Poznan sayilabilir.

3.2. Orta Polonya

Kuzeyde Buyuk Polonya Duzlugu ve Bug Vadisi, guneyde ise Sudet, Beskid ve Karpat daglarinin eteklerine kadar uzanan saha Orta Polonya olarak adlandirilir. Bu bolge ięinde Silezya, Kuęuk Polonya Platosu, Lublin Platosu ve Roztocze gibi farkli yoreler yer almaktadir. Kuzey Polonya’ya gore daha yuksek ve daha engebeli bir gorunum sunsa da Orta Polonya’da bir tek Swietokrzyskie Daglari’nin yuksekligi 600

15 Polonya’nin cografi bolgeleri ile ilgili daha detayli bilgi ięin bkz.

Atasoy, E. Kitalar ve U lkeler Cografyasi, Ezgi Kitabevi Yayinlari, Bursa, 2003, s. 378-379.

Atalay, 1. Resimli ve H aritali D unya Cografyasi, 1nkilap Kitabevi, 1stanbul, 2001, s. 186-188.

Guner, 1. & Erturk, M ., K ita la r ve U lkeler C ografyasi, Nobel Yayin D agitim , Ankara, 2005, s. 92.

Mladenov, ę . & Vladev, 1. G eografiya n a S tran i o t E vropejskiya Sayuz, Universitetsko 1zdatelstvo

(10)

metreyi ajar. Genel olarak alęak plato gorunumundeki Orta Polonya, Kuzey Polon- ya’daki ovalarla Guney Polonya’daki yuksek daglik bolge arasinda geęij konumunda olup bolgenin yuksekligi batidan doguya ve kuzeyden guneye gidildikęe artar. Bol- gede denizsel etkinin guneye gidildikęe azaldigi ve iklim in karasallajtigi gorulur. Ay- rica Kuzey Polonya’ya gore gol ve batakliklarin sayisi azalmij ama tarim arazilerinin, meyve ve sebze bahęelerinin orani da artmijtir.

Ulkenin en buyuk iki akarsuyu olan Vistul ve Oder, yuzlerce kuęuk dere ile birlikte bu platoluk sahayi yuzyillar boyu ajindirm ij ve bazi yorelerde derin vadiler olujturmujtur. Warta, San, Pilica, Wieprz, Malapane, Prosna ve Bober, Orta Polon

ya’nin en onemli irmaklaridir. Kuzey Polonya’da oldugu gibi bu bolgede de dorduncu jeolojik zaman buzullarinin ajinim izleri gorulur. Genelde aluvyal ve los topraklari ile kapli olan bu bolgede, tahil ve sebze urunleri yaygin olarak yetijtirilir.

Bolgede kirsal yerlejme ve kasabalarin sayisal ustunlugune karjin az sayida buyuk kent bulunur. Bolgenin orta kesimlerinde sekiz buyuk kent yer almaktadir. Bunlar bajkent Varjova, Lodz, Wroslaw, Radom, Czestochowa, Kielce, Tarnow ve Lublindir.

Fakat bolgenin guneyinde Kuęuk Polonya ile Beskid ve Karpat daglik bolgesi arasindaki ęok dar bir alanda birbirine neredeyse bitijik yirmiden fazla kentin olujturdugu yigin, Polonya’nin en buyuk kentsel aglomerasyonudur. Krakow kentinin batisinda yer alan bu kentsel aglomerasyonda Katowice, Bytom, Ruda, Sosnowiec, Chorzow, Zabrze, Cliwice, Gornicza, Bezdin, Gory ve Jaworzno kentleri yer alir. Ozetle Kra

kow ile Wroclaw arasindaki kentsel kujak, ulke kentsel nufusunun % 30’dan fazlasini barindirir ve ayni zamanda ulkenin ulajim , ticaret ve endustri tesislerinin en yogun oldugu sahadir.

3.3. Guney Polonya

Ulkenin en yuksek ve en engebeli bolgesi olan Guney Polonya, Slovakya ve ę e k Cumhuriyeti sinirlari boyunca uzanan 60-70 km genijligindeki guney bolgesini kapsamaktadir. Bolgenin batisinda ę e k Cumhuriyeti siniri boyunca, yuksekligi 1 700 metreyi ajm ayan Sudet Daglari uzanir. Bolgenin dogusunda Slovakya Cumhuri

yeti siniri boyunca, Beskid, Tatra ve Karpat daglari uzanir. Karpatlar’in devami olan Beskid Daglari, doguda kalan Ukrayna ve Romanya’da, Dogu Karpatlar adi altinda devam etmektedir. Daha once belirtildigi gibi ulkenin en yuksek noktasi olan Rizi zirvesi (2 499 m), Zakopane yoresinde yer alan Yuksek Tatralar’da bulunur. Polonya, Tatra ve Karpat daglari uzerindeki derin geęitlerden Slovakya, Macaristan ve Roman- ya gibi ulkelere baglanir.

Bavyera Alpleri ile buyuk benzerlikler tajiyan Guney Polonya, genij ormanlari, yuksek Alpin ęayirlari, ormancilik ve kij turizmi potansiyeli ve sert karasal iklimi ile farkli bir fiziki gorunum sunmaktadir. Demir, kurjun, ęinko ve maden komuru

(11)

bakimindan zengin rezervlere sahip olan bolge, buyuk bir madencilik potansiyeli barindirmaktadir. Nowy Sacz, Zakopane, Bielsko-Byala, Raciborz, Walbrzych, Nysa, Jelenia Gora kentleri Guney Polonya’nin en buyuk endustri merkezlerine ornek gosterilebilir.

4. Polonya’nin Beęeri Cografya Ozellikleri

Polonya, yuzolęumu bakimindan dunyanin en buyuk 69’uncu, nufus siralamasinda da dunyanin en buyuk 33’uncu ulkesidir. 2015 yilinda 38,4 milyon nufusa sahip olan ulkede km2’ye ortalama 122 k iji dujmektedir. Hollanda, Belęika, M alta ve Almanya gibi ulkelerle karęilaętmldiginda daha seyrek nufuslu bir ulke olan Polonya;

1sveę, Finlandiya, Norveę ve 1zlanda gibi ulkelere kiyasla daha yogun nufuslu bir ulkedir. Bugun Polonya’nin aritmetik nufus yogunlugu Turkiye’den biraz daha yuksektir fakat iki ulkenin nufus artij hizi dujunuldugunde 2050 yilina kadar Turkiye’nin nufus yogunlugunun Polonya’yi ajmasi beklenmektedir. Ayrica dunyanin en buyuk Slav nufuslu uę ulkesinden16 biri olan Polonya, Avrupa kitasindaki en kalabalik nufuslu sekizinci, AB’de de en kalabalik nufuslu altinci ulkedir.17 Yuzolęumu bakimin

dan Avrupa’nin dokuzuncu buyuk ulkesi olan Polonya’da 35 milyondan fazla Katolik yaęamaktadir; bu nedenle Fransa, Ispanya ve Italya’dan sonra Avrupa’nin dorduncu buyuk Katolik ulkesidir. Ozetle, dinler cografyasi penceresinden bakildiginda Polon

ya, dunyanin en kalabalik nufuslu Katolik-Slav ulkesidir.18

Polonya en buyuk nufus kaybini kujkusuz 1kinci Dunya Savaji’nda yajam ij, boylece Rusya ve Almanya ile birlikte bu korkunę savajta en fazla bejeri kayip veren dunyanin ilk uę ulkesinden biri olmujtur. Binlerce k iji savaj cephesinde, binlerce masum vatandaj ve ęocuk ise Naziler tarafindan kurulan Belcez, Auschwitz-Birke- nau, Dvori (Dora), Treblinka, Chelmno, Jawitz ve Sobibor gibi olum kamplarinda hayatini kaybetmijtir. Ozetle, Polonya Cumhuriyeti, 1kinci Dunya Savaji’nda yaklajik 6 milyon insanini kaybetmij ve bu derin demografik kayip yarim asirdir telafi edilem em ijtir.19

Agustos 2015’te Polonya’nin toplam nufusu 38,4 milyon olup bunun % 48,2’sini erkekler ve % 51,8’ini kadinlar olujturmaktadir. Bir bajka anlatimla ulkedeki erkek nufus 18,5 milyon ve kadin nufus 19,9 milyon oldugundan Polonya’da kadinlar le- hine 1,4 milyonluk bir nufus fazlaligi vardir. 2015 yilinda ulkede gunde ortalama

16 Rusya, U krayna ve Polonya dunyanin en kalabalik Slav nufusunu barindiran uę ulkesidir.

17 AB ięinde Polonya’dan daha kalabalik nufusa sahip olan 5 ulke; Alm anya, Buyuk Britanya, Fran

sa, 1talya ve 1spanya’dir.

18 Atasoy, E. D em o gra fi Yazilari, M K M Yayinlari, Bursa, 2013, s. 315.

19 Mladenov, ę . & Vladev, 1. G eografiya na S tran i o t E vropejsk iya Sayuz, Universitetsko 1zdatelstvo

“Episkop Konstantin Preslavski”, §umen, 2005, s. 128.

(12)

£ 1

563 bebek dunyaya gelirken 572 kięi olmektedir; kisaca olum oranlari, dogum oran- larini ajtigindan dolayi Polonya’da negatif dogal nufus artiji gozlenmektedir. Or- negin 2014 yilinda Polonya’nin nufus artiji -% 0,06 olarak olęulmujtur. D ij goęler de hesaba katildiginda Polonya nufusu her yil en az 20 000 ve en fazla 28 000 kiji azalmaktadir. Ornegin 2014 yilinda ulusal nufus yaklajik 24 247 k iji azalmijtir.20 D ujuk dogum oranlari ve dij goęler devam edecegine gore onumuzdeki 10-15 yillik donemde Polonya nufusunun azalijinin da devam etmesi beklenmektedir. Ornegin 2015 yilinda Polonya nufusu her gun ortalama 66 k iji azalmaktadir.

2014 yilinda Polonya’nin bajlica demografik gostergeleri junlardir:21

• Dunyaya gelenler: 385 258

• Olenler: 391 416

• M utlak dogal nufus artięi: -6 158

• Dię goęler sonucu nufus artięi: -18 089

• Ulusal nufus degięimi: -24 247

• Kadin nufus: 19 913 274

• Erkek nufus: 18 549 812

1950-1998 yillari arasinda Polonya nufusu pozitif nufus artiji gosterirken 1999 yilindan itibaren negatif artij gostermeye bajlam ijtir. 1961 yilinda ulusal nufus artiji

%1,10; 1969 yilinda %0,79; 1979 yilinda %0,81; 1989 yilinda % 0,36 ve 1998 yi

linda da sadece % 0,04 seviyesinde kalmijtir. XXI. yuzyila negatif nufus artiji ile giren Polonya 1999 yilinda -% 0,01; 2004 yilinda -% 0,06; 2009 yilinda -% 0,07 ve 2015 yilinda da -% 0,06’lik negatif nufus artiji gostermijtir.22

Polonya nufusu genelde dengeli dagilmakta ve nufus yogunlugu bakimindan keskin zitliklar pek gorulmemektedir. Fakat yine de bolgesel farkliliklar mevcuttur.

Sanayi ve madencilik faaliyetlerinin yogunlajtigi guneybati bolgeleri (Wroslaw-Kra- kow kentsel kujagi) ile Baltik kiyilari (Gdansk-Gdynia kentsel kujagi) ulkenin en yogun nufuslu sahalarini olujtururken M azuriya ve Pomeranya ovalari, Buyuk Polonya Duzlugu, Kuęuk Polonya Platosu ve Sudet-Karpat dag sisteminin yuksek kesimleri ulkenin en seyrek nufuslu sahalarina ornektir.23

Polonya’da ęok sayida azinlik ve etnik topluluk yer alsa da ulke nufusunun en az

% 93’u etnik Leh yani Polonyali’dir. Ornegin 2011 yilinda yapilan resmi nufus sayi-

20 Bu konuda daha detayli bilgi ięin bkz. http://countrymeters.info/ru/Poland 21 http://countrymeters.info/ru/Poland

22 http://countrymeters.info/ru/Poland

23 Atasoy, E. K ita la r v e U lkeler C ografyasi, Ezgi Kitabevi Yayinlari, Bursa, 2003, s. 380.

(13)

minda ulke nufusunun % 93,72’si kendini etnik Leh olarak tanimlarken en az % 95’i de evde Leh dilinde konujtugunu beyan etmijtir. Polonya’daki en kalabalik azinliklarin ulusal nufus ięindeki paylari ęoyledir: Silezyali %2,10; Kaęubi % 0,59; Alman

% 0,28; Belarus % 0,12; Ukraynali % 0,12. Bunlarin dięinda Roman, Yahudi, Rus, Tatar, Amerikan, Slovak ve Litvanyali kuęuk azinliklar da vardir (Tablo 2). Fakat tum bu azinliklarin ulusal nufus ięindeki toplam payi % 4’ten azdir. Bu nedenle etnik yapi bakimindan Polonya homojen bir ulke sayilir. Polonya’daki nufus sayimlarinda etnik ve dinsel aidiyeti belirlemek gonulluluk esasina dayali oldugu ięin bazi vatandajlar etnik veya dinsel aidiyetlerini belirtmemijler yahut bu soruya yanit vermemijlerdir.

Ornegin 2011 yilindaki nufus sayiminda ulusal nufusun % 4,84’u etnik aidiyetini belirtmem ijtir (Tablo 2).

Tablo 2: 2011 Yilinda Polonya’nin Etnik Nufus Dagilimi24

Etnik Topluluk Nufusu Ulusal Nufus Ięindeki Payi (%)

2 0 0 2 Nufus Sayimina Gore D egijim i

Polonyali 36 085 000 93,72 -899 000

Silezyali 809 000 2,10 +636 000

K ajubi 228 000 0,59 +223 000

Alm an 109 000 0,28 -44 000

U kraynali 48 000 0,12 + 17 000

Belarus 47 000 0,12 -2 000

Roman 16 000 0,04 +3 000

Rus 13 000 0,03 +7 000

Am erikan 11 000 0,03 +9 000

Lemki 10 000 0,03 +4 000

Ingiliz 10 000 0,03 +9 000

D iger 87 00 0,23 ---

Tanim lanm am ij 1 862 000 4,84 + 1 087 000

TOPLAM 3 8 5 0 1 00 0 1 0 0 +271 00 0

Tablo 2 ’deki veriler irdelendigine ajagidaki sonuęlara ulajilabilir:

• Nufusun etnik bileęimi bakimindan Polonya homojen bir ulkedir. Ulusal nufusun yaklajik % 94’unun etnik Polonyalilar’dan olujmasi bunu kanitla- maktadir. Ulkenin tum cografi bolgelerinde egemen olan demografik homo-

24 http://stat.gov.pl/

(14)

jen yapi hem etnik ve dinsel nufus dagiliminda hem de kulturel yapida ve ulusal aidiyette kendini gostermektedir. Bu nedenle ulkede etnik veya dinsel farkliliklardan kaynaklanan ne ęatijm a ve ozerklik talebi ne de siyasi bolun- me veya ię savaj beklenmektedir.

• Silezyalilar dięinda hiębir azinlik veya etnik toplulugun toplam nufustaki payi % 1’den fazla degildir. Bu nedenle Polonya’da ęok kuęuk etnik topluluk- lar yaygin olup tumunun ulusal nufus ięindeki payi % 5’i ajmamaktadir.

• Ulusal azinliklar arasinda bir yandan Belarus, Ukraynali ve Rus gibi Slav azinliklar diger yandan da 1ngiliz ve Amerikan gibi goęmen azinliklar dikkat ęekmektedir. Kajubi ve Silezyali gibi etnik topluluklarda Polonyali ust-kim- lik ve etnik aidiyet olarak yerli alt-kim lik dikkat ęekerken bu topluluklarin guęlu ulusal bilinci ve vatan sevgisi ile asirlardir devam eden Polonya aidiyeti onlari etnik ęatijmalardan, irkęi soylemlerden ve bolucu girijim lerden uzak tutagelmijtir.

• 2002 ve 2011 yillarinda geręekleętirilen nufus sayimlarina ait veriler kar- jilajtirildiginda bazi ilginę detaylar goze ęarpmaktadir. Ornegin Silezyali, Kaęubi, Ukraynali ve Amerikan nufusta artię; Polonyali, Alman ve Belarus nufusta azalma gozlenmektedir. Yaklajik 10 yillik zaman diliminde en buyuk nufus artiji etnik Silezyalilar’da, en buyuk nufus azaliji ise etnik Polonyali- lar’da gozlenmektedir. 2002-2011 yillari arasinda etnik Polonyalilar’in sayisi yaklajik 900 000 azalmijtir. D ujuk dogum oranlari, azalan genę nufus ve artan yajli nufus, yogun dij goęler gibi etkenler bu nufus erimesinin bajlica nedenleridir.

• 2011 yilinda yaklajik 2 milyon kięi kendi etnik aidiyetini belirtmek isteme- m ij veya bu soruyu yanitsiz birakmijtir. 38 milyon nufuslu Polonya’da nufusun yaklajik % 5’inin mahrem bir konu olan etnik aidiyetini farkli nedenlerle ifja etmek istememesi dikkat ęekicidir.

Savajlar, dij goęler ve sinir degijiklikleri son yuzyilda Polonya nufusunun et

nik dagilimini kokten degijtiren bajlica etkenlerdir. 1931 yilinda Polonya’da yaklajik 800 000 Alman yajarken 2011 yilinda bu sayi 109 000’e kadar inmijtir. 1931 yi

linda Polonya’da yaklajik 1 900 000 Belarus yajarken 2011 yilinda bu sayi 47 000’e kadar inmijtir. 1931 yilinda Polonya’da yaklajik 5 000 000 Ukraynali yajarken 2011 yilinda bu sayi 48 000’e kadar inm ijtir.25 Sadece bu uę ornek dahi son yuzyilda Po

lonya nufusunun etnik dagilimindaki derin degijimlerin ne kadar sarsici oldugunu gostermeye yeterlidir. Aslinda 1kinci Dunya Savaji oncesinde Polonya’da yajayan ve Leh olmayan azinliklarin orani bir hayli yuksektir. Ornegin bazi kaynaklara gore

25 http://www.poland.su/geography/naselenie_etnos.html

(15)

1918-1939 yillari arasinda Leh olmayan azinliklarin ulusal nufus ięindeki orani %35 civarindadir.26 Yukaridaki orneklerden de anlajildigi gibi Yahudiler, Belaruslar ve Al- manlar Ikinci Dunya Savaji oncesinde Polonya’da yajayan en kalabalik azinliklari olujturmaktadirlar. Ikinci Dunya Savaji’nin ardindan meydana gelen buyuk sinir degijiklikleri ve buyuk goę dalgalari sonucunda milyonlarca k iji (bajta Almanlar, Belaruslar ve Yahudiler) Polonya’yi terk ederken milyonlarca Polonyali da ana vatan dijinda yajam ak zorunda birakilmijtir.

Son ęeyrek yuzyilda Polonya nufusu neredeyse hię artmamijtir. Bunun bajlica nedenleri arasinda dogum oranlarinin dujmesi, ilk evlenme ve ilk dogum yajinin yukselmesi, ulusal nufusun yajlanm asi ve yogun dij goęler gosterilebilir. Ozellikle 1 Mayis 2004 tarihindeki AB uyeliginden sonra yuz binlerce Polonyali, Bati Avrupa ulkelerine goę etm ij ve bir daha geri donmemijtir. Polonya devlet istatistik organ- larinin verdigi bilgiye gore koken itibariyle Polonyali olup yurt dijinda yajayanlarin sayisi 12 milyondan fazladir.27 Bazi kaynaklar bu konuda 20 milyonluk28 bazilari ise 17 milyonluk bir sayi vermektedir.29 Dunya genelinde en kalabalik Polonya diaspora- sina sahip ulkeler ęunlardir: ABD — 5,6 milyondan fazla; BDT — 1,5 milyondan fazla;

Almanya — 1,5 milyondan fazla; Fransa — 1 milyondan fazla; Brezilya — 800 000’den fazla; Kanada — 400 000’den fazla; Litvanya — 300 000’den fazla; Avustralya — 200 000’den fazla; Arjantin — 180 000’den fazla; Buyuk Britanya — 170 000’den fazla;

Rusya — 150 000’den fazla; Kazakistan — 100 000’den fazla; Isveę — 100 000’den fazla;

ę e k Cumhuriyeti — 70 000’den fazla ve Letonya — 70 000’den fazla.30

5. Polonya’nin Ekonomik Cografya Ozellikleri

Polonya (Rusya harię) Dogu Avrupa’nin sadece en buyuk Slav ulkesi degil ayni zamanda en buyuk ekonomisidir de. Zengin dogal kaynaklar, guęlu tarimsal uretim, gelijm ij sanayi ve ticaret, hizla gelijen turizm ve ulajim , yabanci yatirim cilar ięin Polonya’yi cazip kilmaktadir. Aralik 2 0 02 ’de Kopenhag’da yapilan AB Zirve- si’nde birlige 10 yeni uye katilm asina onay verilirken muzakere surecinde birligi en ęok zorlayan ulke Polonya olmujtur. Diger 9 ulkeye ejdeger bir nufusa sahip olan Polonya’nin AB’ye yuk olmasi bekleniyordu. Ancak Polonya tam tersi bir siyasi ve iktisadi grafik ęizmijtir. AB’nin altinci buyuk ekonomisi olan Polonya’nin stratejik onemi son Ukrayna kriziyle bir kez daha artm ij ve Polonya hizla eski bir “Dogu

26 http://www.poland.su/geography/naselenie_etnos.html

27 Volskiy, V. V., Kuzina, 1. M ., Ivanova, 1. S., Fetisov, A. S., S otsialno-E k onom ięesk aya G eografiya Z a ru b ejn o g o M ira, Izdatelstvo Drofa, Moskova, 2001, s. 288-289.

28 http://culture.polishsite.us/articles/art79fr.html

29 K rujelnitskiy, E. P olja — T ijsa ęoletn ee S osedstvo, Izdatelskiy Dom “Veęe”, Moskova, 2010, s. 11.

30 http://culture.polishsite.us/articles/art79fr.html

(16)

Bloku” ulkesinden modern bir Bati Avrupa ulkesi gorunumune burunm ujtur. Bu konuda en buyuk ekonomik ve politik destegi de eski dujm ani Alm anyadan gor- m ujtur.31

Polonya, AB ulkeleri genelinde yajanan ekonomik kriz ve durgunluga karjin kalkinmasini ve ekonomik buyumesini surdurebilen az sayida ulke arasinda yer almaktadir. 2013 yilinda yakalanan % 1,6 oraninda buyumenin ardindan ekonomi 2014 yilinda % 3,3 oraninda buyumujtur. Kalabalik nufus ve buna bagli yuksek ię talep, ulusal ekonominin buyumesi ięin itici guę olmaya devam etmij, yatirim harcamalari ve tuketim talebindeki istikrarli artij ise bu iktisadi buyumeyi desteklemijtir.

2014 yilinda yatirim harcamalari % 9’un uzerinde artmaya devam etmijtir. Jeopolitik onemi; zengin dogal kaynaklari; egitimli, nitelikli ve ucuz ię gucu; duęuk maliyetler;

yabanci yatirim lar ięin cazip konumu ve saglanan imkanlar Polonya’nin avantajli ekonomik durumuna katkida bulunan bajlica etkenlerdir. Avro bolgesinin dijinda olmasi nedeniyle ulkede izlenebilen bagimsiz para politikasi, yeterli ię talep, dij ticarette uygun doviz kurlarinin sagladigi avantajlar ve kalkinm ada istifade edilen kayda deger miktardaki AB fonlari, ekonomideki olumlu seyirde rol oynamaya devam etmektedir.32

21 Aralik 2007 tarihinden beri fiilen Schengen ulkeler grubunda yer alan Po

lonya’nin 2014 yilinda GSYIH’si 552,2 milyar dolara ulajm ij, enflasyon orani yuzde 0,2; ięsizlik orani ise yuzde 12,7 olarak seyretmię, ulkeye 2014 sonu itibariyle toplam 273,7 milyar dolar degerinde dogrudan yabanci yatirim yapilmijtir. Ozetle, Polonya yabanci sermaye yatirim lari ve ię talebin surukledigi ekonomik buyumesini, istikrarli gomnumunu ve bajarili performansini 2014 yilinda da surdurmujtur. Polonya’nin halen AB ortalamasinin % 67’sinde olan m illi gelirini 2020’de % 80’e ęikarabilmek hukumetin hedefleri arasinda yer almaktadir.33 Ulkede AB fonlari kaynakli alt yapi yatirim larinin ve dogrudan yabanci sermayenin Polonya pazarina yonelik ilgisinin devam etmesi, tuketim harcamalarinin diger Avrupa ulkelerine gore mali krizden nispeten daha az etkilenmesi gibi nedenlerden oturu Polonya ekonomisinin onumuzdeki donemde de pozitif buyumesi muhtemeldir.34

Polonya 2004’te AB uyesi olduktan sonra ekonomisi yillik %5-%6 oraninda bir buyume gostermij, 2008’de dunyayi etkisi altina alan ekonomik krizden dolayi buyume oraninda dujuj yajanm ijtir. Ekonominin gelijmesinde yurt dijindan gelen ya

tirimlar ve ozellikle AB uyesi ulkelerin yatirimlari etkili olmujtur. Polonya’ya dij ya-

31 http://www.aksiyon.com.tr/dosyalar/avrupa-nin-gizli-gucu-polonya_538214 32 http://www.mfa.gov.tr/polonya-ekonomisi.tr.mfa

33 http://www.mfa.gov.tr/polonya-ekonomisi.tr.mfa

34 http :/ / w w w .eko no m i.gov.tr/ portal/ faces/ h om e/ d islliskiler/ u lkeler/ u lke-d etay/ P o lo nya/

htm l-viewer-ulkeler?contentId=UCM % 23dDocN ame%3AEK

(17)

tirimcilardan yillik ortalama 11 milyar avro gelmektedir. 2007-2013 arasinda AB’den gelen 67 milyar avroluk “nakit” mali yardim Polonya’nin ekonomik gelijmesine katki saglayan faktorlerin bajinda yer almaktadir. 2014-2020 arasinda AB’den gelecek ra- kam ise 72 milyar avro olarak planlanmaktadir. Son ęeyrek yuzyilda ekonomik gelijm enin etkisiyle jehirlerde yajayan orta sinifin gelirinde onemli artij yajanm ij ve ulke genelinde k iji bajina gelir artmijtir. 2009’da tum AB ulkeleri negatif buyume ve ekonomik daralma yajarken birligin yuzde 1,6’lik oraniyla pozitif buyuyen tek uyesi Polonya olmujtur. Ulkede k iji bajina dujen yillik gelir 10 000 avroyu ajm ijtir.35

Tablo 3: 2004-2014 Yillari Arasinda Polonya’nin Dij Ticaret Gostergeleri (Milyar Dolar)36

2 0 0 4 20 0 5 2 0 0 6 2 0 0 7 20 0 8 2 0 0 9 2 0 1 0 2 0 1 1 2 0 1 2 2 0 1 3 2 0 1 4

Ihracat 74 89 110 139 172 137 157 188 180 204 214

Ithalat 88 102 126 164 210 150 174 209 191 206 217

Denge -14 -13 -16 -25 -38 -13 -17 -21 -11 -2 -3

Hacim 162 191 236 303 382 287 331 397 371 410 431

Polonya’nin en ęok ihracat yaptigi ulkelerin arasinda Almanya, Fransa, 1talya, Buyuk Britanya, ę e k Cumhuriyeti, Rusya, Hollanda, 1sveę, Belęika, 1spanya, Maca- ristan, Slovakya, ABD ve Ukrayna bulunmaktadir. 1thalat yaptigi ulkelerin arasinda ise Almanya, Rusya, ę in , Fransa, 1talya, Buyuk Britanya, ę e k Cumhuriyeti, Hollan

da, Belęika, ABD, 1spanya, 1sveę, Avusturya, Slovakya, Macaristan ve Guney Kore bulunmaktadir (Tablo 4 ).37 Polonya’nin dij ticaret hacmi son 10 yilda istikrarli jekil- de artarak 2004 yilinda 162 milyar dolardan, 2010 yilinda 331 milyar dolara ve 2014 yilinda da 431 milyar dolara yukselmijtir. D ij ticaret aęigi ise son 10 yilda dalgali bir azalma gostermijtir. 2004 yilinda 14 milyar dolar olan dij ticaret aęigi 2014 yilinda 3 milyar dolara inmijtir. 2014 yilinda ulkenin dij ticaret degerlerine baktigimizda 214 milyar dolarlik ihracat ve 217 milyar dolarlik da ithalat geręeklejtirildigini goruruz (Tablo 3). Polonya % 1,1’lik payi ile dunya ihracatinda 25inci sirada gelmektedir.

Buna karjilik dunya ithalatindan %1,2 pay almakta olup 24uncu siradadir. Polon- ya’nin son yillarda dij ticaretinde gorulen bu artij buyuk olęude uluslararasi jirket- lerin AB pazarina yonelik uretimlerini Dogu Avrupa’ya kaydirmalari ve artan refah sonucu tuketimin de artmasiyla aęiklanmaktadir. Bununla beraber, dunya pazarinda

35 http://www.aksiyon.com.tr/dosyalar/avrupa-nin-gizli-gucu-polonya_538214

36 http :/ / w w w .eko no m i.gov.tr/ portal/faces/ h om e/ d isIliskiler/ ulkeler/ ulke-d etay/ P o lo nya/

htm l-viewer-ulkeler?contentId=UCM % 23dDocN ame%3AEK 37 http://www.ito.org.tr/Dokuman/Ulke/Polonya.pdf

(18)

£1

S o s y a l B i l i m l e r I § i g i n d a P o l o n y a C u m h u r i y e t i yajanan daralma, yerli firmalarin ię pazara yonelik ilgisini arttirm ij olup bu durum ithalat baskisi yaratm ijtir.38

Polonya’nin bajlica ihracat urunleri junlardir: otomobil ve motorlu tajitlar, gemi ve uęak, et ve canli hayvan, gida urunleri, giyim, dokuma ve tekstil urunleri, mobilya, ambalaj ve agaę urunleri, elektrikli ve elektronik urunler, ilaę, plastik ve kim ya sanayi urunleri, lastik ve kauęuk urunleri, metalurji ve demir-ęelik urunleri, kumes hayvanlari, konserve urunleri, dondurucu, isitici ve sogutucular, makyaj ve kozmetik sanayi urunleri, traj makineleri ve traj bięaklari, peynir ve sut urunleri, seramik, ęimento ve injaat urunleri, taj komuru ve bakir teller, hayvansal ve bitkisel yaglar (Tablo 4).39 Polonya’nin bajlica ithalat urunleri junlardir: ham petrol, petrol yaglari ve dogalgaz, kara tajitlari ięin aksam ve paręalar, otomobil ve otomobil paręalari, yolcu ve yuk gemileri, silah ve savunma sanayi urunleri, kim ya ve ilaę sanayi urunleri, mineraller ve yakitlar, metalurji ve demir-ęelik urunleri, traktor ve tarim makinele

ri, makine teęhizati, elektrik devresi teęhizati, ięki ve tutun urunleri, kahve, kakao ve ęikolata, tropikal meyveler ve sebzeler, motorlu tajitlar, ijlenm em ij aluminyum, elektrikli ve elektronik urunler (Tablo 4).

htm l-viewer-ulkeler?contentId=UCM % 23dDocN ame%3AEK 39 Daha detayli bilgi ięin bkz.

Bulatov A. S., S tran i i R egio n i M ira : E konom ik o-P olitięesk iy Spravoęnik, Izdatelstvo Prospekt, Moskova, 2005, s. 128.

Mladenov, ę . & Vladev, 1. G eografiya na S trani o t E vropejsk iya Sayuz, Universitetsko Izdatelstvo

“Episkop Konstantin Preslavski”, §um en, 2005, s. 133-134.

Atalay, 1. R esim li v e H aritali D u n ya C ografyasi, 1nkilap Kitabevi, 1stanbul, 2001, s. 108.

Guner, 1. & Erturk, M ., K ita la r v e U lkeler C ografyasi, Nobel Yayin D agitim , Ankara, 2005, s. 94.

(19)

Tablo 4: Polonya’nin Di§ Ticaret Ozellikleri40

Polonya Cumhuriyeti’nin Di| Ticareti

Baslica Ihracat Urunleri

• otomobil ve motorlu ta^itlar,

• gem i ve uęak, et ve canli hayvan,

• gida urunleri,

• giyim ve trikotaj urunleri,

• dokum a ve tekstil sanayi urunleri,

• m obilya, am balaj ve agaę urunleri,

• elektrikli ve elektronik urunler,

• ilaę, plastik ve kim ya sanayi urunleri,

• lastik ve kauęuk urunleri,

• m etalurji ve dem ir-ęelik urunleri,

• kum es hayvanlari ve tavuk urunleri,

• konserve ve et urunleri,

• dondurucu, isitici ve sogutucu cihazlar,

• makyaj ve kozmetik sanayi urunleri,

• tra$ makineleri ve tra$ bięaklari,

• peynir ve sut urunleri,

• seram ik, ęimento ve in^aat urunleri,

• ta$ kom uru ve bakir teller,

• hayvansal ve bitkisel yaglar

Ihracat Yaptigi Baslica Ulkeler

A lm anya, Fransa, Italya, Rusya,

Buyuk Britanya, Belęika, H ollanda, ę e k Cum huriyeti, M acaristan, Isveę, Ispanya, Slovakya, ABD, U krayna

Baslica Ithalat Urunleri

• ham petrol, petrol yaglari ve dogalgaz,

• kara ta^itlari ięin aksam ve paręalar,

• yolcu ve yu k gem ileri,

• silah ve savunma sanayi urunleri,

• kim ya ve ilaę sanayi urunleri,

• m ineraller ve yakitlar,

• otomobil ve otomobil paręalari,

• m etalurji ve dem ir-ęelik urunleri,

• traktor ve tarim m akineleri,

• makine teęhizati,

• elektrik devresi teęhizati,

• ięki ve tutun urunleri,

• kahve, kakao ve ęikolata,

• tropikal meyveler ve sebzeler,

• kara ta^itlari ve m otorlu ta^itlar,

• i$lenmemi$ alum inyum ,

• elektrikli ve elektronik urunler.

ithalat Yaptigi Baslica Ulkeler

A lm anya, Rusya, ę in , Fransa, Italya,

Buyuk Britanya, H ollanda, ę e k Cum huriyeti, Belęika,

ABD, ispanya, Avusturya, Slovakya, M acaristan, isveę, Guney Kore.

40 Daha detayli bilgi ięin bkz.

Bulatov A. S., S tran i i R egio n i M ira : E k onom ik o-P olitięesk iy Spravoęnik , Izdatelstvo Prospekt, Moskova, 2005, s. 128.

Mladenov, ę . & Vladev, I. G eografiya n a S tran i o t E vropejskiya Sayuz, Universitetsko Izdatelstvo

Atalay, I. R esim li v e H aritali D u n y a C ografyasi, inkilap Kitabevi, Istanbul, 2001, s. 108.

Guner, I. & Erturk, M ., K ita la r ve U lkeler C ografyasi, Nobel Yayin D agitim , Ankara, 2005, s. 94.

(20)

£1

S o s y a l B i l i m l e r I § i g i n d a P o l o n y a C u m h u r i y e t i 2007-2013 butęe doneminde AB kaynaklarindan Polonya’ya tahsis edilen kaynak 67 milyar avrodur. Ayrica 2007-2009 yillarinda ongorulen buyume hedefinin uzerinde bir buyume yakalandigindan, 2011-2013 donemi ięin 633 milyon avroluk ek kaynak da tahsis edilmijtir. 2014-2020 AB butęesi kapsaminda yapisal fonlardan Polonya yaklajik 80 milyar avro tutarinda yardim alacaktir.41 Polonya, UNCTAD’in 2011 yili Dunya Yatirim Raporu’nda yabanci yatirimlar ięin en cazip altinci ulke ola

rak nitelendirilm ij ve bu kriterde 5 basamak yukselmijtir. Polonya, 2008-2009 mali krizi boyunca pozitif buyume gosteren yegane AB uyesi ulke olmujtur.42

Tablo 5: 2010-2015 Yillari Arasinda Polonya’nin Temel Ekonomik Gostergeleri43

2 0 1 0 2 0 1 1 2 0 1 2 2 0 1 3 2 0 1 4 2 0 1 5 44 GSYIH (milyar dolar,

piyasa doviz kuruna gore) 469,1 514,9 489,9 517,7 550,3 480,9

GSYtH (milyar Zloti) 1 414 1 526 1 595 1 636 1 735 1 812

Buyume (%) 3,9 4,5 2,1 1,6 3,4 3,6

K iji basina GSYIH (dolar,

satin alma gucu paritesine gore) 20 341 21 643 22 640 23 338 24 501 25 736

ijsizlik (%) 12,1 12,4 12,8 13,5 12,3 10,9

Enflasyon (%) 3,1 2,7 1,1 0,8 0,1 -0,5

ihracat-fob (milyon dolar) 165 901 184 152 181 100 197 784 209 175 212 818 ithalat-fob (milyon dolar) 177 683 201 601 190 341 196 932 210 039 213 539 Cari ijlem ler Dengesi

(milyon dolar) -24 064 -27 057 -17 568 -7 014 -7 069 -5 492

Doviz K uru Zl:$ (ortalama) 3,02 2,96 3,26 3,16 3,15 3,77

Doviz K uru Zl:€ (ortalama) 3,99 4,12 4,19 4,20 4,18 4,05

Polonya, Rusya harię, Dogu Avrupa’nin en buyuk ekonomisidir ve AB’nin en hizli buyuyen ulkelerinin bajinda gelir. 2010 yilinda 469,1 milyar dolar olan GS- YIH’nin 2015 yilinda 480 milyar dolari ajmasi beklenmektedir (Tablo 5). 2010

2015 yillari arasinda k iji bajina dujen GSY1H 20 341 dolardan 25 736 dolara yuk-

41 http://w w w .eko no m i.gov.tr/ p o rtal/ faces/ ho m e/ d isIliskiler/ ulkeler/ ulke-d etay/ P o lon ya/

htm l-viewer-ulkeler?contentId=UCM % 23dDocN ame%3AEK 42 http://www.polonyarehberi.com/polonyanin-genel-ekonomik-yapisi

htm l-viewer-ulkeler 44 Tahm ini degerler.

(21)

£1

selmij ve ę e k Cumhuriyeti ile birlikte Dogu Avrupa ulkeleri arasinda en yuksek refah duzeyine ulajan ulke olmujtur. Ulkede son 3 yilda enflasyon % 1’in altinda olup ayni donemde ijsizlik oranlari da %10 ile %15 arasinda dalgali bir grafik izlem ijtir (Tablo 5). Bir bajka anlatimla hizla buyuyen ekonomisi, dujuk dij ticaret aęigi, dujuk enf

lasyon oranlari ve dujuk ijsizlik oranlari ile Polonya, AB’nin en istikrarli ekonomiye sahip ulkelerindendir.

Polonya ekonomisini etkileyen en onemli gelijme, 1 Mayis 2004 tarihinde geręeklejen AB tam uyeligidir. Polonya, AB’ye uyeligini izleyen donem ięerisinde ekonominin modernizasyonu, yajam standartlarinin yukseltilmesi ve ijsizligin azal- tilmasi bakimindan onemli gelijmeler kaydetmij, makroekonomik istikrar ile birlikte yuksek buyume hizi yakalamijtir. Polonya’nin AB tek pazarina entegrasyonu, mal- larin ve sermayenin serbest dolajim i ve yatirim ortamini iyilejtiren diger reformlar Polonya’ya yuksek miktarlarda AB ve diger ulkeler kaynakli sermayeyi getirmijtir.

Tam uyelik sonrasinda Polonya’nin AB ulkeleriyle dij ticareti yaklajik %70 oraninda artm ij, benzer bir egilim diger ulkeler ile ticarette de gorulmujtur. Bu gelijmeler, Polonya’nin ię dinamikleriyle birlikte tam uyeligi izleyen bej yilda ortalama %5 ora

ninda ekonomik buyume saglamijtir. Polonya’nin ię ve dij pazarlarindaki buyume, yabanci sermaye ile birlikte onemli kapasite artijlarina imkan tanim ijtir. Benzer jekil- de, AB’nin ortak tarim politikasinin sagladigi destekler, Polonyali ęiftęilerin gelirinin 2000 yilindan itibaren %90 oraninda artmasini saglamijtir. Tam uyelik oncesinde 27 uyeli AB’nin k iji baji ortalama GSYIH’nin % 49’una sahip olan Polonya, bu orani

% 56’ya ęikarm ijtir.45

6. Polonya’nin Tarim Cografyasi Ozellikleri

Tarim sektoru Polonya ekonomisinin en onemli kollarindan biridir. Ulusal ge- lirin % 4,5’ini olujturan tarim sektorunde ulusal aktif nufusun % 17,4’u (2005 yili) ęalijmaktadir. Bugun tarim sektorunde ęalijanlarin toplam istihdam edilen nufus ięindeki payi % 15’in altina dujm ujtur ve dujmeye de devam etmektedir.46 Rusya ve Ukrayna’dan sonra Avrupa’nin en genij tarim arazilerine sahip ulkesi olan Polonya hem bitkisel hem de hayvansal urunler bakimindan Avrupa’nin en buyuk ureticile- rinin bajinda gelir. Ulkedeki tarim arazilerinin buyuklugu 18,4 milyon hektar olup Polonya yuzolęumunun % 59’unu kaplamaktadir. Toplam tarim arazilerinin % 76’sini ekilebilir alanlar (14,1 milyon hektar), % 12,9’unu ęayir ve meralar (4 milyon hektar) ve % 0,9’unu meyve bahęeleri (0,3 milyon hektar) olujturmaktadir. Polonya sinirlari

htm l-viewer-ulkeler

46 Bektajoglu, S. P olon ya Ulke R aporu, T.C. B ajbakanlik D ij Ticaret M ustejarligi 1hracati G elijtir- me Etud Merkezi, Ankara, 2011, s. 5.

(22)

ięindeki tarim arazilerinde yaklaęik 2 milyon ozel ęiftęi birligi, ęiftęi ailesi, girięimci, kooperatif veya tarim ęirketi faaliyette bulunmaktadir. Tarimsal nufusun % 56’si tahil uretiminde, % 18’i yem bitkilerinde, % 16’si patates tariminda, % 5’i endustri bitkilerinde ve % 5’i sebze tariminda ęalięmaktadir. Arazi mulkiyeti incelendiginde ise Polonya’nin tarimsal arazisinin % 92,3’une tekabul eden 17,0 milyon hektarin ozel sektor mulkiyetinde, geriye kalan 1,4 milyon hektarin ise kamu sektorunun elinde bulundugu gorulmektedir.47 Ayrica Polonya’da ortalama tarimsal ięletme buyuklugu 8,2 hektar olup aile ięletmelerinin yaklaęik 1/3’i kendi ihtiyaęlarini karęilamak ięin tarimsal uretim yapmaktadir.48

Polonya bazi tarim urunlerinin uretiminde Avrupa ve dunyada onemli bir ko- numdadir. Elma uretiminde Avrupa’da birinci; uzum, ęavdar, ahududu uretiminde Avrupa ve dunyada ikinci sirada yer almaktadir. Diger taraftan patates, ęilek, sogan, ęeker pancari, bugday sut, domuz eti uretiminde Avrupa ve dunyada ilk ondadir. Kięi baęina patates uretiminde dunya birincisi olan Polonya, 1990li yillarda dunyanin en buyuk uę patates ureticisinden biriydi.49 Fakat son donemde patates uretiminde ciddi bir gerileme gozlenmektedir. Ornegin 1985 yilinda ulusal patates uretimi 36,5 milyon ton iken 2011 yilinda 8,2 milyon tona kadar gerilemiętir. Polonya, Avru

pa’nin en buyuk elma, armut ve ęilek ihracatęilarinin baęinda gelir. Ulkenin yillik meyve uretimi 2,7 ile 4,5 milyon ton arasinda degięmektedir. Bugday, arpa ve ęavdar ulkede en yaygin yetiętirilen tahillardir; sogan, lahana, patates ve havuę ise ulkede en yaygin yetiętirilen sebzelerdir.50

Son donemde Polonya’da yilda ortalama 28 ile 34 milyon ton arasinda tahil uretilmektedir ve bunun 9 milyon tondan fazlasi bugday ve 5 milyon tondan fazlasi arpadir. Ornegin 1971 yilinda Polonya sadece 5,4 milyon ton bugday uretirken 2009 yilinda uretim 9,7 milyon tona ulaęmię ve dunyanin en buyuk 13uncu bugday

48 Bektaęoglu, S. P o lon ya Ulke R aporu, T.C. Baębakanlik Dię Ticaret M usteęarligi ihracati Geliętir- me Etud Merkezi, Ankara, 2011, s. 5.

49 Rusya ve ę in ’den sonra patates uretim inde dunya uęuncusu Polonya’dir. Tum ertekin, E. & Oz- guę, N . E konom ik C ografya. K ureselle^ m e v e K alk inm a. ę a n ta y Kitabevi, istanbul, 1999, s. 153.

50 Polonya’nin tarim cografyasi ile ilgili daha detayli bilgi ięin bkz.

Volskiy, V. V., Kuzina, i. M ., ivanova, i. S., Fetisov, A. S., S otsialno-E k onom ięesk aya G eografiya Z a ru b ejn o g o M ira, izdatelstvo Drofa, Moskova, 2001, s. 291.

Bulatov A. S., S tran i i R egio n i M ira : E k onom ik o-P olitięesk iy Spravoęnik , izdatelstvo Prospekt, Moskova, 2005, s. 127-128.

Mladenov, ę . & Vladev, i. G eografiya na S trani o t E vropejsk iya Sayuz, Universitetsko izdatelstvo

Atalay, i. R esim li v e H aritali D u n y a C ografyasi, inkilap Kitabevi, istanbul, 2001, s. 188.

(23)

ureticisi olmujtur.51 Son donemde yulaf uretimi dalgali bir grafik izlese de Polonya dunyanin en buyuk yedi yulaf ureticisinden biridir. Ayrica Polonya jeker pancari uretiminde dunya sekizincisidir ve Avrupa kitasinin ilk bej buyuk ureticisinden bi

ridir. 1klim kojullarina bagli olarak ulkenin yillik jeker pancari uretimi 11 ile 17 milyon ton arasinda degijmektedir.52 Ornegin 1961 yilinda ulkede 11,5 milyon ton ęeker pancari uretilirken 1971’de 12,6; 1981’de 15,9; 1991’de 11,4; 2001’de 13,0 ve 2009’da da 10,8 milyon ton jeker pancari uretilm ijtir.53 1klim kojullarindan dolayi Polonya’da narenciye, zeytin, ęay, kahve, muz ve pamuk tarimi yapilamamaktadir.

Fakat tutunde Turkiye, Bulgaristan ve Yunanistan ile birlikte Avrupa’nin en buyuk dort ureticisinden biridir.54

BDT ulkeleri harię Avrupa ulkeleri arasinda ęayir ve mera alani buyuklugu ba

kimindan (yaklajik 4 milyon hektar) Polonya uęuncu sirada yer almaktadir. Bu ge

nij otlak ve meralar hayvanciligin gelijim i ięin uygun bir ortam saglamijtir. Ulkede ozellikle buyukbaj hayvancilik, at ve domuz besiciligi gelijm ijtir: 19 milyondan fazla domuz, 10 milyondan fazla buyukbaj, 55 milyondan fazla kumes hayvani, 3 mil

yondan fazla at beslenmektedir. Polonya at besiciligi bakimindan Avrupa ikincisi ve dunya dorduncusudur. Almanya, 1spanya ve Rusya ile birlikte Polonya, Avrupa’nin en fazla domuz besleyen ilk dort ulkesinden biridir. Kuęukbaj hayvanciligin gelijim i ięin fiziki kojullarin uygun olmamasindan dolayi koyun ve keęi besiciligi yaygin degildir. Ulkedeki toplam koyun sayisi 600 000’den azdir.55

Polonya’da hayvancilik esas olarak domuz, inek, kumes hayvanlari, at ve sigir besiciligine dayanir. Burada buyukbaj hayvanciligin, kumes hayvanciliginin ve do

muz besiciliginin yaygin olmasi et ve et urunleri sanayisinin gelijmesine yol aęmijtir.

51 Doganay, H ., Ozdemir, U ., §ahin, 1. F., G en el B eęeri v e E konom ik C ograjya, Pegem Akademi Yayinlari, Ankara, 2011, s. 226.

52 Mladenov, ę . & Vladev, 1. G eograjiya n a S trani o t E vropejskiya Sayuz, Universitetsko 1zdatelstvo

“Episkop Konstantin Preslavski”, §umen, 2005, s. 130.

53 Doganay, H ., Ozdemir, U ., §ahin, 1. F., G en el B e§eri v e E konom ik C ograjya, Pegem Akademi Yayinlari, Ankara, 2011, s. 238.

54 Doganay, H ., Ozdemir, U ., §ahin, 1. F., G en el Be^eri v e E konom ik C ograjya, Pegem Akademi Yayinlari, Ankara, 2011, s. 236.

55 Daha detayli bilgi ięin bkz.

Volskiy, V. V., Kuzina, 1. M ., 1vanova, 1. S., Fetisov, A. S., S otsialno-E k onom ięesk aya G eografiya Z a ru b ejn o g o M ira, 1zdatelstvo Drofa, Moskova, 2001, s. 291.

Bulatov A. S., S tran i i R egio n i M ira : E k onom ik o-P olitięesk iy Spravoęnik, 1zdatelstvo Prospekt, Moskova, 2005, s. 127-128.

Mladenov, ę . & Vladev, 1. G eografiya n a S trani o t E vropejskiya Sayuz, Universitetsko 1zdatelstvo

Atalay, 1. R esim li v e H aritali D u n y a C ografyasi, 1nkilap Kitabevi, 1stanbul, 2001, s. 188.

(24)

£1

S o s y a l B i l i m l e r I § i g i n d a P o l o n y a C u m h u r i y e t i Bugun et uretiminde dunyada 16nci ve Avrupa’da yedinci sirada yer alan Polonya son donemde Turkiye’ye yuksek miktarda et ihraę etmijtir. M andiracilik faaliyetlerinin ve sut urunleri endustrisinin gelijm ij oldugu Polonya, sut uretiminde dunyada 10uncu ve Avrupa’da altinci siradadir.56 Ozetle Polonya, Avrupa kitasinin en buyuk et, sut, tahil, patates ve yum urta ureticilerinden biridir. Deniz ve tatli su balikęiligi, aricilik ve kanola uretimi ise yoresel olarak gelijm ijtir. Polonya topraklarinin yaklajik % 28’i ormanlarla kaplidir ve bunun sonucunda hem mobilya, kagit ve ambalaj sanayi gelij

m ijtir hem de kereste uretimi yaygindir. 2007 yilindaki 32 461 000 m 3’luk kereste uretimi ile Polonya dunyada 10uncu ve Avrupa’da57 dorduncu sirada yer alm ijtir.58

7. Polonya’nin Sanayi Cografyasi Ozellikleri

ę e k Cumhuriyeti ile birlikte Dogu Avrupa’nin ileri duzeyde sanayilejm ij ulkelerinin bajinda kujkusuz Polonya gelmektedir. 1990 sonrasinda devletęi-sosyalist sistemden serbest piyasaya geęijle birlikte hem ozel sektorun sanayi uretimi ięindeki payi hizla artm ij hem Bati Avrupa jirketleriyle ij birligi guęlenmij hem de sanayi kurulujlari teknolojik modernizasyona yonelmijtir. Ozellejtirme ve modernizasyon 1990-2010 yillari arasinda sanayinin Polonya’daki iki sihirli kelimesidir. Polonya en- dustrisi, siyasi ve ekonomik rejimin degijtigi 1990 yilindan itibaren koklu bir yeni- den yapilanma surecine girm ij, sosyalist donemden kalma eski teknolojili ve devlet destegi ile ayakta durabilen madencilik, demir-ęelik, gemi in ja ve demiryolu ekip- mani uretimi gibi agir sanayi ijletmeleri zaman ięerisinde kapanm ij veya el degijtir- mijtir. Ulke sinirlari ięindeki imalat sanayi tesisleri ise AB ile butunlejme surecinde ve buyuk olęude yabanci sermaye destegi ile otomotiv, elektronik, dayanikli tuketim mallari ve gida sanayi gibi ihracat odakli hafif endustrilere yonelm ijtir.59

Bugun Polonya’nin en gelijm ij sanayi kollarinin bajinda junlar gelmektedir:

• M akine ve metalurji sanayi

• Otomobil, vagon ve kara taęitlari sanayi

• Uęak ve gemi uretimi sanayi

• Kimya, seramik ve petro-kimya sanayi

• Kozmetik, iplik ve trikotaj sanayi

• ęim ento ve ilaę sanayi

56 http://polona.ru/content/view/72/35/

57 Rusya ve Turkiye harię.

58 Doganay, H ., Ozdemir, U., §ahin, 1. F., G en el B eęeri v e E konom ik C ografya, Pegem Akademi Yayinlari, Ankara, 2011, s. 258.

59 http :/ / w w w .eko no m i.gov.tr/ portal/faces/ h om e/ d isIliskiler/ ulkeler/ u lke-d etay/ P o lo nya/