Hellenistik ve Roma Dönemlerinde
nadolu Krallar, imparatorlar, Kent Devletleri
Hellenistic ana Roman Anatolia
Kings, Emperors, City States
Hazırlayan | Edited bv Oguz Tekin
Hellenistik ve Roma
Dönemlerinde Anadolu
Krallar, imparatorlar, Kent Devletleri
Hellenistic and Roman Anatolia
Kings, Emperors, City States
Anadolu Uygarlıkları Serisi’nin sekizinci kitabıdır.
Bu seri Tüpras - Yapı Kredi Yayınları igbirligi ile hazırlanmıgtır.
This is the eighth book in the Anatolian Civilizations Series.
A co-publication of - Yapı Kredi Culture, Arts and Publishing.
Yapı Kredi Yayınları - 5494
ISBN 978-975-08-4604-5Proje Koordinatörü Project Coordinator
Nihat TekdemirHazırlayan Edited by Oguz Tekin
Editör Editor
Derya Önder
Redaksiyon Redaction
Arif YacıGeviriler Translations
Inci Türkoglu, G. Bike Yazıcıoglu, Sim Iris Belik
Grafik Tasarım Graphic Design Nabide Dikel, Arzu Yaras
Düzelti Proofreading
Filiz Özkan, Merete Cakmak
Baskı Print Ofset Yapımevi
Gaglayan Mahallesi Sair Sok. No:4 Kagıthane / ISTANBUL
Tel: (0212) 295 86 01 Sertifika No: 453541. baskı: Istanbul, Kasım 2019 1st printing: Istanbul, November 2019
© Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık Ticaret ve Sanayi 2019 Sertifika No Certificate No 44719
Bütün yayın hakları saklıdır.
Kaynak gösterilerek tanıtım icin yapılacak kısa alıntılar dısında
yayıncının yazılı izni olmaksızın hicbir yolla gogaltılamaz.All rights reserved.
No part ofthis publication may be reproduced without prior written permission from the publisher.
Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık Ticaret ve Sanayi A.S.
{stiklal Gaddesi No: 161 Beyoglu 34433 Istanbul
Telefon: (0 212) 252 47 00 Faks: (0 212) 293 07 23http://wwwykykultur.com.tr e-posta: ykykultur@ykykultur.comutr
facebook.com/ YapiKrediKulturSanatYayincilik twitter.com/YKYHaber
instagram.com/yapikrediyayinlari
, Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık
International Publishers Circle üyesidir.
Icindekiler Contents
IBRAHIM YELMENOGLU Yarın Bugünden Büyüktür
Tomorrow is Greater than Today * VIII
O8UZ
TEKIN Anadolu: Hellenistik ve Roma Dünyalarının Kesistigi CoßrafyaAnatolia: The Intersection of the Hellenistic and the Roman Worlds ® X
TEKIN Büyük Iskender: Do&u Seferi ve Hellenistik Cag
Alexander the Great: His Eastern Campaign, and The Hellenistic Period ® 2
CHRISTOF SCHULER Kücük Asya’da Seleukoslar Egemenligi
Seleucid Rule in Asia Minor ® 14
TOMASZ GRABOWSKI Kücük Asya’da Ptolemaioslar Hanedanı
The Ptolemies in Asia Minor ® 28
MUSTAFA H. SAYAR Hellenistik ve Roma Dönemlerinde Trakya
Thrace in the Hellenistic and Roman Periods ® 52
FELIX PIRSON Pergamon
Pergamon ® 70
AMELIA DOWLER Bithynia Krallıgı
The Bithynian Kingdom ® 90
LUIS BALLESTEROS PASTOR Pontos Krallıgı
The Kingdom of Pontus ® 104
MICHAEL A. SPEIDEL Hellenistik Kappadokia Krallıgı
The Hellenistic Kingdom of 118
STEPHEN MITCHELL Armenia Krallıgı
The Armenian Kingdom ® '
ALTAY COSKUN
ENGELBERT WINTER
"MICHAEL BLÖMER
- EHRISTOF SCHULER
TEKIN
MAREK
MARCO VITALE
CHRISTIAN MAREK
FRANK KOLB
MUSTAFA H. SAYAR
STEPHEN MITCHELL
ANGELOS CHANIOTIS
AXEL FILGES
INGE UYTTERHOEVEN
Galat Krallıkları
The Galatian Kingdoms * I
Parthlar ve Romalılar Arasında Kommagene: Seleukosler, ‚ds, Parthians and Romans * 166
Commagene: Between Seleu
Edessa ve Osrhoene Edessa and Osrhoene ® 196
Kırılganlık ve Direng:
letleri (Pöleis)
istik Asya’da Hellen Kent Dev
lenistic Asia Minor ® 224 Fragility and Resilience: Greek Poleis in Bel
i i Tedavülü
istik Krallıkların Sikkeleri ve Anadolu’daki
Hellenistik Kr: Anatılia + 242
Coins ofthe Hellenistie Kingdoms and Their Circul
Anadolu’daki Roma Eyaletlerine Genel Bakıg
An Overview to the Roman Provinces in Anatolia ® 262
Asya Eyaleti
The Province of Asia ® 276
Pontus et Bithynia, Paphlagonia, Pontus Galaticus,
Pontus Polemonianus, Ora Ponti Polemoniani, Pontus Mediterraneus Pontus et Bithynia, Paphlagonia, Pontus Galaticus,
Pontus Polemonianus, Ora Ponti Polemoniani, Pontus Mediterraneus ® 302
Lykia ve Pamphylia Eyaleti
Provincia Lycia et Pamphylia ® 314Roma Eyaleti Olarak Kilikia (Provincia Cilicia) Cilicia as a Roman Province (Provincia Cilicie) ® 384
Anadolu’da Geg Antikgag
Late Antiquity in Anatolia © 358
Aphrodisias: Tarihge ve Toplum yak. MÖ 200 - yak, MS 230 Aphrodisias: History and Society ca. 200 BCE - ca, 230 CE « 374
Anadolu’da Roma Kolonileri ve Sikkeleri
Roman Colonies in Asia Minor and Their Coins © 400
Aristokratların Lüka Yaganları: Hellenistik ve
Roma Imparatorlugu Dönamlerinde Kügük Ösel Konutlar Increasing Luxury: Livin
! g as an Aristocrat in HellenImperial Roman Asia Minor e 414
MUSTAFA ADAK
O08UZ TEKIN
SECILMIS SÖZLÜK
SELECTED GLOSSARY + 461
DIZiN
INDEX + 469Küglik Asya’da Roma Imparatorlugu Dönemi’nde Ulagım,
ve Tagımacılık
Travel, Communication and Transportation in
Asia Minor During the Roman Imperial Period « 432
Roma Imparatorlugu Dönemi’nde Anadolu Kentlerinin Sikkeleri
Civie Coinages of Anatolian Cities During the Roman Imperial Period ® 452
The Hellenistic Kin
Tarihi ve Cografi Gergeve
Dogu Rügük Asya'nın merkezinde yer alan Kappadokia Bölge-
si, Antikgag’da kuzeyde Pontos Dagları'ndan (veya Strabon’agöre Karadeniz kıyısından) güneyde Toros Da
&uda bölgenin sınırını belirleyen Fırat Nehr
Tatta (Tuz) Gölü, Galat bozkırları ve Halys Nehri’ne (Kızı-
Iırmak) dek uzanıyordu.! Kappadokia, doguda Kolkhis ve Kücük Armenia, güneyde Kommagene ve Kilikia, batıda ise Lykaonia, Phrygia, Galatia ve Paphlagonia ile sınırlan
(Harita). Kappadokia’'nın engebeli yaylaları büyük ölcüde
verimli topraklara sahipti. Koyun ve sıgır yetigtiriciligi, tahıl ekimi, meyve aßagları ve hatta garabın yanı sıra madencilik(özellikle gümüs) ülkenin refahının ana kaynakları arasın- daydı.? Hepsinden önemlisi, Kappadokia at yetigtiriciligiyle ünlüydü.? Ancak buna ragmen, Hellence kappadokia tabiri-
nin etimolojik kökeninde yatan ve bu bölgedeki AkhaimenidSatraplıgı'nın adı olan katpatuka terimi, genel kanının aksine
“güzel atların ülkesi” anlamına gelmez.*
Antik Kappadokia, Kücük Asya’nın halihazırda en az an-
bölgelerinden biridir. Mevcut kaynaklarda (özellik-
le Hellence ve Latince tarih yazımında) bölgeye dair bilgioldukca az ve seyrektir. Kaynaklar, bölgeden neredeyse sa- gları'na ve do-
i'nden batıda
mıgti
dece devletler arası siyaset tarihiyle ilgili olaylar kapsamın- da bahseder. Cicero’nun, özellikle komgu eyalet Kilikia’nın valisi oldugu yıllara (MÖ 51-50) tarihlenen mektupları ve Strabon’un Cografya eserinde MÖ 1. yüzyılın sonlarından MS 1. yüzyılın baslarına kadarki dönemin Kappadokiası ile
ilgili acıklamalar en önemli ve ayrıntılı kaynaklardır; ancak
bu kaynaklar genel olarak Hellenistik Dönem’in son omyıl- larına odaklanmaktadır. Polybios, Diodoros, Plutarkhos veAppianos’un eserlerinde de özellikle siyasi, askeri ve diplo-
matik tarih konusunda bazı kısa anlatımlar yer alır. Sikkeler ve az sayıdaki arkeolojik arastırmanın sonucları da eski Kap-
padokia hakkındaki bilgi dafarcıgımıza katkıda
Kügük Asya’nın batı bölgelerine nazaran, Kappadokia'da
118
Hellenistik Kappadokia Krallıg1
gdom of Cappadocıa
MICHAEL A. SPEIDEL*
The Setting
Situated in the centre © cient Cappadocia stretched from
tain range (or the Black Sea, according to Strabo) in the north to the Taurus Mountains in the south, e Euphrates a5 its eastern border, toLake f eastern Asia Minor, an- the Pontic Moun-
and from th
Tatta (Tuz Gölö), the Galatian steppe and the Halys Iırmak) in the west.! It bordered on Col- river (Kızı
ast, Commagene chis and Lesser Armenia in the e
and Cilicia in the south, and Lycaonia, Phrygia, Ga- latia, and Paphlagonia in the west (Map). In many
parts the rugged Cappadocian highland was fertile.
Stock breeding, sheep and cattle, the cultivation of
grain, fruit trees and even wine, as well as mining
(silver in particular) were among the main sources of the country’s Above all, however, Cap-padocia was famous for its horse breeding.? Even so,
the term katpatuka for the Achaemenid satrapy, from which the Greek name Cappadocia for the region de- rived, is not likely to have meant ‘country of beautiful
as is often thought.‘
Ancient Cappadocia remains one of the least understood regions of Asia Minor. Surviving bits of information in the extant sources (mainly Greek and Latin historical narratives) are few and far be- tween. They shed light almost exclusively on events that were considered to be of relevance to interna- tional politics. Cicero’s letters, mainly from the time when he was governor of neighbouring Cilicia (51- 50 BCE), and Strabo’s description of Cappadocia in his Geography from the late first century BCE and the beginning of the first century CE, are amang our most important and detailed sources, but they
mainly focus on the last decades of Hellenistie Cap- padocia. Polybius, Diodorus, Plutarch, and Appian supply further scraps of information, particularty
wich regard to political, military and diplomatic
history. Coins and the results of a few rare archaeır logical investigations also add to our knowledge of
ancient Compared with regions in
University
af Warsaw, Institute afmspeidel@sunrise.ch
HELLENISTIK
VE ROMA DÖNEMLERINDE ANADOLU Krallar. Imparatorlar, KentTHE HELLENISTIC KINGDOM OF CAPPADOCIA
Western Asia Minor, epigri . an . . .
monuments were epigrafik anıtlar pek de yaygın degildir. Kuskusuz, yazılların pool spreadin Cappadocia, No deubt, this was in
sme olvede sehirlesme düzevini ASI-
acomsequence of the low level of un azlıgı kısmen bölgede sehirlesme düzeyinin düsük olm nın bir sonucuydu.
Before the Persian king Cyrus the Great com- Pers kralı Büyük Kyros’un vaklasık MO
querei Cappadoeta in ca. 54675 BCE, the country vasunder Phrvgian control (and, possiblv. for ashort
ve muhtemelen MÖ 6. yüzyılın ilk yarısında kısa bir süre icin
period in the first half of the sixch century, under (ve muhtemelen MO 6 yüzyılın ilk ya de 8 hinden önce Kappadokia, Phrygia'nın kontrolü altındaydı
Median control). Cappadocia's NCOrPoration as Med egemenligine girmisti). Kappadokia'nın
trapt into the Achaemenid Empire had a major und Akhaimenid imparatorlugu'na bir satraplık Harita:
N Sappadokta'nın Belirtildigi
long-lasting impact on the coumtrv's and Kappado I
olarak katılmasının, özellikle Pers isimlerinin
administrative development, as is borne out, in par- Anadolı Haritası
by the high incidence of Iranianı names and ve inang sisteminin bölgedeki yaygınlıgının religious practices.” The Cappadocian rulers of the da ortaya koydugu gibi, ülkenin kültürel ve Map Hellenistic dynasty of ıhe Ariarathids even elaimed idari gelisimi üzerinde büyük ölgüde ve uzun
Grrus Has their süreli bir etkisi oldu.® Hatta, Hellenistik Aria- Barrington Atlas
NL
Pr4
1AEnBi
ICh,PAXH,,
Hs
acur
“un
BR
ERFt
PANPNYLILM Mars
119 HELLENISTIC AND ROMAN ANATOLIA Kings, Emperors, City States
HELLENISTIK KAPPADOKIA KRALLIGI
rathes Hanedanı'na mensup Kappadokia hükümdarları, IL.
Kyros’un soyundan geldiklerini dahi iddia euiler.’
Hellenistik Dönem’de ülke krallar tarafından yönet etkisi ittifak ilivordu
ancak belli ki yerel soyluların siyasi gelismele
cok güglüydü. Örnegin Strabon, Roma’nın dostluk ve
kralının yanı sıra bölgeninantlagmaları yaparken Kappadokia N
ildirir.® Ulke, baslan-
soylularını da antlagmaya dahil ettigini b
gıcta on, daha sonra on bir adet yönetim bölgesine
Melitene, Kataonia, Kilikia, Tyanitis, Garsaurit, Laoulansene,
Sargarausene, Saraouene, Khamanene, Morimene ve Kilikia
Trakheia. Bu bölgelerden her biri, ülkenin aristokrat ailelerin- den gelen ve strategos adı verilen bir lider tarafından yöneti-
liyordu.’ Toprak, büyük ölcüde kralın, soyluların, Komana ve
Venasa gibi bazı büyük “tapınak dexletleri"nin mülkiyeti idi.Bu “tapınak devletleri”nin yöneticileri olan soyluların devlet
hiyerargisindeki yeri kralın yalnızca bir basamak altındaydı.'”
iran kökenli olmalarına ragmen, Kappadokia kralları idari
kimliklerini cagdas Hellen liderlerine öykünerek bicimlendir- diler ve Eusebes, Philopator, Philometor veya Kuistes gibi tipik Hellenistik unvanlar aldılar. Saray dili Hellence idi. Kraliyetin idari yapılanması ise anlasılan o ki Seleukos Hanedanı mode- line dayanmaktaydı.'! Kral III. Ariarathes’in saltanatından iti- baren, Hellen mitlerinin betimlendigi sikkelerin ön yüzünde
coZunlukla tac giyen kral portresi, arka yüzünde ise Athena nikephoros (“muzaffer/zafer tasıyan”) yer almaktaydı. Bölgede
Hellen kültürü böylece yayıldı. Örnegin, Samos Agorası'na
Kappadokialı bir heykeltirasın mermer bir heykeli dikilmig ve
Mazakalı bir retorikci Hellence egitimine ve hitabet sanatına katkılarından dolayı Delphoi’da onurlandırılmıs ve Atina’da vatandag ilan edilmisti.': Bununla birlikte, bu uzak ülkede Hel-lenizasyon kayda deger bir düzeye ulagsa da bu etki ülkenin
yapısını ve kültürünü tamamen de$istirmedi. Aramice ve Kap-
padokia dilleri konusulmaya devam etti ve hatta bu dillerin yazıtlarda kullanımı, Roma imparatorlugu Dönemi’nin orta-
larına dek sürdü.' Anadolulu ve Akhaimenid dini uygulama- ları da sürmekteydi, ki bu sürekliligin en garpıcı göstergesi, Komana “Tapınak-Devleti”nin Anadolulu kadim savascı Tan-
rıca Ma’ya adanmıs ve bölgede son derece etkili olan mabe- didir. Aynı zamanda Kappadokia, kentlesme düzeyi düsük bir ülke olarak kaldı. Ülkede en yaygın yerlesme bicimleri köyler,
genis arazilere sahip malikäneler ve Aslına bakılır-
sa, Strabon’a göre, ülkede yalnızca iki adet Hellen kenti var- dı: Toroslar'ın etefindeki Tyana/Eusebeia (Fig. 1) ve Erciyes
(Argaios) yakınındaki Mazaka/Eusebeia. Ancak Strabon, Cog- rafya eserinin bir bagka bölümünde Kybistra ve Komana’yı da Kappadokia’nın gehirleri (poleis) arasında sayar ve Kadena’nın
da bir sehir gibi göründügünü Belki de benzer bi-
cimde Hanisa kentinde de görünüste kraliyet tesviki olmaksı-
zın, Hellenistik gehir (polis) kurumları gelismigti.'‘ Daha sonra,
Kappadokia’nın son kralı tarafından adı Arkhelais olarak de-
&istirilen Garsaura gehri de bir Hellen polisi statüsünü kazan-
mıs olabilir.
120 mm een
HELLENISTIK VEROMA DONE MLERINDE
During the period, kings ruled the country, but local noblemen apparently had a Par- tieularlv strong on the political develop- ments. Strabo for instance reports that Rome did not conclude friendship and alliance treaties with
ihe king of Cappadocia alone, but included the no- The inner division ofthe country was initially in ten, later eleven strategies:
Gili rause Gilicia
egos from the country's aristocracy.® The land was to a extentin the possession of the king, the
Melitene, Kataonia rsauritis, Laouiansene, Sarga- ia. Iyanitis, Gi
e, Saraouene, Chamanene, Morimene, and
rachea. Each strategy was headed by strat-
nobility and some targe "temple-states”, such as those of Komana and Venasa. The latter were ruled by leading noblemen who were second in rank only to he
Despite their Iranian descent, Ihe Cappadocian kings styled themselves in typical Hellenistic fash- ion and adopted ty pical Hellenistic epithets, such as Eusebes, Philopator, Philometor or Kustes. Greek war the language spoken at court. Royal administratis:
suruetures seem to have been based on the Seleuci«
model." From the reign of king Ariarathes III or wards, coins with Greek legends showed a portrait : the king wearing the diadem on the obverse and (ı most cases) Athena nikephoros (the victory-beare:
on the reverse. Greek culture spread. Thus, for ı
stance, a marble statue ofaCappadocian sculptor ı ser up on the agora in Samos, and a rhetorician fre.
Cappadocian Mazaka was honoured in Delphi a:
received citizenship in Athens for his contribution Greek education and the art of oratory.!! Neverth: - less, although Hellenization reached a remarkablı level in this remote country, it did not entirely change the eountry’'s nature and fabrics. The Aramaic and
Cappadocian languages continued to be used even in writing and on inscriptions well into the Roman
period." Anatolian and Achacmenid religious prac- tices persisted which is particularly well exemplified in the case of the enormousiy influential sanctuary of the old and bellicose Anatolian goddess Ma at the
“temple-state” of Komana. Cappadocia also remained
a rather poorly urbanized counıry. Villages, large es-
tates and striongholds were the most widespread forın ofsettiement.'* In fact, according to Strabo, there were only two Greek cities in the country, Tyana / Eusebeia (Fig. 1) near the Tauros and Mazaka / Eusebeia near the Argaios, but elsewhere in his 'Geography’ he also counted Kybistra and Komanı among Cappadocia’s poleis, and conceded that Cadena had the looks of
Similarty, perhaps, the city of Hanisa developed
Greek polis institutions, apparently even without royal incentive.'® Later, the city of Garsaura, was renamed Archelais by the last king, and may also have acquired the status ofa Greek polis.
Ariarathide Rule
Under the Achaemenid king Artaxerxes II 5%
338 BCE), Cappadocia was divided inte a nortken and a southern satrapy.” When Alexander (he Grest defeated the Persian troops of Ihe satrap Mithrebuzanes ofsouchern Cappadocia was killed in the battle atihe Granicus (834 BCE) and replaced
man named ib), the satrap
—_—
ANADOLU Krallar, Impatatorlar, Kent Devietiert
ofthe North, however, managed to resist subjugation and fought for Persia until 322 BCE when he was de- feated and executed by the diadoch Perdikkas, the
regent and commander-in-chief of the empire after Alexander’s death (323 Cappadocia was then ruled for a few years by the Greek Eumenes of Kardia,
aman from Alexander’sformer entourage beforean- other of Alexander’s generals, the diadoch Antigo- nus Monophthalmus, seized power in 316 BCE over Asia Minor and parts of the Near East." In the battle ofIpsos in 301 BCE, however, Antigonus was defeated by Seleucus Nicator, yet another of Alexander’s for-
mer generals, who was now king of most ofAlexan- der’s former eastern possessions. Southern Cappado- cia thus became part ofthe realm of the Hellenistic kingdom of the Seleucids.”
Remarkably, a homonymous nephew of the for-
mer satrapAriarathes (the onePerdikkas hadexecut- ed) seized the central and the northern part of Cap-
padocia during these early years of Seleucid control,
and managed to establish a power base for His son (thus a grandson of the former satrap) Ari- aramnes (ca. 255-225 BCE), conquered the southern
parts of the country around Tyana, in the 260s. For many years, this Ariaramnes ruled together with his son Ariarathes III (sole ruler ca. 225-220 BCE). The latter acquired Kataonia in the southwest and was the first Ariarathid ruler to take the title of Nevertheless, the Ariarathids managed to normalize relations with the Seleucids in these years, and Antio- chus II even gave Ariarathes III his daughter’s hand in marriage. Their son, Ariarathes IV Eusebes (‘the Pious’) was married to Antiochis, the daughter of the Seleucid king Antiochus III, the Great (222-187 BCE). Ariarathes IV ruled the country from around 220 BCE, initially as a loyal ally of his father-in-law
against Pergamon and Rome. But after the battle of Magnesia in 190 BCE in which Rome and her al- lies defeated Antiochus III, the king of Cappadocia switched sides. The Attalids of Pergamon were now the dominant power in western Asia Minor, and Ari- arathes therefore married his daughter Stratonice to king Eumenes II of Pergamon. His switching alli- ances soon paid off, ashis newson-in-law apparently
persuaded the Romans, in 188 BCE, to halve the sum he had to pay as war indemnities in order to become a “friend andally of
In the first half of the third century BCE, the dy-
nasty of the Mithradatids, who claimed aristocratic Persian ancestry, managed to establish themselves as the rulers of the northern parts of Cappadocia, which stretched to the shores of the Black Sea, the
‘Cappadocia by the Pontos Euxeinos‘, later simply
called ‘Pontos’.* When the Seleucids were driven out of Anatolia, the Mithridatid Pharnaces I (ca. 195-171 BCE) was ruling Pontus, His aggressive politics andmilitary campaigns against his neighbours, including Cappadocia, forged his enemies into a coalition led by Eumenes of Pergamon, involved the Romans, and finally brought about a peace treaty in 179 BCE, in
which Pharnaces was forced to make major conces- sions, which included returning everything he had taken from the Cappadocians.? Only a few years er, in the Third Macedonian War (171-168BCE), Ari- arathes IV made sure to position himself as Rome'sTHE HELLENISTIC KINGDOM OF CAPPADOCIA
Ariarathes Hanedanı Egemenligi
Akhaimenid kralı II. Artakserkses’in häkimiyeti sırasında
(MÖ 358-338), Kappadokia Kuzey ve Güney olmak üzere iki
ayrı satraplıga bölündü.' Büyük Iskender, Anadolu'nun Pers birliklerini maglup ettiginde, Güney Kappadokia satrabı Mith-
robuzanes, Granikos’taki savasta öldürüldü (MÖ 334) ve yöne-
time Sabiktas adlı biri gegirildi. Bununla birlikte, Kuzey'in sat- rabı olan I. Ariarathes, direnmeyi bagardı ve iskender’in ölü- münden sonra imparatorlugun värisi olan baskumandanların- dan diadokhos Perdikkas karsısında MÖ 322’de yenilgiye ugra-yıp idam edilene dek Pers häkimiyeti icin Kappadokia daha sonra birkag yıl boyunca, Iskender’in yakın gevresinden
gelen Hellen kökenli Kardialı Eumenes tarafından yönetildi.
Ardından da MÖ 316’da Kügük Asya’yı ve Yakındogu’nun di-
&er bölgelerini ele gegiren, yine iskender’in generallerinden
biri olan diadokhos Antigonos Monophthalmos’un yönetimi- ne Ancak, Iskender’in diger bir eski generali, SeleukosNikator, MÖ 301’de Ipsos Savası'nda Antigonos’u yenilgiye ug- rattı ve bu sayede zamanında Iskender’in häkimiyeti alında- ki dogu topraklarının büyük bir kısminın kralı oldu. Böylece
Güney Kappadokia da Hellenistik Seleukos Krallıgı'nın bir
pargası haline geldi.”
Perdikkas’ın idam ettirdigi eski satrap Ariarathes’in kendi-
siyle aynı adı tasıyan bir yegeni, Seleukos häkimiyetinin erken
safhasında Kappadokia’nın merkezi ve kuzey kesimini ele geci- rerek kendisi iin bir güc alanı kurmayı basardı.?' Ariarathes’inoglu (ve dolayısıyla eski satrabın torunu) Ariaramnes (yak. MÖ
255-225), yıllarda, ülkenin güney kesiminde Tyana resini fethetti. Uzun yıllar boyunca, Ariaramnes ülkeyi oglu IH. Ariarathes ile birlikte yönetti. Yaklasık MÖ 225-220 yılları arasında tek basına hükümdar olan III. Ariarathes, güneybatı- da Kataonia’yı ele gegirdi ve kral unvanını alan ilk Ariarathes Hanedanı hükümdarı oldu.”” Buna ragmen, Ariarathes Hane- danı, bu dönemde Seleukoslarla iliskilerini dengede tutmayıbasardı ve hatta II. Antiokhos kızını III. Ariarathes’le evien-
dirdi. Ogulları IV. Ariarathes Eusebes (*Dindar”) ise, Seleukos kralı Büyük Antiokhos’un (III) (MÖ 222-187) kızı Antiokhis’le evlendi. MÖ 220’den itibaren IV. Ariarathes ülkeyi, önce Per-gamon ve Roma’ya kargı kayınpederinin sadık bir müttefiki olarak yönetti. Fakat Roma ve müttefiklerinin III. Antiokhos’u
maglup ettigi MÖ 190 yılındaki Magnesia Savası'ndan sonra, Kappadokia kralı taraf Pergamon’un Attalos Hane-
danı artık Batı Asya’daki en güclü hükümdarlıktı ve Ariarathes bu nedenle kızı Stratonike’yi Pergamon kralı II. Eumenes’le evlendirdi. Kralın taraf degistirmesi cok geemeden müspet bir
verdi: anlasılan o ki yeni damadı MÖ 188’de Romalıları,
“Roma’nın dostu ve müttefiki” olmak icin ödemek zorunda ol-
savag tazminatının miktarını yarıya indirmeye ikna
MÖ 8, yüzyılın ilk yarısında, Pers aristokratlarının so-
yundan geldiklerini iddia eden Mithradates Hanedanı, Kappadokia’nın Karadeniz sahiline dek uzanan ve bu nedente
“Pontos Euxeinos ardından da kısaca
7121
HELLENISTIC AND ROMAN ANATOLIA Kings, Emperors, City Statesua]
Fig.2:
V. Ariarathes Philopator gümüs sikkesi.
(CNG Triton XVII, 702)
Silver Coin of Ariarathes V, Philopator.
(CNG Triton XVII, 702)
HELLENISTIK KAPPADOKIA KRALLIGI
olarak bilinegelen kuzey kesimlerinde hükümdarlık kurmayı Seleukoslar Anadolu’dan sürüldügünde, Pontos’u Mithradates Hanedanı'ndan I. Pharnakes (yak. MÖ 195-171)
yönetiyordu. Pharnakes’in Kappadokia da dahil olmak üzere komsularına karsı saldırgan siyaseti ve askeri seferleri kar-
sısında, dügmanları Pergamonlu Eumenes liderliginde birkoalisyon olusturdu; catısmalara Romalılar da dahil oldu ve
sonunda Pharnakes, büyük imtiyazlar vermeye zorlandıgı MÖ 179’daki barız antlagmasında, Kappadokialılardan aldıgı tümtoprakları da iade etmek zorunda Yalnızca birkac yıl
sonra, Ücüncü Makedonya Savası'nda (MÖ 171-168), IV. Ari- arathes, kendisini Roma’nın müttefiki olarak konumlandırdı.
MÖ 163 civarında öldügünde, yerine kendisiyle aynı adı tası-
yan oglu V. Ariarathes Eusebes Philopator geti.
Livius’a göre, Ariarathes Philopator, Roma’da egitim gör- müstü; ancak Atina’daki Platon Akademisi’nde egitim almıs
ve Pergamon’un gelecekteki kralı Prens Attalos’la da burada
tanıgıp dostlugunu kazanmıs olması daha muhtemeldir.2 Her halükärda, Ariarathes sonraki dönemlerde Hellen egitimine
sahip gok bilgili bir kisi olarak tanınıyordu ve hem Panathe-
naia Oyunları düzenlemis olması nedeniyle hem Dionysos tekhnitad'ının koruyucusu olarak Atina’da onurlandırılmıstı.?Feisefeye olan tutkunluguyla tanınan kralın Kappadokia’daki
sarayının eßitimli Hellenleri cezbettigi tarihi kayıtlara gecmis- tir.2® Saltanatının baslarında, Ariarathes Philopator, Armenia kralı ]. Artaksias'ın düzenledigi komployaragmen, komgu ülke
Sophene tahtına babasının ardından Prens Mithrobuzanes’in gecmesine yardım etti. MÖ 160 yılından bir süre sonra Ari-
arathes Philopator (Fig. 2), Pontos kralı Pharnakes’in kızıNysa’yla evlendi. Tahta cıkısının hemen ardından, Ariarathes Philopator, “önceden var olan ittifakı yenilemek” icin Roma’ya elciler Bu nedenle, kuzeni olan Syria'nın Seleukos
Hanedanı kralı I. Demetrios, evlilik baglarını yenilemek adı-na kız kardesi Laodike’yle evlenmesini teklif ettiginde,
hälä
Nysa’yla evli olan Ariarathes Philopator, bu teklifi reddetti,
124
allv. When he died around 163 BCE, his son, Ariarathes V Eusebes Philopator succeeded
According to Livy, Ariarathes Philopator wa- cated in Rome, but it is perhaps more likely tı.
studied at the Platonic Academy in Athens met and befriended prince Attalus, the future
At any rate, Ariarathes was later knox ..
an erudite man ofGreekeducation, and was in Athens for having organized Panathenaic Games, and as patron ofthe technitai of Dionysus.” He ison re- cord for his devotion to philosophy and for having at- tracted educated Greeks to (the royal court of) Cappa- docia.’* Very early in his reign, Ariarathes Philopator helped prince Mithrobuzanes to succeed his father on the throne of neighboring Sophene, against a scheme plotted by king Artaxias] of Sometime after 160, Ariarathes Philopator (Fig. 2) married Nysa, the daughter of king Pharnaces I of Pontos. Immediately after his succession, Ariarathes Philopator sent envoys to Rome to “renew the previously existing alliance”.”
Thus, when the Seleucid king Demetrius I of Syria, his cousin, proposed to renew marriage ties and of fered him his sister Laodike in marriage, Ariarathes
Philopator, still married to Nysa, refused, not least
because he was well aware of Rome's disapproval of the Seleucid king. Demetrius, however sought revenge for the humiliation. He made war upon Ariarathes, defeated him, drove him out of Cappadocia, and replaced him with Ariarathes' own brother Onophernes.
Ariarathes Philopator fled to Rome in 158 BCE. Yet Rome only supported his cause, for the Senate also received ambassadors from Demetriusand
Onophernes, accepting from them presents of geld
and allowing them to speak out against Ariarathes and accuse According to Appian, the Romans decided for Ariarathes Philopator and Onophernes to
Jeintly rule Cappadocia as brothers.“ Yet join rule did
not last for long and Ariarathes had io flee yet again, this time to his friend Attalus who was now king ofPer
gamon. In 156/55 BCE, with Attalus’ help, Artarathes
finally managed to the throne of Cappadocia
and return to sole Only shortly afterwards, he assisted of Pergamon in his war against king Prusias I of Bithynia,
NELLENISTIK VE ROMA DÖNEMLERINDE ANADOLU Krallar, Imparaterlar, Kent
Just a few years later, in 152, the opportunity
came for Ariarathes Philopator to avenge himself on his Seleucid cousin Demetrius. He joined his friend Attalus and a Rome-supported anti-Seleucid coali- tion that aimed at and succeeded in (in 150 BCE) defeating Demetrius in battle and installing a pre- tender from Smyrna named Alexander Balas on the Seleucid throne. Some twenty years later, when the last Attalid king, Attalus III of Pergamon bequeathed his kingdom to Rome, a pretender called Aristoni- cus tried to capitalize on the Romans’ slow pace in
taking over their new possessions. He claimed the throne and took the dynastic name Eumenes (III).
Yet, Rome did not give in and sent armies against the usurper. Ariarathes Philopator, again, stood firmiy on the side of the Romans, and died on the battle field fighting against Aristonicus in 130 BCE. In rc- turn for his loyal services, the Ariarathid family re- ceived Lycaonia.”
marriage had been a major source of po- litical stability for Cappadocia. It was now to become
a reason for foreign interventions.°® After the king's
death, his wife Nysa allegediy killed five of her sons, leaving only young Ariarathes VI Epiphanes alive, for whom she acted as regent.” Whatever the exact truth behind this story, it appears to reflect turbulences at the Cappadocian court, which eventually led to the death of Nysa and the invasion of her brother, king Mithradates V Euergetes of Mithradates se- cured his nephew’s reign as well as his own influence by marrying Artarathes Epiphanes to his daughter Laodike.” The next important event on record is the murder of Ariarathes VI Epiphanes in ca. 117/116 BCE by a Cappadocian nobleman named Gordios, perhaps at the instigation of king Mithradates VI Eu- pator of Pontos. Laodike expelled Gordios, married the king of Bithynia, Nicomedes HI, andruledasare-
gent for her son, Ariarathes VII Philometor. Unwill- ing to accept. his loss of influence over Cappadocia, Mithradates Eupator expelled his sister Laodike and her new Bithynian husband from Cappadocia and de- manded of his nephew Ariarathes Philometor, to let Gordios, the murderer of the young king’s father, re- turn to the country. When Ariarathes refused, Mith- radates had him killed (in ca. 101 BCE) and installed a son ofhis own on the Cappadocian throne, giving him the royal name Ariarathes (IX) and setting him under the regency of However, parts ofthe
Cappadocian nobility refused to accept Mithradates’
son as their new king and enthroned Ariarathes
(VII), a younger brother of Ariarathes VII Philome-
tor. Again, Mithradates Eupator intervened and ex-
pelled Ariarathes VIII who died not much later (c. 96
BCE). This was the end of the Ariarathid dynasty.Mithradates's son Ariarathes IX was unable to hold
on to power, repeatedly driven off, re-installed, and
eventually, it seems, poisoned
The Ariobarzanide Dynasty and Archelaos
In 96 BCE, according to Strabo, Rome renounced claims by Gordios and Nicomedes to the throne of
Cappadocia and declared the country free. The Cappadocians however, requested that the Romans appoint a king for them. The Senate, Strabo contin-
THE HELLENISTIC KINGDOM OF CAPPADOCIA
Tabii, Roma’nın Seleukos Kralı'na kargı olumsuz tutumun- dan haberdardı. Ancak Demetrios, agagılanmanın intikamı- nı almak istedi. Ariarathes’e karyı savag actı, onu maglup etü,
Kappadokia’dan gıkardı ve yerine Ariarathes’in erkek kardesi Onophernes’i tahta gegirdi. Ariarathes Philopator, MÖ 158’de Roma’ya kactı.?' Ancak Roma, Ariarathes’in davasına pek de gönülden destek vermedi günkü Senato, aynı zamanda Demet-
rios ve Onophernes’in elgilerini ve altından armaganlarını da kabul ederek onların Ariarathes’e kargı suglamalarını da din-
Appianus’a göre, Romalılar, Kappadokia'yı Ariarathes Philopator ve Onophernes’in kardesge paylagarak bir arada yönetmelerine karar verdiler.” Ancak ortak yönetim uzun
sürmedi ve Ariarathes bir kez daha kagmak zorunda kalarak bu kez artık Pergamon Kralı olan dostu Attalos’a sıgındı. MÖ 156/155 yıllarında, Attalos’un yardımıyla, Ariarathes sonun- da Kappadokia tahtını kurtarmayı bayardı ve tek kral olarakyönetime geri döndü.” Kısa bir süre sonra, Pergamon kralı
Attalos’a, Bithynialı II. Prusias’a kargı savasında destek oldu.Sadece birkag yılsonra, MÖ 152’de, Ariarathes Philopator, Seleukoslu kuzeni Demetrios’tan ög alma fırsatını ele gecirdi.
Seleukos karsıtı Roma destekli bir koalisyonla birlik olan dostu Attalos’un saflarında savaga katıldı ve sonugta MÖ 150’de ma$-
lup edilen Demetrios'un yerine Seleukos tahtına Smyrna’dan
Aleksander Balas adında düzmece bir kral gesirildi. Yaklasıkyirmi yılsonra, Pergamon’daki Attalos Hanedanı'nın son kralı
IIT. Attalos, krallıgını Roma’ya devrettiginde, tahta talip olan Aristonikos adlı biri, Romalıların yeni edindikleri topraklardahäkimiyet kurmakta gecikmelerinden faydalanmaya kalkıstı.
Tahtı ele gecirdi ve hanedan olarak Eumenes (II) adını aldı.
Ancak Roma pes etmedi ve ordularını Aristonikos’un üzerine sürdü. Bu gatısmada da Romalıların safında kalmaya devam eden Ariarathes Philopator, MÖ 130’da Aristonikos’a kargı sa-
vagırken öldü. Sadakati ve hizmetleri karsılıgında Ariarathes
ailesine Lykaonia hibe edildi.”Hanedanlar arasındaki evlilikler, Kappadokia icin önem- li bir siyasi istikrar kaynagı olmustu. Ancak bu aile bagları dız kaynaklı müdahalelere neden olusturacaktı.” Kralın ölü- münden sonra, karısı Nysa, bir iddiaya göre kralın bes oglunu birden öldürterek, tek hayatta kalan väris genc VI. Ariarathes
Epiphanes’in vekili olarak tahtı ele gecirdi.”’ Kappadokia sa- rayındaki calkanulları yansıtan bu hikäyenin ardındaki gergek
ne olursaolsun, olaylar Nysa’nın ölümü ve kardesi Pontos kra-
lı V. Mithradates Euergetes’in topraklarının isgali ile sonug- landı.°® Mithradates, Ariarathes Epiphanes’i kızı Laodike’yle eviendirerek hem yegeninin saltanatını hem krallıgın üzerin- de kendi etkisini güvence altına aldı.” Kaynaklarda kargımıza
cıkan bir sonraki önemli olay, yaklasık MÖ 117/116 yıllarında,
belki de Pontos kralı VI. Mithradates Eupator’un kıskırtması üzerine Gordios adında Kappadokialı bir asil tarafından VI.Ariarathes Epiphanes’in öldürülmesidir. Laodike, Gordios’'u kovdu; Bithynia kralı III. Nikomedes’le evlendi ve oglu VII.
Ariarathes Philometor’un vekili olarak tahta Kappado-
185
HELLENIBTIC AND ROMAN ANATOLIA Kings, Emperors, City States
HELLENISTIK KAPPADOKIA KRALLIOI
Kia üzerindeki nüfuzunu kaybeimek istemeyen Mithradates
Fupator. Kız kardesi Laodike'yi ve Bithynialt veni kocasım Kappadokia'dan sürdi: voßeni Philometor'dan,
gene kralın babasının katili ülkesine geri dönmesi
icin serbest talep euti. Ariarathes bu talebi red-
dedinee, Mithradates (MÖ 101’de) onu öldüruü. Kappadokia
tahtına, altında kendi ogullarından bivi-
ona Ariarathes kralivet ismini verdi.'" Ancak
Kappadokia bir kısan, Mithradatesin oghınum hükümdarlıgını reddetti ve VIT. Philometor'un kü-
cük erkek kardesi . (VIID tahta gecmesini Mithradates Eupator vine müdahale ederek VII. Ariarathesi ülkeden sürdü ve VIIL Ariarathes kısa süre sonra öldü (vak.
MÖ Bu. Hanedanı'nın oldu. Mithrada-
tes oglı IN. Ariarathes iktidarı elinde tutamadız tekrar tekrar tahttan sürüldü. tekrar vönetime gegti ve anlasılan o ki, sonun- da babası tarafından zehirlendi."?
Ariobarzanes Hanedanı ve Arkhelaos
Strabon’a göre, MÖ 96’da Roma, Gordios ve
Kappadokia tahtı üzerindeki häkimiyetini vok savarak ülkenin özgürlügüne ilan etti. Ancak Kappadokiahlar.
Roma’'dan ülkelerini vönetecek bir kral atamasını talep etti- ler. Strabon'un anlatımına göre Senato, ülkenin soylularının kendi aralarından bir kral secmelerine izin verdi." Ariobar- zanes adında bir sovlu (Fig. 3) vyapılan secimleri kazandı ve
Fig. 3:
1. Ariobarzanes Philoromalos sikkesi.
Peus FAB.
S
1
Bass Pens
126
ALL ERINDEANADOLU Ra
ven. ehe to elect Dom
us nen "N
nauneel Fig. I won le
eleetion heim 90 05.02
BEL.
howerer Got nehus Sulla played.
in instahment. I any
was the First hing to call
self Philorhomaeos, ot the Romans. a term
ulieh espnesse hisclose wich his
on Rome.’
Keeping ich Rome sontinued
lol \robarzanen dur-
ing the was VI ol
ud Is was tepeateellh
out ol his Kingdom. ıhe pillaged, bau an
66 BEE Cappado-
cin chreme in Mazaka. Moreonen, has
to Rome during the Mithnielatie wars, \riobaı
zanes was gnen in and
(Sophene nel In BB 2 BCE,
\riobanzanes abeie ed in ol bis son Ariobau zanes I Philopator, ol whose reign Nine is hun. In the ananner ol Hellenistie Kings, he actenl as benelactor in the Greek heutland Athens. Is
sons Ariobarzanes and mas een hate
held che of Athens." In 57 BEE. he man- aged 10 the milicun hetp of the Roman gor-
eimor ol Syria, \ulas Gabinius. has intenmal
2 BER.
His son Ariobarzanes HE Eusebes Philerbom.es, rivals. but was murdered inen.
who his farben wis a benelacton ot Achens.
ruled undl 42 BE
Cicero, while governor in Ciliela in 51 BEE.
"Yen internal continued
to saved Ariobarzanes bon a pruest
Archelaosot Comana, andta have restored she Kings anhoritv in Cappadocia. Ariobarzanes supportee
Pomper against Caesar in Rome's Civil War, but was pardoned by the latter and even
menia Minor as part of an attermpt to
rule in Cappadocia. Yet, Ariobarzanes hate retused to support murderers im preparations the
one ot the "iberuors”. hadhim Ihe
King's brother Artaruhes N Eusches succeeded Tin om the
throne. lestruler ot the DS
aniv a ten Antons
killed
(Fig. nobleman ol
possible the last hing et
Cappadocia.” Marc installed Archelan on the Cappadorian theome sm 38 BOB
ofhis mother Joel
an attan anche time lin
ol Lomananho hal been
in che pler Si Bel
bastle ot AL RER oo
Pinlopanis Küsten. che
an Mina Nein
te
\uygustasd ben bein
un abe & abet amd oe!
past and Dessen
det
Rem
Fig. 4:
Arkhelaos Philopatris gümüs sikkesi.
(Roma Numismatics ES 59, 337)
Silver Goin of Arkhelaos Philoparis.
(Roma Numismatics ES 59, 337)
alty to the Roman ruler, Archelaos renamed Cilician Elaioussa, which he transformed 10 a new royal resi- dence, as Sebaste, and Mazaka, the traditional resi- dence, as Caesarea. He successfully created a dynas- tie network in Eastern Anatolia and the Near East.
His wife Pythodoris was the queen of Pontos, and his
grandson Tigranes, based on Archelaos’ Armenian relations and Augustus’ support, ruled the kingdom of Armenia from 6 to 12 Archelaos, too, styled himself in the typical manner of Hellenistic kings.
He was even the author of a geographical work and of treatises on minerals and precious stones, as well as on agriculture and livestock, thus betraying his inter-
est in such issues, the latter of which he seems to have shared with other notables of his He also re-named the city Garsaura after himself (Archelais).
But there were also difficulties and setbacks during his long reign. In particular, Archelaos had
10 defend himself repeatediy against accusations from within his own country and in one instance even from the governor of There was a time when he was declared so ill that Augustus sent him a Roman guardian (reclor, to deal with the country’s administration until he recovered.°'
Evidently, Gappadocia was now tied closer to Rome
than ever before, but Archelaos enjoyed the RomanTHE HELLENISTIC KINGDOM OF CAPPADOCIA
Kappadokia’yı birkac kesintiye rafmen MÖ 96/95-63/62 yılları arasında yönetti. Ariobarzanes’in tahta gegmesinde
Lucius Cornelius Sulla'nın önemli bir rol oynamız olması kuvvetle muhtemeldir.' Her halükärda, Ariobarzanes, ken- disine “Roma’nın dostu” (Philorhomaios) unvanını segen ilk Hellenistik kraldır. Bu unvan kralın, hem Roma'nın sadık bir müttefiki oldugunu hem Roma’ya bagımlı oldugunu ifade et-
Pontos kralı VI. Mithradates Eupator ve müttefikleri kargı- sındaki savaslarda, Kappadokia’nın ve Ariobarzanes’in Roma
taraftarlıgı önemli sonuglar dogurmaya devam etti. Ariobar-
zanes defalarca kendi krallıgından sürüldü ve ülkesi yagma-
landı; ancak sonunda Pompeius MÖ 66’da Ariobarzanes’in Mazaka’da Kappadokia tahtını geri kazanmasını saßladı.
Ayrıca, Mithradates Savasları süresince gösterdigi sadakatin
ödülü olarak, Ariobarzanes’e Kilikia, Lykaonia ve Armenia’da(Sophene ve Gordyene) bazı bölgeler hibe edildi. MÖ
63/62’de Ariobarzanes tahttan cekilerek yönetimi, saltanatı hakkında cok az bilgiye sahip oldugumuz oglu II. Ariobarza- nes Philopator’a bıraktı. Bu kral, bircok Hellenistik kral iginkarakteristik oldugu gibi, Hellen anayurdu Atina’da bir hayır sahibi olarak tanınacak bicimde Hatta, ogulları Ariobarzanes ve Ariarathes olasılıkla Atina vatandaglıgı ka-
zanmıstı.”® MÖ 57’de, ic düsmanlarına karsı Roma’nın Suriye
valisi Aulus Gabinius’un askeri destegini almayı basarmıs ol- masına ra&men, yaklasık MÖ 52/51’de öldürüldü.”Kendisi gibi Atina’da bir hayır sahibi olan o&lu III. Ari- obarzanes Eusebes Philorhomaios, MÖ 42 yılına dek hü- küm sürdü.5° Ancak, ülke icindeki siyasi cekismeler devam
etmekteydi. MÖ 51’de Kilikia valisi olan Cicero, kendi id-
diasına göre, Ariobarzanes’i Komana rahibi Arkhelaos ta- rafından düzenlenen bir komplodan kurtarmız ve kralınKappadokia’daki häkimiyetini tekrar saglamlastırmıstı.'
Ariobarzanes Roma’daki Ic Savas sırasında Caesar kargısında
Pompeius’u desteklemig olsa da Caesar tarafından affedilmis
ve hatta Kappadokia’nın yönetiminde istikrar saglamak adı-
na kendisine Kücük Armenia’'nın bir kısmı hibe edilmigti.”
Ancak Ariobarzanes daha sonra triumvirlere karsı giristikleri
savag hazırlıkları sırasında Caesar'ın katillerini desteklemeyi reddedince, “liberator”lardan biri olan C. Cassius Longinus tarafından Kralın erkek kardesi X. Ariarathes Eusebes Philadelphos (MÖ 42-36) Kappadokia tahtına gecti ve Ariobarzanes Hanedanı'nın son kralı oldu.’* Fakat, yalnız-
ca birkac yıl sonra, Marcus Antonius tarafından tahtından in-
dirildi ve öldürüldü.’®
Kappadokia soylularından, olasılıkla Makedon kökenli
Arkhelaos 4), Kappadokia’nın son kralı Marcus Antonius, annesi Glaphyra’yla bir gönül iliskisi olan bu tri- umviri MÖ 36 yılında, annesinin talebi üzerine Kappadokia tahtına gecirdi.’” Arkhelaos, MÖ 51’de Ill. Ariobarzanes’ekarsı komplo düzenleyen Komana rahibi Arkhelaos'un luydu.?® MÖ 31’deki Actium Savası'nda, artık Philopatris
127 HELLENISTICAND ROMAN ANATOLIA Kings, Emperors, City States
HELLENISTIK KAPPADOKIA KRALLIOI
Ktistes (“Vatansever” ve "Kurueu”) unvanını almız olan Ark- helaos, Marcus Antonius tarafında savasıı, ancak
taraf degistirerek Augustus adını alacak olan Im-
Perator Caesar'ın saflarına gecti.” Bunun üzerine Augustus,
Arkhelaos’un Kappadokia häkimiyetini tanıdı ve hatta
20’de Kilikia Trakheia ve Kücük Armenia'nın bazı kesinleri- ni kralın topraklarına kattı." Arkhelaos, Romalı kikunlare olan sadakatinin bir igareti olarak, yeni bagkenti ilan ettigi Ki- likia kenti Elaiussa'nın adını Sebaste, eski baskent Mazaka’'nın adını ise Kaisareia biciminde degistirdi. Kral, Anadolu ve Ya-kındogu’daki hanedanlar arasında kendi lehine bir destek agı yaratmayı basardı. Karısı Pythodoris, Poutos kralicesiy-
di. Ayrıca, destegi ve Arkhelaos'un Armenia ileiliskileri sayesinde torunu Tigranes, MS 6-12 yılları arasında
Armenia Krallıgı'nı Arkhelaos da kendisini tipik birHellenistik kral olarak bieimlendirdi. Hatta, mineraller ve de- gerli taslar üzerine bir cografya eserinin yanı sıra, ülkesinin diger ileri gelenleri gibi tarım ve hayvancılık konusundaki il- gisini de ortaya koyan bir eser Ayrıca, Garsaura kenti-
nin adını da kendi adına binaen Arkhelais olarak degistirdi.Ancak uzun hükümdarlıgı sırasında cok sayıda zorluk ve
engelle de karsılastı. Arkhelaos, kendisini defalarca özellikle
de kendi ülkesinin icinden gelen suclamalara karsı ve hatta bir defasında da Syria Valisi'nin suclamalarına karsı savun- mak durumunda Bir noktada, son derece hasta oldu-gu resmen bildirildigi zaman Augustus, kendisine iyilesene
kadar devlet isleriyle ilgilenecek Romalı bir yönetici (rector,Enitponos) Belli ki, Kappadokia Roma’ya daha ev-
vel olmadıgı kadar baglı bir hale gelmisti ancak Arkhelaos, Roma Imparatoru'nun güvencesinden ve yıkılmaz destegin- den memnundu. Anlasılan o ki, Tiberius (ve Livia) farklı bir
kanıdaydı ve artık yetmigli yaslarına gelmis olan Arkhelaos, Augustus’un ölümünden hemen sonra aßır ihanetten yargı-
lanmak üzere Roma'ya cagırıldı.® Ancak yaslanan kral dava henüz sonuglanmadan MS 17’de öldü.® Kralın ölümünden
sonra, Tiberius Kappadokia’yı bir eyalet haline getirdi. Yerel
yönetimle ilgilenecek atlı sınıfından bir idareci atadı (ki bu görevli, düsünüldügü gibi bagımsız bir brocurator
olmaktan ziyade, büyük ihtimalle Syria Eyaleti’nin Roma Valisi komutası altındaki bir praefectus idi). Tiberius, Kappadokia’da Roma idaresinin kabullenilmesini kolaylastırmak icin artık Roma hazine dairesine (aerarium populi Romani) ödenecekvergileri de yarıya indirdi.”
Ceviren: Inci Türkoglu
UELLENISTIK VE ROMA
ÖNEMLERINDE ANADU
and hun Suppen
Camel
del these feelings
. sand Ar.
ge,
gustus
However the King dieel chelaos, now in Fin setenties, wuand sunmmoneed io Rome
ter Au.
17 CE, before the trial came to ReinAlı
m
Ai Pin- vun il AS
a prarfectus under che orders of the Rom ! his dent, Tiberius converted Cappadoci
tersitorv. Ile appointed an eqnest to deal wirh local administrative afl
EN ol Syria rather than an independen
an due the
aerarıum populi by a half, Noping mostiv assumed) and taxen {now
to Roman rule in Cappadocia more
MU Krallar, Kent Devtetleri
NOTES
1 Strab. 12.1.1. - Research for this contribution was carried out in the context of the author's fellowship no. UMO-2016/23/P/HS3/04141 of the National Science Centre, Poland. This project has received
funding from the European Union’s Horizon 20%
research and innovation programme under the Ma- rie Sklodowska-Curie grant agreement No 665778.
2 Strab. 11.13.8.,12.2.1-2, 12.2.9-10. Cf. also Plin. NH.
34.1441: Flor. Ath. Deip. 3.112c and 113a-b.
See e.g. Gwatkin 1930, 21-2. Teja 1980, 1092-102: Mic- hels 2013e; Marek 2016: passim. Arslan and 2017.
3 Horses: Strab. 11.13.8: Hyland 1990, 11.213. Speidel
(forthcoming).
4 E.g. Cooper and Decker 2012, 76. But see Van Dam 2002, 220.
Alram 1986; Berges and Nolle 2000; Michels 2009, Coins: Simonetia 1977; Simonetta 2007.
Strab. 15.3.15; Mitchell 2007.
Diod.
Strab. 12.2.11. CF. also Diod. Sic. 31.2 st, Epit.
38.1.2.5; Mith. 65; Cie. Fam. 15.2.4.6, Au. 5.20.
9 Strab. 12.1.2 and 4 (ct. 14.5 10 Strab. 12.2.3, 12.2.6; BAlex. 66.
11 CE. the office of archidioikeies: Robert 1963, 474-75.
12 Robert 1963, 490-99; Marek 2016. 269.
13 Michels 2013a, 288.
14 Strab. 12.2.1, 12.2.6, 12.2.10.
15 Strab. 12.2.3, 12.2.6-7; Teja 1980, 1105. See also IKT- yana 29 for the city’s ıhe agon in honor of Hermes
mzu
x
and Heracles.
16 Robert 1963, 457-523; Michels 2013; Marck 2016, 268-69.
17 Strab. 12.1.4. For the following see also Michels 2013b.
18 Arr., Anab. 1.16.3; Diod. 17.48.5-6.
19 Eumenes: Nep., Eum. 2.2.
20 App., Syr. 55.281.
21 Cf. Diod. 31.19.4-5 with Michels 2013b, 682; Marek 2016, 216-17.
22 Sırab. 12.1.2; Simonetta 1977, 20 n. 7. Diodor's (31.19) short historv of the early Ariarathid dynasıy is not wholly reliable.
23 Polyb. 21.43-4 and 47. Pastor 2008.
24 Plin., NH 5.43.1.
25 Polyb. 25.2.3-10.
26 Liv. 42.19. For ıhe following see also Marck 2016, 269- 72.
27 Diod. 31.19.7-8; Just., Epit. 38.2; OGIS 352; Michels 2009, 133-39.
28 Diod. 31.19.8; Michels 2013a, 292.
29 Diod. 31.22. Cf. Polyb. 31.16.
30 Polyb. 31.3; Liv., Per. 43; Marek 2016, 235.
31 Liv., Per. 47.
32 Polyb. 32.10, 32.11.2-3 and 9.
33 App. Mithr. 47, Marek 2016, 235.
34 Polyb. 3.5.2, 32.12.
35 Just., Epit. 37.1.
36 Marriage: Soslu 2017. For the following events see also Marek 2016, 270-72.
37 Just., Epit.1.37.4.
38 McGing 1986, 73.
39 Memnon FGrH 434 F 1.22.1; Jusı., Epit. 38.1.1. For the following events see also McGing 1986, 74-83.
40 Sullivan 1980, 1136.
41 Just. Epit., 38.2.2.
42 Plut., Pomp. 37.1. Cf. Callataf 1990.
43 Sırab. For the following see also Marek 2016,
THE HELLENISTIC KINGDOM OF CAPPADOCIA
NOTLAR
1 Strab. Bu makalenin dayandıgı arastırma projesi, yazarın UMO- 2016/23/P/HS3/0414] numarah arastırma fonu kapsamında Polonya Ulusal Bilim Merkezi tarafından desteklenmigtir. Projeye ayrıca, Ayrupa
Birligi’nin 665778 numaralı Marie Sklodowska-Curie burs anlagması da- hilindeki “Horizon 2020” arastırma ve yenilik programı bursu finansal destek vermigtir.
2 Strab 11.13.8, 12.2.1-2, 12.2.9-10. Ayrıca kry. Plin. NH. 34.14.41; Flor.
3.12.4; Ath. Deip. 3.112c and 113a-b. Bkz. örn. Gwatkin 1930, 21-2; Teja 1980, 1092-1102; Michels 2013e; Marek 2016, bircok yerde. Arslan and Bulut 2017.
3 Atlar üzerine: Strab. 11.13.8; Hyland 1990, 11.213: Speidel (baskıda).
4 Örn. Cooper ve Decker 2012, 76. Diger taraftan bkz. Yan Dam 2002, 220.
5 Alram 1986; Berges ve Noll& 2000; Michels 2009. Sikkeler: Simonetta 1977; Simoneuta 2007.
6 Strab. 15.3.15; Mitchell 2007.
7 Diod. 31.19.1.
8 Sırab. 12.2.11. Ayrıca krg. Diod. 31.21; Just., Epit. 38.1.2.5; App., Mith. 65;
Cic., Fam. 15.2.4.6. Att. 5.20.
9 Strab. 12.1.2 ve 4 (Kry. 14.5.6).
10 Strab. 12.2.3, 12.2.6. BAlex. 66.
11 Krs. archidioiketes makamı: Robert 1963, 474-75.
12 Robert 1963, 490-99; Marek 2016, 269.
13 Michels 2013a, 288.
14 Strab. 12.2.1, 12.2.6, 12.2.10.
15 Strab. 12.2.3, 12.2.6-7; Teja 1980, 1105. Ayrıca, sehrin Hermes ve Herak- lesonuruna düzenledigi müsabakalar (agon) hakkında, bkz. IKTyana 29.
16 Robert 1963, 457-523; Michels 2013; Marek 2016, 268-69.
17 Strab. 12.1.4. Ayrıca devamı hakkında, bkz. Michels 2013b.
18 Arr., Anab. 1.16.3, Diod. 17.48.5-6.
19 Eumenes: Nep., Eum. 2.2.
20 App.. Syr. 55.281.
21 Krs. Diod. 31.19.4-5; Michels 2013b, 682; Marek 2016, 216-17.
22 Strabon 12.1.2; Simonetta 1977, 20 n. 7. Diodoros’un (31.19) Ariarathid Hanedanı'nın erken dönemi hakkındaki kısa tarihi her acıdan güvenilir bir kaynak degildir.
23 Polyb. 21.43-4 ve 47; Pastor 2008.
24 Plin., NH 5.43.1.
25 Polyb. 25.2.3-10.
26 Liv. 42.19. Ayrıca devamı hakkında, bkz. Marek 2016, 269-72.
27 Diod. 31.19.7-8; Just., Epit. 38.2, OGIS 352; Michels 2009, 133-39.
28 Diod. 31.19.8; Michels 2013a, 292.
29 Diod. 31.22; krg. Polyb. 31.16.
30 Polyb. 31.3; Liv., Per. 43; Marek 2016, 235.
31 Liv., Per. 47.
32 Polyb. 32.10, 32.11.2-3 ve 9.
33 App. Mithr. 47, Marek 2016, 235.
34 Polyb. 3.5.2, 32.12.
35 Just., Epit. 37.1.
36 Bu evlilik hakkında: Soslu 2017. Ayrıca akabindeki olaylar hakkında, bkz.
Marek 2016, 270-72.
37 Just., Epit.1.37.4.
38 McGing 1986, 73.
39 Memnon FGrH 434 F 1.22.1; Just., Epit. 38.1.1. Ayrıca akabindeki olaylar hakkında, bkz. McGing 1986, 74-83.
40 Sullivan 1980, 1136.
41 Just. Epit., 38.2.2.
42 Plut., Pomp. 37.1. Krg. Callatay 1990.
43 Strab. 12.2.1. Ardından gelen olaylar hakkında, bkz. Marek 2016, 271- 72.
44 Livy, Per. 70; Strab. 12.2.11; Plut., Sulla 5.3; App., Mith. 231; Just.. Epit.
38.2.8. Hoben 1969, 144-45. Dmnitriev 2006.
45 Sikkeler üzerindeki unyan icin bkz. Simonetta 1977, 39-42. Krg. Hoben 1969, 146.
46 Marek 2016, 290.
47 OGIS 354 ve 355.
48 SEG 22,110 = 29,124; Hoben 1969, 156 n. 78; Sullivan 1980, 1138.
49 Cic., Prov. cons. 9.
50 OGIS 356. Sikkeler üzerindeki unvanlar igin bkz. Simonetta 1977, 43-4.
51 Cic,, Ad Fam. 15.4.6; App., Mithr. 121; BAlex. 66: 12.3.35,
19 HELLENISTIC AND ROMAN ANATOLIA Kings, Emperors, City States
HELLENISTIK KAPPADOKIA KRALLIGI
52 Cic., Aut. 6.1.3, 2
ie., Aut. 6.1. .7,3.5; Caes. BC 3.4.3;
Div. 3.4.3; Flor. 2.13.5; BAlex. 34.1.4, 66.5;
53 App., BC 4.68; Dio 47,33, 54 Unvanlar igin: Simonetta 1977, 45.
> Sullivan 1980, 1147-149; Marek 2016, 306
”s Michels 2013d; Syme 1995, 148-52
57 Syme 1995, 148.
2 1980, 1149-152; Ferrary 2001, 809.
ut., Ant. 61. Unvanlar igin:ar igin: SiSi a -
60 Marek 2016, 319-20.
A] 18.5.4; RgdA 27; Sullivan 1980, 1161
a ica 2
Me 2.3.5, 3.11.4, 3.12.4, 3.16.4; Sırab. 12.2.3, FGrH
be un nu 8.81.218, 18.5.22, 37.11.46, 37.25.98, 37.30.104, u ve ülkenin ileri gelenleri üzerine: Cic., Ad Atı.
63 Hoben 1969, 191. Speidel, (baskıda).
Suet., Tib. 8; Dio 57.173 -4; Jos., A] 16.8.6; ; Levick 64 Dio 57.17.4-5: Suet., Aug. 48 Jon
65 Tac., Ann.. 2.42.2;2.42.2; SuSuet., TihTib. 37; Die 57.17.3-4; Vel i i
1.12.2; Levick 1999, 140-41 ve 145. is
66 Dio 57.17.5.
67 Tac., A 2.56; Vell, 2
a: ven, 2.39. Devamındaki geligmeler iin, bkz. Eck 2007,
Briger kaynaklar.; Speidel 2009, ve Speidel 2014’ıe beliruilen ayrıntılar v
12.2.11; Plut., Sulla 5.3 APP- 44 Livy, Per. 70;
38.9.8, Gf. Hoben 1969, 144-455 Mich. 23]; Just., Epit.
45 For the epithet {on coins) see Simonetta 1977:
Cr. Hoben 1969, 146.
46 Marck 2016, 290.
47 CH. OGI1S 354 and 355.
48 SEG 22.110 = Hoben 1968, 15t 1980, 1138.
49 Cic., cons..
50 OGIS 356. For the epitheis {on coinst: Simonetta 1977, 43-4.
51 Cic., Ad Fam. 15.4.6: APP-»
5.
Atı. 6.1.3.2.7.3 jaes. BC 3
Dio 41.63.3, 42.45-0. 42484,
78: Sullivan
Mithr, 121 BAlex. 66. Str,
52 Cic..
BAlex. 34.1.4,
53 App., BE 4.65; Die 47.33.
54 Epithets: Simonetta 1977, 45.
Sullivan 1980, 1147-149. Marek 56 Michels 2013d; Syme 1995, 148-52.
57 Syme 1995, 148.
58 Sullivan 1980, 1149-15 59 Plut., Ant. 61, Epithets 60 Marek 2016, 319-20.
61 Jos., AJ 18.5.4 RgdA 27; Sullivan 1980, 1161.
62 Varro, De re rustica 2.3.5, 3.114. 3.124, Strab. 12.2.3; FGrH 128; Plin., NH 8.76.203.
18.5.22. 37.11.46, 37.25.95, 37.30.104, Stockbreeders and notables: Cic., Ad Au. 6.
12.2.9. Cf. Hoben 1969, 191. Speidel, forıheoming.
63 Suer.. Tib. 8; Dio 57.17.3-% Jos. AJ 16.8.6: Jos., BJ 1.25.4; Levick 1999, 20.
64 Dio 57.17.4-5; Suet., Aug. 48.
65 Tac., Ann. 2.42.2; Suet., Tih. 37, Dio 57.17.3-4. Vgl.
Philostr., Vita Apoll. 1.12.2; Levick 1999, and 145.
66 Dio 57.17.53.
67 Tac., Ann. 2.56; Vell. 2.39. For the following see Eck 2007, 199-201. Speidel 2009, 584-94 and Speidel 2014 with details and references.
2016, 306.
2, Ferrary 2001. 809.
Simonetta 1977, 45-6.
HELLENISTIKSTIK VE ROMA DÖNEMLERINDE ANADOLU Krallar.VE i Impaı han ratorlar, Kent
