Numer 5/2021, maj 2021

(1)

Miesięcznik

Makroekonomiczny PIE

maj 2021 r.

5/2021

(2)

1

Miesięcznik

Makroekonomiczny PIE maj 2021 r.

NIEBOTYCZNE STOPY WZROSTU AKTYWNOŚCI W KWIETNIU

→

Polska gospodarka osiągnęła w kwietniu niebotyczne stopy wzrostu aktywności gospodarczej – produkcja prze- mysłowa wzrosła o prawie 45 proc., a sprzedaż detaliczna o 21 proc. Punktem odniesienia dla tych danych było jednak apogeum pierwszego zamrożenia aktywności. Kolejne miesiące przyniosą niższe wzrosty – sprzedaż detaliczna prawdopodobnie powróci na przeciętne poziomy, gospodarkę wciąż będą napędzać przemysł oraz eksport netto. Prognozy dla polskiej gospodarki dalej są optymistyczne – w odróżnieniu od reszty regionu CEE, konsensus analityków utrzymuje szacunek na 2021 r. w okolicach 4 proc. (wykres 2).

→

Wysoka aktywność gospodarcza sprzyja utrzymaniu dobrej passy na rynku pracy. Wyniki Badania Ekonomicznej Aktywności Ludności (BAEL) wskazują, że stopa bezrobocia jest najniższa wśród państw UE. Równolegle powięk- sza się aktywność zawodowa – poprawa dociera także do terenów wiejskich. Kondycję rynku pracy opiszemy w sekcji Niska liczba bezrobotnych.

→

Odbijającej aktywności towarzyszy inflacja. W maju prawdopodobnie osiągnie najwyższy poziom w tym roku z uwagi na wzrost cen ropy oraz wysoką inflację bazową. Szacujemy, że CPI przekroczy 4,5 proc. r/r. Szczegóły prognozy oraz perspektywy na dalszą część roku przedstawiamy w sekcji Rekordowy wzrost inflacji.

→

Rządy państw Unii Europejskiej w kwietniu wysłały do Komisji Europejskiej aktualizację programów konwergencji oraz narodowe plany reform. Zarówno Niemcy, jak i gospodarki Południa, utrzymają ekspansywne nastawienie w 2021 r. Zmiany perspektyw fiskalnych głównych gospodarek strefy euro przedstawimy w sekcji Większy deficyt w państwach strefy euro.

→

Na rynkach finansowych maj był okresem dużych wahań kryptowalut. Najpopularniejsza z nich – bitcoin – w cią- gu kilku dni straciła ok. 33 proc. swojej wartości. Przyczyny dużych wahań tego typu aktywów oraz kontrowersje społeczne związane z ich funkcjonowaniem przedstawiamy w sekcji Załamanie wartości kryptowalut – dyskusja.

-10 0 10 20 30 40 50

Produkcja budowlana Sprzedaż

detaliczna Produkcja

przemysłowa Maj Kwiecień

44,5

25,5 21,1

7,5

-4,2 -5,9

0 1 2 3 4 5 6

Kraje bałtyckie Czechy

Polska EŚW

Słowacja Węgry

stycznia lutego marca kwietnia maja Prognoza z:

4,4 4,4

4,1 4,1

3,6

3,0

Aktywność gospodarcza w kwietniu i w maju (prognozy) Konsensus prognoz wzrost PKB w 2021 r.

Źródło: GUS, prognozy PIE. Źródło: Focus Economics.

(3)

2

Miesięcznik

Stopa bezrobocia rejestrowanego w Polsce spa- dła w kwietniu z 6,4 do 6,3 proc. Spodziewamy się stabilizacji w najbliższym kwartale oraz spadku do ok. 6 proc. w drugiej części roku. Tym samym Pol- ska dalej utrzyma najniższe bezrobocie wśród gospodarek Unii Europejskiej. Według wyników badań ankietowych w IV kwartale bez pracy pozostawa- ło 3,1 proc. osób aktywnych zawodowo. Eurostat szacuje, że początek 2021 r. przyniesie niewielkie zmiany.

Ożywienie na rynku pracy potwierdza obecnie więk- szość danych ekonomicznych. Liczba ofert pracy zgłaszanych do urzędów odpowiada wynikom no- towanym w 2019 r. Badania ankietowe prowadzone przez GUS wskazują, że przedsiębiorcy coraz śmie- lej wypowiadają się o perspektywach poszerzania zatrudnienia, a pracownicy coraz mniej obawiają się o utratę pracy. Warto dodać, że poprawa dociera tak- że do sektora usług, który został najmocniej potur- bowany przez pandemię.

Należy zauważyć, że niskie bezrobocie to również zasługa wzrostu zatrudnienia w regionach wiejskich, chociaż może być to zjawisko krótkotrwałe. Część powstających etatów wynika prawdopodobnie z za- wieszenia działalności gospodarczych w miastach na skutek obostrzeń epidemicznych. Po zniesieniu restrykcji możemy obserwować ponowną migrację pracowników do miast. Dlatego też spodziewamy się, że kolejne kwartały przyniosą większy wzrost zatrudnienia w głównych miastach.

Krótkotrwałym efektem ubocznym wzrostu zatrudnienia na wsi będzie zmiana sezonowego wzorca wahań stopy bezrobocia. Spodziewamy się małych stabilizacji w okresie wakacyjnym, podczas gdy w poprzednich latach obserwowaliśmy spadki. Bę- dzie to efekt mniejszego niż w poprzednich latach zapotrzebowania na pracowników sezonowych.

Mankamentem pozostaje podwyższony poziom stopy bezrobocia wśród osób młodych, tj. poniżej 25. roku życia. Według szacunków Eurostat w marcu wyniosła ona 13,9 proc. To wynik o 3 pkt. proc. lep- szy niż w strefie euro, jednak porównanie jest mocno zaburzone przez dramatyczną sytuację państw Euro- py Południowej. Wśród najbliższych państw Czechy i Węgry lekko przekraczają 10 i 11 proc., w Niemczech wskaźnik oscyluje wokół 6 proc.

W Polsce znacząco spadł też odsetek młodych osób aktywnych zawodowo – od początku pandemii obni- żył się z 35 do 30,7 proc. Podobne zmiany obserwujemy w pozostałych państwach Europy Środkowo- -Wschodniej. Odbicie nastąpi wraz z przywróceniem stacjonarnej edukacji wyższej.

WYKRESY I PROGNOZY

NISKA LICZBA BEZROBOTNYCH

0 2 4 6 8 10 12 14 16

Polska

Czechy

Węgry

Niemcy

UE

Słowacja

Francja

Strefa euro

Włochy

Hiszpania

8,1 7,3

3,1

Szacowana stopa bezrobocia w wybranych gospodarkach w marcu 2021 r. (proc.)

Źródło: Eurostat.

51 52 53 54 55 56

IV III II I IV III II I

Wieś Miasto

2019 2020

Wskaźnik zatrudnienia w Polsce na podstawie BAEL (proc.)

Źródło: GUS.

0 5 10 15 20 25 30 35 40

Niemcy

Czechy

Węgry

Polska

UE

Strefa euro

Francja

Słowacja

Włochy

Hiszpania

17,2 17,1 13,9

Szacowana stopa bezrobocia wśród osób poniżej 25. roku życia w marcu 2021 r. (proc.)

Źródło: Eurostat.

(4)

3

Miesięcznik

Spodziewamy się, że CPI wzrośnie w maju z 4,3 do 4,7 proc. r/r. Będzie to efekt dalszego wzrostu dyna- miki cen paliw oraz pozostałych nośników energii.

Inflacja bazowa oraz ceny żywności będą utrzymy- wać się na poziomach z marca. Nadchodzące mie- siące przyniosą spadek inflacji. CPI do końca roku oscylować będzie jednak ponad górną granicą celu NBP (3,5 proc.).

Spadki inflacji będą związane z niższym wzrostem cen usług. Z jednej strony będzie wygasać efekt dostosowania kosztów do działalności pandemicz- nej, który podwyższał ceny usług rekreacyjnych i kosmetycznych. Z drugiej strony czynniki staty- styczne przemawiają też za niższymi wzrostami cen opieki zdrowotnej, edukacji oraz telekomunikacji – w kwietniu wzrost cen w tych kategoriach był szyb- szy niż inflacji CPI (wykres 1).

Globalnym ryzykiem jest natomiast wzrost cen to- warów przemysłowych. Indeks PPI oscyluje obecnie wokół 5 proc. r/r. Za dynamiczny wzrost od- powiadają jednak głównie zmiany cen paliw oraz wzrost kosztów wydobycia sektora górniczego.

Po ich wyłączeniu ceny produktów mocniej prze- tworzonych rosną w umiarkowanym tempie. Histo- rycznie wpływ kosztów transportu na wahania cen towarów przemysłowych był stosunkowo łagodny oraz ujawniał się po długich okresach, wynoszących nawet rok.

Równolegle obserwujemy niską inflację w pań- stwach strefy euro, co zwykle skutkowało równie niskim wzrostem cen towarów przemysłowych w Polsce. Spodziewamy się też spadku popytu na elektronikę użytkową, co będzie sprzyjać wolniej- szemu wzrostowi cen.

Ceny paliw będą utrzymywać się na wyraźnie wyż- szych poziomach niż rok temu. Agencja ds. infor- macji o rynku energii wskazuje, że nowym punktem równowagi na rynku ropy naftowej jest 60 USD za baryłkę. Przy takiej wielkości ceny paliw będą podwyższać CPI o 1 pkt w drugiej połowie roku.

W kwietniu i maju było to 1,5 pkt.

Tendencję wzrostową utrzymają natomiast ceny żywności. Będzie to efekt zmian na rynkach świa- towych. Od początku roku obserwujemy wysoki wzrost cen pszenicy i nabiału na światowych gieł- dach rolnych. W drugiej połowie roku znajdzie on odzwierciedlenie również w krajowych cenach detalicznych. Wzrost cen żywności będą ograniczać prawdopodobnie wysokie zbiory warzyw i owoców.

W przypadku tych produktów wzrost cen powinien być niski, możliwe są spadki.

REKORDOWY WZROST INFLACJI

0 1 2 3 4 5 6 7 8

Inne usługi Hotele i gastronomia

Edukacja

Rekreacja i kultura

Komunikacja

Opieka zdrowotna 3,4

7,6

5,4 5,5

4,4

2,3 4,3

Wzrost cen usług w kwietniu 2021 (proc. r/r) CPI

Dynamika ceny usług będzie spowalniać co obniży CPI

Źródło: GUS.

-5 0 5 10

2021 2019

2017 2015

2013 2011

Ceny w przetwórstwie (proc. r/r)

Część bazowa Żywność i napoje Przetwórstwo ropy i koksu

Wzrost kosztów w przetwórstwie jest głównie związany z cenami ropy

Uwaga: w kwietniu 2021 r. struktura na podstawie szacunków PIE.

Źródło: GUS.

-20 -15 -10 -5 0 5 10 15 20 25

Ziemniaki Świnie

Drób Mleko

Jęczmień Pszenica

18,0 23,0

14,6

21,9

-13,0 -14,0

Wzrost cen hurtowych na rynkach rolnych w kwietniu (proc. r/r)

Wzrost cen na rynkach rolnych przełoży się na ceny detaliczne

Źródło: GUS.

(5)

4

Miesięcznik

Komisja Europejska (KE) prognozuje, że deficyt fi- nansów publicznych państw strefy euro wyniesie 8 proc. PKB w 2021 r. oraz 3,8 proc. w 2022 r. Bieżą- ce prognozy oznaczają bardziej ekspansywną po- litykę w bieżącym roku oraz szybszą konsolidację w przyszłym.

KE dokonała największych rewizji prognoz dla najmocniej zadłużonych państw. Według jej analityków w bieżącym roku deficyt Włoch wyniesie 11,7 proc., Grecji 10 proc. To więcej niż prognozowano w listopadzie o kolejno 3,9 oraz 3,7 pkt. proc. Rewizje prognoz dla Włoch wynikają z działań podjętych przez rząd Mario Draghiego. W marcu gabinet zapropono- wał pakiet fiskalny wspierający przedsiębiorstwa oraz ratujący zatrudnienie, którego koszt oszacował na 32 mld EUR (1,8 proc. PKB). Obecnie w progra- mie reform proponuje nowe instrumenty wsparcia, których koszt szacowany jest na ponad 55 mld EUR (2,3 proc. PKB). W przypadku Grecji silniejszy deficyt jest związany z czasowym obniżeniem podatku CIT dla przedsiębiorstw oraz zniesieniem składek eme- rytalnych dla pracowników.

Niemcy również powiększą deficyt w 2021 r. KE prognozuje, że wyniesie on 7,5 proc. PKB, co oznacza wzrost o 3,5 pkt. proc. względem poprzednich prognoz. Po części jest to jednak efekt opóźnienia wy- płat związanych ze wsparciem firm, które były zapi- sane w budżecie na rok 2020. KE szacuje, że koszty przeniesione do nowego budżetu sięgają od 1 do 2 proc. PKB. Niemiecki rząd w projekcie budżetu stworzył też rezerwy dla ewentualnego wsparcia przedsiębiorstw zagrożonych przejęciem, których prawdopodobnie nie będzie musiał wykorzystać.

Będzie to oznaczać niższe saldo, podobnie jak w roku 2020.

Kraje Europy Środkowo-Wschodniej utrzymają niż- szy deficyt na tle państw strefy euro, chociaż tendencje będą rozbieżne. Czechy i Słowacja będą prowadzić bardziej ekspansywną politykę z uwagi na fakt, że ich gospodarki zostały najmocniej potur- bowane przez COVID-19. Utrzymanie wsparcia dla firm i służby zdrowia będzie oznaczać, że państwa zakończą 2021 r. z deficytem rzędu 8,5 oraz 6,5 proc.

Kraje bałtyckie utrzymają saldo na poziomach zbli- żonych do ubiegłego roku, a Polska, Węgry i Rumu- nia obniżą deficyt. KE prognozuje spadek deficytu w Polsce z 7 do 4,3 proc. – to jedna z szybszych kon- solidacji wśród państw UE.

Polityka fiskalna państw UE pozostaje konser- watywna na tle innych gospodarek rozwiniętych.

KE wskazuje, że USA i Wielka Brytania utrzymają w 2021 r. podobny deficyt jak rok temu – kolejno 16 i 12 proc. PKB.

WIĘKSZY DEFICYT W PAŃSTWACH STREFY EURO

-18 -16 -14 -12 -10 -8 -6 -4 -2 0

USA UK

Japonia UE

2022 2021

-3,7

-7,5

-9,5 -4,1

-11,8 -5,4

-16,0 -6,8

Państwa Unii Europejskiej będą miały niższe deficyty niż inne duże gospodarki rozwinięte (proc. PKB)

Źródło: Komisja Europejska.

-5 -4 -3 -2 -1 0 1 2 3

Hiszpania Polska

Francja Niemcy Grecja Czechy Włochy

-3,9 -3,8 -3,7 -3,5

-0,2 -0,1 2,0

Rewizje prognoz deficytu finansów publicznych na 2021 r. (pkt. proc.)

Włochy, Czechy, Grecja i Niemcy mocniej rozluźnią politykę fiskalną w 2021 r.

Uwaga: ujemne wartości oznaczają, że polityka fiskalna będzie bardziej eks- pansywna niż KE zakładała w listopadzie.

-14 -12 -10 -8 -6 -4 -2 0

Włochy Francja

Hiszpania Niemcy

Polska 2022 2021

-2,3 -4,3

-7,5 -2,5

-7,6 -5,2

-8,5 -4,7

-11,7 -5,8

Deficyt finansów publicznych będzie w Polsce niższy niż w strefie euro (proc. PKB)

(6)

5

Miesięcznik

ZAŁAMANIE WARTOŚCI KRYPTOWALUT – DYSKUSJA

Rok 2020 był okresem bezprecedensowego wzrostu wartości oraz zainteresowania kryptowalutami. W połowie kwietnia bitcoin był wyceniany na ponad 63 tys. USD, a roczna stopa zwrotu z inwestycji sięgała 900 proc. Jeszcze bardziej intensywnie rosła wartość pomniejszych kryptowalut – w analogicznym okresie ethereum zwiększyło swoją wartość 16-krotnie, zaś doge- coin 90-krotnie (www1). W maju wycena bitcoina w ciągu kilku dni spadła o 40 proc. – do 38 tys. USD. W skali rocznej inwesty- cja wciąż zapewniła 330-procentowy zysk, ale osoby, które zakupiły bitcoin w kolejnych miesiącach poniosły straty. Goldman Sachs wskazuje, że dotknęły one przynajmniej 30 proc. uczestników rynku. Spadki przełożyły się również na pozostałe kryptowaluty, które straciły od 35 do 55 proc. wartości względem najwyższych wycen.

Wysoka zmienność oraz niska korelacja z otoczeniem makroekonomicznym czynią z kryptowalut najbardziej ryzykowny instrument finansowy. Równocześnie perspektywy zysków przyciągają już nie tylko inwestorów detalicznych, ale także instytu- cjonalnych – przykładem tego może być rosnące zainteresowanie wyrażane ostatnio przez Goldman Sachs (Goldman Sachs, 2021). Z perspektywy finansów osobistych należy pamiętać, że instrumenty o wysokim ryzyku powinny stanowić wyłącznie mały dodatek do portfela posiadanych aktywów. Mimo niedostatku stabilności, kryptowaluty stają się powoli coraz powszechniej akceptowanym środkiem płatności (Deloitte, 2021).

Czy majowy krach zmieni perspektywę rozwoju kryptowalut? Uwaga jest skoncentrowana na popycie, a relatywnie ważnym czynnikiem pozostaje ich podaż. Obecnie w obiegu znajduje się już 90 proc. bitcoinów możliwych do wykopania (Goldman Sachs, 2021). Ograniczona podaż teoretycznie może przyczynić się do dalszej aprecjacji tego instrumentu w przyszłości. Ewen- tualną opcją jest jednak wyparcie bitcoin z rynku przez inną kryptowalutę, np. ethereum. Takie tendencje obserwowaliśmy na przestrzeni ostatnich 4 lat. Udział bitcoina w łącznej kapitalizacji rynkowej kryptowalut spadł z 85 do 40 proc., podczas gdy udział ethereum wzrósł z 5 do 19 proc. (Goldman Sachs, 2021).

Zainteresowanie kryptowalutami ma negatywne konsekwencje społeczne. Boom na kryptowaluty odbija się na cenach elektroniki – w szczególności kart graficznych. Na początku 2021 r. koszt urządzeń wzrósł nawet o 25 proc. (www2). W konse- kwencji w lutym Nvidia wypuściła specjalny model procesora, stworzony specjalnie do wydobywania krypto (www3). Kontro- wersyjna pozostaje także kwestia wpływu na środowisko – szacuje się, że kopanie kryptowalut zużywa rocznie około 0,5 proc.

światowej konsumpcji energii – to więcej niż zapotrzebowanie Argentyny lub Norwegii (www4, www5, www6). Wysokie zużycie energii pociąga za sobą ślad węglowy o wielkości prawie 58 Mt CO₂ rocznie (www6, www7), istotnie kontrybuując do światowej emisji gazów cieplarnianych.

Przywoływane badania i raporty:

1. Deloitte (2021), Corporates using crypto? Conducting business with digital assets, https://www2.deloitte.com/content/dam/

Deloitte/us/Documents/audit/corporates-using-crypto-pov.pdf [dostęp: 27.05.2021].

2. Goldman Sachs (2021), Crypto: A New Asset Class?, https://www.goldmansachs.com/insights/pages/crypto-a-new-asset -class.html [dostęp: 27.05.2021].

3. (www1) https://www.coindesk.com/ [dostęp: 27.05.2021].

4. (www2) https://www.forbes.com/sites/erikkain/2021/01/06/bad-news-graphics-card-prices-are-skyrocketing-and-theres -no-end-in-sight/?sh=55a552005594 [dostęp: 27.05.2021].

5. (www3) https://www.cnbc.com/2021/05/26/nvidia-pc-gaming-still-more-important-than-crypto-for-revenue.html [dostęp:

27.05.2021].

6. (www4) https://www.bbc.com/news/technology-56012952 [dostęp: 27.05.2021].

7. (www5) https://cbeci.org/cbeci/comparisons [dostęp: 27.05.2021].

8. (www6) https://www.cnbc.com/2021/02/05/bitcoin-btc-surge-renews-worries-about-its-massive-carbon-footprint.html [dostęp: 27.05.2021].

9. (www7) https://digiconomist.net/bitcoin-energy-consumption [dostęp: 27.05.2021].

Autorzy: Michał Gniazdowski, Marcin Klucznik, Michał Reczek, Jakub Rybacki

(7)

Kontakt Jakub Sawulski Kierownik Zespołu Makroekonomii jakub.sawulski@pie.net.pl tel. 48 504 740 278

Polski Instytut Ekonomiczny

Polski Instytut Ekonomiczny to publiczny think tank gospodarczy, którego historia sięga 1928 roku. Obszary badawcze Polskiego Instytutu Ekonomicznego to przede wszystkim handel zagraniczny, makroekonomia, energetyka i gospodarka cyfrowa oraz analizy strategiczne dotyczące kluczowych obszarów życia społecznego i publicznego Polski. Instytut zajmuje się dostarczaniem analiz i ekspertyz do realizacji Strategii na Rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju, a także popularyzacją polskich badań naukowych z zakresu nauk ekonomicznych i społecznych w kraju oraz za granicą.

Niniejsza publikacja ma charakter wyłącznie informacyjny i nie stanowi porad inwestycyjnych i/lub doradztwa. Podjęto starania dla zapewnienia jak największej dokładności przedstawionych prognoz, jednak informacje zawarte w publikacji nie są wiążące, a Instytut i autorzy publikacji nie ponoszą odpowiedzialności za decyzje inwestycyjne podjęte na ich podstawie.