Numer 4/2021, kwiecień 2021

(1)

Miesięcznik

Makroekonomiczny PIE

kwiecień 2021 r.

4/2021

(2)

1

Miesięcznik

Makroekonomiczny PIE kwiecień 2021 r.

LEPSZE DANE Z POLSKI, SZCZEPIENIA NABIERAJĄ ROZPĘDU

→

Marzec przyniósł wyraźną poprawę aktywności gospodarczej w Polsce. Pozytywnie zaskoczyły wyniki produkcji przemysłowej, sprzedaży detalicznej oraz kondycja rynku pracy. Miesięczne dane sugerują, że polska gospodarka skurczy się o 1 proc. w I kw. 2021 r. Taki wynik jest o 1 pkt. proc. lepszy niż zakładały rynkowe prognozy sporzą- dzane przed miesiącem. Poprawia się też sytuacja epidemiczna – spada liczba osób hospitalizowanych, a w chwili publikacji ponad 20 proc . społeczeństwa zostało zaszczepione 1. dawką szczepionki przeciw COVID-19. W efekcie analitycy makroekonomiczni rewidują prognozy w górę. Perspektywy dla PKB w pierwszym półroczu przedstawimy w sekcji: Marcowe odbicie aktywności.

→

Międzynarodowy Fundusz Walutowy (MFW) opublikował nowe, bardziej optymistyczne prognozy gospodarcze oraz finansów publicznych. Analitycy wskazują, że ożywienie będzie najsilniejsze w Azji i Stanach Zjednoczonych. Na tym tle perspektywy państw UE są wyraźnie słabsze, a dodatkowo kraje południowej Europy borykać się będą ze znacznie większym zadłużeniem. Perspektywy gospodarki światowej przedstawiamy w sekcji: Prognozy MFW dla głównych gospodarek świata.

→

Duże zmiany prognoz widoczne są także w przypadku Polski. Analitycy MFW wycofali się z nieprzemyślanej rewizji PKB w dół, której dokonali w styczniu. Wskazują także na stosunkowo dobre perspektywy finansów publicznych.

Taki obraz powoli dostrzegają też agencje ratingowe – S&P wskazała, że w dłuższym horyzoncie może rozważać podwyżkę oceny. Podsumowanie w sekcji: Prognozy ekonomiczne i fiskalne dla Polski.

→

Świat rozrywki zelektryzowała informacja o próbie powołania Superligi piłkarskiej. Projekt upadł kilka dni po ogło- szeniu – pozostawił jednak dużo wątpliwości dotyczących ekonomicznego wymiaru zawodowego sportu. Główne charakterystyki finansów czołowych europejskich klubów oraz zmiany, które wywołała pandemia przytaczamy w sekcji: Superliga – dyskusja.

-3 -2 -1 0 1 2 3 4 5 6

04.2021

03.2021

02.2021

01.2021

12.2020

11.2020

10.2020

0 5 10 15 20 25

22.04 09.04 26.03 12.03 26.02 12.02 29.01 15.01 01.01

Polska Czechy Słowacja Niemcy

Liczba osób hospitalizowanych w związku z COVID-19 – zmiana do ubiegłego tygodnia (w tys. osób)

Odsetek osób, które otrzymały 1. dawkę szczepionki (w proc.)

Uwaga: dane do 11.04.2021.

Źródło: COVID-19 Data Hub.

Uwaga: dane do 22.04.2021 Źródło: Our World in Data.

(3)

2

Miesięcznik

Marcowe dane o aktywności gospodarczej sugerują, że PKB w I kw. 2021 r. skurczył się o 1 proc. – to wynik o 1 pkt. proc. lepszy niż wskazywały rynkowe prognozy z początku miesiąca. Także II kw. przyniesie zde- cydowane odbicie – wzrost przekroczy 9 proc. r/r.

Mankamentem pozostaną niskie inwestycje.

Polską gospodarkę napędza popyt zagraniczny.

W marcu produkcja przemysłowa wzrosła o prawie 20 proc., w kwietniu dynamika prawdopodobnie przekroczy 45 proc. r/r. To efekt ożywienia w bran- żach eksportowych. W ubiegłym roku sektor mo- toryzacyjny, branża meblowa czy elektroniczna za- wieszały produkcję po zerwaniu łańcuchów dostaw, a obecnie przeżywają okres prosperity. W efekcie eksport netto podwyższy dynamikę wzrostu o 1,1 pkt.

proc. w I kw. oraz o ponad 2 pkt. proc. w II kw.

Dobre wyniki przemysłu z nawiązką zrekompensują wolniejsze odbicie konsumpcji. Sprzedaż detaliczna wzrosła w marcu o 15 proc. r/r, w kwietniu będzie to ok. 25 proc. Są to wysokie wyniki, jednak wciąż po- dyktowane efektem bazy statystycznej – wydatki ogranicza bowiem sytuacja epidemiologiczna. Mimo to polscy konsumenci deklarują wysoką skłonność do większych zakupów. Tym samym oczekujemy do- datkowego przyśpieszania konsumpcji po zniesieniu restrykcji.

Marcowe dane sugerują wolniejsze odbicie inwestycji – szacujemy, że w I kw. wolumen był o 7,8 proc.

niższy niż w analogicznym kwartale 2020 r. W II kw.

wartość będzie zbliżona do tej rejestrowanej w naj- dotkliwszym kwartale pandemii. Mankamentem po- zostaje słaba aktywność w budownictwie – w marcu produkcja sektora spadła o 10,8 proc. Spodziewa- my się podobnego wyniku w kwietniu i stopniowego wzrostu dynamiki w kolejnych miesiącach. To efekt zastoju na rynku nieruchomości komercyjnych oraz wolniejszej realizacji projektów infrastrukturalnych.

Równolegle odbijają nakłady inwestycyjne przed- siębiorstw. Najsilniejszy wzrost dotyczy usług – jest to zapewne efekt automatyzacji procesów i rozwoju pracy zdalnej w takich branżach, jak finanse czy usługi profesjonalne. Mimo dobrej koniunktury, na- dal obserwujemy niewielki wzrost nakładów sektora przemysłowego, a zmiany dynamiki odzwierciedlają głównie efekty bazy. Taki stan utrzyma się w kolejnych kwartałach – obecnie tylko największe firmy ra- portują wykorzystanie mocy produkcyjnych zbliżone do 2019 r. Duże firmy operują na podobnych warun- kach jak w 2017 r., a w przypadku średnich przedsię- biorstw (10-49 pracowników) wykorzystanie zasobów jest zbliżone do lat 2015-2016.

WYKRESY I PROGNOZY

MARCOWE ODBICIE AKTYWNOŚCI

80 90 100 110 120 130 140

2021 2020

2019 2018

Eksport (w proc. r/r)

Wartość dodana w przemyśle (w proc. r/r) Linia prognoz

Eksport będzie napędzał Polską gospodarkę w I półroczu

Źródło: GUS, prognozy PIE.

80 85 90 95 100 105 110 115 120

2021 2020 2019 2018 2017 2016 2015 2014 2013 2012 2011 2010

Inwestycje w aktywa trwałe (w proc. r/r) Wartość dodana w budownictwie (w proc. r/r) Linia prognoz

Odbicie inwestycji będzie wolniejsze z powodu zastoju w budownictwie

Źródło: GUS, prognozy PIE.

-40 -30 -20 -10 0 10 20 30 40 50

2020 2019 2018 2017 2016 2015 2014 2013 2012

Przemysł Handel Branże usługowe Łącznie

Automatyzacja powiększa nakłady przedsiębiorstw usługowych (w proc. r/r)

Uwaga: branże usługowe obejmują firmy o kodach PKD od I do S. Dane nie obejmują transportu i gospodarki magazynowej.

Źródło: GUS.

(4)

3

Miesięcznik

MFW podniósł prognozę światowego wzrostu w 2021 r. z 5,5 proc. do 6 proc. Analitycy wskazu- ją, że aktywność najszybciej odbije w Azji i Ameryce Północnej. Szacunki dla Europy uległy małym zmia- nom: w ocenie funduszu państwa UE będą rozwijać się wolniej niż USA. MFW wskazuje, że globalnym problemem będzie przyrost zadłużenia: wśród gospodarek rozwiniętych jedynie Niemcy zredukują dług publiczny do poziomów z 2019 r. W pozosta- łych gospodarkach rozwiniętych jeszcze w 2026 r.

dług w relacji do PKB będzie o 15-30 pkt. proc. wyż- szy przed pandemią.

Analitycy MFW najmocniej podwyższyli prognozy PKB dla Kanady i USA. Nowe szacunki są o prawie 1,5 pkt. proc. wyższe i wynoszą odpowiednio 5,0 proc. i 6,4 proc. To efekt sukcesu programu szczepień oraz zdecydowanych działań stymula- cyjnych podejmowanych przez amerykańską admi- nistrację. Obecnie rząd wspiera aktywność przez transfery gotówkowe dla gospodarstw domowych i zasiłki dla bezrobotnych. W przyszłym roku admini- stracja Joe Bidena zacznie wdrażać plan infrastruk- turalny. Skutkiem takiej polityki są jednak obawy o przegrzanie gospodarki i inflację.

Działania administracji USA finansowane są przez zadłużanie się. W 2021 r. amerykański dług publiczny wzrośnie o 5,7 pkt. proc. do 132,8 proc. PKB. Fun- dusz nie wliczył do prognozy pakietu infrastruktu- ralnego, którego deklarowany koszt sięga 10 proc.

amerykańskiego PKB.

Fundusz oczekuje wolniejszego tempa wzrostu w strefie euro. Analitycy podnieśli prognozę wzrostu z 4,2 proc. do 4,4 proc. r/r. Lepiej ocenione zosta- ły przede wszystkim gospodarki południa Europy:

prognozy dla Włoch zostały podniesione o 1,2 pkt.

proc. do 4,2 proc., a dla Hiszpanii o 0,5 pkt. proc.

do 6,4 proc. Rewizje dla Francji i Niemiec były nie- wielkie. Problemem jest powolny start pakietu Next Generation EU – prawdopodobnie wesprze on go- spodarkę dopiero w 2022 r.

MFW prognozuje powolny spadek długu do PKB w strefie euro. W 2026 r. współczynnik wyniesie 91,9 proc. PKB i będzie wyższy o 8 pkt. proc. wzglę- dem 2019 r. Redukcja zadłużenia ma być w dużej mierze zasługą Niemiec. Fundusz przedstawia pe- symistyczne prognozy dla Włoch. Dług publiczny w kolejnych latach będzie zbliżony do 160 proc.

PKB i są to najwyższe poziomy od czasów I woj- ny światowej. Dodatkowo analitycy w projekcji nie uwzględnili najnowszego pakietu, w ramach które- go rząd wyda 30 mld EUR ze środków budżetowych (1,7 proc. PKB). Analitycy dają też małe szanse na re- dukcję długu we Francji i Hiszpanii: szacunki wska- zują, że będzie on oscylował w okolicach 115 proc.

i 117,5 proc. PKB.

PROGNOZY MFW DLA GŁÓWNYCH GOSPODAREK ŚWIATA

0 2 4 6 8 10

Polska

Niemcy

Włochy

Wlk. Brytania

Francja

USAChiny

2022 2021 8,4

6,4 5,8

5,3

4,2 3,6 3,5

Prognozy wzrostu PKB dla Polski i głównych gospodarek światowych (w proc. r/r)

Źródło: MFW.

-1,0 -0,5 0,0 0,5 1,0 1,5

Niemcy

Chiny

Francja

Polska

Wlk. Brytania

Włochy

USA

2022 2021

1,3 1,2

0,8 0,8

0,3 0,3

0,1

Rewizje prognoz PKB dla Polski i głównych gospodarek światowych (w pkt. proc.)

Źródło: MFW.

-5 0 5 10 15 20 25 30 35

Niemcy

Polska

Włochy

Francja

USA

Wlk. Brytania

Chiny

28,9 27,8 26,3

18,8 16,5

9,7

-2,6

Pandemia spowoduje trwały wzrost długu

Źródło: MFW.

(5)

4

Miesięcznik

Instytucje międzynarodowe (MFW, KE, OECD), w przeciwieństwie do komercyjnych analityków, utrzymują niskie prognozy wzrostu PKB dla Pol- ski. Zważywszy, że dane gospodarcze zaskakują pozytywnie, spodziewamy się rewizji szacunków w letnich rundach prognoz. Coraz więcej ośrodków wskazuje, że deficyt finansów publicznych powró- ci w 2022 r. w okolice unijnego progu 3 proc. PKB.

Wysoka aktywność ekonomiczna i konsolidacja fi- nansów publicznych sprawiają, że agencje ratingowe zaczynają komunikować możliwość podwyżki ratingu Polski w przyszłości.

MFW zrewidował prognozę wzrostu PKB na 2021 r.

z 2,7 proc. do 3,5 proc. Fundusz wycofał się z ne- gatywnej oceny ze stycznia. W maju nowe szacunki przedstawi Komisja Europejska. Ponownie spodziewamy się dużej rewizji w górę: obecnie KE prognozuje wzrost rzędu 3,1 proc. Prognozy obu instytucji są bardzo zachowawcze: komercyjni analitycy an- kietowani przez Bloomberg jeszcze przed marco- wymi zaskoczeniami sugerowali, że wzrost wyniesie 3,8 proc.

Wraz z szybszym odbiciem aktywności, analitycy MFW prognozują poprawę finansów publicznych.

Fundusz wskazał, że do 2023 r. Polska zredukuje dług w relacji do PKB z 57,7 do 55,4 proc. Z jednej strony to zasługa szybkiego wzrostu gospodarczego, z drugiej lepszych perspektyw dla dochodów podatkowych. W efekcie MFW prognozuje deficyt w 2022 r. poniżej progu procedury nadmiernego deficytu (3 proc. PKB). Taka prognoza jest zbliżona do obecnych ocen agencji ratingowych: zarówno Fitch, jak i S&P wskazują, że przyszłoroczny deficyt będzie oscylował między 3-4 proc.

Obydwie agencje potwierdziły długoterminowy ra- ting kredytowy na poziomie A- ze stabilną perspek- tywą, a analitycy S&P zaczęli komunikować szanse na podwyżkę ratingu. Agencje ratingowe doceniają poprawę międzynarodowej pozycji inwestycyjnej netto: na koniec IV kw. 2020 r. deficyt był niższy niż 45 proc. PKB. Od początku pandemii luka zmalała o 5 pkt. proc.

Równolegle agencje wskazują na ryzyko o charak- terze instytucjonalnym. S&P podkreśla dużą wrażli- wość ocen na ewentualne problemy z wdrożeniem Krajowego Planu Odbudowy bądź konflikty z Unią Europejską. W ocenie agencji mogą one negatywnie wpłynąć na perspektywy wzrostu gospodarczego.

PROGNOZY EKONOMICZNE I FISKALNE DLA POLSKI

0 1 2 3 4 5 6

KE MFW

S&P Fitch

2022 2021

5,7

3,7

3,0 5,5

4,7

4,2

3,0 2,6

Prognoza deficytu budżetowego Polski (w proc. PKB)

Źródło: MFW, komunikaty Fitch, S&P, KE.

54 55 56 57 58

2026 2025 2024 2023 2022 2021 2020

57,7 57,4

56,1

55,4 55,3 55,4 55,4

Prognoza długu publicznego Polski w kolejnych latach (w proc. PKB)

Źródło: MFW.

0 1 2 3 4 5 6

Bloomberg KE

MFW 2022 2021

3,5 4,5

3,1 5,1

3,8 4,6

Prognozy wzrostu PKB dla Polski (w proc. r/r)

Źródło: MFW, KE, Bloomberg.

(6)

5

Miesięcznik

SUPERLIGA – DYSKUSJA

Powstanie Superligi zelektryzowało światową rozrywkę. Rewolta najlepszych klubów piłkarskich ma ściśle ekonomiczny charakter: spadek przychodów i sztywne koszty wynagrodzeń powiększają zadłużenie najbardziej popularnych zespołów. Na- stępstwem może być konieczność wyprzedaży czołowych gwiazd i utrata możliwości walki o czołowe pozycje w rozgrywkach.

Oznacza to załamanie dotychczasowego modelu funkcjonowania tych klubów.

UEFA (2020) wskazuje, że najważniejszym źródłem przychodów w piłce nożnej jest sprzedaż praw do transmisji telewizyj- nych. Prawa do rozgrywek krajowych generują 37 proc. przychodów, a międzynarodowych dalsze 10 proc. Drugim źródłem są umowy sponsorskie (30 proc. budżetów). Na tym tle przychody ze sprzedaży biletów (tzw. matchday) mają mały udział – 15 proc.

Teoretycznie pandemia uderza głównie w ostatni element, w praktyce wygląda to nieco inaczej.

Firma konsultingowa Deloitte (2021) szacuje, że przychody 20 najbardziej dochodowych zespołów piłkarskich w sezonie 2019/2020 spadły z 9,3 mld EUR do 8,2 mld EUR (12 proc.). Największe straty związane były z prawami do transmisji – wyniosły 937 mln EUR, co stanowiło 23 proc. przychodów z poprzedniego sezonu. To efekt anulowania i przekładania meczów. Stacje telewizyjne otrzymały rabat z uwagi na słabsze terminy transmisji. Problemy będą widoczne w kolejnych sezonach, a renego- cjacje przyniosą mniej lukratywne kontrakty. Ponadto, we Francji federacja będzie mierzyć się z prawdopodobną upadłością spółki posiadającej prawa do transmisji, a we Włoszech telewizja SKY prowadzi spór sądowy z Serie A, dotyczący adekwatnej wielkości opłat. Przychody z matchday spadły procentowo w podobnej skali – o 17 proc. co kosztowało kluby 257 mln EUR. Strata jest proporcjonalna do listy meczów rozgrywanych przy pustych trybunach. Dopiero w sezonie 2020/2021 kluby zaraportują przychody bliskie zera.

Spadającym przychodom towarzyszą sztywne koszty związane z kontraktami piłkarzy. Europejskie Stowarzyszenie Klubów wskazuje, że w sezonie 2020/2021 koszty wynagrodzeń przekroczą 70 proc. przychodów (ECA, 2020). Pandemia spowodowała wzrost tego współczynnika o 8 pkt. proc., a kryzys najmocniej uderzył w topowe zespoły. Dlaczego to ważne? Europejskie kluby podlegają tzw. finansowemu fair play – jednym z jego elementów jest limitowanie maksymalnego budżetu na wynagrodzenia.

Zespoły, które straciły przychody mogą być zmuszone do rezygnacji ze wzmacniania potencjału przez transfery. Zważywszy na długoterminowy charakter kontraktów mogą też przepłacać za obecną kadrę. KPMG (2021a) szacuje, że od początku pandemii kontrakty 500 najlepszych zawodników powinny zmaleć o 9,6 proc. W skrajnych wypadkach klub może być zmuszony do pokrywania zobowiązań przez zaciągnięcie długu.

Debata o zadłużeniu była obecna w sporze o Superligę. Raport UEFA (2020) wskazuje, że zespoły założycielskie należą do najbardziej zadłużonych klubów piłkarskich. Kluby założycielskie oskarżano o lekkomyślną politykę transferową, co jest częściowo prawdą. Według tego samego raportu w 2018 r., 20 zespołów odpowiadało za 78 proc. inwestycji związanych z in- frastrukturą piłkarską. Utrata rentowności projektów inwestycyjnych może wymusić na klubach wyprzedaże zawodników, co pokazuje chociażby historia Arsenalu Londyn. Niegdyś czołowy klub Premier League zmuszony został do sprzedaży 6 gwiazd i dziś nie kwalifikuje się do rozgrywek międzynarodowych.

Dlatego też twórcy superligi dążyli do powiększenia przychodów kosztem federacji UEFA. KPMG (2021b) wskazuje, że liczba użytkowników obserwujących profile social media 12 klubów założycielskich jest o 33 proc. większa niż pozostałych 86 zespo- łów w 5 największych ligach europejskich. Wspomniane proporcje nie znajdują odzwierciedlenia przy podziałach środków pie- niężnych za prawa do transmisji. Tym samym dalsze losy Superligi czy zmiany, które podjęła UEFA będą musiały uwzględniać nierozwiązane problemy finansowe dużych klubów.

Przywoływane badania i raporty:

1. Deloitte (2021), Football Money League: Testing times, https://www2.deloitte.com/uk/en/pages/sports-business-group/

articles/deloitte-football-money-league.html [dostęp: 26.04.2021].

2. ECA (2020), COVID-19: Financial Impacts on European Clubs, https://www.ecaeurope.com/media/4771/eca_covid-19-financial -impact-on-european-clubs.pdf [dostęp: 26.04.2021].

3. KPMG (2021a), The European Champions Report 2021, https://footballbenchmark.com/documents/files/public/The_European _Champions_Report_2021.pdf [dostęp: 26.04.2021].

4. KPMG (2021b), What is next? – Football after Super League turmoil, https://footballbenchmark.com/library/what_is_next_

football_after_super_league_turmoil [dostęp: 26.04.2021].

5. UEFA (2020), The European Club Footballing Landscape, https://www.uefa.com/insideuefa/protecting-the-game/news/

025f-0fe85ed2acf8-db382645ca21-1000--benchmarking-report-highlights-profits-and-polarisation/ [dostęp: 26.04.2021].

Autorzy: Michał Gniazdowski, Marcin Klucznik, Michał Reczek, Jakub Rybacki

(7)

Kontakt Jakub Sawulski Kierownik Zespołu Makroekonomii jakub.sawulski@pie.net.pl tel. 48 504 740 278

Polski Instytut Ekonomiczny

Polski Instytut Ekonomiczny to publiczny think tank gospodarczy, którego historia sięga 1928 roku. Obszary badawcze Polskiego Instytutu Ekonomicznego to przede wszystkim handel zagraniczny, makroekonomia, energetyka i gospodarka cyfrowa oraz analizy strategiczne dotyczące kluczowych obszarów życia społecznego i publicznego Polski. Instytut zajmuje się dostarczaniem analiz i ekspertyz do realizacji Strategii na Rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju, a także popularyzacją polskich badań naukowych z zakresu nauk ekonomicznych i społecznych w kraju oraz za granicą.

Niniejsza publikacja ma charakter wyłącznie informacyjny i nie stanowi porad inwestycyjnych i/lub doradztwa. Podjęto starania dla zapewnienia jak największej dokładności przedstawionych prognoz, jednak informacje zawarte w publikacji nie są wiążące, a Instytut i autorzy publikacji nie ponoszą odpowiedzialności za decyzje inwestycyjne podjęte na ich podstawie.