Roman Nir
"The Literature of Theology : a Guide
for Students and Pastors", John A.
Bollier, Philadelphia 1979 : [recenzja]
Studia Theologica Varsaviensia 19/1, 297-301
В o l l i e r John A.
The Literature of Theology: A. Guide for
Students and Pastors. The W estminister Press. Philadelphia
1979, ss. 208.
P rz e w o d n ik biblio g raficzn y lite r a tu ry teologicznej przeznaczony zo s ta ł dla stu d e n tó w teologii, sem in a rz y stó w zaró w n o k a to lic k ich ja k i p ro te sta n c k ic h , d la pro fe so ró w i księży, ja k i d la osób św ieckich,., k tó rzy D oszukują w stęp u do obszernej a często p rz e ra s ta ją c e j lite r a tu r y teologicznej. In fo rm a to r b ib lio g raficzn y je st ogrom nie p rz y d a t ny dla b ib lio tek teologicznych w p olityce gro m ad zen ia i u z u p e łn ia n ia księgozbioru.
C elem b ib lio g ra fii je st pomóc czytelnikow i w p o szukiw aniu k siążek , a rty k u łó w p raso w y ch lu b in fo rm a c ji p o trze b n y ch w procesie studiów ak ad em ick ich , b a d a ń n a u k o w y c h lu b p rac y d u sz p aste rsk iej. B ib lio g ra fia w y m ien ia i adinotuje p onad 550 pozycji. T ak ich ja k b ib lio g ra fie ,, encyklopedie, słow niki, indeksy, a b s tra k ty , po rad n ik i, p odręczniki, k a ta lo g i i k o m en tarze. Pozycje te z a w ie ra ją in fo rm ac ję lu b c y ta ty li te r a tu r y n a poszu k iw an y te m a t, szczególnie b o g ata je st an g ielsk a w e r sja b iblii i jej tłu m aczen ia.
Z zasady b ib lio g ra fia ta nie w ym ienia m onografii, k tó re są p rze z naczone do szczegółowego czytania, lecz ogranicza się do p o d sta w o w ych prac, k tó re m ożna otw orzyć na d an e j stro n ie i skon su lto w ać od nośnie specyficznej in fo rm ac ji lub w sk az u ją n a d alszą lite r a tu rę m o n o g raficzn ą lu b p raso w ą. K ilk a m o n o g rafii zostało w łączone ze w zg lę du na obszerną bibliografię, k tó ra została zam ieszczona w te jże po zycji.
Rocznie ilość ty tu łó w p u b lik a c ji w S ta n a c h Z jednoczonych i W iel k ie j B ry ta n ii w ynosi ponad 120 tys. (T h e B o w k e r A n n u a l of L ib ra ry
a nd Book Trade In fo rm a tio n , ed. 22, N ew Y ork an d London. R. R..
B ow ker C om pany 1977 ss. 452). A rty k u ły w czasopism ach, ra p o rty z posiedzeń to w a rz y stw naukow ych, p u b lik a c je se ry jn e , ta k ż e osiąg n ęły p rz e ra ż a ją c e ro zm iary . Badacz, stu d e n t stoi p rzed la w in ą in fo rm a c ji a z d ru g iej stro n y każdy in te re su ją c y się teologią m usi p odjąć o grom ny w ysiłek aby u trzy m ać się na ty m sam ym poziom ie w sw ojej w ą sk ie j dziedzinie w iedzy. In fo rm a to r biblio g raficzn y pozw ala o siąg n ąć to co b ib lio tek a rz e n az y w ają k o n tro lą b ib lio g raficzn ą lite r a tu r y na. dainy te m a t z ta k ą u m ie ję tn o ścią, że czy teln ik może sporządzić sw o je listy le k tu r p o trze b n y ch do p rac y n au k o w e j lub ze sta w y p u b lik a c ji d la b ibliotek. S tu d e n t k o rzy sta ją c z p o ra d n ik a może zaoszczędzić czas na bezow ocne po zsu k iw an ie m a te ria łó w n iezbędnych do p rac k ońco w ych i p ro je k tó w poszukiw aw czych.
In fo rm a to r je st owocem k u rsu b ib lio g ra fii teologicznej i m eto d o lo g ii p ra c y n au k o w e j, k tó ry m ia ł m iejsce w S em in a riu m D uchow nym w
298
R O M A N N I R [ 4 0 ] Y ale. A u to r przez 18 la t p rac o w a ł w d u sz p aste rstw ie a 7 la t w b i b lio te k a rstw ie teologicznym i je st dobrze zaznajom iony z p o trze b am i in fo rm a c ji zarów no dla p ra c y d u sz p a ste rsk ie j ja k i n au k o w e j. · S e m in a ria D uchow ne w S ta n a c h Z jednoczonych ja k i K an ad zie nie -po sia d ały odpow iedniego p rze w o d n ik a bibliograficznego. D latego też a u to r w y k o rz y stu ją c dośw iadczenie i u m iejętn o ści bib lio g raficzn e p rz y g o to w ał podręcznik.J e s t to oczyw iście b ib lio g ra fia se le k ty w n a a nie w y czerp u jąca. W ybór i se lek c ja p o d y k to w an a b y ła z m yślą o badaczach, stu d e n ta c h teologii i księżach p ra c u ją c y c h w d u sz p aste rstw ie. W k o n se k w e n cji po d an e są nieliczne źródła obcojęzyczne. L ite ra tu r a została ograniczona do języka angielskiego. Tych, k tó rzy p ro w a d zą aw an g ard o w e b a d a n ia te o lo giczne i z n a ją in n e języki a u to r odsyła do zn a k o m itej bib lio g rafii: G. S c h w i n g e B ib l io g r a p h i s c h e N a c h s c h l a g e w e r k e z u r T h e o lo g ie u n d
i h r e n G r e n z g e b i e t e n . M unich. V erla g D o k u m en tatio n 1975 ss. 23-2.
B ib lio g rafia u w zględnia p rzed e w szy stk im p rac e w spółczesnych a u to ró w . P ra c e d aw n iejsze je śli są n a d a l użyteczne i ich w arto śc i n a u k o w e n a d a l a k tu a ln e , niezależnie od d a ty d ru k u , zo stały uw zg lęd n io ne. We w szy stk ich d ziałach b ib lio g ra fii m ożna pogłębić in fo rm ac je i rozszerzyć za k res k o rz y sta ją c z zam ieszczonych p o dstaw ow ych źró deł. C zy teln ik o panow ując te źró d ła może pow iększyć lufo ro z sz e rz y ć , ich za k res zgodnie ze sw ym i p otrzebam i. Z naczenie źródeł b ib lio g ra ficznych polega na fakcie, że zaw sze u k a z u ją drogę p onad siebie, by rozszerzać swe horyzonty.
N iek tó re za g ad n ien ia dotyczące Biblii, h isto rii K ościoła, katolicyzm u są znacznie obszerniejsze niż in n e ja k np: teologii sy stem aty czn ej, te o lo g ii p ra k ty c z n e j czy poszczególnych w yznań p ro testa n c k ic h . Nie je s t to w y n ik iem ja k iś u p rzed zeń teologicznych, czy bibliograficznych lecz po p ro stu odbiciem fa k tu , że n ie k tó re te m a ty m a ją obsizerniejsże źróidła bib lio g raficzn e niż inne.
A u to r w y o d ręb n i! osobno specy ficzn e p rac e -protestanckie, k a to lic k ie i żydow skie, chociaż te n podział nie je st obecnie ta k znaczący w b a d a n ia c h teologicznych ja k u przednio. K o n sek w e n tn ie źródła podane i opisane w całej p u b lik a c ji są cenne dla w szy stk ich tra d y c ji judèo- -c h rze ścijań sk ich .
K ilk a pozycji dotyczy K ościołów W schodnich, lecz nie p odjęto w ięk szych w ysiłków by pogłębić tę dziedzinę w iedzy. P oniew aż lite ra tu r a w te j dziedzinie jest o bszerna i zróżnicow ana, a u to r odsyła do sp e c ja listy cz n ej b ib lio g rafii: J. A dam s C h a r l e s A R e a d e r ’s to t h e G re a t
R eli g io n s. Ed. 2. N ew Y ork. Firee P re ss 1977 .ss. 521.
S e le k c ja ta -к zróżnico-wanej lite r a tu r y w y m ag a ła od a u to ra a r b itr a l nych decyzji. G łów nie zastosow ał on podział w edług klasycznego k u rsu teologicznego: stu d ia b ib lijn e, teologia system aty czn a, stu d ia h isto ry
-sy fik o w a n e do je d n ej d yscypliny teologicznej ' z tym , że pozycja o trzy m a ła odnośniki do inn y ch działów . A u to r n ie zastosow ał g ran ic y m ię d z y p ra c a m i teologicznym i z je d n e j stro n y a p ra c a m i ogólnym i i św ie c k im i z d ru g ie j stro n y . Po o drzuceniu ty c h o sta tn ic h dw óch elem entów n ie b y łb y to do b ry p rzew o d n ik b ibliograficzny. O gólne p ra c e taikie ja;k:. N a tio n a l U n io n C atalog, Pre-1956 I m p r i n t s . A C u m u l a t i v e a u th o r
l i s t r e p r e s e n t i n g L i b r a r y o f C o n g r e s s p r i n t e d c a rd s a n d ti tl e s r e p o r t e d b y o t h e r A m e r i c a n lib ra rie s, London, M ansell In fo rm a tio n -P u b li
shing, L td., 1968— 1978 vol. 1—584 lu b U n io n L i s t o f S e r i a ls in . L i
b r a r i e s in t h e U n i t e d S t a t e s a n d C a n a d a , 3 ed. E d ited by E d n a B row n
T itu s , N ew Y ork, The H. W. W ilson C om pany, 1;965 vol. 1—5, p odają o b sz e rn ą b ib lio g ra fię teologiczną.
P o za ty m w k aż d ej sek cji te m aty cz n ej, p u b lik a c je zam ieszczone, zo s ta ły w ed łu g p rzy d a tn o ści czytelnikow i. Bow iem zw ykle w b ib lio g ra fiac h sto su je się zasady zam ieszczania p u b lik a c ji alfab ety czn ie, ch ro n ologicznie od n ajn o w szy ch do n a jsta rsz y c h lu b w klasyfikow anym , p o rz ą d k u logicznym . D o kładny indeks za w arto śc i w ed łu g au to ró w i ty tu łó w został d ołączony osobno by u ła tw ić cz y telnikow i szybkie do ta rc ie do źródeł.
P rz y każdej pozycji została zam ieszczona k r ó tk a a d n o tac ja. B ardzo o b ie k ty w n e in fo rm a c je dotyczące zaw arto ści, celu, z a k resu u p o rzą d k o w an ia, głębi i p e rsp e k ty w y każdej pracy, d o sta rc z a ją czytelnikow i w y s ta rc z a ją c e j in fo rm ac ji, by o kreślić czy je st cennym p rz e jrz e n ie d an ej p rac y w celach in fo rm ac y jn y ch lu b b ibliograficznych, k tó re p rag n ie osiągnąć. Opis b ib lio g ra ficz n y poszczególnych pozycji a u to r o parł na z a sa d a c h o b o w iązujących w A n g l o - A m e r i c a n C a ta lo g in g R u l e s a p rzy g o to w an y c h przez A m eric an L ib ra ry A ssociation, B ibliotekę K ongresu, L ib r a r y A ssociation i C a n a d ia n L ib ra ry A ssociation.
L ite ra tu r a b ib lio g ra ficz n a została ro zp la n o w an a w n astęp u jący c h działach : Część 1. B ibliografie. In fo rm a to ry i przew o d n ik i; ogólne; w spółczesne p ro te sta n c k ie ; diziew iętnastaw ieczne p ro te sta n c k ie ; w sp ó ł czesn e k ato lic k ie; n iem ieckie i fra n c u sk ie ; b ib lio g ra fie bib lio g rafii; k a ta lo g i bib lio tek ; re tro sp e k ty w n e b ib lio g ra fie; a k tu a ln e b ib lio g rafie; in d e k s y i a b s tra k ty teologiczne; inne in d e k sy i a b s tra k ty ; czasopism a i se ria ły ; połączone w ykazy seriałów ; n aro d o w e b ib lio g ra fie; w zno w ie n ia i m ik ro film y katalo g ó w ; p rze k ład y ; księgi jubileuszow e; d y s e r ta c je i te zy nau k o w e; ręk o p isy ; ogólne p u b lik acje.
Część 2. E ncyklopedie i słow niki. T eologiczne encyklopedie i słow n ik i; ogólne en c yklopedie; su b ie k ty w n e en cyklopedie; słow niki a n g ie l skie; słow niki etym ologiczne; słow niki synonim ów i anonim ów .
Część 3. Biblia. In fo rm a to ry i p odręczniki; b ib lio g ra fie te k stó w b i b lijn y c h ; re tro sp e k ty w n e b ib lio g rafie; in d ek sy i a b s tra k ty ; s ta re
en-300
R O M A N N I R[421
cyklopedie i słow niki b ib lijn e; w spółczesne en cyklopedie i słowni,ki. b ib lijn e ; słow niki teologii b ib lijn e j; sło w n ik i życia, k u ltu ry i obyczajów b ib lijn y ch ; słow niki archeologii b ib lijn e j; h isto ria b ib lijn a ; p rz e k ła d y b iblii na język angielski; p rze k ład y p ro te sta n c k ie ; p rz e k ła d y k a to li ckie; p rze k ład y żydow skie; p ry w a tn e p rze k ład y ; konikordaincje i a n gielskie p rze k ład y ; reg io n a ln e k o n k o rd an c je; k o m e n tarze ; d ługie i w y cz erp u ją ce k o m e n tarze ; k ró tk ie i p o p u la rn e k o m e n tarze ; je dno-tom ow e k o m e n tarze biblii; a tla s y bib lijn e.
Część 4. Poszczególne części Biblii. S ta ry T esta m e n t; b ib lio g rafie; te k s ty ; g ra m a ty k a ; słow niki; k o n k o rd an c je; S e p tu a g in ta ; w stępy; k o m e n ta rz e ; N ow y T esta m e n t; b ib lio g ra fie ogólne do Nowego T estam e n tu ; b ib lio g ra fie do poszczególnych części Nowego T e sta m e n tu ; bib lio g ra fie sp e cja listy cz n e i su b ie k ty w n e; a p o k ry fy Nowego T estam entu;, te k sty ; g ra m a ty k a ; słow nik; k o n k o rd an c je; p rze k ład y ; k o m e n tarze ; sło w n ik i teologiczne.
Część 5. Teologia sy stem a ty cz n a. Ogólne in fo rm a to ry , podręczniki,, słow niki p ro te sta n c k ie ; ogólne encyklopedie i słow niki k ato lic k ie; s tu dia tom isty czn e; C hrysto lo g ia; E k k lezjologia; E schatologia; etyka.
Część 6. H isto ria K ościoła. O gólna h isto ria K ościoła; b ib lio g ra fie; o p rac o w a n ia; słow niki; źródła; a tla sy ; p ie rw o tn y K ościół; in fo rm a to ry i p o dręczniki; b ib lio g rafie; słow niki; źródła i p rz e k ła d y n a język a n gielski; K ościół w czasach śred n ich ; podręczniki; b ib lio g ra fie; źródła;, p rz e k ła d y źródeł na język ang ielsk i; K ościół w czasach now ożytnych; b ib lio g ra fie; p u b lik a c je ; K ościół w W ielkiej B ry ta n ii; bib lio g rafie; k a ta lo g i bib lio tek ; słow niki; p u b lik a c je ; Kościół w A m eryce; p rzew o d n ik i i p odręczniki; b ib lio g ra fie; przeg ląd y ; źródła; se k ty re lig ijn e ; bio g rafie; atlasy.
Część 7. W yznania kato lick ie, p ro te sta n c k ie i żydow skie. K ościół K a to licki; in fo rm a to ry i p o dręczniki; k atalo g i b ib lio tek ; ind ek sy ; b ib lio g ra fie p ap iestw a ; b ib lio g ra fie i p rac e o Soborze W a ty k a ń sk im II; b i b lio g ra fie życia duchow ego; b ib lio g ra fie filozofii k ato lic k iej; b ib lio g ra fie, p rac e i źródła do h isto rii i dzaialności K ościoła K atolickiego w S ta n a c h Z jednoczonych; b ib lio g ra fie p ra w a kanonicznego; en cy k lo p e die; słow niki; roczniki i a lm an a ch y ; b io g rafie; h ag io g rafia. K ościoły P ro te sta n c k ie ; b ap ty ści; b rac ia; k o n g reg a cy jn y ; uczniow ie C h ry stu sa ; św ięci w spólnego życia; lu te ra n ie ; m enonici, an a b ap ty ści, ra d y k a ln ie re fo rm o w a n i; m etodyści; m orm oni; p re z b ite ria n ie ; ad w e n ty śc i dnia siód m ego; Z jednoczony Kościół C h rystusow y. Ju d a izm ; b ib lio g ra fie; ency klopedie i słow niki; in d ek sy czasopism .
Część 8. Teologia p rak ty c zn a , m isjologia, ekum enizm i religie p o ró w naw cze. Teologia p ra k ty c z n a ; h o m ilety k a ; litu rg ik a ; hym nologia; ch rz e śc ija ń sk a pedagogika; psychologia p asto ra ln a . M isjologia; k atalo g i b i b lio tek ; bibliografie, słow niki, podręczniki, encyklopedie; źródła, a tla
sy. E kum enizm ; k atalo g ii bib lio tek ; bib lio g rafie; źródła; opracow ania. R eligie porów naw cze; bib lio g rafie; słow niki; relig ie ludów p ie rw o t nych, m itologia, folk lo r; h induizm ; buddyzm ; islam .
Część 9. B iografie; alm an a ch y ; d y re k to ria ; roczniki; indeksy. B io g rafie; indeksy do w y d aw n ic tw b io graficznych; m iędzynarodow e b io g rafie; b io g rafie S tan ó w Z jednoczonych; W ielkiej B ry ta n ii; biografie zaw odow e. A lm an ach y ; d y re k to ria i roczniki; ogólne; to w arz y stw ; f u n dacji; szkolnictw a; S ta n y Z jednoczone; m iędzynarodow e; ONZ.
W yżej zam ieszczona k la sy fik a c ja w sk az u je na p rec y zy jn e d o b ran ie m a teria łu . Mimo że w b ib lio g ra fii uw zględ n io n a została przede w szy stk im lite r a tu r a teologiczna w języku angielskim , przew odnik spełnia rolę dobrego in fo rm a to ra dla badaczy i stu d e n tó w . D la P o lsk i bib lio g rafia odgryw a rolę in fo rm u ją c o najn o w szy ch p u b lik a c ja c h religioz naw czych z te re n u S tan ó w Z jednoczonych i K anady. In fo rm a to r po w inien zachęcić i być w p ew nym stopniu m a te ria łe m dla polskich bib lio g rafó w , aby opraco w ali b ib lio g ra fię b ib lio g ra fii p olskiej i z a g ra nicznej teologii.
R o m a n N i r
International Bibliography of the History of Religions. Biblio
graphie Internationale de l’Histoire des Religions 1973. By S a
lih A. Alich. By The In te rn a tio n a l A ssociation for the H istory
of Religions. L eiden E. J. B rill 1979 r. X X II, 222.
Od 1960 ro k u u k a z u je się m iędzynarodow a b ib lio g ra fia h isto rii reli- gii o p raco w an a .przez je d n ą osobę S alih A. A l i c h . Od sa mego początku b ib lio g ra fia o trzy m ała w ielk ie u zn an ie w k ręgu h isto ry k ó w relig ii, głów nie przez sw ój w a lo r ciągłego dążen ia do k o m p le t ności.
W ciągu o p rac o w a n ia b ib lio g ra fii a u to r z e tk n ą ł się z pow ażnym i tru d n o śc ia m i o k tó ry c h czytelnicy nie m a ją pełnego obrazu. M iędzy- norodow e S to w arzy szen ie H isto ry k ó w R eligii, k tó re sp o n so ru je b ad a n ia , nie m a żadnych placów ek badaw czych, an i n a w e t nigdy nie zdołało sk u te cz n ie zorganizow ać m iędzynarodow ej, w sp ó łp racy dotyczącej b i b liografii. A u to r osobiście p oszukiw ał odpow iednich m a teria łó w dla m iędzynarodow ej b ib lio g ra fii h isto rii religii.
Z w y ją tk ie m m ałej liczby p u b lik a c ji naukow ych, k tó ry ch s u b sk ry p cję n a b y ł sam a u to r lu b w inny sposób za ła tw ił by m ieć do nich sta ły w gląd i poza m a łą ilością m a te ria łó w b adaw czych o trzy m an y ch dzięki up rzejm o ści prof. С. J. В 1 e e к e r a, lub w bardzo nielicznych
