ISBN 978-83-7402-201-9
URZĄD STATYSTYCZNY W LUBLINIE
Narodowy Spis Powszechny Ludności i Mieszkań 2011
Raport z wyników
w województwie lubelskim
ISBN 978-83-7402-201-9
Lublin wrzesień 2012
ZESPÓŁ REDAKCYJNY
Przewodniczący Krzysztof Markowski
Członkowie: - Waldemar Dymek - Jerzy Greszta - Zofia Kurlej - Elżbieta Łoś - Andrzej Matacz - Kazimierz Tucki - Paweł Wroński
Sekretarz - Aneta Olszewska-Welman
Autorzy opracowania: - Zofia Dymek – LOBR - Waldemar Dymek - OGKiM
Publikację opracowano w Lubelskim Ośrodku Badań Regionalnych
Graficzne wykonanie:
- wykresów - Zofia Dymek, Waldemar Dymek - map - Elżbieta Sochacka
Skład komputerowy – Aleksandra Jangas-Kurzak
Aneta Olszewska-Welman
Przedmowa
Mam przyjemność przedstawić Państwu nasze opracowanie zawierające podstawowe wyniki przeprowadzonego w dniach 1 kwietnia – 30 czerwca 2011 r. Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań. Jest to pierwsze z serii opracowanie, które zawiera podstawowe informacje zebrane w czasie spisu dla województwa lubelskiego. W miarę dalszego opracowywania wyników spisu będą sukcesywnie ukazywać się kolejne publikacje tematyczne.
Niniejsze opracowanie zostało przygotowane w formie raportu i zbudowane jest z ośmiu części, m.in. uwag ogólnych, metodycznych, syntetycznego omówienia wyników spisu oraz aneksu tabelarycznego.
W części pierwszej – uwagach ogólnych przedstawiono podstawę prawną, zakres tematyczny, formę oraz sposoby zbierania danych w ramach narodowego spisu powszechnego ludności i mieszkań. Z kolei w części drugiej, tj. uwagach metodologicznych zawarte zostały definicje podstawowych pojęć obowiązujące w ramach spisu. Bardziej szczegółowo metodologia spisu została opisana w publikacji „Raport z wyników Narodowy Spis Powszechny Ludności i Mieszkań 2011” opracowanej przez Główny Urząd Statystyczny w Warszawie. W pozostałych częściach od trzy do osiem zaprezentowane zostały najistotniejsze dane dotyczące stanu i struktury demograficznej ludności, wykształcenia, osób niepełnosprawnych, ludności według źródeł utrzymania, kraju urodzenia, obywatelstwa, migracji oraz zasobów mieszkaniowych. Publikacja zawiera również aneks tabelaryczny, gdzie dane zaprezentowane są w różnych układach, m.in. według płci, wieku, jak również w ujęciu terytorialnym według powiatów i gmin. Ponadto publikację wzbogacono kartogramami i wykresami.
Jestem przekonany, że przygotowana przez pracowników Urzędu Statystycznego w Lublinie publikacja zarówno wzbogaci Państwa zakres informacji, jak i poszerzy zasób wiedzy na temat sytuacji demograficznej oraz społeczno-ekonomicznej w województwie lubelskim. Mam również nadzieję, że syntetyczny jej charakter zachęci Państwa do zgłębiania przedstawionych w niej zagadnień wykorzystując w tym celu dane dostępne w Urzędzie Statystycznym, a także na stronach internetowych GUS – w Banku Danych Lokalnych.
Jednocześnie dziękuję Wszystkim, którzy przyczynili się do przygotowania i przeprowadzenia Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań oraz opracowania ich wyników.
Dyrektor
Urzędu Statystycznego w Lublinie
dr Krzysztof Markowski
Lublin, wrzesień 2012 r.
Spis treści
Str.
Przedmowa ... 3
CZĘŚĆ I. UWAGI OGÓLNE ... 6
CZĘŚĆ II. UWAGI METODYCZNE ... 8
CZĘŚĆ III. STAN I STRUKTURA DEMOGRAFICZNA LUDNOŚCI ... 15
1. Stan ludności ... 15
2. Ludność według płci i wieku ... 18
3. Ludność według stanu cywilnego ... 22
CZĘŚĆ IV. CHARAKTERYSTYKA SPOŁECZNO-EKONOMICZNA LUDNOŚCI ... 25
1. Poziom wykształcenia ... 25
2. Kontynuacja nauki ... 27
3. Osoby niepełnosprawne ... 28
4. Ludność według źródła utrzymania ... 31
CZĘŚĆ V. AKTYWNOŚĆ EKONOMICZNA LUDNOŚCI ... 34
CZĘŚĆ VI. ZASOBY MIGRACYJNE ... 38
1. Kraj urodzenia ... 38
2. Obywatelstwo ... 40
CZĘŚĆ VII. MIGRACJE ZAGRANICZNE NA POBYT CZASOWY ... 42
1. Imigranci przebywający w Polsce czasowo – wyniki wstępne ... 42
2. Emigranci z Polski przebywająco czasowo za granicą – wyniki wstępne ... 43
CZĘŚĆ VIII.ZASOBY MIESZKANIOWE ... 45
1. Stan i rozwój zasobów mieszkaniowych ... 45
2. Jakość zasobów mieszkaniowych – wiek i wyposażenie mieszkań ... 48
ANEKS TABELARYCZNY ... 50
Wykaz rysunków Rys. 1. Różnica w stanie ludności w latach 2002-2011 według powiatów ... 16
Rys. 2. Gęstość zaludnienia w 2011 roku ... 17
Rys. 3. Liczba kobiet przypadająca na 100 mężczyzn w 2011 roku ... 17
Rys. 4. Ludność według płci i miejsca zamieszkania w 2011 roku ... 18
Rys. 5. Piramida wieku ... 19
Rys. 6. Mediana wieku ludności w 2011 roku ... 20
Rys. 7. Struktura ludności według biologicznych grup wieku w latach 2002 i 2011 ... 21
Rys. 8. Ludność według ekonomicznych grup wieku i miejsca zamieszkania w 2011 roku ... 21
Rys. 9. Ludność w wieku 15 lat i więcej według stanu cywilnego prawnego i faktycznego w 2011 roku ... 24
Rys. 10. Ludność w wieku 13 lat i więcej według poziomu wykształcenia
i płci w latach 2002 i 2011 ... 26
Rys. 11. Osoby niepełnosprawne w stosunku do ogółu ludności w 2011 roku ... 29
Rys. 12. Niepełnosprawni według płci w 2011 roku ... 30
Rys. 13. Ludność według płci i głównego źródła utrzymania w 2011 roku ... 32
Rys. 14. Ludność według miejsca zamieszkania i głównego źródła utrzymania w 2011 roku. ... 33
Rys. 15. Aktywność ekonomiczna ludności w wiekuj 15 lat i więcej według płci i miejsca zamieszkania w 2011 roku ... 34
Rys. 16. Wskaźnik zatrudnienia według wieku i płci w 2011 roku ... 35
Rys. 17. Aktywność ekonomiczna ludności w wieku 15 lat i więcej według wieku w 2011 roku ... 35
Rys. 18. Aktywność ekonomiczna ludności w wieku 15 lat i więcej według poziomu wykształcenia i płci w 2011 roku ... 36
Rys. 19. Bezrobotni według okresu poszukiwania pracy w 2011 roku ... 37
Rys. 20. Wskaźnik zatrudnienia w 2011 roku ... 37
Rys. 21. Ludność w tys. według kraju urodzenia w 2011 roku ... 39
Rys. 22. Ludność urodzona za granicą według płci i wieku w 2011 roku ... 39
Rys. 23. Ludność z niepolskim obywatelstwem według kraju obywatelstwa w 2011 roku ... 41
Rys. 24. Ludność z niepolskim obywatelstwem według płci i wieku w 2011 roku ... 41
Rys. 25. Imigranci przebywający czasowo ponad 3 miesiąca według kraju poprzedniego miejsca zamieszkania i obywatelstwa w 2011 roku ... 42
Rys. 26. Imigranci przebywający powyżej 3 miesięcy według wieku i płci w 2011 roku ... 43
Rys. 27. Emigranci przebywający czasowo powyżej 3 miesięcy za granicą według kraju przebywania w 2011 roku ... 44
Rys. 28. Emigranci przebywający czasowo powyżej 3 miesięcy za granicą według w płci i wieku w 2011 roku ... 44
Rys. 29. Struktura mieszkań według powierzchni użytkowej w 2011 roku ... 46
Rys. 30. Przeciętna powierzchnia użytkowa mieszkań w 2011 roku ... 46
Rys. 31. Liczba osób przypadająca na 100 mieszkań w 2011 roku ... 47
Rys. 32. Struktura liczby mieszkań według roku wybudowania budynku w województwie lubelskim w 2011 roku ... 48
Rys. 33. Stopień wyposażenia mieszkań w instalacje sanitarno-techniczne
w 2011 roku ... 49
CZĘŚĆ I. UWAGI OGÓLNE
Narodowy Spis Powszechny Ludności i Mieszkań w Polsce w 2011 roku był pierwszym spisem realizowanym od czasu przystąpienia Polski do Unii Europejskiej i przeprowadzony został na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej w okresie od 1 kwietnia do 30 czerwca 2011r. według stanu w dniu 31 marca 2011 roku, o godz. 24.00.
Ramy tematyki spisu ludności i mieszkań w 2011 roku, zakres, formę, tryb, granice obowiązków statystycznych i dobrowolności udziału w badaniach określiła Ustawa z dnia 4 marca 2010 r. o narodowym spisie powszechnym ludności i mieszkań w 2011 r. (Dz. U.
z 26 marca 2010 r. nr 47, poz.277) wraz z aktami wykonawczymi do ustawy oraz Rozporządzenie (WE) Parlamentu Europejskiego i Rady Nr 763/2008 z dnia 9 lipca 2008 r.
w sprawie spisów powszechnych ludności i mieszkań (Dz. U. UE. L. z dnia 13.08.2008 r.
Nr 218).
Spis ludności 2011 obejmował osoby stale zamieszkałe (zameldowane) na obszarze Polski bez względu na fakt, czy te osoby przebywały w kraju w czasie spisu czy też były za granicą oraz osoby przebywające czasowo. Spis był przeprowadzony w budynkach, mieszkaniach, obiektach zbiorowego zakwaterowania i innych zamieszkanych pomieszczeniach niebędących mieszkaniami.
Spis obejmował następujące tematy:
1) geograficzne rozmieszczenie ludności według miejsca zamieszkania oraz przebywania;
2) demograficzną charakterystykę osób – płeć, wiek, stan cywilny (formalnoprawny i faktyczny), kraj urodzenia, obywatelstwo;
3) charakterystykę gospodarstw domowych i rodzin – wielkość i skład gospodarstw domowych i rodzin, rodziny biologiczne i zrekonstruowane, rodziny niepełne, pozycja osób w gospodarstwie domowym i rodzinie;
4) wykształcenie – poziom wykształcenia, kontynuacja nauki, rodzaj szkoły, dziedzina i kierunek kształcenia;
5) migracje wewnętrzne i zagraniczne, w tym badanie emigracji Polaków, emigracji zarobkowej, reemigracji oraz imigracji cudzoziemców do Polski;
6) dzietność kobiet;
7) narodowość i język;
8) wyznanie (przynależność do kościoła lub związku wyznaniowego);
9) niepełnosprawność prawna i biologiczna;
10) aktywność ekonomiczną ludności: pracujący, bezrobotni, bierni zawodowo, charakterystyka zawodowa pracujących, dojazdy do pracy;
11) główne i dodatkowe źródło utrzymania osób;
12) źródła utrzymania gospodarstwa domowego, samodzielność gospodarowania i zamieszkania;
13) rodzaj zamieszkanych pomieszczeń;
14) charakterystyka mieszkań, w tym:
- mieszkania zamieszkane według rodzaju zajmowania mieszkania, własności mieszkania, wielkości mieszkania, w tym: liczba izb z wyszczególnieniem pokoi, pomieszczeń kuchennych i innych izb oraz powierzchnia użytkowa mieszkań, wyposażenia w instalacje sanitarno-techniczne, sposób ogrzewania mieszkania;
- mieszkania niezamieszkane dodatkowo charakteryzowane według przeznaczenia oraz przyczyny niezamieszkania;
15) charakterystyka budynków z zamieszkanymi lokalami mieszkalnymi, w tym: rodzaj budynku, forma własności budynku, liczba mieszkań w budynku, rok wybudowania;
16) informacje o tytule prawnym do zajmowanego mieszkania.
Powszechny spis ludności i mieszkań 2011 został przeprowadzony metodą mieszaną tj. poprzez pozyskiwanie danych ze źródeł administracyjnych (rejestrów i systemów informacyjnych) oraz zbieranie danych bezpośrednio od ludności w ramach badania reprezentacyjnego oraz tzw. badania pełnego. Oprócz tego przeprowadzone zostały dwa pełne badania, obejmujące osoby przebywające w obiektach zbiorowego zakwaterowania oraz osoby bezdomne. Zastosowane rozwiązania miały przede wszystkim zmniejszyć koszty spisu oraz obciążenie osób objętych spisem, przy zachowaniu wysokiej jakości wyników spisu.
W ustawie o NSP 2011 przyjęte zostało założenie jak najszerszego wykorzystania systemów
informacyjnych administracji publicznej, jako źródeł danych do spisu, co w konsekwencji
oznaczało, że informacje przewidziane do zebrania w trakcie spisu pobrane zostały przede
wszystkim z dostępnych źródeł administracyjnych, a następnie wykorzystane
do przygotowania i aktualizacji wykazu adresowo-mieszkaniowego, następnie do utworzenia
operatu adresowo-mieszkaniowego do losowania próby do badania reprezentacyjnego oraz
jako bezpośrednie źródło danych spisowych. Dane niewystępujące w systemach
informacyjnych administracji publicznej lub niespełniające wymogów jakości danych
statystycznych zebrano od osób objętych spisem. Jednak w tym przypadku przewidziano
zastosowanie nowoczesnych technik gromadzenia danych w celu wyeliminowania formularzy
papierowych.
CZĘŚĆ II. UWAGI METODYCZNE
W opracowanym raporcie prezentowana jest ludność faktycznie zamieszkała (ludność faktyczna). Kategoria ta obejmuje osoby:
1. mieszkające stale, które w momencie spisu:
a) były obecne;
b) były nieobecne, ale ich nieobecność trwała krócej niż 3 miesiące;
c) były nieobecne przez okres dłuższy niż 3 miesiące, ale ich nieobecność wynikała z powodu: przebywania w zakładzie karnym lub śledczym; pobytu za granicą;
2. przebywające czasowo przez okres powyżej 3 miesięcy. Dotyczy to osób, które mieszkają na stałe w innym (są tam zameldowane na pobyt stały), natomiast w miejscu spisania przebywają czasowo z następujących powodów: nauka, praca, warunki rodzinne lub mieszkaniowe, leczenie lub rehabilitacja, przebywanie w domu opieki.
Jako czas okresowej nieobecności lub przebywania przyjęty został czas zamierzony.
Do kategorii ludności faktycznej nie są zaliczane osoby przybyłe z zagranicy na pobyt czasowy, tj. te, które nie posiadają stałego pobytu w Polsce (pozwolenia na osiedlenie się).
Wiek osób – określony liczbą lat ukończonych – ustalono poprzez porównanie pełnej daty urodzenia z dniem przeprowadzenia spisu tzw. dniem krytycznym spisu tj. 31 marca 2011 r.
Stan cywilny prawny osób – Dla każdej osoby w wieku 15 lat i więcej ustalono stan cywilny prawny według następujących kategorii:
– kawaler, panna – żonaty, zamężna – wdowiec, wdowa
– rozwiedziony, rozwiedziona.
Stan cywilny faktyczny osób został określony wtórnie: na podstawie stanu cywilnego prawnego, charakteru związku, w jakim żyje dana osoba, tj. w oparciu o informacje dotyczące relacji z głową gospodarstwa domowego oraz wzajemnych powiązań między osobami spisanymi.
Ustalono następujące kategorie faktycznego stanu cywilnego:
– kawaler/panna;
– żonaty/zamężna – w świetle prawa świeckiego lub kanonicznego i pozostający
w faktycznym małżeństwie. Dla pełniejszej charakterystyki sytuacji rodzinnej osoby
o statusie prawnym zamężna/żonaty podzielono na:
a) pozostające w związku małżeńskim – niezależnie od tego, czy współmałżonkowie zostali spisani razem czy też oddzielnie (np. nieobecność spowodowana była nauką, pracą, brakiem własnego mieszkania),
b) niepozostające w związku małżeńskim – osoby, które decyzją jednego lub obojga małżonków nie tworzyły wspólnoty małżeńskiej, ale rozpad związku nie został usankcjonowany decyzją sądu (tzn. osoby te nie miały sądowego orzeczenia rozwodu czy też separacji);
– partner/partnerka. Partnerów wyodrębniano w ramach tego samego gospodarstwa domowego – bez względu na ich stan cywilny prawny;
– wdowiec/wdowa;
– rozwiedziony/rozwiedziona – orzeczeniem sądu;
– separowany/separowana. Kategoria ta dotyczyła osób:
a) pozostających w separacji prawnej i nietworzących formalnych związków (partnerskich) z innymi osobami;
b) o stanie cywilnym prawnym żonaty/zamężna – niepozostających w związku małżeńskim i nietworzących formalnych związków (partnerskich) z innymi osobami.
Osoba niepełnosprawna – jest to taka osoba, która posiada odpowiednie orzeczenie wydane przez organ do tego uprawniony lub osobę, która takiego orzeczenie nie posiada, lecz odczuwa ograniczenie sprawności w wykonywaniu czynności podstawowych dla swojego wieku (zabawa, nauka, praca, samoobsługa). Przez czynności zwykłe (podstawowe) dla danego wieku należy rozumieć:
a) dla niemowląt – prawidłową reakcję na bodźce zewnętrzne (płacz, uśmiech, właściwe gesty i odruchy);
b) dla dzieci w wieku przedszkolnym – zdolność brania udziału w grach i zabawach w grupie rówieśników;
c) dla dzieci w wieku szkolnym – uczęszczanie do szkoły oraz uczestnictwo we wszystkich rodzajach obowiązkowych zajęć;
d) dla osób w wieku aktywności zawodowej – pracę zawodową, naukę lub prowadzenie
gospodarstwa domowego;
e) dla osób w wieku starszym – podstawową samoobsługę przy czynnościach
higienicznych, zakupach, przyrządzaniu posiłków itp.
Główne źródło utrzymania osoby – jest to źródło przynoszące jej największy zarobek lub
dochód. Jeżeli osoba miała w ciągu roku poprzedzającego spis tylko jedno źródło dochodów –
było ono jednocześnie jej głównym, a zarazem wyłącznym źródłem utrzymania.
Kraj urodzenia – zgodnie z międzynarodowymi zaleceniami należało podać biorąc pod uwagę granice państw aktualne w momencie spisu, a nie w momencie urodzenia osoby, np. jeżeli osoba urodziła się w Wilnie, to – bez względu na rok jej urodzenia – jako kraj urodzenia należało wpisać Litwa. Rozstrzygnięcie takie zostało przyjęte w związku z koniecznością zabezpieczenia porównywalności, a przede wszystkim nie dublowania danych w skali międzynarodowej.
Obywatelstwo oznacza prawną więź pomiędzy osobą a państwem. Nie wskazuje ono na pochodzenie etniczne tej osoby i jest niezależne od jej narodowości. Osoba może mieć jedno, dwa lub kilka obywatelstw. Możliwa jest również sytuacja, że osoba nie ma żadnego obywatelstwa. Osoba mająca obywatelstwo polskie i inne jest w Polsce traktowana zawsze jako obywatel polski – nie jest cudzoziemcem.
Cudzoziemcem jest każda osoba, która nie posiada polskiego obywatelstwa, bez względu na fakt posiadania lub nie obywatelstwa (obywatelstw) innych krajów. Cudzoziemcy, przybyli do Polski na pobyt stały, są traktowani jako osoby mieszkające stale.
Bezpaństwowiec to osoba nieposiadająca obywatelstwa żadnego kraju (bezpaństwowcy są zaliczani do cudzoziemców).
Migracje zagraniczne to wyjazdy z kraju stałego zamieszkania (emigracja) lub przyjazdy do kraju (imigracja) w celu zamieszkania na stałe lub na pobyt czasowy. W zaleceniach ONZ migracje zagraniczne są zdefiniowane jako fakt zmiany kraju głównego miejsca zamieszkania, przy czym główne miejsce zamieszkania oznacza miejsce, w którym osoba spędza większość czasu podczas pewnego okresu; długość tego okresu może wynosić – w zależności od przyjętych uregulowań prawnych w poszczególnych krajach – 3 miesiące, 6 miesięcy, najczęściej co najmniej 12 miesięcy.
Emigrant to osoba przemieszczająca się z kraju za granicę na pobyt stały lub czasowy.
Imigrant to osoba przybyła z zagranicy do kraju na pobyt stały lub czasowy.
Narodowość – przynależność narodowa lub etniczna – jest deklaratywną, opartą na subiektywnym odczuciu, indywidualną cechą każdego człowieka, wyrażającą jego związek emocjonalny, kulturowy lub wynikający z pochodzenia rodziców, z określonym narodem lub wspólnotą etniczną. W spisie ludności w 2011 r. po raz pierwszy w historii polskich spisów powszechnych umożliwiono mieszkańcom Polski wyrażanie złożonych tożsamości narodowo-etnicznych, poprzez zadanie osobom spisywanym dwóch pytań o przynależność narodowo-etniczną.
Poziom wykształcenia jest to najwyższy ukończony cykl kształcenia w szkole lub szkolenia
w innym trybie i formie, uznany zgodnie z obowiązującym systemem szkolnictwa. Podstawą
zaliczenia wykształcenia do określonego poziomu było uzyskane świadectwo (dyplom)
ukończenia odpowiedniej szkoły: dziennej, wieczorowej, zaocznej czy eksternistycznej.
W porównaniu do NSP 2002 klasyfikacja poziomów wykształcenia została poszerzona o informacje o absolwentach posiadających dyplom ukończenia kolegium (na poziomie szkoły policealnej) oraz o absolwentach szkół gimnazjalnych. Informacje o poziomie wykształcenia pozyskiwano dla wszystkich osób w wieku 13 lat i więcej.
Grupowanie poziomów wykształcenia 1. Wykształcenie wyższe
a) z tytułem magistra, lekarza lub równorzędnym;
b) z tytułem inżyniera, licencjata, dyplomowanego ekonomisty.
2. Policealne 3. Średnie
a) zawodowe;
b) ogólnokształcące;
4. Zasadnicze zawodowe 5. Gimnazjalne
6. Podstawowe ukończone
7. Podstawowe nieukończone i bez wykształcenia szkolnego.
Aktywność ekonomiczna ludności – W spisie zastosowano definicje aktywności ekonomicznej ludności zalecane przez Europejską Komisję Gospodarczą ONZ i Urząd Statystyczny Unii Europejskiej (Eurostat). Zgodnie z tymi zaleceniami przedmiotem badania był fakt wykonywania pracy, czyli wykonywanie, posiadanie bądź poszukiwanie pracy, a nie formalna sytuacja zawodowa osób badanych w okresie badanego tygodnia – tj. od 25.03 do 31.03.2011 r. Przyjęta kolejność wyodrębniania poszczególnych kategorii ludności w wieku 15 lat i więcej gwarantuje zaklasyfikowanie każdej osoby tylko do jednej z trzech kategorii: pracujących, bezrobotnych i biernych zawodowo.
Ludność aktywna zawodowo obejmuje wszystkie osoby uznane za pracujące lub bezrobotne zgodnie z definicjami podanymi poniżej.
Do pracujących zaliczono wszystkie osoby w wieku 15 lat i więcej, które w okresie badanego tygodnia (25-31 marca 2011 r.):
wykonywały przez co najmniej 1 godzinę pracę przynoszącą zarobek lub dochód tzn.
były zatrudnione w charakterze pracownika najemnego, pracowały we własnym
(lub dzierżawionym) gospodarstwie rolnym lub prowadziły własną działalność
gospodarczą poza rolnictwem, pomagały (bez wynagrodzenia) w prowadzeniu
rodzinnego gospodarstwa rolnego lub rodzinnej działalności gospodarczej poza
rolnictwem;
nie wykonywały pracy (np. z powodu choroby, urlopu, przerwy w działalności zakładu, trudnych warunków atmosferycznych, strajku), ale formalnie miały pracę jako pracownicy najemni bądź pracujący na własny rachunek.
Klasyfikacja statusu zatrudnienia wyróżnia następujące kategorie pracujących:
Pracownicy najemni
osoby zatrudnione na podstawie stosunku pracy (umowa o pracę, umowa–zlecenie, umowa o dzieło, powołanie, wybór lub mianowanie) w jednostkach państwowych, spółdzielniach, jednostkach organizacji społecznych, politycznych i związków zawodowych, w jednostkach prywatnych (również u osób fizycznych) i w indywidualnych gospodarstwach rolnych;
osoby wykonujące pracę nakładczą;
uczniów (oraz osoby przebywające na praktykach), z którymi zakłady pracy lub osoby fizyczne zawarły umowę o naukę zawodu lub przyuczenie do określonej pracy, jeżeli otrzymują wynagrodzenie;
osoby zatrudnione w rodzinnym gospodarstwie rolnym bądź rodzinnej działalności gospodarczej i jednocześnie otrzymujące za wykonywaną pracę ustalony zarobek lub dochód (niekoniecznie w formie pieniężnej) – niezależnie od związku z gospodarstwem domowym użytkownika gospodarstwa rolnego czy właściciela rodzinnej działalności gospodarczej (np. syn systematycznie pomagający swojemu ojcu w pracy w gospodarstwie rolnym i otrzymujący za to ustalone wynagrodzenie, powinien być traktowany jako pracownik najemny, a nie jako pomagający członek rodziny).
Pracujący na własny rachunek – do tych osób zalicza się:
właścicieli, współwłaścicieli i dzierżawców indywidualnych gospodarstw rolnych pracujących w tych gospodarstwach;
członków rolniczych spółdzielni produkcyjnych;
agentów we wszystkich systemach agencji;
osoby prowadzące własną działalność gospodarczą poza rolnictwem (zarejestrowaną lub niezarejestrowaną);
osoby, którym narzucono zarejestrowanie własnej działalności jako 1-osobowy podmiot gospodarczy.
pomagający członkowie rodzin – osoby, które bez umownego – ustalonego wcześniej –
wynagrodzenia pomagały w prowadzeniu rodzinnej działalności gospodarczej,
w tym również w prowadzeniu gospodarstwa rolnego i wykonywały tę pracę w badanym
tygodniu.
Pracodawcy – to osoby pracujące na własny rachunek, które w badanym tygodniu zatrudniały przynajmniej 1 pracownika najemnego.
Pracujący na własny rachunek niezatrudniający pracowników.
Bezrobotni są to osoby w wieku 15-74 lata, które spełniły jednocześnie trzy warunki:
1) w okresie badanego tygodnia nie były osobami pracującymi;
2) aktywnie poszukiwały pracy tzn. podjęły konkretne działania aby znaleźć pracę, w okresie od 1 do 31 marca;
3) były zdolne / gotowe podjąć pracę w tygodniu badanym i następnym.
Do bezrobotnych zaliczono także osoby, które znalazły pracę i oczekiwały na jej rozpoczęcie w okresie 3 miesięcy oraz były gotowe tę pracę podjąć.
Ludność bierną zawodowo stanowią osoby w wieku 15 lat i więcej, które nie zostały zaklasyfikowane jako pracujące lub bezrobotne tzn. osoby, które w badanym tygodniu:
nie pracowały, nie miały pracy i jej nie poszukiwały;
nie pracowały, poszukiwały pracy, ale nie były zdolne / gotowe do jej podjęcia w okresie od 1 do 14 kwietnia;
nie pracowały i nie poszukiwały pracy, ponieważ miały pracę załatwioną i oczekiwały na jej rozpoczęcie w okresie: dłuższym niż 3 miesiące lub do 3 miesięcy ale nie były gotowe tej pracy podjąć.
Pracujący i bezrobotni tworzą razem kategorię aktywnych zawodowo.
Mieszkanie jest to lokal składający się z jednej lub kilku izb, łącznie z pomieszczeniami pomocniczymi, wybudowany lub przebudowany do celów mieszkalnych, konstrukcyjnie wydzielony (trwałymi ścianami) w obrębie budynku, do którego to lokalu prowadzi niezależne wejście z klatki schodowej, ogólnego korytarza, wspólnej sieni bądź z ulicy, podwórza lub ogrodu.
Za izbę uznano pomieszczenie w mieszkaniu oddzielone od innych pomieszczeń stałymi ścianami sięgającymi od podłogi do sufitu, z bezpośrednim oświetleniem dziennym i o powierzchni nie mniejszej niż 4 m
2. Izbami są pokoje oraz kuchnie spełniające powyższe kryteria. Inne pomieszczenia w mieszkaniu, takie jak: przedpokój, hol, łazienka, ubikacja, spiżarnia, schowek, garderoba, alkowa, obudowana weranda, ganek, są pomieszczeniami pomocniczymi i nie uznaje się ich za izby.
Powierzchnia użytkowa mieszkania jest to suma powierzchni wszystkich pomieszczeń
znajdujących się w obrębie mieszkania, a w szczególności: pokoi, kuchni (z oknem i bez
okna), alkow, spiżarni, przedpokoi, holi, łazienek, ubikacji, obudowanej werandy lub ganku
oraz innych pomieszczeń służących mieszkalnym lub gospodarczym potrzebom mieszkańców
lokalu, bez względu na ich przeznaczenie i sposób użytkowania.
W powierzchni użytkowej mieszkania wyodrębniono również powierzchnię pokoi wykorzystywanych wyłącznie do prowadzenia działalności gospodarczej tj. tych, które wykazane zostały w liczbie pokoi, a także powierzchnię innych pomieszczeń wykorzystywanych do tej działalności, jeżeli nie prowadziło do nich oddzielne wejście z ulicy, podwórza lub ogólnodostępnego korytarza.
Urządzenia (instalacje) techniczno-sanitarne w mieszkaniu - wykazano w spisie urządzenia czynne jak i chwilowo nieczynne, a także te, które już zainstalowano w mieszkaniu, ale nie podłączono ich jeszcze do sieci.
Wodociąg - jako wyposażone w wodociąg uznano mieszkanie, w obrębie którego znajdował się kran z wodą bieżącą.
Ustęp spłukiwany - w spisie wykazano tylko urządzenia znajdujące się w obrębie mieszkań, spłukiwane wodą ze spłuczki podłączonej do instalacji wodociągowej.
Łazienka - za łazienkę uznano pomieszczenie w mieszkaniu, w którym zamontowana była wanna lub prysznic bądź oba te urządzenia oraz instalacja odprowadzająca zużytą wodę na zewnątrz budynku (do sieci, do szamba lub do innych odbiorników).
Ciepła woda bieżąca - jako wyposażone w ciepłą wodę bieżąco uznano mieszkanie, w obrębie którego znajdował się kran z ciepłą wodą bieżącą bez względu na miejsce ogrzewania wody tj. w mieszkaniu np. przy wykorzystaniu termy elektrycznej lub bojlera lub poza mieszkaniem tj. dostarczaną z elektrociepłowni, ciepłowni bądź z kotłowni osiedlowej, a także z kotłowni lokalnej w budynku wielomieszkaniowym.
Gaz - rozróżniono instalacje gazu z sieci i gazu z butli. Nie brano pod uwagę butli turystycznych, a jedynie butle o pojemności 11 kg i większe, w tym również „kontenery”
z gazem płynnym, z których gaz dostarczany jest do więcej niż 1 mieszkania, np. do całego budynku wielomieszkaniowego lub kilku budynków jednorodzinnych.
Rok (okres) budowy budynku - za rok wzniesienia budynku przyjęto rok, w którym budowa została zakończona, tzn. budynek został oddany do użytku, jeżeli budynek oddawany był do użytku częściami (klatkami, skrzydłami) przyjęto rok oddania do użytku ostatniej części budynku. Dla budynków zrekonstruowanych po całkowitym zniszczeniu przyjęto rok zakończenia rekonstrukcji.
UWAGA:
Ze względu na zaokrąglenia przy uogólnianiu wyników badania dane mogą nie sumować się
na ogółem.
CZĘŚĆ III. STAN I STRUKTURA DEMOGRAFICZNA LUDNOŚCI 1. Stan ludności
Wyniki Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań 2011 roku wykazały, że w dniu 31 marca 2011 roku liczba mieszkańców województwa lubelskiego wyniosła 2175,7 tys. osób zaliczanych do kategorii ludności faktycznej. Od ostatniego spisu powszech- nego przeprowadzonego w dniu 20 maja 2002 roku, w wyniku utrzymującego się przez lata ujemnego przyrostu naturalnego i ujemnego salda migracji, liczba mieszkańców wojewódz- twa zmniejszyła się o 23,4 tys. osób, tj. o 1,1%, w kraju natomiast odnotowano wzrost liczby ludności faktycznej o 281,7 tys. (0,7%).
Tabl. 1. Ludność według płci w miastach i na wsi w latach 2002 i 2011
Wyszczególnienie Ogółem Mężczyźni Kobiety Miasta Wieś
Stan ludności w tys. (20 V 2002 r.) ... 2199,1 1068,8 1130,3 1025,6 1173,5 w % ... 100,0 48,6 51,4 46,6 53,4 Stan ludności w tys. (31 III 2011 r.) .... 2175,7 1054,9 1120,8 1011,5 1164,2 w % ... 100,0 48,5 51,5 46,5 53,5 Różnica w latach 2002-2011
- przyrost/ubytek w tysiącach ... -23,4 -13,9 -9,5 -14,0 -9,3
Dynamika zmian (2002=100) ... 98,9 98,7 99,2 98,6 99,2
Pomimo ogólnego spadku liczby ludności w województwie lubelskim w czterech powiatach odnotowano przyrost mieszkańców, dotyczy to powiatów: lubelskiego o 7,5%
(10,2 tys. osób), świdnickiego o 1,4% (1,0 tys.), łęczyńskiego o 0,8% (0,4 tys.) i łukowskiego 0,6% (0,7 tys.). Główną przyczyną zwiększenia liczby ludności w powiecie lubelskim i świd- nickim był rozwój ośrodków podmiejskich skupionych wokół miasta Lublina i Świdnika, które zostały zasilone byłymi mieszkańcami miast, natomiast w powiecie łęczyńskim i łukowskim – utrzymujący się w okresie międzyspisowym dodatni przyrost naturalny.
Największy ubytek mieszkańców odnotowano w powiecie krasnostawskim o 5,2% (3,7 tys.), w mieście Chełmie o 3,7% (2,5 tys.) oraz w powiecie hrubieszowskim o 3,5% (2,5 tys.).
Najliczniejszym pod względem liczby ludności powiatem było miasto na prawach powiatu Lublin liczące 349,1 tys. mieszkańców, następnie powiat lubelski – 146,7 tys.
i puławski – 117,1 tys., natomiast najmniej licznymi powiatami według stanu na 31 marca
2011 roku były: parczewski z 36,4 tys. mieszkańców, włodawski – 40,1 tys. i janowski
47,9 tys.
1
Województwo lubelskie odznacza się niższym niż średnia w kraju poziomem urbani- zacji. Wyniki spisu 2011 wykazały, że w 42 miastach zamieszkiwało 1011,5 tys. osób, tj. 46,5% ogółu ludności, podczas gdy przeciętnie w kraju ludność miast stanowiła 60,8%
ogółu populacji. W okresie międzyspisowym zmniejszyła się liczba mieszkańców w miastach o 14,0 tys. osób, a na terenach wiejskich o 9,3 tys. Największym miastem pod względem liczby ludności był Lublin, w którym mieszkało 349,1 tys. osób. Kolejne miasta to Chełm – 66,4 tys. mieszkańców, Zamość – 66,0 tys. i Biała Podlaska – 58,0 tys. Mieszkańcy Lublina stanowili 34,5% ludności miast i 16,0% ogółu ludności województwa. W stosunku do 2002 roku liczba mieszkańców Lublina zmalała o 2,2% (8 tys. osób).
Z powiatów ziemskich najbardziej zurbanizowane były powiaty: świdnicki (59,2%
stanowiła ludność miast), puławski (48,4%) i rycki (46,9%), natomiast najmniejszy udział mieszkańców miast odnotowano w powiatach chełmskim (5,7%) i lubelskim (8,3%).
1 Dla potrzeb porównań i oceny zmian w rozwoju ludności wyniki NSP 2002 r. zostały przeliczone według po- działu terytorialnego kraju, obowiązującego w 2011 roku.
-10 -8 -6 -4 -2 0 2 4 6 8 10 12
m.Zamość m.Lublin
m.Chełm
m.Biała Podlaska zamojski
biłgorajski włodawski tomaszowski
świdnicki rycki
radzyński puławski parczewski opolski
łukowski łęczyński
lubelski lubartowski
kraśnicki krasnostawski
janowski hrubieszowski
chełmski bialski
osoby w tys.
Rys. 1. Różnica w stanie ludności w latach 2002-2011 według
powiatów
1Wyszczególnienie Wartość min/max powiat radzyński,
rycki 100
miasto Lublin 117
Wyszczególnienie Wartość min/max
powiat włodawski 32
miasto Lublin 2368
Rys. 2. Gęstość zaludnienia w 2011 roku
Rys. 3. Liczba kobiet przypadająca na 100 mężczyzn w 2011 roku
Mieszkańcy województwa lubelskiego stanowili 5,6% ogółu ludności Polski.
Pod względem liczby ludności województwo lubelskie zajmowało 8 miejsce w kraju, a biorąc pod uwagę udział mieszkańców miast w ogólnej liczbie ludności uplasowało się na 14 pozycji.
Średnia gęstość zaludnienia w województwie lubelskim była niższa niż w kraju i wy- niosła 87 osób na km
2wobec 123 w kraju. W miastach na 1 km
2przypadało 1042 osoby, a na wsi 48. Wskaźnik ten wykazywał znaczne zróżnicowanie między poszcze- gólnymi powiatami województwa. Najwyższe wartości przyjmował w miastach na prawach powiatu: Lublinie (2368), Zamościu (2174), Chełmie (1881) i Białej Podlaskiej (1174), a najniższe w powiatach: włodawskim (32), parczewskim (38) oraz bialskim (41).
2. Ludność według płci i wieku
Struktura ludności według płci w województwie lubelskim uległa tylko minimalnym zmianom. Według wyników spisu 2011 roku kobiety stanowiły 51,5% ogółu ludności woje- wództwa wobec 51,4% w 2002 roku. W Polsce tendencja była podobna, tj. w ogólnej liczbie mieszkańców przeważały kobiety, których odsetek wyniósł 51,6%. Średnio na 100 mężczyzn w województwie przypadało 106 kobiet. W miastach przewaga liczebna kobiet była większa niż na wsi, w których to przeciętnie na 100 mężczyzn przypadało 112 kobiet wobec 102 na terenach wiejskich. Współczynnik feminizacji zwiększa się wraz ze wzrostem wieku lud- ności. Mężczyźni przeważali do 47 roku życia, stanowiąc 51,2% populacji tej grupy wiekowej, a współczynnik feminizacji wyniósł 95, natomiast wśród ludności od 48 lat prze- ważały kobiety (56,1%), na 100 mężczyzn w tej grupie wieku przypadało już 128 kobiet.
Najwięcej kobiet na 100 mężczyzn przypadało w miastach na prawach powiatu:
Lublinie (117), Chełmie (113) oraz Zamościu (112), natomiast najmniej w powiecie radzyńskim i ryckim, w których to występowała minimalna przewaga kobiet. Przewaga mężczyzn nad kobietami występowała tylko na terenach wiejskich w powiatach: radzyńskim i łukowskim (wskaźnik feminizacji 98) oraz ryckim i włodawskim (99).
0 500 1000 1500
wieś miasta
577,1 477,8
587,0 533,8
osoby w tys.
mężczyźni kobiety
Rys. 4. Ludność według płci i miejsca zamieszkania w 2011 roku
Wyniki spisów 2002 i 2011 w zakresie struktury wieku ludności różnią się znacząco.
W okresie międzyspisowym systematycznie malała liczba dzieci i młodzieży z równocze- snym wzrostem ludności w starszych rocznikach. Główną przyczyna tych zmian było przesuwanie się wyżów i niżów demograficznych, a także obserwowany od początku lat 90-tych spadek dzietności kobiet oraz wydłużenie się przeciętnego czasu trwania życia.
W wyniku zachodzących zmian liczba osób w wieku 15 lat i więcej w okresie międzyspiso- wym wzrosła o 3,5% z 1779,9 tys. w 2002 roku do 1842,5 tys. w 2011 roku, natomiast liczba dzieci w wieku od 0 do 14 lat zmniejszyła się o 20,5% z 419,1 tys. w 2002 roku do 333,2 tys.
w 2011 roku.
Zmiany w strukturze wieku ludności przedstawia piramida wieku zaprezentowana na rys. 5.
Z roku na rok zwiększa się rów- nież mediana wieku ludności (wiek środkowy, który oznacza, że połowa po- pulacji nie osiągnęła tego wieku, a druga połowa go przekroczyła). Z danych spisu wynika, że w 2011 roku statystyczny mieszkaniec województwa lubelskiego był w wieku 38 lat, przy czym mężczyzna miał 36 lat, a kobieta 40,2 lat. Mieszkań- cy wsi byli młodsi od mieszkańców miast, ich wiek środkowy wyniósł 37,6 lat wobec 38,4 mieszkańców miast.
W porównaniu do wyników NSP 2002 statystyczny mieszkaniec województwa lubelskiego był starszy o 2,5 roku. Naj- młodsze społeczeństwo zamieszkiwało w powiecie łęczyńskim i łukowskim (wiek środkowy 35 lat), natomiast naj- starsze w krasnostawskim (40,9) i puławskim (40,3).
Statystyczny mieszkaniec Polski według danych NSP 2011 miał 38,1 lat, mężczyzna – 36,4, a kobieta 40 lat i w porównaniu do 2002 roku był starszy o ponad 2 lata.
Rys. 5 . Piramida wieku
Wyszczególnienie Wartość min/max powiat łęczyński,
łukowski 35,0
powiat krasnostawski 40,9
Z analizy danych dotyczących liczby ludności według biologicznych grup wieku wynika, że dzieci do 14 roku życia stanowiły 15,3% ogółu populacji, ludność dorosła w wieku od 15 do 65 lat – 70,2%, a w wieku starszym 14,5%. W porównaniu do 2002 roku liczba dzieci zmalała o 85,9 tys., osób dorosłych wzrosła o 53,1 tys., zaś liczba osób starszych wzrosła o 9,5 tys.
Tabl. 2. Ludność według biologicznych grup wieku i płci w latach 2002 i 2011
Wyszczególnienie Ogółem W wieku
0-14 lat 15-64 65 i więcej
w tysiącach
20 V 2002 r. Ogółem. ... 2199,1 419,1 1474,3 305,6 Mężczyźni ... 1068,8 214,6 737,3 116,9 Kobiety ... 1130,3 204,5 737,0 188,7 31 III 2011 r. Ogółem. ... 2175,7 333,2 1527,3 315,2 Mężczyźni ... 1054,9 170,7 766,5 117,7 Kobiety ... 1120,8 162,6 760,8 197,4
w % Dynamika zmian (2002 = 100) ...
Ogółem ... 98,9 79,5 103,6 103,1 Mężczyźni ... 98,7 79,5 104,0 100,7 Kobiety ... 99,2 79,5 103,2 104,6 Rys. 6. Mediana wieku ludności w 2011 roku
lat
Tabl. 3. Ludność według ekonomicznych grup wieku w latach 2002 i 2011
Wyszczególnienie Ogółem
W wieku przedproduk-
cyjnym
produkcyj- nym
poprodukcyj- nym
Stan ludności w tys. (20 V 2002 r.) ... 2199,1 534,3 1307,5 357,3
w % ... 100,0 24,3 59,5 16,2 Stan ludności w tys. (31 III 2011 r.) ... 2175,7 415,7 1375,4 384,6 w % ... 100,0 19,1 63,2 17,7 Różnica w latach 2002-2011
- przyrost/ubytek w tysiącach ... -23,4 -118,6 67,9 27,3 Dynamika zmian (2002 = 100) ... 98,9 77,8 105,2 107,7
Według wyników spisu 2011 roku ludność w wieku przedprodukcyjnym (od 0 do 17 lat) stanowiła 19,1% ogółu mieszkańców województwa, w wieku produkcyjnym (od 18 do 64 lat – mężczyźni i od 18 do 59 lat – kobiety) 63,2%, a poprodukcyjnym (65 lat i więcej – męż- czyźni i 60 lat i więcej – kobiety) 17,7%.
W 2002 roku w wieku przedprodukcyjnym było 24,3% ogółu ludności, w wieku produkcyjnym 59,5 %, a poprodukcyjnym 16,2%. Na 100 osób w wieku produkcyjnym w 2011 roku przypadało 58 osób w wieku nieprodukcyjnym wobec 68 w 2002 roku.
0 200 400 600 800
poprodukcyjnym produkcyjnym przedprodukcyjnym
214,3
710,9 239,0
170,3
664,5 176,7
osoby w tys.
Rys. 8. Ludność według ekonomicznych grup wieku i miejsca zamieszkania w 2011 roku
miasto wieś 19,1%
67,0%
13,9%
2002
0-14 lat 15-64 65 i więcej
15,3%
70,2%
14,5%
2011
Rys. 7. Struktura ludności według biologicznych grup wieku w latach
2002 i 2011
3. Ludność według stanu cywilnego
Struktura ludności według stanu cywilnego uwarunkowana jest liczbą osób w poszcze- gólnych grupach wieku, liczbą zawieranych związków małżeńskich, rozwodów i zgonów występujących na danym terenie oraz sytuacją społeczno-ekonomiczną kraju, wpływającą na podejmowanie decyzji prorodzinnych.
Ze względu na przepisy prawne ustanawiające dolną granicę wieku umożliwiającego zawieranie zawiązków małżeńskich, w spisach ludności przyjęto określenie stanu cywilnego dla osób w wieku 15 lat i więcej.
Stan cywilny prawny
Według danych spisu w 2011 roku w województwie lubelskim 28,7% mieszkańców w wieku 15 lat i więcej stanowili kawalerowie i panny, 56,3% osoby pozostające w małżeń- stwie, 10,4% wdowcy i wdowy, 3,9% osoby rozwiedzione, a w przypadku 0,6% stan cywilny prawny nie został ustalony.
Tabl.4. Ludność w wieku 15 lat i więcej według stanu cywilnego prawnego, płci i miejsca zamieszkania w 2011 roku
Struktura ludności według stanu cywilnego jest zróżnicowana w zależności od płci i miejsca zamieszkania. Biorąc pod uwagę płeć kawalerowie stanowili 34,6 % ogółu mężczyzn w wieku 15 lat i więcej, zaś panny 23,3%. Wynika to z różnego wieku zawierania małżeństw – kobiety w chwili ślubu są przeciętnie o dwa lata młodsze od mężczyzn.
Wyszczególnienie Ogółem
Stan cywilny prawny kawalero-
wie/panny
żonaci/
zamężne
wdowcy/
wdowy
rozwiedzeni/
rozwiedzio- ne
nieustalony
w tysiącach
Ogółem ... 1842,5 529,4 1038,0 192,1 72,3 10,8
Mężczyźni ... 884,2 305,7 517,2 26,5 29,6 5,3
Kobiety ... 958,2 223,6 520,8 165,6 42,7 5,5
Miasta ... 869,3 246,4 488,2 79,3 48,2 7,2
Wieś ... 973,2 283,0 549,8 112,7 24,1 3,6
w odsetkach
Ogółem ... 100,0 28,7 56,3 10,4 3,9 0,6
Mężczyźni ... 100,0 34,6 58,5 3,0 3,3 0,6
Kobiety ... 100,0 23,3 54,4 17,3 4,5 0,6
Miasta ... 100,0 28,3 56,2 9,1 5,5 0,8
Wieś ... 100,0 29,1 56,5 11,6 2,5 0,4
Odsetek żonatych mężczyzn jest wyższy (58,5%) niż zamężnych kobiet (54,4%), co można łączyć z wyższą umieralnością mężczyzn i częstszym owdawianiem kobiet.
Uwidacznia się to bardzo wyraźnie w grupie ludności w wieku 60 lat i więcej, gdzie udział mężatek stanowił 41,3% wobec 78,9% żonatych. Tym samym odsetek wdów jest wyższy (17,3%) niż wdowców (3,0%).
Rozwiedzeni w województwie lubelskim stanowią nieliczną grupę osób. Rozwiedzio- nych kobiet jest więcej (4,5%) niż rozwiedzionych mężczyzn (3,3%).
Na terenach wiejskich wyższy był udział kawalerów i panien (o 0,8 p. proc), osób pozostających w związkach małżeńskich (o 0,3 p. proc.) oraz wdowców i wdów (o 2,5 p. proc.), natomiast w miastach więcej niż na terenach wiejskich było osób rozwiedzio- nych (o 3 p. proc.).
W odniesieniu do wyników spisu z 2002 roku struktura ludności według stanu cywil- nego prawnego nie uległa większym zmianom. Udział kawalerów i panien wzrósł o 0,3 p. proc., osób owdowiałych o 0,2 p. proc., a osób rozwiedzionych o 1,2 p. proc. Zmniej- szył się natomiast udział osób pozostających w małżeństwie o 2 p. proc.
Stan cywilny faktyczny
W spisie ludności 2011 roku stan cywilny faktyczny określono w sposób wtórny – na podstawie charakteru związku, w jakim faktycznie żyje dana osoba. Osoby żyjące w związkach nieformalnych (kohabitanci), niezależnie od ich stanu cywilnego prawnego, ujęte zostały jako pary tworzące związki partnerskie.
Tabl. 5. Ludność w wieku 15 lat i więcej według stanu cywilnego faktycznego i miejsca zamieszkania w 2011 roku
Wyszczególnienie Ogółem
Stan cywilny faktyczny kawale-
rowie/pa nny
żonaci/
zamężne
partne- rzy/
partnerki
wdowcy/
wdowy
rozwie- dzeni/
rozwie- dzione
separo- wani/
separo- wane
nieusta- lony
w tysiącach
Ogółem... 1842,5 509,6 1014,1 26,9 189,8 65,2 14,3 22,5
Mężczyźni ... 884,2 295,3 505,4 13,7 26,0 25,8 6,7 11,3
Kobiety ... 958,2 214,3 508,7 13,2 163,8 39,4 7,6 11,2
Miasta ... 869,3 232,3 475,5 17,2 78,1 43,4 7,6 15,2
Wieś ... 973,2 277,3 538,6 9,7 111,7 21,8 6,7 7,3
w odsetkach
Ogółem... 100,0 27,7 55,0 1,5 10,3 3,5 0,8 1,2
Mężczyźni ... 100,0 33,4 57,2 1,5 2,9 2,9 0,8 1,3
Kobiety ... 100,0 22,4 53,1 1,4 17,1 4,1 0,8 1,2
Miasta ... 100,0 26,7 54,7 2,0 9,0 5,0 0,9 1,7
Wieś ... 100,0 28,5 55,3 1,0 11,5 2,2 0,7 0,8
kawalerowie/
panny 27,7%
żonaci/
zamężne 55,0%
partnerzy/
partnerki 1,5%
wdowcy/
wdowy 10,3%
rozwiedzeni/
rozwiedzione 3,5%
separowani/
separowane 0,8%
nieustalony 1,2%
faktyczny
Według danych spisu w 2011 roku w województwie lubelskim 27,7% mieszkańców w wieku 15 lat i więcej stanowili kawalerowie i panny, 55,0% osoby pozostające w małżeń- stwie, 1,5% osoby tworzące związki partnerskie, 10,3% wdowcy i wdowy, 3,5% osoby rozwiedzione, 0,8% małżonkowie pozostający w separacji, a w przypadku 1,2% stan cywilny faktyczny nie został ustalony.
Według faktycznego stanu cywilnego liczebności wszystkich kategorii wyodrębnio- nych jako prawny stan cywilny były mniejsze. Największa różnica między stanem prawnym i faktycznym dotyczy osób rozwiedzionych. Z punktu widzenia faktycznego stanu cywilnego jest ich o 9,8% mniej niż orzeczonych rozwodów przez sąd. Kolejną grupą są kawalerowie i panny, spośród których 3,7% zadeklarowało związki partnerskie. Także osób deklarujących wdowieństwo jest mniej o 1,2% w stosunku do stanu cywilnego prawnego. Spośród osób pozostających – z prawnego punktu widzenia – w związkach małżeńskich 2,3% zadeklarowa- ło, że ich małżeństwo się rozpadło, czyli że aktualnie są w separacji lub tworzą związek partnerski z inną osobą.
Rys. 9. Ludność w wieku 15 lat i więcej według stanu cywilnego prawnego i faktycznego w 2011 roku
W odniesieniu do wyników spisu z 2002 roku struktura ludności według stanu cywil- nego faktycznego uległa bardzo małym zmianom. Największy spadek odnotowano wśród osób pozostających w związkach małżeńskich (o 2,1 p. proc.), a największy wzrost w grupie osób rozwiedzionych (o 1,0 p. proc.) oraz wśród osób tworzących związki partnerskie (o 0,7 p. proc.).
kawalerowie/
panny 28,7%
żonaci/
zamężne 56,3%
wdowcy/
wdowy 10,4%
rozwiedzeni/
rozwiedzione
3,9% nieustalony
0,6%
prawny
CZĘŚĆ IV. CHARAKTERYSTYKA SPOŁECZNO-EKONOMICZNA LUDNOŚCI
1. Poziom wykształcenia
W spisie 2011 dla wszystkich osób w wieku 13 lat i więcej ustalono najwyższy ukoń- czony poziom wykształcenia. Podstawą zaliczenia osoby do danego poziomu wykształcenia było posiadane świadectwo lub dyplom ukończenia szkoły. Ponieważ w danych otrzymanych w wyniku NSP 2002 nie było jeszcze absolwentów szkół gimnazjalnych, dla celów porównaw- czych dokonana jest agregacja wyników dwóch poziomów wykształcenia – szkoły podstawowej i gimnazjalnej.
Tabl. 6. Ludność w wieku 13 lat i więcej według poziomu wykształcenia i płci
Wyszczególnienie
Ogółem Mężczyźni Kobiety
2002 2011 2002 2011 2002 2011
w tys. w % w tys. w % w tys. w tys.
Ogółem ... 1849,0 100,0 1892,2 100,0 889,6 909,6 959,4 982,6 w tym
wyższe ... 173,2 9,4 305,4 16,1 73,7 122,8 99,5 182,6 średnie zawodowe i police-
alne ... 418,7 22,6 386,7 20,4 197,5 192,1 221,2 194,6 średnie ogólnokształcące ... 155,3 8,4 210,3 11,1 47,0 77,4 108,3 132,9 zasadnicze zawodowe ... 373,8 20,2 364,8 19,3 231,6 224,8 142,2 140,0 podstawowe ukończone
i gimnazjalne ... 618,2 33,4 497,5 26,3 297,3 236,6 321,0 260,9 podstawowe nieukończone
i bez wykształcenia ... 98,7 5,3 35,2 1,9 37,2 11,9 61,5 23,2
W latach 2002-2011 zaszły duże zmiany w poziomie wykształcenia ludności.
Pozytywną tendencją jest stały wzrost udziału osób z wykształceniem co najmniej średnim z 40,4% w 2002 roku do 47,7% w 2011 roku w grupie ludności w wieku 13 lat i więcej.
Najbardziej dynamiczny przyrost (o 76,3%) wystąpił w grupie osób z wykształceniem wyższym. Udział tej grupy zwiększył się z 9,4% w 2002 roku do 16,1% w 2011 roku. Liczba osób z wykształceniem wyższym na 1000 mieszkańców wyniosła 140 wobec 79 w 2002 roku.
Ponadto odnotowano wzrost liczby osób posiadających wykształcenie średnie o 6,2%, a spadek liczby osób, które ukończyły szkołę policealną o 13,6% oraz zasadniczą szkołę za- wodową o 2,4%.
Struktura ludności według wykształcenia jest zróżnicowana w zależności od miejsca
zamieszkania i płci. W miastach odsetek osób z wykształceniem średnim (łącznie z policeal-
nym) jest znacznie wyższy (37,5%) niż na wsi (26,2%). Mieszkańcy miast częściej też kończą
40 30 20 10 0 10 20 30 40
podstawowe nieukończone*
podstawowe ukończone i gimnazjalne zasadnicze zawodowe
średnie ogólnokształcące średnie zawodowe i policealne wyższe
1,3 26,0
24,7
8,5 21,1
13,5
4,2 33,4
26,0
5,3 22,2
8,3
2,4
26,5 14,2
13,5 19,8 18,6
6,4
33,5 14,8
11,3
23,1 10,4
osoby w tys.
Rys. 10. Ludność w wieku 13 lat i więcej według poziomu wykształcenia i płci w latach 2002 i 2011
2002 2011
studia wyższe (23,7%) niż mieszkańcy wsi (9,4%). Dominującym poziomem wykształcenia ludności zamieszkałej na wsi jest natomiast wykształcenie podstawowe łącznie z gimnazjal- nym (35,0%) oraz zasadnicze zawodowe (23,2%).
Tabl. 7. Ludność w wieku 13 lat i więcej według poziomu wykształcenia, płci i miejsca zamieszkania w 2011 roku
Wyszczególnienie
Miasto Wieś
razem mężczyź-
ni kobiety razem mężczyź-
ni kobiety w odsetkach
Ogółem ... 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 w tym
wyższe ... 23,7 21,2 26,0 9,4 7,0 11,7
średnie zawodowe i policealne 23,8 25,0 22,8 17,4 17,9 17,0
średnie ogólnokształcące ... 13,7 10,9 16,2 8,8 6,5 11,1
zasadnicze zawodowe ... 14,9 19,2 11,1 23,2 29,3 17,2
podstawowe ukończone
i gimnazjalne ... 16,5 16,3 16,7 35,0 34,2 35,7 podstawowe nieukończone
i bez wykształcenia ... 0,8 0,6 0,9 2,8 1,9 3,7
Rozpatrując poziom wykształcenia według płci z danych spisu wynika, że kobiety częściej kończą studia wyższe (18,6%) niż mężczyźni (13,5%) oraz szkoły średnie ogólno- kształcące (kobiety 13,5%, mężczyźni 8,5%). Mężczyźni natomiast zdecydowanie częściej są absolwentami szkół zasadniczych zawodowych (24,7%) niż kobiety (14,2%).
mężczyźni kobiety
*Podstawowe nieukończone i bez wykształcenia
2. Kontynuacja nauki
Z danych spisu 2011 wynika, że 297,3 tys., tj. 15,7% osób w wieku 13 lat i więcej posiadających już określony poziom wykształcenia kontynuuje naukę. Najwięcej osób konty- nuujących naukę to absolwenci szkół podstawowych i gimnazjalnych (55,7% ogółu osób kontynuujących naukę) oraz absolwenci liceów ogólnokształcących (22,5%). Wynika to głównie z obowiązującego systemu kształcenia, w którym to ukończenie szkoły podstawo- wej i gimnazjalnej jest obowiązkowe.
Tabl. 8. Ludność w wieku 13 lat i więcej kontynuująca naukę według poziomu wykształcenia i kontynuacji nauki w 2011 roku
Poziom wykształcenia
Osoby kontynuujące naukę
razem
w trybie stacjonar- nym
w trybie niestacjo- narnym
razem
w trybie stacjonar- nym
w trybie niestacjo- narnym
w tys. w odsetkach
Ogółem ... 297,3 236,4 61,0 100,0 100,0 100,0 Wyższe z tytułem magistra,
lekarza lub równorzędnym .... 11,5 3,2 8,4 3,9 1,3 13,7
Wyższe z tytułem inżyniera, licencjata, dyplomowanego
ekonomisty ... 23,4 10,6 12,8 7,9 4,5 21,0 Policealne ... 3,4 1,0 2,4 1,2 0,4 3,9 Średnie zawodowe ... 15,9 5,1 10,7 5,3 2,2 17,6 Średnie ogólnokształcące ... 66,9 46,4 20,5 22,5 19,6 33,6
Zasadnicze zawodowe ... 4,6 1,3 3,3 1,5 0,5 5,4
Podstawowe i gimnazjalne ... 165,6 162,8 2,9 55,7 68,9 4,7
Podstawowe nieukończone i bez wykształcenia szkol-
nego ... 6,0 6,0 0,0 2,0 2,6 0,0
Większość osób kontynuujących naukę (79,5%) kształciło się w trybie stacjonarnym
(dziennym). Najczęściej z tej formy kształcenia korzystali absolwenci szkół podstawowych
i gimnazjalnych (98,3% ogółu osób kontynuujących naukę) oraz absolwenci liceów ogólno-
kształcących (69,4%). W trybie niestacjonarnym natomiast najczęściej kształciły się osoby,
które ukończyły studia pierwszego stopnia z tytułem magistra, lekarza lub równorzędnym
(72,5%), absolwenci szkół zawodowych (67,5%) oraz osoby, które ukończyły szkoły wyższe
z tytułem inżyniera, licencjata, dyplomowanego ekonomisty (54,8%).
3. Osoby niepełnosprawne
Zgodnie z zapisami ustawy z dnia 4 marca 2010 r. o narodowym spisie powszechnym ludności i mieszkań w 2011 r. udzielanie odpowiedzi na pytania dotyczące niepełnosprawno- ści odbywało się na zasadzie dobrowolności – ze względu na specyfikę i wrażliwość tematu.
Na pytania odpowiadały osoby dorosłe, które wyraziły na to zgodę, natomiast na temat dzieci informacji udzielali rodzice lub opiekunowie.
Należy na wstępie podkreślić, że w związku z dobrowolnym charakterem pytań doty- czących niepełnosprawności część respondentów odmówiło udzielenia odpowiedzi. Można przypuszczać, że w tej zbiorowości znajdują się osoby niepełnosprawne, które mogą posiadać udokumentowane orzeczenie, jednak nie chciały udzielić odpowiedzi na pytania dotyczące niepełnosprawności. Również braki danych mogą rzutować na uzyskaną w spisie strukturę osób niepełnosprawnych. Bardzo liczną grupą ludności, o której nie zebrano bardziej szcze- gółowych danych (również w innych obszarach tematycznych) są przede wszystkim osoby przebywające za granicą 12 miesięcy lub dłużej. Dane przedstawione w tym raporcie są nie- doszacowane, należy traktować je jako dane wstępne.
Wyniki spisu 2011 roku wstępnie wykazały, że 311,8 tys. osób, tj. 14,3% ogółu lud- ności województwa lubelskiego zadeklarowało ograniczenie zdolności do wykonywania zwykłych czynności podstawowych dla swojego wieku (niepełnosprawność biologiczna) i/lub posiadało ważne orzeczenie kwalifikujące je do zaliczenia do zbiorowości osób niepełno- sprawnych (niepełnosprawność prawna) wobec 18,5% w 2002 roku. W kraju osoby niepełnosprawne w 2011 roku stanowiły 12,2% ogółu ludności wobec 14,3% w 2002 roku.
Tabl. 9. Osoby niepełnosprawne w województwie lubelskim według stopnia niepełno- sprawności w latach 2002 i 2011 – wyniki wstępne
Wyszczególnienie
Ogółem Miasta Wieś
2002 2011 2002 2011 2002 2011
w tys.
Ogółem osoby niepełnosprawne ... 407,8 311,8 167,7 147,1 240,2 164,7
Mężczyźni ... 188,7 141,6 77,7 65,8 111,0 75,8
Kobiety ... 219,2 170,1 90,0 81,2 129,2 88,9
Niepełnosprawni prawnie ... 338,4 199,5 144,8 102,4 193,6 97,0
Mężczyźni ... 162,8 97,7 69,2 49,3 93,7 48,3
Kobiety ... 175,6 101,8 75,7 53,1 99,9 48,7
Niepełnosprawni tylko biologicznie ... 69,4 112,3 22,9 44,6 46,6 67,7
Mężczyźni ... 25,9 44,0 85,6 16,5 17,3 27,5
Kobiety ... 43,6 68,3 14,3 28,1 29,3 40,2
Z ogólnej liczby osób niepełnosprawnych 199,5 tys. (64,0%) to osoby niepełno- sprawne prawnie, a 112,3 tys. (36,0%) biologicznie. W pełnej zbiorowości osób niepełnosprawnych przeważały kobiety stanowiąc 54,6% ogółu. Na wsi zamieszkiwało 52,8%
osób niepełnosprawnych, zaś w miastach 47,2%. W porównani do 2002 roku udział kobiet niepełnosprawnych zmniejszył się o 0,8 p. proc., a mężczyzn wzrósł o 0,8 p. proc., natomiast mieszkańców wsi zmalał o 6,1 p. proc., a miast wzrósł o 6,1 p. proc.
Istotne zmiany zauważa się analizując poszczególne kategorie osób niepełnospraw- nych. Zmiany w przepisach prawnych i zaostrzenie przepisów dotyczących przyznawania rent z tytułu niezdolności do pracy i podobnych świadczeń spowodowały znaczne zmniejszenie się zbiorowości osób niepełnosprawnych prawnie. Liczba osób niepełnosprawnych prawnie według danych spisu 2011 wynosiła 199,5 tys. osób i zmniejszyła się w stosunku do 2002 roku o 41,0 %, natomiast liczba osób niepełnosprawnych biologicznie zwiększyła się o 61,7%
i wyniosła 112,3 tys. osób.
Rozpatrując osoby niepełnosprawne według kategorii niepełnosprawności wynika, że 33,7% to osoby niepełnosprawne tylko biologicznie, 58,5% niepełnosprawni biologicznie i prawnie, a 7,8% stanowili niepełnosprawni tylko prawnie, zaś w stosunku do 0,5% osób nie została ustalona kategoria niepełnosprawności.
Wśród osób niepełnosprawnych biologicznie największą grupę stanowiły osoby, które odczuwają umiarkowane ograniczenie sprawności (70,9% ogółu tej populacji), podobnie jak wśród niepełnosprawnych biologicznie i prawnie (51,6%), zaś wśród niepełnosprawnych prawnie najliczniejszą grupą były osoby posiadające orzeczenie o lekkim stopniu niepełno- sprawności (39,6%).
osoby sprawne 85,7%
4,8%
8,4%
1,1%
14,3%
Rys. 11. Osoby niepełnosprawne w stosunku do ogółu ludności w 2011 roku
niepełnosprawni tylko biologicznie
niepełnosprawni biologicznie i prawnie
niepełnosprawni tylko prawnie o stopniu osoby
niepełnosprawne
Tabl. 10. Osoby niepełnosprawne według płci w 2011 roku – wyniki wstępne
Wyszczególnienie Ogółem
razem mężczyźni kobiety
w tys.
Ogółem osoby niepełnosprawne ... 311,8 141,6 170,1 w odsetkach
Niepełnosprawni tylko biologicznie odczuwający
ograniczenie sprawności: ... 33,7 28,8 37,8 Całkowite ... 1,4 1,0 1,7 Poważne ... 8,4 6,7 9,9 Umiarkowane ... 23,9 21,1 26,2 Niepełnosprawni biologicznie i prawnie odczu-
wający ograniczenie sprawności: ... 58,5 62,8 55,0 Całkowite ... 10,7 11,4 10,1 Poważne ... 17,6 18,2 17,2 Umiarkowane ... 30,2 33,2 27,7
Niepełnosprawni tylko prawnie o stopniu: ... 7,8 8,4 7,2
Znacznym ... 1,1 1,2 1,0 Umiarkowanym ... 2,7 3,0 2,5 Lekkim ... 3,1 3,2 3,0 Osoby w wieku (0-15) posiadające orzeczenie
o niepełnosprawności ... 0,3 0,4 0,2 Nieustalonym ... 0,5 0,6 0,5
Biorąc pod uwagę płeć kobiety przeważają we wszystkich kategoriach niepełnospraw- ności, a rozpatrując stopień niepełnosprawności mężczyźni częściej niż kobiety mają w kategorii niepełnosprawność prawna przyznane orzeczenie o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności (50,3% ogółu populacji w tej kategorii) i wśród osób w wieku od 0 do 15 lat posiadających orzeczenie o niepełnosprawności (54,1%).
Rys. 12. Niepełnosprawni według płci w 2011 roku
0 10 20 30 40 50
znacznym umiarkowanym lekkim całkowite poważne umiarkowane całkowite poważne umiarkowane
osoby w tys.
mężczyźni kobiety Niepełnosprawni tylko praw-
nie o stopniu:
Niepełnosprawni biologicz- nie odczuwający
ograniczenie sprawności:
Niepełnosprawni biologicz- nie i prawnie odczuwający ograniczenie sprawności:
4. Ludność według źródła utrzymania
W NSP 2011 ustalano źródła dochodów (główne i dodatkowe), z których pochodziły środki na finansowanie dóbr konsumpcyjnych i innych życiowych potrzeb ludności, uzyskane w ciągu całego roku (12 miesięcy) poprzedzającego moment krytyczny spisu, tj. dzień 31 marca.
Ze względu na posiadane źródła utrzymania ludność można podzielić na dwie podsta- wowe kategorie: ludność posiadającą własne źródła utrzymania (w wieku 15 lat i więcej), tj.
dochody z pracy, ze źródeł niezarobkowych i pozostałych oraz ludność utrzymywaną. Do lud- ności utrzymywanej zaliczono wszystkie osoby niezależnie od wieku nieposiadające własnych źródeł dochodów (w tym dzieci do lat 14-tu).
Według wyników spisu 2011 w województwie lubelskim własne źródło utrzymania posiadało 1414,7 tys. osób, czyli 65,0% ogółu ludności, podczas gdy w 2002 roku odsetek ten wyniósł 61,4%. Konsekwencją tej zmiany było zwiększenie liczby osób posiadających dochód z pracy o 13,2%, zmniejszenie liczby osób mających niezarobkowe źródło utrzymania o 4,4% oraz osób pozostających na utrzymaniu o 19,7%.
Na opisane powyżej fakty niewątpliwie wpływ miały zmiany jakie w okresie między- spisowym zaszły w strukturze wieku ludności. W omawianym okresie liczba ludności w wieku przedprodukcyjnym zmalała o 22,2%, a wzrosła w wieku produkcyjnym o 5,2%
i poprodukcyjnym o 7,7%. Należy podkreślić, że osoby w wieku przedprodukcyjnym w większości nie posiadały własnego źródła utrzymania, pozostawały na utrzymaniu.
Tabl. 11. Ludność według głównego źródła utrzymywania i płci w latach 2002- 2011
Wyszczególnienie
2002 2011
2002
=100
ogółem ogółem męż-
czyźni kobiety
w tys. w % w tys. w % w %
Ogółem* ... 2199,1 100,0 2175,7 100,0 100,0 100,0 98,9 Posiadający własne źródło
utrzymania ... 1350,8 61,4 1414,7 65,0 65,1 65,0 104,7 w tym ...
Dochody z pracy: ... 695,8 31,6 787,6 36,2 41,2 31,5 113,2 najemnej ... 451,7 20,5 558,6 25,7 28,0 23,4 123,7 na rachunek własny lub
z dochodów z najmu ... 244,1 11,1 229,0 10,5 13,1 8,1 93,8 Niezarobkowe źródło utrzy-
mania i pozostałe źródła
osobno niewymienione ... 655,0 29,8 626,0 28,8 23,9 33,4 95,6 Na utrzymaniu ... 833,4 37,9 669,2 30,8 30,8 30,7 80,3
*w dalszym podziale nie uwzględniono źródła utrzymywania dla osób przebywających za granicą co najmniej 12 miesięcy oraz dochodów z własności
