Propozycje kościoła tarnowskiego na rzecz zaangażowania rodziny w dzieło katechizacji przed II wojną światową

Józef Stala

Propozycje kościoła tarnowskiego na

rzecz zaangażowania rodziny w

dzieło katechizacji przed II wojną

światową

Studia Warmińskie 43, 245-252

2006

DZIAŁANIA KOS

´

CIOŁA TARNOWSKIEGO

NA RZECZ ZAANGAZ



OWANIA RODZINY

W DZIEŁO KATECHIZACJI PRZED II WOJNA S

´

WIATOWA

T r e s´ c´: — 1. Prekursorskie działania ks. Wojciecha Blaszyn´skiego — „Ruch sidzin´ski”. — 2. Działalnos´c´ ks. Walentego Gadowskiego na rzecz ozywienia katechetycznych działan´ Kos´cioła. — 3. Działania bpa Leona Wałegi na rzecz wychowania religijnego w rodzinie. — 4. Troska bpa Franciszka Lisowskiego o umocnienie działan´ rodziny jako wspo´lnoty wychowawczej. — 5. Pod-sumowanie. — Summary

Kos´cio´ł dostrzegajac role wychowania szuka wciaz takich jego metod, kto´re sprostałyby oczekiwaniom zwiazanym ze zmieniajacymi sie ciagle warunkami jego pasterskiej posługi. Zawsze zdawano sobie jednak sprawe, ze te wszystkie wysiłki sa czyms´ wto´rnym w stosunku do oddziaływan´ wychowawczych i religijnych, kto´re dokonuja sie w rodzinie. Zwłaszcza w ostatnich dziesiatkach lat Kos´cio´ł coraz lepiej zaczyna dostrzegac´, ze nakaz Chrystusa: „Idz´cie i nauczajcie” odnosi sie w sposo´b szczego´lny do rodziny, do prowadzonej przez nia katechezy rodzinnej. Pod nazwa: „katecheza rodzinna” kryje sie szereg działan´, kto´re w ten lub inny sposo´b były juz wczes´niej realizowane w Kos´ciele tarnowskim1_{. Tradycja}

kateche-zy rodzinnej na terenie diecezji tarnowskiej jest wyjatkowo bogata2 _{i moze sie}

poszczycic´ wieloma inicjatywami podejmowanymi na rzecz katechetycznych oddziaływan´ rodziny. Nie brakowało nigdy duchownych i ludzi s´wieckich, pode-jmujacych prawdziwie prekursorskie inicjatywy na rzecz katechezy rodzinnej, kto´ra w trudnych czasach zaboro´w była niezastapionym s´rodowiskiem kształtowania polskos´ci i wiary.

1 _{Zob. J. S t a l a, Tradycja katechezy rodzinnej w diecezji tarnowskiej przed Soborem}

Watykan´skim II, Tarnowskie Studia Teologiczne 15: 1997, s. 229–258; t e n z e, Tradycja katechezy rodzinnej w diecezji tarnowskiej, Tarno´w 1999.

2 _{T e n z e, Tradycja katechezy rodzinnej w diecezji tarnowskiej przed Soborem Watykan´skim}

I. PREKURSORSKIE DZIAŁANIA KS. WOJCIECHA BLASZYN

´

´

Prekursorem wprowadzania rodzico´w do wspo´łpracy z duszpasterzem w kate-chizacji był w diecezji tarnowskiej ks. W. Blaszyn´ski3_{, proboszcz w Sidzinie.}

Stworzony przez niego model wspo´łpracy ze s´wieckimi, szczego´lnie z rodzicami, w posłudze katechetycznej, budził jednak w tamtej epoce wiele kontrowersji, a sam ks. W. Blaszyn´ski czesto był oskarzany, szczego´lnie przez innych kapłano´w, o tworzenie sekty, kto´ra niewiele wspo´lnego ma z działalnos´cia Kos´cioła katolic-kiego. Oskarzenia te wynikały z niezrozumienia jego inicjatywy majacej na celu przede wszystkim odnowe moralna mieszkan´co´w o´wczesnej wsi. Zauwazył on bowiem, ze z ciemnoty religijnej płyna u tego ludu wystepki i zbrodnie. Niekto´rzy

nie wiedzieli, ze maja dusze nies´miertelna, na co zyja na s´wiecie, co sie dzieje z dusza po s´mierci, nie znali artykuło´w wiary s´wietej, koniecznie potrzebnych do zbawienia4_{. Gdy spostrzegł, ze sam nie potrafi dotrzec´ do wszystkich}

wymagaja-cych religijnego us´wiadomienia, postanowił w swojej parafii zaangazowac´ do katechetycznej działalnos´ci ludzi s´wieckich: Wyuczył kilka zdolniejszych kobiet

prawd wiary, wyegzaminował je i nieuko´w posyłał do nich, aby nad nimi pracowały i wyłozyły im zasady wiary s´wietej. Nie tylko kobiet uzywał do tej pracy, ale i pojetniejszych mezczyzn. Z



Tak zwany „ruch sidzin´ski”6 _{był znany szeroko w diecezji tarnowskiej.}

Z czasem rozszerzył sie i na sasiednie parafie, co spowodowało ostre protesty ich proboszczo´w, kto´rzy oskarzyli ks. W. Blaszyn´skiego przed Konsystorzem Bis-kupim o mieszanie sie do spraw innych parafii i powodowanie niesnasek i kło´tni. Konsystorz w odpowiedzi na te zarzuty zabronił apostołkom sidzin´skim, chodzic´ po

jarmarkach i odpustach i nauczac´ prawd wiary. Ma je przeto ks. W. Blaszyn´ski odwiez´c´ od tego, bo podobno szkodza powadze innych kapłano´w i szerza błedy religijne7_{. Mimo ro´znych problemo´w i oskarzen´, najlepszym dowodem}

skuteczno-s´ci katechetycznej działalnoskuteczno-s´ci tego ruchu było zmieniajace sie zycie moralne parafian oraz pogłebienie ich religijnej s´wiadomos´ci: Kto widział gdzie indziej

czeste zbrodnie i ciemnote, a przypatrzył sie i przysłuchał znowu bogobojnos´ci i rozmowom tych tzw. sidziniako´w, goto´w sadzic´, ze tu z wiarapowro´ciły i obyczaje chrzes´cijan z czaso´w apostolskich8_{. Inicjatywa ks. W. Blaszyn´skiego znajdowała}

3 _{Urodził sie 14 IV 1806 r. w Chochołowie na Podhalu, zmarł tamze 11 VIII 1866 r. Studia}

teologiczne odbył we Lwowie, a nastepnie w Tarnowie, gdzie w 1833 r. przyjał s´wiecenia kapłan´skie. Był wikariuszem w Makowie i w Sidzinie, gdzie w 1844 r. został proboszczem.

4 _{J. G o´ r k a, Ks. Wojciech Blaszyn´ski, Tarno´w 1914, s. 50.} 5 _{Tamze, s. 83.}

6 _{B. K l a u s, Przygotowanie rodziny do funkcji katechetycznych w diecezji tarnowskiej za}

biskupa J. Stepy, Tarno´w 1971 (mps), s. 17.

7 _{Tamze, s. 145.} 8 _{Tamze, s. 189.}

tez oddz´wiek w diecezjalnych publikacjach, poszukujacych nowych sposobo´w katechizacji. W 1912 roku pojawiła sie broszurka zatytułowana „Jak dalej rozwijac´ mys´l ks. W. Blaszyn´skiego”9_.

Trzeba zauwazyc´ nie tylko odwage ks. W. Blaszyn´skiego, ale przede wszystkim jego głeboka przenikliwos´c´ i wyczucie zmieniajacych sie czaso´w. Ro´wno sto lat przed Soborem Watykan´skim II, mimo wielu przeciwnos´ci i niezrozumienia, dostrzegł ogromna role s´wieckich, szczego´lnie katolickich rodzin, w katechizacji. Dostrzezenie duzych mozliwos´ci katechezy prowadzonej przez rodzine wyprzedzi-ło znacznie po´z´niejsze zarzadzenia Kos´cioła na ten temat.

II. DZIAŁALNOS

´

´



´

´

W po´z´niejszych latach ozywienie katechetyczne na terenie diecezji tarnowskiej dokonało sie przede wszystkim dzieki pracy katecheto´w tarnowskich z ks. W. Gadowskim10_{na czele, jednym z najwybitniejszych katechetyko´w działajacych}

na przełomie XIX i XX wieku11_{. Opracowany przez niego katechizm miał ułatwic´}

poznanie prawd wiary w sposo´b przystepniejszy, ro´wniez bez pomocy kapłana12_.

Doceniajac osiagniecia wspo´łczesnych sobie pedagogo´w s´wieckich, postulował naukowe pogłebienie pedagogiki chrzes´cijan´skiej. Pedagogika ta miała wyjs´c´ naprzeciw problemom zwiazanym z religijnym wychowaniem młodziezy, nie

9 _{Tamze, s. 235.}

10 _{Urodził sie 8 XII 1861 r. w Nowym Wis´niczu koło Bochni, zmarł 14 V 1956 r. w Bochni.}

Po studiach w seminarium duchownym w Tarnowie, przyjał w 1884 r. s´wiecenia kapłan´skie. Był katecheta w szkołach powszechnych w Pilz´nie, Nowym Saczu, Tarnowie i w latach 1891–1929 w seminariach nauczycielskich w Tarnowie i Bochni. Po ukon´czeniu w 1913 r. w Lipsku pedagogiki był wykładowca katechetyki i wychowawca w seminarium w Tarnowie (do 1924 r.). Jako pedagog reprezentował kierunek, przyjmujacy za podstawe wychowania religijnego obec-nos´c´ czynnika nadprzyrodzonego. Dazył do syntezy tradycyjnej pedagogiki katolickiej z wartos´-ciami pedagogiki wspo´łczesnej (Wychowanie młodziezy a herbarcyanizm, Krako´w 1887; Kilka sło´w o genezie pedagogiki, Krako´w 1889; Podrecznik psychologii wychowawczej dla seminario´w nauczycielskich i wychowawco´w, Tarno´w 1926). Postulował potrzebe wychowania całos´ciowego, obejmujacego obok kształcenia intelektualnego, ro´wniez rozwo´j osobowos´ciowy wychowanka. Propagował nauczanie m.in. metoda szkoły pracy lub szkoły two´rczej. Zakładał bractwa i zwiazki szkolne, ułatwiajace proces przechodzenia od wychowania autorytatywnego do samowychowania i uspołecznienia sie. Organizował biblioteki szkolne oraz załozył w Tarnowie w 1907 r. Stowarzyszenie Bibliotek Chrzes´cijan´skich. W katechezie udoskonalił i pogłebił monachijska metode katechetyczna, kto´ra nazwał metoda dwutygodnika, gdyz propagował ja w załozonym przez siebie pierwszym polskim czasopis´mie katechetycznym: Dwutygodnik Katechetyczny i Duszpasterski. Jest to metoda Gadowskiego. Brał udział w zjazdach i kursach katechetycznych w Polsce, Austrii i Niemczech oraz przyczynił sie do powstania w 1898 r. Zwiazku Katecheto´w pod wezwaniem s´w. Jana Kantego. Jest autorem wielu katechizmo´w i podreczniko´w do nauki religii: Ilustrowany katechizm s´redni dla katoliko´w, Tarno´w 1906; Katholischer Katechismus für Kinder, Wien 1913; Ilustrowany wiekszy elementarny katechizm katolicki, Tarno´w 1916, wyd. 2; Mała biblijka zawierajaca cała nauke religii dla dzieci I i II klasy ludowej, Tarno´w 1916; Apologetyczny katechizm katolicki, Miejsce Piastowe 1939. Ponadto opublikował: Hosanna. Ksiazeczka do modlitwy dla dziatek katolickich, Krako´w 1890; Co sadzic´ o szkole wyznaniowej, Tarno´w 1919; Historia wychowania prof. Stanisława Kota, Poznan´ 1925; Egzorty dla szko´ł

ograniczajac sie bynajmniej do katechezy szkolnej, ale postulujac głebsze us´wiado-mienie rodziny w jej obowiazkach katechetycznych13_.

Synteza jego poglado´w na temat katechetycznej roli rodziny była wydana w 1932 roku ksiazeczka pod tytułem Kazania o wychowaniu chrzes´cijan´skiem. Juz we wstepie do niej przypomniał rodzicom o wielkiej potrzebie ich zaangazowania w formacje moralno-katechetyczna ich dzieci14_{. Wykorzystujac osiagniecia}

wspo´ł-czesnej nauki, a ro´wnoczes´nie nie zapominajac o duchowych potrzebach człowie-ka, jego formacji religijnej, w kilkunastu punktach pro´bował rodzicom podac´ najwazniejsze prawdy, gwarantujace skutecznos´c´ ich wychowawczego oddziaływa-nia. Oto jego propozycje:

1. Aby dobrze wychowac´ dziecko, trzeba miec´ zawsze w pamieci włas´ciwy cel człowieka i do tego celu stosowac´ całe wychowanie. Celem najwyzszym w wy-chowaniu dziecka jest przede wszystkim zbawienie jego duszy, umozliwienie mu szczes´cia wiecznego. Z tym celem wiaza sie inne: społeczny oraz wychowanie człowieka kulturalnego. W tym wszystkim trzeba pamietac´ o tym, ze rodzice powinni w wychowaniu is´c´ za natura dziecka i dopomagac´ jej. Powinni uszlachet-niac´, rozwijac´ i pielegnowac´ zdolnos´ci dziecka, pamietajac o jego samo-dzielnos´ci15_.

2. Najwazniejszym s´rodkiem w wychowaniu dzieci jest miłos´c´ rodzicielska. Ona zdobywa miłos´c´ i zaufanie dziecka, pobudza do studio´w wychowawczych, wprowadza w wychowanie ton serdecznos´ci, pozwala łatwo naprawic´ uchybienia wychowawcze, uczy wyrozumiałos´ci i cierpliwos´ci. Wskazuje, ze włas´ciwie niemozliwe jest, by nauczyciel zdobył podobna miłos´c´ i zaufanie dziecka16_.

3. Pomocami wychowawczymi, włas´ciwymi rodzinie chrzes´cijan´skiej, jest religijnos´c´ rodzico´w17_.

4. Rodzice powinni uwzgledniac´ rozwo´j dziecka, znac´ wszystkie fazy jego przemiany i uwzgledniac´ je w wychowaniu. W tym celu powinni korzystac´ z osiagniec´ wspo´łczesnej psychologii18_.

5. Najlepszym i najbardziej zrozumiałym dla dziecka s´rodkiem wychowaw-czym jest przykład. Słowa bez przykładu zyciowego budza w dzieciach mniemanie,

ze rzecz byłaby piekna, ale nie da sie wykonac´, skoro i doros´li jej nie wykonuja19_.

6. Waznym s´rodkiem wychowawczym jest nauczanie. Rodzice powinni tu wyko-rzystywac´ naturalna ciekawos´c´ dziecka, cierpliwie odpowiadajac na jego pytania20_. powszechnych, Lwo´w 1932; Kazania o wychowaniu chrzes´cijan´skim, Kielce 1932. Napisał wiele artykuło´w i recenzji dotyczacych tematyki metodycznej, wychowawczej i katechetycznej; zob. P. P o r e b a, Gadowski, EK, t. 5, k. 800–801; M. B a n d u ł a, Gadowski Walenty, w: Słownik katechetyko´w polskich XX wieku, red. R. Czekalski, Warszawa 2003, s. 63–65.

11 _Tamze.

12 _{W. G a d o w s k i, Katechizm, Tarno´w 1914, s. 279.}

13 _{T e n z e, Wychowanie młodziezy i herbarcyanizm, Krako´w 1887, s. 15.} 14 _{T e n z e, Kazania o wychowaniu chrzes´cijan´skiem, Kielce 1932, s. 3.} 15 _{Tamze, s. 5–8.} 16 _{Tamze, s. 9–13.} 17 _{Tamze, s. 14–18.} 18 _{Tamze, s. 19–24.} 19 _{Tamze, s. 26.} 20 _{Tamze, s. 27–29.} 248 KS. JO´ZEF STALA

7. Pomocnym s´rodkiem wychowawczym moze tez byc´ angazowanie dzieci do pracy odpowiadajacej ich siłom, odpowiednio zorganizowanej. Rodzice powinni wykorzystywac´ ambicje i wspo´łzawodnictwo dzieci21_.

8. Wielka role w wychowaniu dzieci odgrywaja zezwolenia i odmowy, z jakimi spotykaja sie ze strony rodzico´w. Nalezy pamietac´, a szczego´lnie w wypadku młodziezy, rodzice powinni przedstawiac´ dziecku powody swojej decyzji22_.

9. Rodzice nie powinni tez załowac´ swoim dzieciom rady, wypowiadanej w tonie zyczliwym i dla dzieci zrozumiałym. Powinni liczyc´ sie z psychika dziecka i pamietac´, aby wypowiadane przez nich rady odpowiadały uczuciom i skłonnos´-ciom dziecka23_.

10. Dziecko powinno tez podlegac´ dyskretnemu nadzorowi ze strony rodzico´w, kto´ry nie powinien byc´ skrytym podpatrywaniem i s´ledzeniem dziecka, tłumieniem jego objawo´w zyciowych, lecz troska o to, aby dziecku nie stała sie krzywda24_.

11. Waznym czynnikiem w przyswajaniu przez dziecko odpowiednich wartos´ci jest przyzwyczajenie. Znajac dziecko, powinni sobie rodzice ułozyc´ plan przy-zwyczajania dzieci do dobrego25_.

12. Potrzebnym czynnikiem wychowawczym jest system nagro´d i kar, kto´re powinny byc´ stosowane z wielka konsekwencja, ale i umiarem. Zawsze tez powinno przewazac´ nagradzanie26_.

13. Skazenie natury ludzkiej przez grzech pierworodny bardzo czesto uniemoz-liwia odpowiednie działanie wychowawcze. Niezbednym wiec czynnikiem rodzin-nej katechezy chrzes´cijan´skiej jest modlitwa. Modlitwa rodzinna, dostosowana do wieku dzieci, jest niezastapionym rodzajem katechezy27_.

14. Niewyczerpanym z´ro´dłem siły dla wychowawco´w i dzieci jest Najs´wietszy Sakrament. Wspo´lna Komunia s´w. rodzico´w i dzieci łaczy ich s´cis´le ze soba nawzajem oraz z Chrystusem, kto´ry w nich zyje28_.

15. Jednym z najwazniejszych zadan´ wychowawczych rodziny jest ukształ-towanie sumienia dziecka. Niezastapionym sposobem odpowiedniego kształtowa-nia sumiekształtowa-nia jest dobra spowiedz´ s´wieta, kto´ra kształtuje u dziecka poczucie sprawiedliwos´ci i uczciwos´ci. Nigdy jednak roztropni rodzice nie powinni straszyc´ dziecka spowiedzia29_.

16. Katecheza rodzinna powinna harmonijnie i konsekwentnie stosowac´ nie tylko wszystkie naturalne s´rodki wychowania, ale takze s´rodki nadnaturalne. Czyms´ koniecznym jest tez całos´ciowe spojrzenie na człowieka, oddziaływanie wiec zaro´wno na rozum jak i na serce i wole dziecka30_.

21 _{Tamze, s. 31–33.} 22 _{Tamze, s. 35–39.} 23 _{Tamze, s. 40–44.} 24 _{Tamze, s. 45–48.} 25 _{Tamze, s. 49–53.} 26 _{Tamze, s. 58–62.} 27 _{Tamze, s. 63–67.} 28 _{Tamze, s. 68–71.} 29 _{Tamze, s. 72–75.} 30 _{Tamze, s. 76–80.}

III. DZIAŁANIA BISKUPA LEONA WAŁEGI NA RZECZ WYCHOWANIA RELIGIJNEGO W RODZINIE

Potrzebe wychowania religijnego bardzo mocno akcentował ro´wniez biskup tarnowski L. Wałega, kto´ry ponad 30 lat kształtował oblicze diecezji tarnowskiej (1903–1933). Zwracał uwage na potrzebe uzupełnienia katechezy szkolnej przez wychowanie religijne w domu rodzinnym. Za jego rzado´w obradował I Synod Diecezjalny, kto´ry podjał ro´wniez problem katechezy rodzinnej. W statucie 14 czytamy:

§ 1. Do pracy w nauczaniu młodziezy pozaszkolnej duszpasterz wezwie wszystkich chetnych parafian, poboznie i religijnie us´wiadomionych, nauczycielst-wo, o ile okaze dobra wole, zakonnice w ochronkach, członko´w bractw i stowarzy-szen´, a nawet dzieci kon´czace szkołe.

§ 2. Duszpasterz w razie potrzeby przydzielac´ im bedzie jedno lub wiecej dzieci do wyuczenia przynajmniej rzeczy pamieciowych, a sam od czasu do czasu odbierac´ bedzie sprawozdanie i badac´ postep w nauce.

§ 3. Wszystkich zas´ pomocniko´w katechisto´w zwiaze w osobne Bractwo Nauki Chrzes´cijan´skiej31_.

Do podniesienia poziomu moralnego i wiedzy religijnej przyczyniały sie tez rekolekcje i misje ludowe, w kto´rych akcentowano potrzebe wychowania religij-nego w domach rodzinnych32_.

IV. TROSKA BISKUPA FRANCISZKA LISOWSKIEGO O UMOCNIENIE DZIAŁAN

´

JAKO WSPO

´

Ostatnie lata przed wybuchem II wojny s´wiatowej to czas pasterzowania w diecezji tarnowskiej bpa F. Lisowskiego. Zdawał on sobie sprawe z ogromu zagrozen´, jakie stały wtedy przed Kos´ciołem: i dlatego, gdy rozwazam o tem, co sie

dzieje w s´wiecie, o bezboznictwie bolszewickim, o rasyz´mie i religii niemczyzny, to dochodze do przekonania, ze s´wiat odchrzes´cijaniony mozna uratowac´ jedynie przez uchrzes´cijanienie rodzin33_{. S}

´

czynia w jego diecezji przewrotne hasła wolnomys´licieli i ich bezbozne pisma, jak

bałamuca i tumania lud34_{, pisał: Kolana matki niech beda pierwsza szkoła,}

a przykład rodzico´w pierwszym pedagogiem35_.

Wskazania bpa F. Lisowskiego były przypomnieniem, ze rodzice sapierwszymi

nauczycielami i wychowawcami swych dzieci36_{. Zwracał sie do rodzico´w z}

poucze-niem, ze to na nich spoczywaja obowiazki religijnego, moralnego i obywatelskiego wychowania dzieci. Dlatego powinni sie dowiedziec´, jakie istnieja najlepsze s´rodki

31 _{I Synod Diecezji Tarnowskiej, Statut 14.} 32 _{Zob. Currenda 3(1905), s. 22.}

33 _{F. L i s o w s k i, O rodzinie chrzes´cijan´skiej. List pasterski, Tarno´w 1934, s. 3.} 34 _{Tamze, s. 3.}

35 _{Tamze, s. 20.} 36 _{Tamze, s. 16.}

i metody dobrego wychowania i ze najwazniejszym s´rodkiem jest ich własny przykład37_{. Przypominał tez, ze choc´ w wychowaniu dzieci powinny harmonijnie}

wspo´łdziałac´ rodzina, pan´stwo, Kos´cio´ł, to jednak pierwsze miejsce w tym wzgledzie zajmuje rodzina38_{. Rodzice nie moga zapomniec´, ze najwazniejsza}

tajemnica wychowania jest miłos´c´. Dziecie trzeba pokochac´, ale miłos´cia dobra, rozumna39_{. Wychowanie dziecka rodzice powinni zaczac´ od samego momentu}

poczecia. Ten pierwszy okres wychowania, cichy i tajemny, znany tylko matce jest bardzo wazny40_{. Dziecko dla rodzico´w jest niejako ksiazka. Pierwsza stronica}

otwiera sie w dniu narodzenia. Kazdy dzien´ to nowa kartka41_.

Zwracał tez uwage, ze rodzico´w w dziele wychowania nie zastapi zadna instytucja, zadne, nawet najlepsze programy wychowawcze. Było to szczego´lnie wazne w diecezji tarnowskiej, przewaznie rolniczej, gdzie stopien´ wykształcenia społeczen´stwa był stosunkowo niski42_.

Listy i wskazo´wki bpa F. Lisowskiego były s´wiadectwem realizacji w diecezji tarnowskiej mys´li i wskazan´, kto´re zawarł papiez Pius XI w encyklice Divini Illius

Magistri, przypominajac, ze rodzina chrzes´cijan´ska jest pierwszym, naturalnym i koniecznym s´rodowiskiem wychowania43_.

V. PODSUMOWANIE

Nawet pobiezna charakterystyka wybranych działan´ Kos´cioła tarnowskiego w okresie przed II wojna s´wiatowa na rzecz właczenia rodziny w dzieło katechiza-cji pozwala stwierdzic´, ze pojawiło sie wiele elemento´w godnych odnotowania, nie tylko z punktu widzenia historii katechezy, ale ze wzgledu na wciaz zywe propozycje dla wspo´łczesnych katechetyko´w. Wiele z tych propozycji katechetycz-nych nie straciło aktualnos´ci i na poczatku III tysiaclecia stanowic´ moga inte-resujaca baze na rzecz zaktywizowania katechetycznej posługi rodziny.

Warto zatem wskazac´ na nastepujace implikacje wynikajace z dotychczaso-wych wysiłko´w Kos´cioła tarnowskiego na rzecz katechezy rodzinnej:

— Dostrzezenie przez ks. W. Blaszyn´skiego, two´rcy „ruchu sidzin´skiego” w XIX wieku, iz brak wiedzy religijnej jest czestym powodem kryzysu moralnego rodzin i społeczen´stw. Dla likwidacji wciaz niezmiennie istniejacego analfabetyz-mu religijnego — jak zauwazył to juz ks. W. Blaszyn´ski — konieczne jest zaangazowanie nie tylko duchownych, ale przede wszystkim ludzi s´wieckich.

— Podkres´lenie przez ks. W. Gadowskiego na przełomie XIX/XX wieku roli odpowiednich materiało´w katechetycznych dla zwiekszenia skutecznos´ci katechezy szkolnej i rodzinnej. 37 _Tamze. 38 _{Tamze, s. 16–17.} 39 _{Tamze, s. 17.} 40 _Tamze. 41 _{Tamze, s. 21.} 42 _{Tamze, s. 23.}

43 _{Por. P i u s XI, Encyklika o chrzes´cijan´skim wychowaniu młodziezy Divini Illius Magistri,}

— Uwypuklenie w posłudze biskupiej L. Wałegi, zwłaszcza poprzez obrady I Synodu Diecezji Tarnowskiej, problemu katechezy rodzinnej.

— Działania bpa F. Lisowskiego, kto´ry w okresie zagrozenia faszyzmem i komunizmem, w wychowaniu i katechezie rodzinnej widział najskuteczniejszy sposo´b na przeciwstawienie sie tym niebezpieczen´stwom.

Sobo´r Watykan´ski II nadał katechezie rodzinnej odpowiednia range. W Kos´-ciele tarnowskim jeszcze przed II wojna s´wiatowa zainteresowanie katecheza rodzinna nie było czyms´ marginalnym, ale stanowiło, przynajmniej od stu lat, wazny element jego działalnos´ci.

THE TARNO

´

OF THE ENGAGEMENT OF THE FAMILY INTO CATECHETICAL WORK BEFORE THE SECOND WORLD WAR

SUMMARY

Even the general characteristic of selective activities of Tarno´w diocese before the second World War in favor of the engagement of the family into catechesis points out that many important elements has appeared. Many of these catechetical proposals have not lost its relevance today and may be the starting point in favor of stirring the family catechesis activity. Let’s remind a few:

— Fr. W. Blaszyn´ski discovered that lack of religious knowledge is frequent cause of moral crisis in the family and created „Sidzinski movement”.

— In the beginning XIX/XX century, Fr. W. Gadowski underlined the importance and efficiency of school catechetical materials.

— Bishop L. Wałega, gave emphasize on the family catechesis, especially through proceedings of the first Tarno´w Synod.

— In period of the threat of fascism and communism, bishop F. Lisowski saw the family catechesis and education as the most successful way to strengthen the opposition.

The Second Vatican Council has given proper rank for the family catechesis. In the Tarno´w Church the interest was not only marginal, but has presented very important element of the activities for more than hundred years.