Städtisches Gymnasium zu Marienburg. Zu der am 8. April 1862 stattfindenden öffentlichen Prüfung aller Klassen

0 t ć t ó t i f < $ c 3 d t y t m t a f t t t m 511 § t f < m c t t l m r g *

3 n ber

am 8. Styrii 1862 flattfmbenfcm

öffettHtefu« jJ r ü f u n 0

aller Älaffett

labet

i m H a m e n i> c ö f e l f r e r - f U U e g u u n s

etyrer&iettgfi ein

Dr. S t r e i t e t

Dir. Gymn.

3 ^K M 11*

a) (Sine Sl&fjanblung »om ©^imtaftalle^ver Dr. S r aut.

b) Situlna^dc^ten sont 2) tref tot.

SÄ ar i e n t v e r b e r, 1 8 6 2 .

© e b r a e f i t 8 t i t f r i t & r t r l j ä u g a ft 3 § a r t r ^ .

I

I

KSIĄŻNICA fWBJSKA IM. KOPERNIKA

W TORUNIU

«3-1 t 8E

Euri pi des mulierum osor num recte dicatur.

A l t e r a p a r s .

E u r i p i d e s d c m a t r i i n o n i o q u i d s c u s c r i t .

C^uotquot Graocorum cle matrimonio scripscrunt, liberorum procreationem eius linem esse omnes consentiunt, de ceteris rebus, quae buc pertinent, non item. Nam Plato quidem matrimonium ad rem publicam omne rctulit, singulorum hominum voluntatibus nihil reliquit. cl. Piat. legg. VI.

p. 773. B. xal y.azu nawag się saua fxvd-og yuiiov,

ydo TŻj nóXsi óc-t aviMftoovia [ivtjöTsvsiv yccyiop txaaxop, ov

{jdiaiop

. Humanius aliquanto et elatius Aristoteles. Qui quurn animadvertisset, familiam antiquiorem esse et magis necessariam, quam civitatem, ne eorum qui­

dem, qui lamilias constituant, voluntates, studia, utilitates negligendas esse censet; nam eo ipso differre bestiarum eongregationes et homiuum matrimonia, quod, quum illis nihil nisi generis pro- pagatio spectetur, haec ctiam singulorum hominum causa ineantur, quia et utilitatem vitae et iu- cunditatem addant. cf. Aristot. ethic. Nicom. D. 14. 30 ed. Befcker., et oec. III. p. 5 ed. Göttling.

Videamus iam, utri assentiatur, feminarum osor Euripides. Hic quoque in liberorum pro- creatione finem matrimonii ponit, de quo plana sunt et evidentia verba Andromachae in fabuła ab ipsa denominata vv. 3 — 4.

JlQid[iov Tvnctvvov iauap d(pixó[M]P duiiccQ óoOslaa naidonoiog ‘Exioni.

Troad. v. 846. noßip rsxponoiop.

Phoen. v. 338. as ó’ w

xal ydyboidi drj xXvoo 'Qvysvta Tcaiöonoiöv rflovciv •— sysip.

Ilcracl. V. 523. zig ydo Tiaiöonoitlv i'z ifiov ßovXtjtfSTCa.

Orest. v. 1080. Gv d ’ ciXXo X

naidonoirfiui Xaßcop.

in

Iphigenia vero

v. 1165 Clytaemnestra, ut Agamemnoni probet se bonam esse uxorem, commemorat se plures partus edidisse.

Itaque ille laudatur pulcherrimus dies et cui nec solis ipsius splendor nec ver novis flori- bus virescens comparari possit, quo parentibus primus infans cupientibus nascitur. cf. fr. Dan. 318.

(piXop jjti) (f śyyoę rpdov róds xaXop äs noviov ysi)[i Idslp svijpsfiop yfj

tfoipbp \XaXXovaa nXovOiop x f vdcog noXX&p % sncuvov sau jioi Xsßui xaXu>p, uXX? ovölp

Xaimqov ovd° Idslp xaXov

<óę rolę einmal xal nö&M dsdzjyfisvoig naidiav vsoypuop SP döftOig idslp qdog.

i

Quae quum ita sint, in gravissimis malis ducitur liberos non habere. Ion. v. 630 sq. aX- Xwc zs vtjv Grjv uXoyov oixzslqu), nazsq, dncuóce yr^daxovaav- ibid. w . 318. 798 — 800. Med. vv.

665—666. eil. v. 683. Andrem, v. 417 sq. dane <F am änsiqog wv ipśystj yOGov fisv aXysZj dvgvvyßv cP svócu[iovsZ. Ion. v. 318. ui m i ß tvzvyova ovx svivysig 1).

lam Platonem, quo diximus loco, si audias liheris procreatis homines omnia perfecerunt, quae debebant spectare, quum matrimonium inibant; habet enim iam respublica, qui futuri sint eins ci- ves. Sed hic omnes hominum rationes totas e republica penderc iussit, singulorum studia, volun- tates, caritatcs nullius momenti duxif. Hoc constituto minus miraberis quod idem ille de femina- rum natura fecit iudicium; nam quum eam yslqova nqdg dqszqv dicit 2), virtus illa Iota civilis est;

feminis ille minus honoris tribuit, quia his ea obtigit provincia, res domesticas ac privatas ut ad- ministrarent et ornarent.

Aliter Euripides sensit; hic hominem non ut civem et civitatis participem, ut recte dicit Goebelius, aestimat, sed ut hominem, indeque potuit effieere, ut res domesticas ac matiimonii fami- liaeque rationes in maiorem dignitatem et altioreni quendam locum eveheret. Atque ex hoc quidem ipso, quod, quam feminarum esse provinciam diximus, eam non indignam ille iudieavit, de qua ac- curatius et copiosius, quam quisquam antea, exponeret, apparere videtur, ab odio mulierum, quo flagrasse cum ferunt, alienum fuisse.

Ac matrimonium quanti duxerit, vel ex eo colligere licet, quod quum aequales, ut diximus, in republica omnem feie operam et studium collocanda existimarent, is in coniugis bonitate et pro- hitate pulchcrrimam fortunam ac summam felicitatem sitas esse ccnset; cf. Orest. w . 595 sqq.

ydixot, cP

ig {zsv sv xa-9-sazÜGiv ßqozüiv [xaxctqiog cd ui v ' oig ós [xq nlmovGiv sv rot % svöov sial za zs tivaags dvgzvysZg.

fr. Andromed, apud Stob. tit. 67. 10.

züiv nXovzcov ocP äqnfzog ysvvaZov Xsyog svqsZv.

ibid. 13. äqiazov dvöql xzij[xu avfxnaiXtjg ywĄ.

quibus compares Sophoclis fragmentum apud Stob. tit. 67. 5.

zig cP oixog sv ßoozoZGiv uiXßlaOzj nozs yvvcuxog saS-XXjg yfioqig, öyxcoO-slg yXiöfi;

Hane ob causam non dubitat copiose doccre, quo modo hanc felicitatem assequi possimus.

Ac primum quidem, quum statuerct ex malis parentibus malos liberos naści, monet in eli*

gendis coniugibus quaerendum esse, quinam sint parentes. Androm. vv. 609. sqq.

xäyib filv 'ijvdcov zcą yajxovvzi \xßr,s ßoi xijóog avvaxpcu jxrjzs 0a>[iaGiV XaßsZv xciXTfi yvvcuxog rnZXov' sxcpsqovdt yäq [iTjiQqd övslörj' zovzo xal axonsize jxov fivißzijqsgj sa&Xijg üvyazsq sx fzqzqog XaßsZv.

1) cf. Mimnerm. apud Bergk. p. 315.

2) Piat. legg. VI, 781. B.

ibid. w . 629 sqq. xvdiGzov ßgozoTg nsvrpzu XQtjßtov fj x.axov xai nXovGiov yapißQÖv nsnÜGd-ui xai cpiXov.

ibid. vv. 1251 — 1255. fragmentum apud Stob. tit. 72. 3.

sl XQTj yafistv, yorj zux zs ysvvutwv yaixtlv Öovvai x sc sGd-Xovg ÖGxig sv ßavXsvszai,

xkxm v

8s Xex.TQMv prj *m&vpiav sysxv, jj.x]d‘ sl guyovGo vg oiGszas cpsQVccg öu/xotg.

ibid. tit. 72. 12. fr. Mcleagri

tjyrjGäfiriv ovv, sl nanagsv'^sie zig

XQIJG

Ö 7TOVrjQOV XtXtOOV, OVX UV SVZSXVSXV, sGlXXoiv (T an upnpolv sGd-Xov uv cpvvui yovov.

hos autem parentes non loco et ordiue neque divitiis aestimandos esse, sed virtute, quales sint.

Electr. vv. 1097 sqq.

ÖGng di nXovtov xj svysvsiuv siGiöuv yufisl novrjnäv, fiüqog sa w fuxgu yctQ fisyüXaiv ufisivoo GÜxpQOV sv ćópioię sysw.

Suppl. w . 225 sq. ^qrjv yag ovzs Gwpiaza udixa dixcäoig zbv Goipov Gvfipuyvvvui.

Deinde praecipit, nc quis eam potissimum in matrimonium ducere velit, quae eximia formo- 8itate praedita sit, sed morum probitatem magis et iugenii praestantiam animique virtutes spectet.

Antiop. fr. ap. Stob. tit. 72. 8.

sl vovg svsGziv' sl ós [iij, zi dst xuXijg yvvuixög, sl nrj zag (f Qtvug yq^Gzug *X0ł*

fr. Oedipi ibid. tit. 66. 1.

vovv XQTj d-suGlfj ovösv zi zxjg svfioqipiug oipsXog, özuv fiTj zag ifqivug xaXdg eyy.

Iphig. Aul. vv. 1410 sq.

fiüXXov di XexzQcov Gwv nóOog [i slGsqyszas slg ztjv (fvGiv ßXitpuvzu ‘ ysvvuia yuq sl.

et morum quandam et

fr. ap. Stob.

70.

xtjdog xulX uvzov zbv Gocpov

U

.

in quo

c. IV

ai yaQ uvofxoiözrizsg ztäv xjO-üiv xjxiGiov (ftXixov.

Alia denique praecepta a naturae legibus repetuntur; monet enim, ne vel uxor maritum aetate antecedat1) neve paribus sint aetatibus; nam quum femina citius senescat, quam vir, facile fieri,

l)«.fragm. Epicharmi apud Ahrens. de dial. dor. in appendice p. 461.

u> -OvyazsQ uiut xvyug,

og GVVOlxiQ(iöV VS (0 G^bjXsGGU 71 oXv nuXuiZSQUV.

1

—

6

nt maritus aliunde naturao expletioncm quaerat ct ita concordiam domesticam turbot. fr. 24 apud Nauck.

xaxbv yvvutxu ngog viav ^sv^ai v io v ' [Jiaxgä yag ioyvg fiaXXov ägöivoov fiivsij

■9-rjXsiu d ’ ijßt] it-äaaov txXt'mei difiag.

et apud Clementem Alexandr. ström. VI. p. 740, qui locos diversos videtur confudisse xaxbv yvvatxa nobg viav gev%ai veov'

6 jjiv yag äXXtjg Xixrgov Ifisigsi XaßetVj fj d ’ evderjg rovö^ ovffa ßovXevsi x.axcc.

Multo autem minus videtur probari posse, ut senex iuvenem mulierem ducat, quae verendum cst ut maritum amet, cf. fr. Phoenieis ap. Stol). tit. 71. 8

nixgov via yvvaixl ngsffßvvgg ävgg 1).

magis etiam, ne suac ipsius voluntati subiieiat domique dominetur cf. fr. Phoenieis ap. Stob.

tit. 71. 1.

dionoiva yag yigovn vvtufkn yvvij.

id quod summo et marito et toti familiae dedćcori esse ait Euripides. Electr. vv. 928 sqq.

nätiiv ö ’ ev Agytioirsiv fjxoveg räds’

6 rijg yvvaixbg, ovyl rävdgog rj yvvrj.

xahov %0<T aiO/gov ngooraretv ye dcofiätcov yvvatxa, [ir/ rov ävdga' xäxeivovg Gxvyiö rovg naldag, bong rov [isv ägdevog nargbg ovx oivoiiaciui, rrtg di jirjindg ev noXei.

Orest. v. 734. 2)

Hoc incommodum ut vitetur, cavendum est, ne quis feminam ducat vel divitiis praepollentem vel multo superiore, quam ipse, loco natam, Electr. v. 934 sq.

in'KtrjfjM yag yr^rnvn xal frsigeo Xiyr\‘

rdvdgbg [iiv ovdsig,

de ihjXsiäv Xbyog.

fr. apud Stob. tit. 70. 4.

ooot yufjbovdL rj yivei xgeiOOovg yd/xovg rj noXXä ygrjfjLaTj ovx snidravrai y a u tiv■

ra rijg yvvaixbg yag xgaiovvr sv doófiaffi dovXot rov ävdga xovxtr tffi iXev&egog.

fragm. Sapphus apud Stob. tit. 71. 4.

u

X'

idzv (fÄlog dfitv Xiyog ägvvffo vecoregov ov yag

X

O

eyco gvvoixetv ovßa yegairiga.

1) Theognid. v. 457 ap. Bergk.

ov rot, OvfMpogov sßn yvvt] via ävdgl yigovn.

2) fr. Theocriti apud. Stob. 74. 39.

vnb yvvaixbg dgytaOai vßgig ävdgl töycarj.

fr. 772 apud Nauck.

iXsv&sqog ós SovXog id n

Xsyovg 7TS7TQafiśyov

aö)tucc ziję (fsęyrję sycov.

cf. Rhes. v. 168.1)

Quomodo igitur mos est, ut pater familias domni praesit, ita tanti imperium hoc domesticum ducitur, quanti omnes eao res, quas carissimas habebant Graeci, patria, copiae rei familiaris.

Oedipi fr. apud Stob. tit. 67. 1.

/iisyaXt] Tvoavvlg ayóęl Tsxva xal yvvrj'

Id T jv y a q ccvÖq i ffv[i(poQ<xy s l v a i Xsyoo

TSx v m v a f i a g r s t v x a l n ä x q a g x c ä y ę t j f ia t c ov a X o y o v t s x s ö v ijg , sog f i o v o v t m v y ę t jf ia z M y f[ X Q tld d o v i d t i v a y ó g l G uxfQ oy5 i j y Xceßrj.

Omnis eorum quos Iaudavi locorum habitus et quasi color quidam ostendunt, non id veile Euripidem, ut unius patris familiae dominatu omnia teneantur, eiusve ad arbitrium omnia üant, sed ut, quae in quemque cadant, ea et maritus et uxor agant et moderentur. Troad. v. 657 sq.

jjdsiv cP äfie yqrjv vixäv noßiv xeiym ós vixijv wv iygijy nagisvai.

et in Ipb. Aul, vv. 738 sqq. Olytaemnestrae sunt haec:

[ia zrjy ävaddav 'Agyslav -9-sdv sXd-MV Ós

%

ngüdds,

óófioig cP sycó, u yotj naqsXvai WfKfioidi naoihevoig.

ibid. vv. 734—735. cf. Aristot. Ethic. Nicom. &. 12. 5 ed. Bekkcr.

Et patri quidem tamiliae quum rerum publicarum potissimum atque earum, quae foris agendae sunt, cura obtigerit, familia et alenda est et a periculis extrinsecus impendentibus defendenda, Here. für. vv. 573 sq. 2).

tm

yaQ iu ätivvsiv (läXXov ij ód[iaqn yqi) xal naißi xal ysqovTi;

ibid. v. 576 sq. xal ósi fi vniq

Ö', s'insq oi'cP vnsq nainóg,

■fryfoxsiy afivvovv ibid. vv. 579 — 586.

ciusquc in rebus ad rem publicam pertinentibus patrociniuni suscipicndum vicesque sunt gerendae.

Nam nihil nisi hoc sibi volunt in Supplicibus Aetbrae illa, quae rogata a matronis Argiyis, ut

1) Pseudopliocylid. apud Bergk. p. 353 vv. 199 sqq.

l-irjói yvyaixa xaxrjv 7ioXvyqri(xaTOV o'ixdö aysdV-au XarQsvdsig cP uXoym Xvyqijg yaoiv s'ivsxa (fsqvijg.

2) cf. Aristot. oec. III.

y iv yäo IdyvqÖTsqov

ós aadsveGTSoov, 'Iva to fisv (pvXaxnxMTsqoy rj óia

v ipoßov

ós äfivvnxMTSQoy óta TrjV dvdntav, xal

ptsv nogigrf id s^ooHsv

ós Gu>±ri

svöov, xal nqbg

\

eqyaaiay

fisv övvafisvov śógaZoy slvai nobg ós zag s§u&ev

■i/voavXiag äoibsvtg

ós nqbg

Tag tjdvyiag yslqov noog ós

xivijffsig vyieivöv.

2

efficerct, per Thebanos filiorum caesorum corpora sepelire ut sibi Iiccret, filii, inquit, mei arbiłrio

«•ein permittam,

Tichnct yun ói dnrftpwp yvpca'S'i nodrinsiv slxog, cuxivtg noc fal.

Nec dissentit ab Euripide Theophrastus apud Stob, tit. 85. 7. ov %Qrj xrjv yvpcäxct deivi]P iv rotę nolmyjoięj d)j? sp rotę ołxopo[MxoTg slpcci, et nostratium eadem fere sententia est.

Feminae contra quam a natura corpus minus fere validum, quam viro, datum sit et ad graviores Iaborcs perferendos parum idoneum, ad banc matris familiae officia et muuera, denique res, quae domi intus aguntur, pertinent; cf. fr. apud Nauck. 920.

i’pöop yvvQUXooP xal nag oi/.txaig hryog itaque est in fragmento Meleagii apud Stob. tit. 70. 6.

si <F slg. yäfiovg SXO-oifs, ö [itj xvyotj noxs, tüp sv Oofioißip rjfisQsvovCiüv asl

ßslxiov dp xsxoiju óuiiiuGip xixva.

et apud Nauck. fr. 625.

sväov [Mvovöap ztjp yvvaix slvcn %

>

SfTüXtjP.

eandemque ob causam quae feminae posthabitis et neglectis rebus ipsarum exrrae mandatis saepius absint a domo, eae sibi infamiam movent. Troad. v. 650 sq,

avxo xovx scpsXxsxctt xaxwg axovsiPj xjxig ovx spóop [isvsi.

Ab hae iam distributione officiorum et inde, quod res pubficae omnino in maiore apud Graecos honore eraut, quam domesticae ac privatae, quodque maritus et alit et defendit uxorem, patris familiae ins potestasque, qua domi imperat, repetitur; animi vero et mentis praestantia viros antceedere, Euripides nusquam, ne iis quidera in Iocis dixit, qui gravissimum mulierum odium prae se ferre videntur.

At bis repugnare videtur fragmentum Inus hoc:

(o 3-vrytu. nQcxyfiax, w yvpcuxsTcu cpęśpsę öaov vÖGr^m x^v Kv/rniv xs/cruxslt-a.

(fSV

oG

xd 1 9ijXv dvgxvysGxsQOP ysvog

Tikyvxsv dpdimv' sp xs xoToi yaQ xu/.oig TTOU.üt XQ.tmxui, xajxl xoig mGyooTg n/Jop.

zig doa [iryiqo jj naxrjo xcexop fiśya ßqoxotg s’ffvas xbv dvgwvvfjop (f'Jovop;

nov xcd nox olxst Gtificexog Xayoav [xtoog

sp

yrsqaiv rj GjxXäyyvoiGiv; xiX.

Si Hartungius recte fabulae inus argumentum enarravit, id quod nostro quidem loco videtui fccisse, loquitur haec Ino gravissimo dolore et factorum poenitentia perculsa perfusaque horror«

caedium, quae brevissimo temporis spatio alia aliam exceperant. Kam et Themisto, altera Atha

mantis uxor, deccpta ab luone suos ipsius liberos, quum illius interficere sese opinaretur, occidera

ipsaqnc strspendio vltam finiverat, et Inns filius Lcnrchus a pafrc per errorem vel fnsaniam felo transfixus erat. Hae caedes factae sunt propter simultatem et rnvidiam, qua duae Athamanfis uxores altera erga alteram flagrabant. Ino igitur pudere ac poenitentia commota in se suoque sexu incusat, quae causa eaedium fuerat, quod stimulis amoris et invidia usque eo agitari anibac uxores se passae sunt, ut ad seelera perpetranda descendcrerrt; de quo evidentia sunt verba Sdoy vodrjfict TTjV Kvnoiv xsxTij[isd'cc et versibus proximis:

rig üoa fj ncatjo xccxov fxeya ßqoxolg eqvds w v ö'vcoh’i'ijoy qSovov.

Ab bae lila profecta sententia quum de misera mulierum Sorte conquerens dicit qsv

ÖG

to &rp.v dvgwyJdTfQOV ysvog

nsqvxsv dvöoöiv' ev re roTdi yaQ xcclotc no/J.w XeksinrcUj xdni rotg aldyooTg nleov.

Tcrbis haec videtur vis esse subiecta: Vae, quanto nos mulieres viris sumus infeKciores! nam in gravioribus rebus et lionoratioribus virorum, in turpioribus feminaruin versantur nmnera atque oflicia.

Videlieet feminarum munera et officia familiae maxime et coniugii ratfonibus tuendis continentur;

in hoc si quid a viro peccatum fuerit, ut erat re vera nostro loco, bae nccesse est interponant se rei, quamvis sit inbonesta, eam ipsam ob causam, quod oninis earum vitae conditio et dignitas a coniugii rationibus pendet.

Hac igitur de causa Ino miseriorem mulierum, quam virorum sortem videtur existjmarc et ut tale quid significaret Euripides övdrvytdT

dixit; si re vera vituperare feminarum naturam et indolem voluiset, alio, puto, verbo, ut xaxiov, vel tali aliquo usurus fuit. Ceterum si quis mea loci interpretatione non probata statucrit, quum in. aemulationo atque obtrectationc duarum unius viri uxorum fabulae actio versetur, teminas de libidine maiore, quam virorum esset, obiurgari, Euri­

pides tatibus id locis refulat, c quibus certius aliquanto concludi potest, quam ex hoc fragmento e rerum serie et ordine sententiarumque perpetuitate avulso. Conferas Ion. vv. 1096 — 1100.

Ö Q d tf--- ÖGov evdsßicf XQctTOVfisv dSix.ov txQorov dvdqüv- jxa/.i[Jt>(f ccpog doiód xai l>ovd’ tig civdqag ico) dvgxśhaóog cc/jcpi /.txroojv et Hippolyt! w . 963 — 967.

d,ir wc

fiüiQOV dvöqddt fjiv ovx syi, ywciiĘi <T sfmicfvxiv; old’ tyih vtovg ovdiy yvyeaxiZv oyrag dacfaltdrtQOVg örccy rrtodgi} KvriQig rjßütday (fgtya.

Quibus quum addatur tö (Fäodtv avrovg dqt/.H TtQogxeifievov boc facile intelligitur verbis Clytaemnestrae in Electr. vv. 1039— 1040.

xänsn ev r^üy 6-tpóyog )

[171

£

}

oi

Ó’ cunoi rüyö1 ov xXvovd tćyóosg xctxdg.

10

Itaque fragmcnto illo Inus non refelli ąrbitror quod supra posui; tarnen longlus progrediar et conabor probare, ne potuisse quidem contemnere feminarum uaturam Euripidem, si constare sibi aliquo modo voluerit. Nam bic, si re vera opinatus esset, illas uaturam minus fautricem habuisse in tribuendis animi virtutibus, quomodo coniugia maritalia tanti aestimare posset, quanti aestimavit, ut gravissimi momenti ea esse dieeret ad vitam bene beateque agendain *) atque amorem feminae ingenuae et honestae et sapientiae et virtutis pracceptorem appellaret euinquc iuvenibus ctiam atque etiam commendaret? De quo est fr. 8S9 apud Nauck. hoc:

H cd ó ev[icc d'sQ w g G o ip ia g , ao sxrjg n k s tß x o p v n d q y jr i

x a l n o o g o f u h X p ovxog 6 d a ifio o v jid p z o o p ijó u fz o g s'rf v !kptjxotg- x a l y a Q li k v n o p x s q ip ip x ip s yiav s ię e h x i d * a y s i , xotg cF äxskxG xo ig xmp x o v d s n ö v o iv jjrjv s Gv p s l ij p y w o lg d ’ u y o 'm p v a io i jJ i xqottcop•

t u d ’ sqüp TToo'/Jyü) n ä ß t , p s o kU (ix jn o x s (f s v y s ip ,

y_oij<jO-ai (S 'd o lh ü g o x a v skthrj *

v ü o i y a Q slg s q w x a n in x o v G ip ß o o x w v

taO ’/MP ö z a p z v y o x ji xmp eQMfispMP o v x s a l f ö n o iu g k s in s x a i z ó d * łjó o p ijg .

6

noirjxrjp d ’ a o a SQO)g äiöaGxst xu p äfiovGog ijp xo tcqlp.

quo quidem loco de se ipso locutum esse poctam, satis facilis est coniectura; hoc quidem ccrtum videtur, qui sic de amore statueret et sentirct, eum et ab inepto alienum tuisse mulierum odio, et has suo et iusto pretio aestimavisse, Itaque ex magna feminarum, quas in scenam ille induxit, copia, nulla nec animo nec mente viris est inferior; sive Mcdeam dicis iniuria ab Iasone illi illata ad scelestissimum facinus suscipiendum adductam, quae tarnen antea et proba et diligentissima uxor erat, id quod etiam e dolore proditae colligitur, cf. Med. vv. 20 — 33, 96 — 9S, 112— 115, 133— 138, 145— 100, 228 — 229, et magna florebat sapientiae fama cf. vv. 294—195, 305; sive Hclenam commemoras, cuius Enripides scripsit defensionem, qua ipsa et animo et mente non modo non inferior Menelao, sed superior apparet; sive Clytaemnestram, quae in Iphigenia Aulidensi cum superbia quadam maritum suorum ipsa morum probitatis admonet cf. Iph. Aul. vv. 1159 — 1164, precaturque, ne interficienda lilia suum et libcrorum auimum a se vclit alicnarc cf.ibid.vv. 1174—

1194. Quid de Andromacha dicam? in cuius moribus describcndis et laudandis praecipuo quodam studio et amore usque quaque Euripides ductus videtur esse, quae, etiam serva quum esset, satis ibid. fr. 140.

ibid. fr. 671.

ibid. fr. 666.

1) of. Io cos supra laudatos.

11

tarnen magni aestimafur a Peleo dignaque, cuius causa Menelai potentissimi regis odium et inimicitias ille suscipiat. Quid de Macaria, quid de Iphigenia loquar? nonne summa in iis est et generositas et ingenuitas? Quid de Polyxcna? nonne mcnior pristinae dignitatis mortem vitac inhoncstae praefert et, quum iam in eo esset, ut immolarctur, tarn fortis est animi tantaeque constantiae et verecundiac, ut etiamtum decoris non obliviscatur cf. Hec. vv.340 — 376, 430, 564—566, 573 — 576;

quid de Electra, mascula virgine, cuius neque ingenium minus acutum ad excogitanda nova con- siiia cf. Orest. vv. 1178— 1209; nec animus minus fortis in agendo, quam Orestis et Pyladis cf.

Electr. vv. 966, 969, 975, 979, 981, 983, 1220— 1221, amor vero hlandus et caritas erga fratrem etiam maior; cf. Orest. vv. 207 -208, 2 1 1 -2 1 2 sqq. 252-253, 299, 1040 — 1045; quid denique de Aleestide? quae quum in florc aetatis et fortunae esset, pro marito sponte morti sese offert.

Hoc unum dico, cuius in mente tarn cximia quaedam species dignitatis feminarum insedcrit, eum non potuisse earum naturam et ingenia parvi ducere, multo etiam minus eas odisse.

Sophocles quoque feminae praeclaram quandam spccicin informavit Antigonam; sed huius virtutes consanguineorum maximc, patris et fratris caritate cernuntur; apud Euripidcm feminarum virtutes latius patent; nam etiam quae de maritis, posthabitis ipsarura cornmodis, caritate una permotae bene meruerunt, debita laude ornantur. Cf. Ale. vv. 83 — 85, 149, 155 — 160, 205, 232—239, 242 -2 4 5 , 249-251, 285-290, 251-3 8 1, 395, 4 5 6 -4 7 8 , 4 8 6 -4 9 0 , 626, 630-639, 678—679, 753-75 8, 836, 891—893, 995-1007, 1085, 1094.

Verum quid multa? Euripides apertissime dixit, quanti feminarum duceret indolem et na­

turam, quum imprimis praedicavit, quantam viin uxor proba haberet ad maritum ab erroribus et ineptiis cohibcndum, cf. fr. Ant. apud Stob. tit. 67, 13.

£sv%i9-slg y a /i o t G i v o v x s t sGt s X s v & s Q o g 4 ä X £ sv Y S '/s i t o xQTj(>zóv ’ s v y.rjdsi y d o u jv sG & Xm ö s ö o ix s [ir jd s v s ^ a jia o T c tv s iv .

et fr. 1041 apud Nauck.

oly.offdooov yctQ civöqa xcoXvst yvvrj sGüXrj 7TccQ(x£svx&sTßcc xal G

£

ööjiovg.

quum feminas in Consilium adhiberi fecit, ubi de rebus gravioribus iisque publicis deliberatur; ut in Supplicibus, quum de humationc heroum Argivorum agitur, Thescus Aethram matrem, ut suam sententiam dicat, cohortatur hisce

wc noXXu y ictzl xänd 0-tjXsiüv Goya

v. 295. cf. ibid. vv. 300, 335—338, 344 — 346 et gravissima matronae oratione permotus ille eam rem gerendam suscipit, quam et haec fabuła celebrat et Isocrates in Panathenaica oratione 268, 29 sqq. ed. Dind. summis laudibus extollit.

Verum ne hoc quidem negligendum videtur, quod non raro Euripides rem ita instituit, ut, si qui viri in discrimine aliquo versentur nec sciant, quomodo inde sese explicent, ad feminarum prudentiam et calliditatem confugiant ab iisque serventur. Cf. Hel. v. 1048.Orest. vv. 1178—1182.

Iph. Taur. vv. 1003— 1004. ibid vv. 1007.

d s i v a l y d o c a y v v a ix s g tv n 'iG x s iv T t y v a g

ubi animadvertas, nihil reprehensionis voce rsyvag contineri; ibid v. 1028. Androm. v. 85.

n o hIdę u v s io o ig [ iT jx a v d g ' y v v r j y ä t j s t.

3

12

Hippolyt, v. 482 sq.

fj

äp oxpe y uvöösq

^

äv}

sl firj yvpaixsg [irjyupug svQtjcofiSV.

quae si de mulicribus dicta essent, quantum clamorcin putas sublatum iii contendentium, Euripideni vcl despexisse illarum naturam et ingenia vcl neglcxisse odio aliquo inepto adductum.

Sed adhibeat oratio modum. ct redeat illuc, unde deflexit. Gravissimum igitur coniugum officium ct cui quasi fundameuto oninis matrimonii felicitas superstruitur, hac re continetur, c o n i u g i i f i d e s ne v i o l e t u r . In qua re Euripidem ab aequalibus non minus dissensisse, quam cetcris in rebus, patet ex loco Electrae vv. 103t)—1040. Nam quum Athenienses *) eo, de quo loquimur, tempore, si qui viri uxoribus fidi non manerent, illos vituperationo non tarn dignos iudicarcnt, quam si bae illis, Euripides utrumque aeque in vitio esse censet. Et viri quidem erga coniugem qnam perniciosa esset infidclitas, Medea docenda satis luculenter bic exposuit, ne id quidem silentio praeteriit, et iure et recte Medeam ulcisci mariti iniuriam; versu enim 268 sq.

chori verba sunt haec

ipäixcog yäo sxiict] noCip Mrfisict' nsvd-sXv d ’ o v Ce &av[iä'qti> tvyag.

cf. ibid, vv. 690, 694, 896-897, 1356-1357.

Sed non marito solum ipsius infidelifas nocet, verum uxoris boni mores ne pravo excmplo corrumpantur est verendum et ne, quae ille sibi indulserit, eadem sibi haec licere putet. Electr.

vv. 1036 sq.

mU tlcd ca {Hin

yvvii

ävöoa yurtoop y.zädJ-ai wiXop 2).

Atque ut nostro quidem loco Clytaemnestra id maxime indignatur, quod in candem, in qua ipsa babitarif, domum, Agamemno pellicem introduxerit, ita ab eadem iniuria gravissima mala aliis quoque in locis proficisci dicuntur, nam iustae uxores oderunt pellicem, cf. Androm. vv. 181— 182.

sntff 'hipop Ti yofj'Ta iXrjXsiüp sepv xal §vyyctfioiCz dvcfievtg fjzäXiCz äsi.

et nihil non audent ius suum persequentes, cf. Androm. vv. 814—815.

fia rijP äpceCCap, ovx äp sp y e/zotg óó/zoig ßXenovc äp avyäg zuji ixugnovz äp Xeytj.

ibid. vv. 479—4S0. Med vv. 266 sqq.

özap (T eg svp-ijP ijdiy.rjjitpr] xvgrj ovx sCnp uXXrj (porjp pucucfopoozega.

Has ob causas viri infidclitas ipsa per se non modo vituperatione digna verum iohonesta atque turpis est cf. Androm. v. 177 sq.

ovds yäg xaXop övoTp yvpaixotp äpöo* IV’ {jpictg sysiP- ibid. v. 889. xay.öp y sXtgccg, äpöoa dicc* syeiP Xeytj

1) Becker, Chavikles t. I I p. 481. sq.

2 )

cf. Aristot. oec. IV.

13

ibid. w . 463 sqq. ovSinoxs óióv[ia X

’ śncupśoco ßqozdiv Oi’d ’ d/Mftfidxooag

tnióag oixutv óvg[isvttg

Xvnccg.

[itav [ioi Gitgytioi nÓGig. xxX.

ibid. w. 576 sq. tvbg cc övvaciig dvd is [xtJ.adgcc xazd

nöXiag

evotciv

evQftV OtXwrii

.

Atquc huic quidcm sententiae Andromachae fabulae argumentum quam maxime convenit, cuius in prologo versibus 29 et 30 id ipsum dcclaratur, JNoptolemum, ubi primum uxorem duxerit, omisisse pelliccm; Andromacham domi rctinuit, quia eerva erat et mater Molossi ex Neoptolcmo susccpti. Quod quidem hic imprudenter cgit, nam praesente ca, quae antea pellex fucrat, iusta uxor stimulis amoris agitatur. Andromachae igitur culpa nulla est, eaque servatur ctiam hac de causa, quod coacta domino obsequuta erat, cf. Androm. vv. 36 — 38.

His omnibus locis et Helcnae versu 572, ubi Menelaus ^ndignabundus admodum, »Ego, hercle, inquit, unus duarum teminarum maritus non cram“ bis, inquam, locis ctiam hoc certe elficitur, — acerrim u m E u r i p i d e m e x s t i t i s s e [lo v o y a y tia g p r o p u g n a t o r e m.

Nec depellor de hac sententia iis, quae in »Encyclop. litterar. Halensi“ s. v. »Euripides«

leguntur: (SuripibeS bat ficb bierburct) (odio mulierum) j$u allerlei freien, jum SSfjcil brolligen jß o r=

f d> l ägen für eine SBeltreform, worin bie SSSeiber weniger unbequem würben, oerleiten Iaffen; um nicbtö ju erwähnen öon Hippolytus 616, woburcb man auf einen Schlag ber SBeiber loSgeworben wäre, r ät h ba§ reiche ßeutc, bie etwas baran wenben fonnen, eine SÖtenge grauen hielten, um ficb bie beflen auSjuwäbten." —

Haec enim et cum Medca fabuła, cum Andromacha accerrime pugnant, et locis fabularum plurimis refutantur. Nec fragmento Inus, quo vir doctissimus, qui illa scripsit, uti videtur, quic- quam equidem effici existimo nisi et monogamiam legibus moribusque sancitam fuisse, et Atha- enantem, cuius illa verba sunt, ea usuni esse rerum conditione, ut plurcs uxores magis ei convcnirent J).

Nam hic quum mortuam esse Inonem uxorem putaret, alteram duxit Themistonem; iam ubi rescivit illam in vivis esse seque duarum teminarum maritum, queritur, quod legibus non sit per- missum plurcs simul uxores habere quaeque placeant ex his, eligere, ceteras dimittcre.

Ceterum Inus fabulae argumentum ad Andromachae similitudinem proxime videtur accessisse;

a simultatc enim et invidia duarum uxorum fabulae tristissimus eventus repetitur.

Multo etiam minus e Protcsilai fragmento, quod huc referri possit xoivbv ydo slyett ygrjtr yvvatxtXov Xtyog

conclusio certa effici potest; conferas tarnen, nisi molestum est, Hartung. Euripid. restit. 1. 1. p. 273.

1) fragmentum Inus hoc est:

vüfioi ywar/MV ov xaXwg xsTvrca ntnv’

yorjv yc<Q zov tvivyobvtf ön nXstozag syeiv

yvvu'ixag

örj TQO(frj óófioig nagijy

d>g ztjv xaxrjv [ittr t^tßaXXi d'oofidxwp

zijV ä ovffap eGxXXrjV qdstog sßufeszo

vvv cT tlę filccv ßXinovöi, xlvövvov [isyav

ginxovxsg' ov yuQ zäp

ntiooj[itvot,

vv[Mfag £S olxovg <)Q[iuiiL,ovica ßgozoi.

14

Denique etiam atque etiam repetendum mihi videtur esse, Euripidem tales finxisse homines, quales sunt, eamque ob causam talia loquentes, qualia conditioni, in qua quisque sit, conveniant.

Quod quia non rcputaverunt, non nulli in tot errorcs inciderunt Euripidique ipsi imputarunt, quae- cunque qualescunque porsonas proferentes fecit, atque eiusmodi crrores eo plures sunt commissi, quia nihil tarn absurdum tamque ineptum apud eum reperiebatur, quod in meutern osoris mulicrum, quem opinantur, convenire non videretur.

Scd redeamus ad propositum et vidcamus de feminarum infidelitafe quid senserit poeta.

Et primum quidem occurrunt Hippolyti versus 409 — 410: »quae prima coniugii (idem violavit, ea Omnibus hominibus odio est et digna, quae turpissime pereat;“ quibuscum optime congruit, quod in Troadibus vv. 1020 — 1026 eil. 1027—1029 Hecuba Menelautn cohortatur, ut exemplum inHele- nam edat, eamque morte puniat. Quod consiiium cum ille prava libidinc ductus secutus non sit, graviter incusatur et obiurgatur Androm. vv. 618 — 621.

Deinde, »quae maritum prodidit, ea sollicitudine et timore crucietur necesse est, ne aspicere quidem eum potest, metuens, ne conscientiae notas ille in ipso ore deprehendat, “ Hippol.

vv. 415 sqq.

Et ut inüdelitas mariti toti familiae incommndum et defrimentum afiert, ita uxoris et marito et liberis ignominiac est et dcdecori; Hippol. vv. 422—427, Hel. vv. 685—689; nam e prava uxore de mariti pravitate et nequitia fit coniectura. Orest. v. 729.

tixozcog xaxijg yvvcaxog uvdoa yivedd-ca xaxrjv.

Infelix igitur est qui feminam a se corruptam in matrimonium ducit; nam ille alteri marito non magis fida erit, quam fuerat priori et, quum uterque flagitii alterius sit conscius, nec maritus uxorem magni aestimabit, nec illum haec. Elcctr. vv. 916—926.

dg zovzo dJ rfJ.Üe.g (hiaftiag, (Sdz zj/.mdag '•/ wg sig de fiiv drj pijn-cf ovy e^eig xaxtjv

yrjiiagj tfiov de ncauog qdlxeig Äs/ij- idzco Ó, brav zig dioXedag dd/iccQzce zov XQimzaZdiv evvaig elz dvayxaddp XctßsZv dvgzijvog edziv, d doxei zo dmpQOveZv sxeZ piep cdzrjV ovx eysiVj naq ot cT syeiv.

ä/.yidza (1° Oixeig ov doxcöp olxsZv xaxwg • zjdeidda yccQ dijz apódiop yrjpiag ydpiop izrjztjo de d‘ dcpdoa dvddsßij y.exzijjitPTj.

dpupoo novrjQbb d ’

1 äipcuotZaOop zir/ryp.

Quod locis a nobis, quum de cligenda coniuge agebamus, laudatis efficiebatur, id nostro loco plane declaratur, Euripidem mutua coniugum existimatione atque caritatc amorem coniugalem niti veile, illa si non accesserit, hunc omnino locum non habere.

Ex hoc deinde fonte oritur concordia, quae summain salutem et felicitatem domui familiae- que affert, Med. vv. 14—15.

zjneo fieyidzrj yiyvszai doizrjoicc özav yWTj ngog dvdoa (irj dryodzazrj

qua iam in Homeri carminibus nihil melius esse, nihil optabilius praedicatur. Odyss. £ vv. 180 sqq.

15

Hoc igitur tamquam fundamento Euripidcs dulcissimam qaandam ct suavissimam coniugii fclicitafcni cxcitavit.

Et plurimum qwidem in his rebus valcre uxor dicitur; nam quae in niariti amore et caritate suramam felicitatem ponit, fr. 1047.

yvvatxl d* oXßog rjv rcodiv dxiqyovz* e'xfl Med. v. 229. iv o> yaę r\v por ndvza

ibid. v. 566 sqq., quae lares patrios parentcsque reliquit totamque 6e illi dedit, cf. fr. Dan. apud Stob. tit. 73. 11.

ywrj yuq i^eXO-ovda nargMcov dofuov ov roöv rixovzoiv idztv, aXXa zov jJyovg

quae denique cum marito in unura tamquam corpus confunditur et coalescit, fr. 901.

ijrig avÓQi dvvzizTjxs

haec, ut copias rei farailiaris äuget, ita talem se praebet marito, ut sive intret, gaudeat, sive foras eat, sit beatus. Iphig. Aul. vv. I I 60—1162.

Cui hic non in mentem venit Schiller! praeclarissimi illius carminis, cui »campanac« nomen inscripsit ?

Denique uxor maritum in rebus adversis consolatur, aegrotantem curat, bonorum aeque ac malorum illi est socia, nihil omnino est, quod pro illo non suscipiat. fr. Oed. 901.

7 ]óv d \ fjV xaxov zt Ttga^rj (Svdxvd-QüöTict&iv nódst äloyov iv xotvü zs Xvnrjg qdovijg z*

/

[ligog * dot ó* sycoys xal vodovvzi Gvvvodovd' dvt§ofiat xal xccxiljv zuöv dcSv GvvoidWj xovdev idzt not mxgov.

fr. Phrixi

yvvri yag iv vödoidt xal xaxotg jzódtt fjóidióp idzt, ócófiaT* ijv olxfi xaXutg, ógyrjp d« nqavvovda xal dvg&vfiiag ipvyijv neiXttiTÜG**

fr. 820 Phoenicis

dtxat’ eXt^s' yorjV yaQ svvatca nódst yvvalxa xotvij zag zvyag (figetv ael.

Quae quum ita sint, non est, quod miremur eorum, quibus coninges morte sunt ereptae, dolorem mollissimis ab Euripide iisdcmquc ornatissimis ct illustrissimis verbis depictum esse.

Theseus quideni ut inorialur, exoptat Hippol. vv. 831 — 833, afque uxoris mortem gravius malum iis esse pronuntiat, qui superstites sint, quam ipsi mortuae Hippol. v. 834 cf. Ale. vv. 941—

942. Magis etiam animum permovent, quae Admetus conqneritur: nihil viro, inquit, infelicius accidere potest, quam ut uxorem fidam amiftat; Ale. vv. 892—893 post eam amissam non amplius vita ille delectatur, ibid. vv. 1086 eil. 358, nec seit, quo modo vitam ferat, vv. 947—949, quin etiam mortuis invidet corumquc sibi sortem exoptat vv. 879 — 889, nil nisi mors dolorem eins et luctum mitigarc potest. vv. 1087—1088.

Scd non Admetus solum Alcestidis mortem luget, verum totius familiac gravissimus dolor est ob cani creptam, quae omnibus fuerat mater, vv. 781—7S3, 837, atque praeclarissima carmina,

4

16

quae chorus de Alcestidis laudibus cantat, probant poetae persuasum fuisse talem, qualis Alcestis fuerat, feminam tanta luctus et doloris vehementia esse dignissimam. cf. vv. 449 — 479; alterius carminis vv. 995— 1007 faccrc non possum quin verba hic adscribam:

rpilct fjsp dr’ rjp [isO-' rjjxüip (fiXa ós xal d-uvovGa sGrai 1).

ysvvaioxarav ós naGav s£sv%co xXiGiaig äxoiuv.

[irjós vsxQÜy wg (pfhfiivwv yjjijxa vojxięśG'}()i

xvfjßog Gag aXoyov, -OsotGi d’ djaoloog xifuxG0-w, Gtßag sfirtOQUiv.

v.eä xig óoyjilap xsXsv&ov

sjißcrivwv xo'd’

X' avza noxs TtQOvd-av avöqog vvv d’ sGzl [laxaiQcc öcdfiiov'

yaXq, w nózia’, sv ós öoltjg.

zoXai viv nqogsqovGi (fijficu.

Habes egrcgias laudes ingenuae feminae virtutis, nec ab ullo poetarum receutiorum et christianorum Euripides in hisce cst superatus, superavit ipse illos eo, quod ne morte quidcm amoris vincula solvi prior docuit Alcest. vv. 374—375.

äXX’ ovv ixsXGs 7tQogóóxct (/, drav O-avw xal ówfi sioitiaL/1 wg GvvoixrjGovGcc [ioi.

graecorum vero poetarum tragicorum, quos quidcm norimus, nullus talia composuit, nullus tanto honore feminae virtutem dignam habuit, quanto Euripides. —

Quo magis cst mirandum, quod, qui praecipuo quodam studio ad tales fabulas doccndas ductus videtur esse, in quibus feminarum praecipuae cssent partes, qui rerum domesticarum ac privatarum descriptiones primus in sccnam introduxit, ob id ipsum ab acqualibus vituperatur, cf.

Aristoph. ran. vv. 959, 1049— 1050, quod huic inquam mulieruin odium affinxerunt.

Quoniam igitur vidimus iis, quae in fabulis in mulieres dicta reperiuntur Euripideum earum odium non modo non subcsse, sed impugnari et refutari vel veterum poetarum cavillationes vel aequalium prava iudicia, deinde quae nihilo minus nonnullae personae in femiuas protulerunt, pro- licisci partim a rerum conditione, in qua illae constitutae fuerint, partim ab earum ct ingenio et moribus pravis, has igitur ob causas arbitramur omnis huius Euripidei, quod ferunt, odii mulierura originem ducendara esse ab Aristophane; qui quidcm qua de causa illi id aflinxerit, alio loco demonstrare conabor.

1) Dedi lectionem cod. Flor. Vossii.

F i n i s.

Książnica Kopernikańska

w Toruniu

<<&ULPR O G R ^>

- j l m d j ł

u m f a f f e n b b e n ß e t f r a u m t r o n Ö f t e r « 1 8 6 1 t « § ö f t e r « 1 8 6 2 .

A . S e ^ m r f a f f t t t t g , 1 . ® c f u n b o . DrbhtariuS: Ser S ir ef tor.

Steligion. Sa§ apoflolifcbe Beitalter. Sefung ber TlpojMgcfchicbfe unb be§ ©alaterbriefeS im Urterte. Sieber unb Sprüche. 2 ©t. Ser S i r e f t o r . — Seutfcb. &efturc flafftfcßer Sramen.

Uebungen im münblicßen Vorträge, ©injelne fünfte auś> ber ©tiliffif unb Si§pofttion§lehre; monatlich ein 2tuffn^*). 2 ©t. Sfeicbau. — Satein. Cic. pro rege Deiotaro, pro Milone, Livius XXI;

(XXII priv.), Vergib Aen. V I, VIII, IX , (V, VII priv.). Siepetition ber ©rammatif; roochentlicb ein ©percitium ober ©ptemporale, TTuffń^c **). 10 ©t. Ser S i ref tor. — ©riech i fet). Xenoph.

Cyrop.

O —II, Hellen. I. Ueberfe($en in ba§ ©riechifche au§23ć>hme. Siepetition ber@rammatif nach Suttmann. OTe merjepn Sage ein ©percitium. 4 ©t. S o | o n . - Hom. Od. IX , X I, X III, X IX , (V, V I, X , XII, XIV—XVIII priv.). 2 ©t. Ser S i r e f t o r . — granjöfifcb. Nou- velles pittoresques (©obelg SBibliotbc? ż£. S3b. 8). ©pntap nacb piolj Sbeil II, 50—7S. 3mei=

wöchentlich ein ©percitium. 2 ©t. ©cferbt. — #ebräi fcb. Genes. Cap. VI, VII, VIII, XXII, XXXVII, XL. Unregelmäßige SSerba. 2 @t. S ö r f . — ©efcbichte unb ©eograpbi e. 9iö=

mifebe ©efebiebte; 3iepetition ber ©rieebifeben ©efebiebte, SBieberbolung ber Dro = unb $pbrograpbie

©ttropaS. 3. ©t. ©cferbt. — SDf a t bema t i E. ©leicbungen be§ erften unb jvoeiten ©rabeä mit einer unb mit mehreren gefuchten ©roßen, Sogaritbmen, Sieiben, Seenbigung ber planimetrie, ebene Srigonometrie. 3«>riroocbcntlicb eine fcOriftlicbe 'ilrbcit. 4 ©t. S ö r f . — Pbpf i f . Sie ße^rc uom SJIagnetiSmuS unb ber ©[ectricita’t. 1 ©t. Saffig.

*) J|emata ber beutfd)en Uluffaße: 1) Ser Sßatb. 2 ) Allgemeine als Duette wahre« IKSoblfetnS.

3) SBorin hat bie Anbänglicbfeit beS Plettfdjcn an bte £etmat ihren ©rmtb? 4) Ser Slcferhau als Anfang atter menfd)lid)en Öilbung. 5) Ser ©pajiergang bon ©d)ifler. 6j Ue6er bte Sorjüge, welche gußreifen sor jeber anbern Art ju reifen haben. 7) Ueber bieUrfacbeit unb be« SBertl) ber tttacbeiferung.

8) Äatut nicht bie Hoffnung für bie fÖtenfchen auth eine Duette oon liebeln fein? 9) Sßelche Porjilge fdjetnen bie SJjtere öor ben Slenfdjen ju haben? 10) Serne bid) fetbjt tennen! 11) Surd) wclc£)e @rünbe bewegt bie ©räftn Serjfp Sßattcuftcin, fiel) mit ben ©djwebeu ju »etbünben? 12) (Sharalteriftif Hermanns nad) ©bthes żpermantt unb Sorotbca._

**) 1) Xarratio de Q. Ligario. 2) Qnibus causis bellum Punicum secundum exortum sit. 3) Ale­

xander Indo flumine superato congressurus cum hostibus apud milites concionatur. 4) Quod

Livius ait: saepe et_ contemtus hostis eruentum certamen edidit et incliti populi regesque

perlevi momeuto victi sunt exemplis ex historia allatis illustretur.

2 . t e r t i o .

Crbinartuä: C&erlebrcr Dr. ©o$on.

Rel i gi on. JRepetition be§ jtatecbi§mu§; ©rflärung bc§ oierfen unb fünften .ipauptfliiifeś!;

SBieberbolung ber biblifeben ©efcbidjte; äUrdjengefcbiebte mit befonberer .^erporbebung ber apoflolifcben Seit, ber Äoncilien, ber germanifeben ^eibenrrtiffion unb ^Reformation. lieber unb ©prücbe. 2 ©t.

Saftig. — Seut fcb. Scftiire au§geroäblter ©triefe; ©ertrage über ba§ ©elefene; breimöcbentlidj ein 2(uffa§. 2 ©f. fReicbau. — fiatein. Caesar d. b. g. V. VI. Ovid. met. L. I. II. III. mit 2Di§roabl. — Ueberfefsen au§ ©fipfle Sb. I; fRepetition ber gormenlcbre; bie it'afiiä unb PtobuSlcbre.

SBödrentlict) eine febrifttiebe Arbeit. 10 ©t. 33 oben. — ©rieebifeb. Xenoph. Anal». I. Hom.

Od. I, 1 —‘ 100. ©rammatif nacb Sutfmann § l — 114 incl. SBöcbentlicb ein ©rerettium ober @r=

temporale. 6 ©t. ©of^on. — g r a u jö f if cb. Plö£ II. 21 — 38. Voltaire Charles} XII.

SBöcbentlicb eine fcbriftlicbe Arbeit. 2 ©t. Sfeicbau. — ©efebiebte unb ©eogr apbi e.

Preußifcbe ©efebiebte. JRepetition ber griecbifd;en, römifeben, beutfeben ©efebiebte. ©eograpbie pon

©uropa, 'tlften, Ufrifa. ätartenjeiebnen. 3 ©f. Steicbau. — SOlatbematif. Sie oier einfachen Slecbenarten in allgemeinen 3at)len unb Potenjen; ©leiebungen be§ elften ®rabe§. Äongrucnj, ©leicb-- beit, gläcbeninbalt ber giguren; einzelnes Pom Greife. Bmeimocbentlicb eine fcbriftlicbe Arbeit. 3 ©t.

S ö r f . — 91 a t u r f u n b e . 9Rati)ematifcbe ©eograpbie, PHttbeilungen au§ ber ©eologie, ©rflärung perfebiebener 9?aturerfcbeinungen, ber miebtigften Apparate unb ©rftnbungen. 2 ©t. Saftig.

3 . f l i t d t t a.

DrbinariuS: ©putnaftalfcbrcr Dr. Sderbt.

Re l i g i o n . Ättrje ©rflärung ber brei erften $aupt|tücfe; (babei ©rlernung pon ©prücbcn unb Siebern, ©rläuterung be§ ÄircbenjabreS), ©rlernung be§ bierten unb fünften ^auptflücfeä. ©a§ geben be§ §errn mürbe nacb fiut’aS in ber ffiibel gclefen. 2 ©t. ©r a b o mSf i . — ©eutfeb. fieftüre im fiefebueb, babei ©rläuterung ber ©afslebre. ©eflamiren. Uebung im ©ortrage bijlorifcbcr, mptbo=

logifeber, naturmiffenfebaftticber ©ebilbertingen. StPeimöcbentlicb ein '2luffa(j. 2 ©t. ©cferbt. — Sa tein. Cornel. Ncpos. Alcibiades, Cato, de regibus, Pelopidas, Phocion, Iphicrates, Chabrias mürben gclefen, einzelne Partien memorirt. Uebungen im tleberfefsen in ba§ fiateinifebe nacb Süpfle.

2lu§ ber ©rammatif bie gefammte gormenlebre; einjelneö att§ ber ÄafuSlebre. Smeiroöcbentlicbe

©rercitien; rooebentlicbe ©rtemporalien. 10 ©t. ©r a u t . — ©rieebifeb. ^Regelmäßige gormens lebre bi§ 51t ben verbis liquidis, Pfemoriren Pon ©ofabeln; Uebungen im Ueberfefsen. 6 ©t. ©eferbt. — gr anj öf i f cb. ©a§ ßablmort, Pronomen, ©erbum; piolj I, I. 50 — 91. 2 ©t. ©eferbt. —

©efepiebte. Siömifcbe ©efebiebte bi§ Äonftantin.— ©e o g r a p b i e ber außereuropäifeben ©rbtbeile.

3 ©t. ©eferbt. — P J a t b e m a t i f unb fficcbnen. projenO, 3in§=, Sara:, ©rutto;, ©efeU*

fcbaftSrecbnung, ©ecimalbrücbe; Anfänge ber planimetrie. Sufammcn 3 ©t. ©ö r f .

4 . 43 u i n t a .

Crbinariuß: ©t)mnaftaM)rer Dr. © raut.

^Religion, ©ibf. ©efebiebte be§ 21. u. 91. S . ; ©injetne Partien mürben in ber Ję>. ©ebrift nadjgelefen. ©rlernung ber brei erften $auptftücfe; ©prücbe unb Sieber. 2 ©t. Saftig. — Seutfcb. Sebre 00m einfachen unb jufammengefebten ©a£e; ortbograpbifebe Uebungen; ©rjä'blungen jur Uebung im freien ©orlrage; Seflamationä = unb üefeübungen; tluffäfje. 2 ©t. © r a u t . — Sat ei n. Sie gefammte gormenlebre, über bie ©onjunftion »baß«, ablat. absol., genet. gcrundii, genct.

subiectivus, oliicctivus, qualitatis, partitivus, Srtśbejtimmungen, präpofitionen. Sßbcbentlicb ein

temporal?, srceirooebentlicb ein ©rercitium. 10©t. S3raut. — granj ofi fcb. gormenfef;re nach fpioh t, ! — 60. SSBikbentlicb eine fd)riftlicbe Arbeit. 3 St. 9? eich au. — ©cograpbie. Elften, Jtfrifn, 'tlmerifa; 9tepetition üon (Suropa ; .Sartcnjeicbnen. 2 ©f. Sieicbau. — Steinen. 9{ed)>

mingen De§ bürgerlichen Sebent». 3 ©t. 2 o

— 9ta t urfunb e. 3m ©ommer 33otanif naci) Dem Sinnefdten ©pftern (jeber ©cbüler legte fiel) ein Herbarium an); im SBinter Boologie nebft Ueber=

fiebt über Den 93au DeS animalifeben .Körpere», erläutert Durch 'itbbilbungen, ©feierte, praparirte urtD

«u&gejlopfte (Syemplare. 2 ©t. ©raboroäfi .

5 . @ e | f (i.

CrbtnaviuS: (Spntnajiai - Scljter Saftig.

9t eligion. S3ib(. ©efebiebte be§ 2f. ttnD 9t. £ . (Erlernung be§ erjten unb Dritten #anptftucf§, einiger Sieber unb ©priidje. 3 ©t. Saftig. — Seut f cb. Sefen, SfBieberer^cäblen, Seflamiren aue>=

gewählter ©tücfe. Einübung Der Siebetbeile, ©runb^üge Der ©afclebre; wöchentlich eine fcbriftlidje "2£rs beit. 3 ©t. 9t ei cb au. — 2 a tein. Sie regelmäßige gormenletjre. Uebungen im Ueberfeljen, 5Jtemoriren con füofabeln. UBöcbentlicb ein Crytemporale. 9 ©t. Saftig. — ©e o g r a p b i e . Sie fünf (grbtbeile. 2 ©t. ^ o ft. — 9t e cb n e n. ffiruebreebnung. 4 ©f. 2 oo f. — 9t a t u y f u n b e, Sie wichtigeren einbeimifeben fpflanjen, ©äugetbiere, SSögel. 2 @t. fPojt.

6 . & t ft C 9 t C a I Ü t1 ) C t l U It fl*

(©djüler ber Sertia).

g>raftifcbe§ 9tecbnen. 3 ©t. S ö r f . — fp&pfif. Sie wichtigen pbpfit grfebeinungen.

2 ©t. Safti g. — geiebnen. $lan= unb SituatienSjeicbnen. 1 ©t. St aubi et b.

7 * S t e i f e 9 t c a C a f c t l j e U t m f l * (©djüler Der Duarta).

f p r a f tifebee» 9tecbnen. 3 @t. S ö r f . — 9t a f u r f u n b e . 3m ©ommer SSotanif, im SBinter Zoologie. 2 ©t. ©r a b o m ö f t . — 3 eiebnen. ©eometrifcbeS Beiebnen. 1 ©t. h a u ­ bic t b.

@ U <$ 11 $ d f (fafuftatro).

a) 2£bt bet t l t ng I. (©cbüler ber ©efunba) Washington frving’s tales of the Alhambra. ©t;n>

tay. 2 S t. (Seferbt. — b) t t b t b e i l u n g II. (©cbüler ber Sertia) gormenlebre nach gelftng I.

Schriftliche unb münblicbe Uebungen. 2 ©t. 6 cf erbt.

9 . ^ e ; t t o f e t t e %.

a) Beiebnen. 1) ©djüler cut§ ©efunba unb Sertia. Beiebnen nacb_ S5orbiIbern unb SJtobetlen in ©bpS. 2 S t. St aubt e t b- — 2) Quarta, Sluinta, Scyta greiljanb$eicbnen in je 2 S t. Stau*

btetb. — b) S c h r e i b e n . Quinta 3 S t. Soof. — ©eyta 3 S t. fp o ft. — c) S i n g e n . 1) Q bor ge f a n g : ßboräle, liturgifebe ßbore, 23oIf§lieber, Äompofitionen au§ ber Wusica sacra, @bore auä ber Schöpfung oon £at)bn, au§ ßbriftnö am Selberge m>n S3eettjooen. 2 ©t. ® r abom § f i.—

2) £ertia unb Sluarta ßboräle unb breiflimmige Sieber. 1 <öt. © r a b o w S f t . — 3) Quinta unb

©eyta. Sie mufifalifcben SSorbegriffe unb Uebungen, ßboräle unb jweiftimmige Sieber. 1 S t. ©r a.

b o wö f i . — d) t u r n e n . grei- unb 9iüjtübungen an jwei Siacbmittagen. JBofcon.

1 0 . ( g v f t c % 3 o v b c r e itm tQ ä fla ffe ( ( S e p t i m a ) . Crbinariuś: M)rer S o o f.

Sleligion. Kuggeroä’blte biblifcbe ®efcbicbten, (Erlernung ber jebn ©ebote unb einiger Sieber.

3. ©t. $)ojt. — Seut fcb. Sefen im Kinberfreunb, grammatifebe unb ortbograpbifebe Uebungett.

Seflamircn unb ©r;äb(en 10 ©t. 2oof. — ©eogr apbi e. 33orbegriffe, bann 9Jlittbeilungen über

©ntbeefunggreifen, gjanbelgwege, ^robufte, über bag geben ber 93ölfer, gefcbicbtlicbe unb naturgefebiebt;

liebe 5lotijen in Schiebung auf Kmerifa, Kfrifa, Kfien, nebjt ben .Ipauptbaten ber politifeben unb to=

pifeben ©eograpbie. 2 ©t. © r a b o w g f i . — Stecb.nen. Sie oter ©pecieg. 5 ©t. 2oof. — Sei ebnen, greibanb^eiebnen. 2 ©t. fftaubietl). — © cb r ei ben. 3 ©t. 2oof. — © in gen.

©boräle unb leichte 33olfglieber. 2 ©t. fPoft.

1 1 . S t e i f e S S o r b e rc itu n g ö F ä r tff e ( ö f t n b a ) . Drbinariite: fieljrcr $ o |'t.

Sfeligton. fomb. mit VII.— S e u t f c b . ©cbreib:2efe;Unterricbt. Knfcbauunggunterricbt nach 3Banbbilbern. 10 ©t. fP o ft.— Sfecbnen. Ucbungen im Sablenfreife oon 1—100. 4 ©t. fPojf.—

©cbrei ben. 3 St. fP o ff. — ©i n g en . 2 ©t. fomb. mir VII.

B. 2£tte> ben S S e rf ü g u n g e n ber S 3 e f) ö r b e n .

SSotn 17. Kpr i l . pr. ©enebmigung beg Sebrplang für bag ©cbuljabr.— 3$ o m 19. Kpril.

Knbeutungen jur ffielebung unb Hebung beg $£urnunterricbtg. — 33 om 18. ÜJlai. Sag ©ebulgelb für bie jweite 3*orbereitunggflajfe betragt fünftig acht STbaler jährlich. — 33 om 3. 3ul i . (gincö ber

»ier SfRarienburger ©ebttlffipenbien ift bem ©efunbaner g e r b i n a n b glecbfel »erlieben. — 33 o m 18. 3 ult- Si§penfation oom bebräifeben Unterrichte barf minbefieng nicht oor ©eblufj beg ©emejferS erfolgen. ®efuebe barum ftnb fecb§ SBocben por ©eblujf einjureicben. — 33om 31. D f tob er. gür bie nach bem erffen ©emejfer abgebenben ©efunbaner ift bag Kbganggjeugnijf in ber gebrerconferenj feftjufleUen. Surcb ein folcbeg Seugnifj fann bie wiffenfcbaftlicbc Gualififation $um einjährigen Sienfie nur bann bargetban werben, wenn in bemfelben bemerft ift, baff oer abgebenbe ©cbüler ftcb bag be=

treffenbe fPenfum gut angeeignet habe. — 33 o m 3. ® ä r j . b. 3. 3u Dfiern b. 3- fann bie sJ)rima mit ben für biefclbe genügenb oorgebilbeten ©cbütern eröffnet werben.

C. @ f ) r o n t f b e 6 © p m n a f t u m S .

Km 22. 9Rärj pr. feierten wir ben ©eburtötag @r. SJfajejfät beS Königg. Ser Unferjcicbnete hielt bie gejtrebe.

Km S. 3nlt Pr- beehrte ung ber ©eneral = ©uperintenbent Iperr Dr. 53 o 11 mit einem ©efucbe unb tiabm in mehreren .Klaffen ber ©ebute Pom 9feligiong=Unterricbte nähere Kenntnifj.

Km 6. u. 7. September pr. unterjog ber .Königliche fprooinjials©cbulratb $err Dr. ©ebraber bag ©pmnafium einer alle Klaffen timfaffenben Steoifion.

Sie gerien ftnb nach ben gefefKicben ffiejfimmungen gehalten worben. (Sine gerienbefebäftigung fanb au§ ÜJlangel an Sbeilnabme nicht ffatt,

D. © t a t i f i i f c & e SB er|)ä ltn tffe .

1 . S c f j r c r fcc* 2 l n f t « I t :

^)err Dr. 33raut, Porber £ilfglebrcr an ber Sfealfcbule ju ©Ibing ift Dftern 1861 in bie britte orbentlicbe Sebrffelle eingetreten; wir haben in ihm einen eifrigen unb gefebähten 93itarbeiter gewonnen.

gür bie ju Dftern beoorftebenbe ©röffnung ber fprima bat bag patronat ber Knffalt für bie pierte gebrfleüe Iperrn Dr. ©t euSl of f au§ ®üfirow in SRctflcnburg, für bie fünfte cfperrn 3 u jf au§

ßjarnifau gewählt unb bie ©enebmigung höheren £)rt§ beantragt.'

3>emflei*t<tfi »wirb bdö © ^ m n a ftttm m it öoüftrttt&niem S c h tc r f o n c g tu m u nb

m it fam m tltch cn k la f f e n beit n eu en S a h r e ö f u c fu ö b e g in n en .