Dialog i partnerstwo. Biblioteki publiczne i ich użytkownicy wobec rewolucji technologicznej

(1)

Maria Próchnicka Maria Próchnicka

Instytut Informacji Naukowej i Bibliotekoznawstwa UJ Instytut Informacji Naukowej i Bibliotekoznawstwa UJ

E-mail: maria@inib.uj.edu.pl E-mail: maria@inib.uj.edu.pl

Dialog i partnerstwo Dialog i partnerstwo

Biblioteki publiczne i ich użytkownicy Biblioteki publiczne i ich użytkownicy

wobec rewolucji technologicznej

(2)

Otoczenie dalsze Otoczenie dalsze biblioteki publicznej biblioteki publicznej

SYSTEM PRAWNY

SYSTEM GOSPODARCZY

SYSTEM SYSTEM

EDUKACYJNY

SYSTEM

TECHNOLOGICZNY

SYSTEM KOMUNIKACJI

(3)

Otoczenie Otoczenie

bliższe biblioteki publicznej bliższe biblioteki publicznej

PUBLICZNOŚĆ DOSTAWCY

POKREWNE INSTYTUCJE ORGANIZATORZY

INSTYTUCJE

KONKURUJĄCE

(4)

ASPEKT DEMOKRATYCZNY

ASPEKT EKONOMICZNY

ASPEKT INTELEKTUALNY ASPEKT

TECHNOLOGICZNY

SPOŁECZEŃSTWO INFORMACJI

I WIEDZY

(5)

Jaka jest rola biblioteki publicznej w Jaka jest rola biblioteki publicznej w

społeczeństwie informacji i wiedzy?

W jakim stopniu Internet przyczynia W jakim stopniu Internet przyczynia

się do obniżenia zapotrzebowania na się do obniżenia zapotrzebowania na

usługi bibliotek publicznych?

W jaki sposób zapobiegać W jaki sposób zapobiegać

niekorzystnym tendencjom?

(6)

Public Library Manifesto Public Library Manifesto

Kształtowanie i rozwijanie nawyków czytelniczych dzieci od najwcześniejszych lat Kształtowanie i rozwijanie nawyków czytelniczych dzieci od najwcześniejszych lat Wspieranie kształcenia w systemie szkolnym na wszystkich poziomach oraz Wspieranie kształcenia w systemie szkolnym na wszystkich poziomach oraz samokształcenia

samokształcenia

 Zapewnienie warunków do indywidualnego rozwojuZapewnienie warunków do indywidualnego rozwoju

 Stymulowanie wyobraźni i kreatywności dzieci i młodzieżyStymulowanie wyobraźni i kreatywności dzieci i młodzieży

 Promowanie dziedzictwa narodowego, zamiłowania do sztuk pięknych oraz Promowanie dziedzictwa narodowego, zamiłowania do sztuk pięknych oraz osiągnięć i innowacji w nauce

osiągnięć i innowacji w nauce

 Umożliwienie dostępu do dorobku kulturalnego i wszystkich form sztuki Umożliwienie dostępu do dorobku kulturalnego i wszystkich form sztuki widowiskowej

widowiskowej

 Umacnianie dialogu między kulturami oraz wspieranie różnorodności kulturowejUmacnianie dialogu między kulturami oraz wspieranie różnorodności kulturowej

 Wspieranie tradycji ustnejWspieranie tradycji ustnej

 Zapewnienie dostępu obywatelom do wszystkich rodzajów informacji publicznejZapewnienie dostępu obywatelom do wszystkich rodzajów informacji publicznej

 Zapewnienie odpowiednich usług informacyjnych dla lokalnych przedsiębiorców, Zapewnienie odpowiednich usług informacyjnych dla lokalnych przedsiębiorców, stowarzyszeń i grup interesów

stowarzyszeń i grup interesów

 Ułatwianie rozwijania umiejętności komputerowych i informacyjnychUłatwianie rozwijania umiejętności komputerowych i informacyjnych

 Wspieranie i uczestnictwo w działaniach i programach alfabetyzacyjnych Wspieranie i uczestnictwo w działaniach i programach alfabetyzacyjnych adresowanych do wszystkich grup wiekowych oraz inicjowanie takich działań adresowanych do wszystkich grup wiekowych oraz inicjowanie takich działań

(7)

ORGANIZACJA TRADYCYJNA ORGANIZACJA WIRTUALNA

biurokratyczna dynamiczna

hierarchiczna połączona w sieć

(przeciwstawienie się ścisłemu

hierarchicznemu podporządkowaniu)

zintegrowana

(w sensie wykonywania przez te organizacje zarówno

czynności kluczowych dla jej zakresu działania, jak i pobocznych)

outsourcingowa

(skupienie uwagi organizacji na jej kluczowym zakresie działalności

zlokalizowana dystrybutywna

(oparta na dzieleniu zasobów, myśli

idei, narzędzi, oprogramowania itp.)

stabilna fleksybilna

konfliktowa kolaboratywna

(oparta na współdziałaniu w dotarciu

do określonego celu)

kładąca nacisk na kapitał finansowy kładąca nacisk na kapitał intelektualny innowacyjna

zmechanizowana, zautomatyzowana cyfrowa

preferująca wskaźniki ekonomiczne oparta na wiedzy i ustawicznym kształceniu

oparta na stałym zatrudnieniu oparta na zatrudnieniu czasowym

(kontraktowym, np. w celu zrealizowania określonych zadań)

(8)

Współczesne pojmowanie Współczesne pojmowanie

użytkownika użytkownika

Upowszechnienie w Upowszechnienie w

społeczeństwie działań związanych społeczeństwie działań związanych z zarządzaniem informacją,

z zarządzaniem informacją,

interaktywny charakter tych działań interaktywny charakter tych działań Aktywne uczestnictwo w

Aktywne uczestnictwo w

społecznym systemie wymiany społecznym systemie wymiany informacji, związane z działaniami informacji, związane z działaniami celowymi w różnych sferach życia celowymi w różnych sferach życia (nie tylko z pracą, ale i rozrywką, (nie tylko z pracą, ale i rozrywką, poszukiwaniem pracy,

poszukiwaniem pracy,

poszukiwaniem możliwości poszukiwaniem możliwości dalszego kształcenia,

dalszego kształcenia,

poszukiwaniem informacji w poszukiwaniem informacji w związku z prowadzeniem związku z prowadzeniem działalności gospodarczej) działalności gospodarczej)

Konkurencyjność w społecznym Konkurencyjność w społecznym systemie wymiany i dystrybucji systemie wymiany i dystrybucji informacji

informacji

Użytkownik jako Użytkownik jako

pełnoprawny uczestnik

społecznego systemu

gromadzenia, wymiany i

dystrybucji informacji

(9)

Nowa biblioteka publiczna Nowa biblioteka publiczna jako organizacja wirtualna jako organizacja wirtualna

Zamiast zasobów dokumentów i Zamiast zasobów dokumentów i

informacji zlokalizowanych w informacji zlokalizowanych w określonym miejscu (budynku określonym miejscu (budynku

biblioteki) i dostępnych w biblioteki) i dostępnych w

określonym czasie (godzinach określonym czasie (godzinach

otwarcia biblioteki) otwarcia biblioteki)

Zamiast zbiorów Zamiast zbiorów

uporządkowanych, opisanych, uporządkowanych, opisanych,

„poporcjowanych” w dokumenty,

„poporcjowanych” w dokumenty, rekordy, dostępne w sposób rekordy, dostępne w sposób

nieciągły nieciągły

Zamiast sterowania użytkownikami Zamiast sterowania użytkownikami i hierarchicznej struktury, w której i hierarchicznej struktury, w której role i kompetencje bibliotekarza i role i kompetencje bibliotekarza i

użytkownika są ściśle zdefiniowane użytkownika są ściśle zdefiniowane

Zamiast stabilności opartej na Zamiast stabilności opartej na

zintegrowanej strukturze biblioteki zintegrowanej strukturze biblioteki

regulowanej przepisami prawa, regulowanej przepisami prawa,

statutem, regulaminami statutem, regulaminami



Część zasobów dokumentów i Część zasobów dokumentów i informacji umieszczona w sieci informacji umieszczona w sieci WWW i dostępna niezależnie od WWW i dostępna niezależnie od miejsca i czasu

miejsca i czasu



Zapis cyfrowy informacji Zapis cyfrowy informacji zapewniający ciągłość i zapewniający ciągłość i

symultaniczność dostępu, różne symultaniczność dostępu, różne formy odbioru, możliwość

formy odbioru, możliwość interaktywnego dostępu, interaktywnego dostępu,

przekształcania źródła informacji przekształcania źródła informacji



Współpraca z użytkownikiem Współpraca z użytkownikiem oparta na dążeniu do poznania oparta na dążeniu do poznania celów użytkownika i uwarunkowań celów użytkownika i uwarunkowań jego działania

jego działania



Dynamiczna i zróżnicowana sieć Dynamiczna i zróżnicowana sieć powiązań między bibliotekarzami i powiązań między bibliotekarzami i użytkownikami, która jest

użytkownikami, która jest generatorem nowych usług, generatorem nowych usług,

rozszerzenia zasobów (w wyniku rozszerzenia zasobów (w wyniku działania której dochodzi do działania której dochodzi do

rezygnacji z usług nieefektywnych, rezygnacji z usług nieefektywnych, selekcji zbiorów)

selekcji zbiorów)

(10)

Typologia użytkowników Typologia użytkowników

Źródło: Opracowanie B. Żołędowskiej na podstawie: N. Hill, J. Alexander:

Źródło: Opracowanie B. Żołędowskiej na podstawie: N. Hill, J. Alexander: Pomiar satysfakcji Pomiar satysfakcji i lojalności klientów

i lojalności klientów. Kraków 2003, s. 29. Kraków 2003, s. 29 PARTNER

ZWOLENNIK

STAŁY UŻYTKOWNIK

OKAZJONALNY UŻYTKOWNIK

POTENCJALNY UŻYTKOWNIK

T W O R ZE N IE W IĘ ZI Z U ŻY TK O W N IK IE M ZY SK A N IE TK O W N IK A

(11)

Biblioteka i bibliotekarz Biblioteka i bibliotekarz

w społeczeństwie informacyjnym w społeczeństwie informacyjnym

Współpraca z bibliotekami i innymi instytucjami o celach i Współpraca z bibliotekami i innymi instytucjami o celach i

zadaniach pokrewnych celom i zadaniom bibliotek zadaniach pokrewnych celom i zadaniom bibliotek

Wszechstronne i racjonalne wykorzystanie możliwości Wszechstronne i racjonalne wykorzystanie możliwości

sieci do publikowania i dystrybucji dokumentów i sieci do publikowania i dystrybucji dokumentów i

informacji informacji

Prowadzenie badań użytkowników w celu poznania ich Prowadzenie badań użytkowników w celu poznania ich

potrzeb i oczekiwań potrzeb i oczekiwań

Tworzenie metod opracowania i wyszukiwania Tworzenie metod opracowania i wyszukiwania

dokumentów i informacji, które umożliwiają dokumentów i informacji, które umożliwiają

zindywidualizowany dostęp do informacji zindywidualizowany dostęp do informacji

Edukacja użytkowników i promocja

(12)

Relacje z użytkownikami Relacje z użytkownikami

Pasywność Pasywność

Aktywność Aktywność

Indywidualny Indywidualny

przekaz przekaz

Informacja Informacja

Komunikacja Komunikacja

Interakcja

(13)

Serwisy WWW bibliotek Serwisy WWW bibliotek

publicznych w liczbach publicznych w liczbach



Serwis Serwis Biblioteki Biblioteki na platformie cyfrowej SBP na platformie cyfrowej SBP Elektroniczna BIBlioteka Elektroniczna BIBlioteka

http://www.ebib.info/component/option,com_wrapper/Itemid,144/



W kategorii Biblioteki publiczne W kategorii Biblioteki publiczne znajdują się odsyłacze do stron WWW znajdują się odsyłacze do stron WWW 916 bibliotek (ostatnia aktualizacja 4. 09. 2007)

916 bibliotek (ostatnia aktualizacja 4. 09. 2007)



Według danych GUS na koniec 2006 zarejestrowano w Polsce 8542 biblioteki Według danych GUS na koniec 2006 zarejestrowano w Polsce 8542 biblioteki publiczne i ich filie, tj. 2619 bibliotek głównych i 5923 filie biblioteczne

publiczne i ich filie, tj. 2619 bibliotek głównych i 5923 filie biblioteczne ( ( Biblioteki Publiczne w Liczbach 2006) Biblioteki Publiczne w Liczbach 2006 )



Ok. 35% Ok. 35% bibliotek publicznych posiada stronę WWW (w odniesieniu do liczby bibliotek publicznych posiada stronę WWW (w odniesieniu do liczby bibliotek głównych);