opracowany w ramach projektu
„Tworzenie programów nauczania oraz scenariuszy lekcji i zajęć wchodzących w skład zestawów narzędzi edukacyjnych wspierających proces kształcenia ogólnego w zakresie kompetencji kluczowych uczniów niezbędnych do poruszania się na rynku pracy”
dofinansowanego ze środków Funduszy Europejskich w ramach
Programu Operacyjnego Wiedza Edukacja Rozwój, 2.10 Wysoka jakość systemu oświaty Warszawa 2019
SCENARIUSZ LEKCJI
Program nauczania matematyki dla szkoły podstawowej
ZOFIA
MUZYCZKA
GDZIE JEST CIEPŁO,
A GDZIE ZIMNO?
dr Anna Rybak
Agnieszka Ratajczak-Mucharska dr Beata Rola
Redakcja językowa i korekta – Editio Projekt graficzny i projekt okładki – Editio Skład i redakcja techniczna – Editio Warszawa 2019
Ośrodek Rozwoju Edukacji Aleje Ujazdowskie 28 00-478 Warszawa www.ore.edu.pl
Publikacja jest rozpowszechniana na zasadach wolnej licencji Creative Commons – Użycie niekomercyjne 4.0 Polska (CC-BY-NC).
https://creativecommons.org/licenses/by-nc/4.0/deed.pl
3
Tytuł zajęć:
Gdzie jest ciepło, a gdzie zimno?
Dział w podstawie programowej:
Odczytywanie danych i elementy statystyki opisowej
Klasa:
VI szkoły podstawowej
Czas realizacji:
45 minut
Cele
Cel główny: Wyszukiwanie i interpretacja informacji.
Cele szczegółowe (w przypadku uczniów ze SPE należy uwzględnić IPET/PDW):
Uczeń:
poszukuje informacji,
odczytuje dane z udostępnionych tabel,
porównuje zapis informacji w tabeli z zapisem informacji na diagramie,
interpretuje przedstawione dane,
zauważa sytuacje, w których przydatna jest umiejętność czytania i analizy danych statystycznych,
wyciąga wnioski dotyczące zanalizowanych danych,
wykorzystuje TIK do praktycznych zastosowań.
Cele wychowawcze (w przypadku uczniów ze SPE należy uwzględnić IPET/PDW):
wdrażanie do samodzielnej pracy,
wdrażanie do rzetelności w gromadzeniu informacji,
rozwijanie umiejętności uważnego i krytycznego analizowania informacji,
dostrzeganie potrzeby gromadzenia danych,
rozwijanie umiejętności współpracy w zespole,
rozwijanie aktywności poznawczej uczniów z uwzględnieniem ich indywidualnych potrzeb,
angażowanie uczniów w samodzielne zdobywanie wiedzy.
Metody prowadzenia lekcji:
pokaz, dyskusja, ćwiczenia praktyczne
Formy pracy:
jednolita, indywidualna, binarna
Środki dydaktyczne:
nauczyciel – strony z gazet, na których są tabele lub wykresy, slajd z tabelą dotyczącą np. zestawienia średnich temperatur powietrza w miastach polskich1, slajd z tymi samymi informacjami przedstawionymi na diagramie2, ksero slajdów dla każdej pary uczniów
Podstawę teoretyczną scenariusza stanowi konstruktywistyczna teoria uczenia się.
OPIS PRZEBIEGU LEKCJI:
CZĘŚĆ WSTĘPNA LEKCJI (10–12 minut):
powitanie, określenie tematyki lekcji,
rozmowa na temat:
a) jak i gdzie poszukiwać interesujących informacji,
b) na jakie tematy mogą być gromadzone informacje (odczytanie przez uczniów tytułów tabel lub wykresów zamieszczonych w gazetach),
c) co to znaczy „średni” – ilustracja na przykładzie, np.: W warzywniaku przez pierwsze 10 dni września sprzedano 50 kg jabłek, w kolejnej dekadzie – 60 kg, w ostatniej – 70 kg. Ile kilogramów jabłek sprzedaje się średnio przez 10 dni września?
CZĘŚĆ WŁAŚCIWA LEKCJI (25–30 minut):
1. Nauczyciel wyświetla slajd z tabelą i rozdaje kopie dla każdej pary uczniów (wyjaśnienie: co oznacza termin „średnia roczna temperatura”?).
2. Pod kierunkiem nauczyciela uczniowie analizują tabelę zawierającą zestawienie średnich rocznych temperatur w wybranych polskich miastach.
3. Jakie pytania można zadać i jakie jeszcze informacje można uzyskać w trakcie tej analizy?
Przykładowo:
a) jaka jest różnica średnich temperatur najcieplejszego i najzimniejszego miasta?
b) w których miastach średnia roczna temperatura przekraczała 8ºC?
c) w których miastach średnia roczna temperatura powietrza była niższa niż 7ºC?
4. Obserwacja tych samych danych zapisanych na diagramie (slajd, kopie dla każdej pary uczniów). Analiza diagramu, dyskusja nad zaletami sposobów przedstawiania danych:
a) jakie informacje łatwiej jest odczytać z tabeli?
b) jakie widzisz zalety diagramu?
c) z jakimi innymi sposobami przedstawiania danych się spotkałeś (np.
w przeglądanej dzisiaj prasie)?
1 https://www.info-ogrzewanie.pl/mobile/artykul,id_m-100196,t-%C5%9Arednie_temperatury_
powietrza_oraz_analiza_zuzycia_energii_na_ogrzanie_budynkow_w_2010_roku_w_polsce.html Dopke 2011.
2 Tamże.
5
CZĘŚĆ KOŃCOWA LEKCJI (5–7 minut):
rozmowa podsumowująca – przykładowe pytania:
a) komu potrzebne jest gromadzenie danych?
b) jakie sposoby zapisywania danych analizowaliśmy dzisiaj?
zadanie do wykonania w domu, a następnie na najbliższej lekcji informatyki:
wyszukajcie dane statystyczne, które gromadzone są w jakiejś instytucji działającej w naszym mieście (np. bibliotece miejskiej) i na lekcji informatyki przygotujcie ich zaprezentowanie. Zgodnie z projektowaniem uniwersalnym, nauczyciel może ustalić z uczniami różne formy prezentacji pracy (z zastrzeżeniem, że wszystkie formy są dostępne dla każdego ucznia) – odpowiedzi ustne i pisemne, nagranie filmiku, przygotowanie pracy plastycznej lub prezentacji, stworzenie programu lub aplikacji, wykonanie pracy w odpowiednim programie graficznym,
zapytanie uczniów:
»czy dzisiejsze zajęcia były ciekawe – co było najciekawsze?
» czy coś sprawiało Wam kłopot?
»czego się dzisiaj nauczyli, a co sprawiło im trudność,
pożegnanie.
Ocena ucznia ze SPE powinna uwzględniać jego możliwości oraz, jeżeli ma opracowany, jego indywidualny plan IPET/PDW. W przypadku pracy zespołowej i właściwie dobranych zadań ocena będzie się pokrywała z oceną zespołu.
Komentarz metodyczny
1. Proponowana lekcja powinna być co najmniej drugą z zajęć poświęconych gromadzeniu danych statystycznych. Na zajęciach poprzedzających musi wystąpić omówienie na przykładach pojęcia średniej. Gdyby okazało się za trudne – tabela i diagram nie mogą dotyczyć średniej temperatury w wybranych miastach, ale np. liczby wypożyczeń książek w szkolnej bibliotece w kolejnych miesiącach ubiegłego roku (lub liczby wypożyczeń w klasach).
2. W przypadku realizowania wersji z analizą liczby wypożyczeń książek, pytania punktu 3. wymagają odpowiedniego przystosowania do sytuacji.
3. Zadanie domowe uczniowie powinni wykonać również w parach.
Zagadnienia poruszane na tej lekcji nie powinny stanowić trudności. Oczywiście, przedstawiana tabela musi być bezwzględnie czytelna (wielkość tabeli, kolor i wielkość czcionki). W trakcie zajęć nauczyciel zwraca uwagę na dobór dzieci w zespołach, tak aby uczniowie tworzyli zróżnicowane pod względem możliwości pary (dwoje uczniów o mniejszych możliwościach edukacyjnych nie powinno być razem w parze). Należy uwzględnić (przygotować) dodatkowe zadania dla uczniów o większych możliwościach edukacyjnych. Jeżeli w klasie znajduje się
dziecko (dzieci) z niepełnosprawnością, należy przygotować dodatkowe środki dydaktyczne uwzględniające daną niepełnosprawność dziecka.
Warto lekcję skoordynować projektem z zajęciami informatyki, gdzie uczniowie poznają/powtórzą sobie wiadomości z arkusza, edytora tekstów oraz prezentacji i materiały przygotują z wykorzystaniem odpowiedniego oprogramowania.
Inną opcją jest wykorzystanie TIK na lekcji matematyki.
