DISSERTATIO 1NAVGVRALIS
D E
I V R I B V S
Q V A E P E R A G G R E S S O R I S O C C I S I O N E M
d e f e n d e r e l i c e t
Q V A M
IN D V L G E N T E A M P L IS SIM O IV R sE C O N S V L T O R V M O R D I N E
P R O L I C E N T I A
SVMMOS IN VTI\OQVE IVRE HONORES
L E G I T I M E C A P E S S E N D I D I E V. A V G . A. O. R. cididccc.
H O R I S A N T E E T P O M E R I D I A N I S
I N A V D I T O R I O M A I O R I
PVBLICAE EjRVDITORVM D IS Q V IS m O N I S V B I I C I T
WI LHELM EPHRAIM TORTI LQVI VS
DHISAV. m v s s v s OCCIDENTALIS.
f T c o c W \
*
R E G I O M O N T J j
T Y P I S H A R T V N G I A N I S 4
O P P O N E N T IV M P A R T E S T V E B V N T V R HORIS AN TEM 1RIDIANIS
ADOLFH. CHRISTI AN. DAVID O L S Z E W S K I
M A R I A E - I N S V L A N V S PRVSSVS.
STAMSLAVS
d eS E NDZ I MI R
N E O - P R V S S V S O R I E N T A L I S .
IOHANN. BEMAMIN. LEOPOLD.
B O R D F E L D
K E G I O M O N T , P R V S S V S
A V O S V O
.
C A R I S S I M O A C D I L E C T I S S I M O E X A S C E N D E N T I B V S S O L I S V P E R S T I T t
EPHRAIM GOTTLOB B R A V E R
A, C. ADDICTOR, AD AEDES S, GEORGII D1RSAVIENSES PASTORI
HOC
O V I D O I D E S T L I B E L L I
PIAE ET GRATAE INTENTIS MONVMENTYM QVALECYNQVE QVA DECET REVERENTIA AC PIETATE
D. D. D.
ArCTOR.
A u e
perquam d ilecte,
Q jiantuIactm qiT e haec, quae accepi i, typi»
m andare necefie habui ad afffequendam iurkim Doctoris dignitatem , quem petere mei confilii efte vsqne nunc T e celaui, Vt inopinatum Sal
tem gratros Tibi accideret. Nam opufculi, quod mi fi, qualitatem delectationem nullam allaturam cflo, aequali modo et dolet et perfuafum mihi efL T antum enim abfuit, v t in iuridico ifto atque a Rudiis Tuis alieno caput> quod ad iura
per-
pertin eret, aliquod pertractarem , vt potius cie articulo quodam diiTerere conarer. Verum ta
m en Iit m ihi, quae velit, aliquid addifcendi lit- terisque ftudendi facultas, Tibi acceptam eam refero omnem. Nam infanti orbo que paren
tum T u mihi victum , puero et iuueni praeterea educandi ac docendi operam aerumnolam de- difti; pro patre femper fuifti atque amico; im- mo patri debeo vitam naturalem , Tibi huma-*
nam
nam et quam in litteris Wuo. Valde laetor oc~
calione gratum erga T e palam me profitendi.
Vt gratiarum , quas Tibi et ingentes et iultilii- mas debeo, ftudium ac pietatem fignificarem, fpecimen diligentiae meae prim um quantulum cunque nomine mihi cariflimo T uo inlcrip/L Iam m agnopere oro, vt ne metiaris gratiarum magnitudinem operis vilitate. Accipe iftud illa cum beniuolentia, quam Femper T ui erga me
exper-
■expertus fum ; 'indulge iuuenis imbecillae aetati, Vale, mi Aue perquam iucunde, vale, vale ei falue, fruere cruda ac viridi fenee tute, longe que fuperites faue futuro
T u i
n e p e ti Jiud iofiJJlm o.
turibus} quae per agvrejforis occifionem defendere licet.
§* l
^ on dubitam us, quin ei, qui fcire leges efie verba earum tenere opinatur, fi ille de ICtorum difienfionibus audierit, mi
rum videatur, in fcientia quam firmiflimis fundamentis nitente tam varie femper difpufari. Iis autem, qui leges et difficultates, quae in earum applicatione occurrunt, accuratius perfpiciunt, quam multum hic dubitari pofTit, facile apparet. Scripta ICto- rum legendo mox docemur, nullam fere huius fdentiae latifli-
® me
f c — —
m e patentis partem altercatipnibus prorfus vacare, ita vt diffi
cile effe credendum fit. in hoc difciplinarum genere locum ali
quem tractare, neque fimul aliorum fententias ofFendere.
O uam difficultatem et nosmet fentimus, qui de eo quoque, cui hafce plagulas deftinauimus, multifariam difceptari haud igno
ramus. N eque vero de haere differentes om nia, quae in vllam partem difputata hic inueniri poffm t, cum et tempore et con
ditionibus prohibeam ur, explicabim us; neque, quod temera
rium foret, fententiam noftram, quae refutari nequeat, futu
ram effe, contendimus. Sed quae nobis videantur, et rationes.
■*»
quae nobis perfuaferunt, explicare conabimur.
§. a
Scriptores, quorum de defenfione neceffaria feripta vsque ad h o c tempus legim us, agrefforem iniustum fui defendendi cauffa occidere omnes permittunt. Definitionum etiam , quas de moderamine inculpatae tutelae fmguli propofuerunt , difere- pantiae adeo leues mihi videntur, vt non dubitem , quin vnus- quisque eorum facile fit conceffurus, a) effe moderamen incul
patae tutelae occifionem aggTeffbris iniufti per legitimum defen- fionis exercitium factam, ideoque ab homicidii poena quacun
que a) C a rp z . Pract. crim. P. i. qn. n. 18. huc refert aduerfarii' et
interlectionem et debilitationem»
que tam ordinaria quam extraordinaria (ob exceflum fcilicet tan
tumm odo irroganda) liberam. Sed verbis iisdem quam maxi
me diuerfa faepius fignificari, nemo e ft, qui ignoret. Manet hic quoque vni cum altero contentio de eo, quid fit defenfionis iftud exercitium legitim um , et quando lex violetur? Nos au
tem fi lotam hanc materiam pertractare vellem us, multarum plagularum opus confcribere, necefle efiet. Quam obrem omittis caeteris, id tantum nobis fumimus, vt difquiramus, quaenam iura per agrefloris occifionem -tueri liceat^? M ultum hac de re fcriptores inter fe diffentiunt. Sunt enim , qui licen
tiam iftam ad folum vitae corporisque periculum reftringunt b);
alii bona addunt c); alii denique etiam honoris tuendi caufia oc- cidere permittunt, d)
¥> i §. IIT,
b) H v g o G r o t iv s del.B.et P. L.U .c.i. I.H .B oehm er introd. In ius Pandectar. ad i. Cornei, de ficar. §. 7. V l r . H v d e r praei» ad ff„
eod. tit. §. 9. p. 543. b. Io h. V o e t commentar, ad fF, eod. tit,
§. II. et qui funt reliqui.
c) C a r p z . pract. crim. P. 1* qu. 2g. pr. qu. 32. n. 32. I o h . Sa m. Fr. de B o eh m er meditat. ad C. C. C. art. 140, $.{3, O b r e c h t DifT. de defenfione neceflaria, c. 8. n, 1, 2. 3. 7.
d) E n g a v elem. iur* crim. L. 1. §. 335. H e l l f e l d iurisprud.
for. T . IL §. 2052. Compendium iuris criminalis (Paalzov) Ha- • lae 1789. pag. 313. C a rp z . 1. c. qu. 28. pr. in homicidio ob iniurias commillb poenam gladii ceffare quidem negat, fed ple
num inculpatae tutelae moderamen in bonorum tantum non vero honoris periculo concedit 1. c, qu. 30, n. 35. 67,
1.2
§> D L
Pfkt3quam a-utertf ;xl rura: fmgula per caedem defendere li
cita,, legesq.ue quae-huc fpestant, pofitiuas aggrediamur, liceat nobis, ad iu s naturale redire* eiusdem que e rationibus- ipfum iurk nos met defendendi fundamentum explicare,- Ratione ipfa homines docentur, eam vmicam ducem fequendam , omnesque actiones noftras .pes eam folam regendas effe ac moderandas.
Quare ficuti nefas habetur, pro ratione libidinem fequi, ita magis adhuc et impium elt et iniufhim ? alios homines cogere, noftrac potius libidini f nofhoque arbitrio, quam ipfomra ratio
ni parere e ), Ikve eosdem laedere, f) Atque ex hoc fonte, quae originem ducunt, officia et iura perfecta dicuntur, g j Q uodcunque igitur in iura hominum perfecta committitur, a ratione iuberi nequit. Eius modi aliquid molienti, quominus illud perficiat, obftare atque officere absque dubio nobis licet,
c u m
e ) S c H : » ra l z, q u e m p r a e c e p t o r e m v e n e f o r V R e d i t d e r N a t u r * T h . i . § . 5 , 6 3 9 . f e q q , K a n t t>er © i t t e t i , X fy l, I»
C ? w l c i t u « 3 p . V. XXV. XXXIII, f e q .
f ) Sa m. d e Pv f e n d o k f d e o f f i c i o h o m i n i s e t c i u i s L . i . c , 6 ;
§• 2-
g ) H j e l i . f e l d k i r r s p r u d e n t i a f o r , f e c . ff . § . 3 . !♦ F » L v d o v i c j v f u s p r a c t , d i f t i n c t . i u r i d . JL. 1 , T i t . 1 . D . 1 , H o e p f n e r i f t a t u r * r e c ^ t § 26. 27. Ab a l r i s a l i o f e n f u h a e c v e r b a a c c i p i u n t u r , S g h m a l z 1, c , § , 3 6 . 3 7 , C f . L v d o y i c i 1* c t e t K a n t A, c »
f . XXXI V.
cum homini tantum , ne rationi fuae ille obediat, im pedim enta effe prohibeamur, h) Iam (vero, cum actio quaecunque, qua alterius in iura nofha perfecta impetum coercemur, defenfio di
citur,- i) homini fefe contra alios defendendi ius recte vindicari videtur* Nam quod mores praecipiunt, k) benefaciendo vin
cere inim icum , et pallium petenti etiam relinquere tunicam , cum in e o de noftro iure cedere, ideoque non folum omittere, fed etiam agere aliquid nosmet oporteat; omnibus cafibus locum inuenirc, atque in foro externo diiudieari nequit. 1) Alium defendere nil eft, nifi periculum , quod ipfi inflat, auertere*
Q u od faciendi ius nobis competere ex antea dictis app aret, quia omnia iure perfecto licent, quibus [alios, quominus ratio
ni fuae obtemperent, non impedimus. Obligatio autem iura alterius, quando id fieri potefl, conferuandi atque tuendi per
fecta nulla eft.: fed ad humanitatis officia fola fpectat, m )
§. i m Ii) ( j f O t t v s de rnre belli ac pacis. Proleg. § , 6— 8. I. c. 2.. I ,
n. 5. 6. K a n t 1, c. p, X X X V . §, D.
i) Sc h m a l z 1. c. § . 94,
k) Cf, G r o t . de I. B. ac P. L . i . c. 3. § . 3*
J) S c h m a l z 1. c. § , 42. 47. iunct, § . 37. 39- 4 4» m ) ld , 1, e* § . jo iy
§. n n .
Et hoc quidem eft, quod nobis videtur, omne iuris fefe defendendi fundamentum. Modus vero, quo quis iniuriam fibi imminentem propellere debeat, a iure naturae determinari non poffe videtur. Sed periclitantis arb itro , qua ratione id fieri pofiit, relinquendum e ft n) Ipfe enim externum quoduis iuri fuo obftans recte rem ouet, aggreffor autem hoc loco homi
nis perfonam non gerit, fed inftar caufiae coecae ac ratione ca
rentis, ex qua periculum nobis im m inet, habendus eft o).
N ec magis aliis hominibus ius aliquod diiudicandi, quomodo nos tueri debeam us, tribui poteft; cum illi, quanti fit nobis ius periclitans, nefciant. Sed de iuribus q u o q u e, quae parui facim us, cedere defenfionem que, vt aggreffori parcamus, omittere, humanitatis magis $ffe ducimus; nam eo , quod ius noftrum retinemus, laedi aduerfarius plane nequit. Modus de
nique defendendi omnino ratione eius quoque ipfius, in quem impetus factum eft, praecipi nequit. Nam quae ad finem quendam affequendum proficiant, eligere prudentiae potius eft, quae praecepta fua ab experientia magis et a pofteriori, vti di
cu n t, quam ratione ipfa repetit. Ratione tantum , defenfionem no- 11) Cf, E. F. K l e i n Grundfaetze des gem, Deutfchen Peinl. Rechts
§• 37»
o) Perfonae duplicis in delinquente diftinctionem v. etiamap.KANT lt c, (rinleittmg §. D. Slnfang^gr. b. £♦ p, 232.233.
m «s nobis licere, docem ur, eiusque nil intereft, quom odo eu m , qui nos aggreditur, Iaefionem omittere cogamus. Quare iniu- ria ab altero nobis imminens, cauffa quidem recte dicitur, cui Jufte ei nocem us, minime vero per cauflam illam iuris fe defen
dendi inde oriundi fines definiuntur; fed ortum femel in infini
tum illud iufle exerceri videtur, p)
; §. v .
In flatu igitur naturali cum ob minima quoque momenta defenfionem ad caedem vsque extendere nobis liceat; Iam quaeflio nofba eo redit, num eadem hominum fmgulorum li
centia tum quoque obtineat, cum praeter leges illas naturales;
aliae etiam, quae conduntur in republica, ciues obftringunt;
a n , et quatenus illa per iflas leges limitari poflit? Finis, quem in republica conftituenda, homines habuerunt, quidquid alii contra dicant, in eo pofitus efle videtur, vt iura fingulorum per
fecta conferuarentur, viribusque etiam omnium coniunctis ea
dem p) K a n t I. c . GPinfaitunfl p. XLI. Qua tamen de re alios diiTentire
non ignoramus, inter quos videmus etiam Hv g o n. Gr o t. de 1. B, et P. L. II. c» i 8. quem hocce colligere oportuit ex iis, qnae dixerat in § 3 verb. Notandum eft. Ex accidente vvero ficut donandi, ita defenfionem quoque omittendi obliga
tionem oriri poffe, neque negamus, neque hoc lo co , quo de iure non de moribus loquimur, contrarium contendimus. Cf, C ak p z, 1. c, qu, 28* o. IO. 11.
dem defenderentur q). Cuius conlequendi modum praeferibe- r e , ii, qui focietatem inierant, cum aliter perdurare ea neque- ret; r) perfonae cuidam commiferunt s ) , quo fum m a, quae - dicitur, patefias confutuebatur. Huic igitur foli, quae in fo- cietalis vtilkatem a ciuibus vel agendo ,vei omittendo fieri debe
ant , praecipiendi ius com petit, eiusdemque ad praecepta ciui- bus parendum eft. Quos etiam , iure fefe defendendi naturali v t i, fumma poteftas prohibere 'poterit, quoties reipublicae fini vfum -eius aduerfari cenfuerit. t )
§• V I
Sed quaeritur, num cuilibet fui ipfius defenfioni poenas pendere leges reipublicae poffint, an pofFit inueniri, intra quos fines femet defendere ciuibu-s permitti debeat? Imperans, q u em , vt iura vniuscuiusque, qui in focietatem fefe contulit, conferuentur, curare oportet, eum quoque, quem fe defendere ipfum prohibuit, tueri eique defenfionis prohibitae loco alia re-
me-
q ) S c h m a l z ] K c. II, § , 43.
r) 1. c. §. 71. fqq. S. de P v fe n d . de offic, hom, et ciu* L. 2. c.*5.
§ . 7. fqq. o, 6. § . I. fqq. Ho b b e s elem, phil. de ciu. c* 5, art.
3- feq<i*
s) Gr o t. de I, B. ac P. L. 1. c, 3. §♦ 3, 6, 7.
t) Id. 1. c. i* Pvfjcnd. de off. hom. et ciu, c♦ 11. g.
media proponere tenetur , v) quae vel ad propellendam iniu- riam , aggreflbremque im pediendum ne eum laedat x ) , vel laefionem laltem tollendam aeque ac vetitae proficiant. N um et quatenus eadem fini illi fufficiant, diiudicare fumme im pe
ranti vtique reliquendum e ft Q u a ex le fequitur, ad iura, quae reflitui plane nequeant, defendenda ciuibus qu aecu nqu e, quibus eorum laefionem propellere poflint, permitti debere.
Nam iure huiusmodi per propriae defenfionis omifTionem femel perdito ne incommodis quidem inde ortis« f. laefionis durationi, remedium aliquod reperiii poteft. lura vero ea fola huc referen
da funt, quorum ipfa natura, reftaurari eadem poffe, cogitare nos prohibet. Nam eo , quod ius aliquod amifTum futurum fit, vt vel ob cafurn aliqtiem fuperuenientem, vel ex fententia laefi reliitui ipfi nequeat, minime efScitur, vt imperans remedia in locum prohibitorum a femet fubftituta ad iuris -eiusmodi repara
tionem non fulRc-ere, fcire queat; multoque minus ille im pedi
tu r, quo minus eadem fufiicere fini propofito cenfeat. In ci
vitate itaque quacunque huiusmodi iuraper caedem etiam agref- foris defendere ciuibus permitti debet.
v) Ho b b e s elem. phil. de ciu, c. 6. art. 3.
x ) Vti fiuit in i u r e R o m . , q u i b u s p e t i t u r c a u t i o d e n o n o f f e n d e n d o ,
damni infecti f e t i n t e r d i c t a : n e vis fiat, a l i q u a q u e Gr o t. d e i ,
B. a c P. L, II, c , i , §. 2. Ex m o r i b u s faluas g i l a r d i a s e t f a l u o s c o n d u c t u s a f f e r t M. W e s e n b j e c i v s i n c o m m e u t , a d C, q u a n d o l i c , v n i c , §♦ 4.
C § V IL
§. VII.
Atque haec quidem aci quaeftionem , quando occifio1 in defendendo facta iufla dicenda fit, quae fola nobis propofita eft, explicandam fatis effe videri pofiint; fed ignofcatur nobis, aliam etiam de fummae poteftatis in republica iuribu3 regulam hoc loco proponere neceffarium ducentibus. E fine reipublicae in ciuibus lingulis a iurium perfectorum laefione iunctim tuen
dis pofito apparet, ciuium quemlibet ea, quae ad iura fmgulo- rum ope omnium tuenda necefTaria videntur, vel agere vel de re fua impendere a fumme imperante iuberi poffe.- Sed alius vtilitati aliquid im pendere, vel de iure fuo cedere, vt alius ci
vium illud acquirat, iuberi aliquis nequit, cum a fine dicto, qui in laefio-ne et damno tantum auertendo non in lucro captan
do eonfiftit, hocce fit alienum, Iniuftum itaque illud dicen
dum effet; etiamfi alio m odo damnum quodcunque illico no
bis refarciretur, quoties ius, quod nobis competeret, retinere voluiffemus. Eadem que iniuria, fed quae perfpici facilius pof- fet, afficeremur, iuie alterius commodi eauffa nobis ablato, eiusque fupplendi nomine remedio quodam conceffo, qud vtentibus fperare nobis liceret, ius noftrum nos recepturos, ne- que femper eo carere neceffe habituros effe. Q u ae eum ita fin t, ratione iurium eorum, quorum e natura, reflitui eadem neque- re, non apparat, negandum eft* poffe ciues eatenus fefe defen
dere
dere a fumme imperante prohiberi, quatenus id tantum agitur, vt aggrefTor, quominus nos laedat, im pediatur, neque iurium , quorum tutelam respublica, fe fufceptuiam effe, ipfi (popon- derit, aliquod violatur,
§■ v i a
His ita conftitutis, fines, quatenus propria defenfione vti in republica etiam ciues prohiberi non debeant, regulis hifce fe re , vt dicta breuius repetam us, contineri videntur:
I. Nullus propriae defenfioni modus definiri debet, quoties iura aguntur, e quorum natuia perfpicitur, reparari ea
dem plane nequere.
II. In iuribus caeteris defendendis vetari nequimus factis
• eiusm odi, quibus conditio humana durior non redditur, aggreflorem ab ea actione, per quam nos laefurus eft, arcere.
Minime vero haec, quae dixim us, perinde intelligi vo
lumus , ac fi hilce cafibus exceptis quilibet fe defendendi modus in quacunque republica prohiberi debeat. Sed praeter ea, quae dictis regulis continentur, alia etiam , immo omnia, quibus fmguli femet tueri pofTint, ciuibus vel exprelfe perm itti, vel omifla aliqua prohibitione iis relinqui poliunt. N am fuminae poteftatis e ft, quae ad ciuium iura protegenda fieri debeant,
C 9 per-
2 0
pejfpendere atque deligere.- Quoties ea legibus fuis fmgulorum fe- cuiitati non fatis profpectum atque confultum effe iudicauerit, propria defenfione vti 7 iis permittere et poterit et debebit.
§. IX .
In iuribus, quorum periculum declinandum erit, dinu
merandis n o n , vti philofophr folent,- nos diuifuros effe, palam profitemur. T u m enim ratione, quae ad finem noftrum folum pertineat, egem us, tum ICtorum diuerfas de hac re fententias
«rtfendere nolumus. Cum fint ex noftra quidem opinione iura nonnulla, quae ab hominibus acquifita proprie defendi ne
queant, vt fcilicet periculum tantum ab iis auerti, feu fieri ali
quid pofiit, quo ius nondum amiffum vel potius eiusdem pof- feflio vel quafi retineatur,' hoc loco ad ea tantum refpicimus, quae vere tueri pofie nobis videntur. Interque ea numeramus.
I. Vitam ipfam , quaeque proxime ex ea fequuntur." ius cor
poris integritatem pudicitiamque y ) confeiuandi et liber
tas in ftrietiori vocis fignificatu»
IL lura dominiL
HL Exiflimationem bonamque famam.
Iura y ) Pudicitiae Iaefionem ad honorem refert I. F. S. B o e h m e k u»
m e d . ad C. C. C. art* 140. §♦ 2. neque honoris etiam I a e f i o n e m Ji i c a d e f T e negamus. A d corporis violationem refert eam G r o t *
jle 1. Bt ac P. U II, c. I. §. 7. 9,
lura obligationis contra' obligatum vere defendi nequere videntur. N am vel iura eiusmodi eorumue quafi poffefrionem, quodcunque ille contra fecerit z), amitti pofle negam us, v e l, fi, mauis* contendim us, ius nobis eo m om ento, q u o , quocJ de
betur, praeftandum fit, nalcr, a) eodem que lapfo , cum antea oblio;atum omittendo nos laefurum effe nefcim us, interuenien-o 1 ten ou atio n e, amitti et recens, exigendi fcilicet, vt damnum a morato nobis refarciatur, oriri, quod ipfum momento quolibet fequente eodem que praeteriapfo irr aliud 1 vi cuius plus etiam nobis com petit, ipfo iure nouari futurum eft.
Sed quaeftio reflare videtur, num iura ad rem , n ec non ea, quae in iure perfonarum tractantur, b) contra alios quo
que , quam qui nobis vel obligati, vel per ftatUm aliquem no- t>iscum coniuncti funt, defendi hoc forte m odo nequeant, vt laefiones ab iis auerfamus, quae vel neceftitate aliqua nobiscum eoniunctum nobis erripere, vel obligato, quo minus obligatio- nem nobis im pleat, impedimento futurae funt? Attam en no
lumus Lectorem iri ea morari,- tum quia ex dictis etiam , quid
«te hac re fentimus i facile appafet* tum qu od minus eadem noftra
%) Bona fua diflipando obligatus tantum impedit, ne effectum ius noftrum obtinere poffit.
a) Et hocce contendere licet, fi hic quoque in legatis dies ce
dens a die veniente diftinguitur,
t>) Venum petimus ab iis , quibus bis idemdixifie videamur,
2 2
n-oftra refert, cum ius alium quem cunque defendendi flobis competere fupra probare conati fum us; imperans vero in ftatu ciuili, quoties ciuibus fe viribus fuis tueri permittere debeat, nequ«
offenfos, ne alios ad defendendum inuocent, neque inuocatos, ne auxilium praedando humanitati pareant, prohibendi ius habeat, Quam obrem e periclitantis perfona femper diiudicandum erit, num ad occidendum vsque procedere nobis eum propugnanti-*
bus liceat.
§. X.
Vitae igkur inflans periculum per caedem etiaqa aggreffo- ris depellere vbique vtiliceat, neceffarium effe, res expedita eft. D e corpore vero laedendo regulam aliquam generalem pro
ponere dubitamus c) cum faepifiime laefiones vel {per foium tem
poris lapfum naturamque ipfam refarciantur, vel medicamento
rum vfu failari, laefique in priftinum ftatuin plene reftitui que
ant. Q uare fummam in republica poteftatem vel omnia ad cor
pus tuendum permittere, vel laefiones a fe inuicem diftinguere ad easque prohibitionem referre oportebit. In fmgulis cafibus non poterit non iudici faepius diiudicatum relinqui, num ho
micida e) Refert Ca r p z, pract, crim, P. i. qu« 29, n. 7. ex Hercul, de caut.
de non ofFend. c. 24. quod tum demum fentire offenfionem cor
pus dicatur, quando e percuffione patitur dolorem, liuoreni, tumorem, ant fanguinis effufionem.
jflicida ad moderamen inculpatae tutelae prouocans laefionem^
quae penitus reftaurari nequeret, fibi imminere vere iufteque*
crediderit. T urn ftuprum violentum paffus, nunquam futurus efle videtur, qui prorfus reftitui poflit. L icet enim laefi virtu-*
tem , non dicam labefactatam , fed fceleri periclitatam d) om ittim us, cum hocce ad interna fpectans hoc lo co, quo dc iure loquimur, alienum videri poflit,- femper tamen corpom quoque 1 ita vt reftaurari nequeat violandi, vitaeque ipfius pe
riculum , faepius etiam conditionis externae dam num tale*
quod refarciri nequit, cum ftupro vi alicui oblato coniunctum effe credimus. D enique ne impetum in libertatem , i. e. homi
nis conditionem , fecundum quam ille non fubeft fub alterius poteftate priuata, occidendo, fi alio m odo nequiuerit, arcea^- m u s, nullibi nos prohiberi poffe, indubitatum videtur, idque
§o etiam magis , quod vna cum libertate remediis amilTae ei fumma poteftate comparatis vtendi facultas eripitur.
§ , x r .
Q uodfi quis nullam vitae fimul corporisue periculum mi
nans bona tantum noftra aggreffus fit, poffe a fumme imperartte nos 4) Cf. Io ach * M oppii comment, fuccinct. ad Inft. de 1. Aquilia
P* 774* G r o t . c« 1, §. 7, not, Tesraari ad verb. Pudicitiam titae»
2 4
nos prohiberi, ne eum occidamus, videmur. Nullam enim iu- jiu m , quae in rebus com petunt, natura continet rationem, fu
turum effe, vt bona nobis reftitui nequeant, e) Adeft igitur cafus, quo noftro iur.e petere tantum pofTumus , ne eo defenfio- nis vfn interdicamur., quo aggrelforem bonorum no Arorum pof- felfionem .acquirere duntaxat impedimus. (Quare ab e o , qui rem publicam regit, vetari quidem poffumus., furem., qui mortem fron minitatur, occidere, f ) minime vero, eum alio, modo quam laedendo depellere, eumue cum bonis noflris au
fugientem , vt haec ei rurfus eripiamus, perfequi; licet perfe- quentes capitis difcr.imen adituri, vitaque dein periclitantes cae
dere ilium et bonis et yitae iamiam pericula .comparantem ne
ce fle habituri fimus.
§. XII.
.e) I. F. L vD o vrci doctrina Pandeetar. ad 1. Cornei, de ficar. §. 7.
H op p ii comment. 1. c. p. 773. Non tamen dubitamus, quin, bona etiam quaecunque vt reftitui nequeant, accidere pofiit.
Quaredififentimus aBoEHMERO in medit. adC. C. C. arfc. 140. §.2.
qui res immobiles nunquam ita auferri cenfet^ quin commode recuperari poffmt.
f ) Rationes pro bonis homicidio defendendis s B o e h m e r o 1, cit, adductae in ftatu hominum obfoluto locum obtinere, minime f vero ad ftatum ciuilem quadrare videntur. Similes adducit, nec refpiciendum effe, an via iuris res recuperari poffint, vel non poffint, ex^limat O b r e c h t DifT. de def. neceff. c, 8* n. g— 10.
Quod equidem n ego, et praeterea, hominem, fore, vt res re
ftitui fibi nequeant, nunquam fcire contendo.
¥
§. XII.
Kefhit, vt de exiftimatione ab iis, quae eam offendant, de
fendenda loquamur. Iniuriam certe illatam ne vlfcifcamur, iu ftatu ciitili iure nos prohiberi, ne memoratu quidem dignum vi
detur. In propulfandis iniuriis mnlta ex temporum locorum que geniis pendent, num ridiculae illae videantur, an pro veiis iu- rium laefionibus adeo etiam habeantur, vt amiffus per ea digni
tatis iilaefae (latus, quodcunque imperans contra fecerit, repa
rari nequeat. Q u o tamen ipfo ex hominum arbitrio pendente, eom m que in arbiti ando diffsnfionibus, arguitur, e la-efionis per iniuriam factae natura minime apparere, refarciri eandem non poffe. Regulae igitur generalis inftar nobis tenendum effe credi
m us, defenfione per caedem iniuriantis ciues licite interdici.
Q uodfi quis iniuriam mortemque aljamue fimilem laefionem
ira minatus fit, vt aut iniuriam aut iiecem pati eligere nos iube- ret, eandem pati, vt vitae periculum effugiamus, ab imperante iuberi nequimus g). Sed permitti debet in ciuitate quacunque facinus ignominiofum, q u odfoite facere aliquid mortem auerfan- tibus minans nosinet iufferit, nihilom inus recufare, cum mini
i s me
g) Cf. A \ g . a Le y s, medit. ad Pand. fpec. 600. m. 22. qui ex h u
manitate rationem obligationis petit, qua periclitans, quando absque omni vel magne faltem dedecore hocce fieri poteft, f u
gere tenetur.
me rn Tume finem furama poteftas aciuibus conftuuta fit, vt al- ifiim alteri feruire o b tin g eret. Iam vero fi eorum , quorum ele
ctio nobis data erat, altero reieeto, in vitae difcrimen addueti fi
mus, caedem quoque ad propugnandum vbique licere oportet
§. XIII.
Haec habui imprimis notanda, quae ex iurts naturae ratio
nibus de quaeflione propofita dicerem. Progredimur ad inqui
rendum , num leges quoque ciuiles haec,- quae debeant, ciui-- bus perm ittant, an vitra hos fines etiam iuris fcfe tuendi vfum concedant. A c primo quidem ad leges Romanas nos conuerti- mus. Iam imperii Romani condicio ea fuit, quae fingulOrum poteftati' parum faueret Nam republica ixjndum oppreffa ni
mium fmgulis indulgeri non debuit, ne ciiies iis, quae ad fed e
fendendum contra priuatorum violentias fibi compar a flent, ad;
femet infolentius forte efferendum et contra rempublicam vteren- tur. Caefares a poteftate priuatis relicta nunquam non timere
©pp ortui t, ne eadem ratione, qua vel ipfi vel plures anteceffo- m m regimen’ fibi conciHaffent, ipfis illud eriperetur, Laefo etiam per iuditialia b_) ipfi conceffa remedia eo modo pfofpectum erat,
vt fa) Qua refero aetion?s poenales, 23. fqq. I. de actionibus. Tit*
I. de cb lig. ^ quae ex dei. V i bonor, raptor. D. de furtis, %. r. X.
tura edictum D. Ma r c i 1, 12. in f, 1. 13, Quod met. caudk, 1. 7, C, Vnde vi»
•vt homines neqnkxres, fbli fcilicet a principe ficutia caeteils metu
endi, taec 1 i interdum quam protegi mallent. Q uare facile opina- n m r, vim quaracunque, ne in defenfione priuata adhiberetur,
•jitohibitam, -quoad quidem id fieri poffit, in hisce legibus nos
■iimenmn» eUt*. Leges ipfae nos praefumtionem non fefellifle, docebunt. Sed prius perfcrutandum eft, num ea permiiTa fint,
*^uae in qual bet duitate permittenda efle nobis videntur.
§. XIIII.
A gnonerunt Romani regulam generalem: v im v i rep ellere licer e ; i: eamque tum in iure gentium , k) tum quodamm odo 1) in im e, qivod naturale appellabant, fundatam profeffi atque fc- cuti fu ut, it:» VC Pom ponius interrogatus, num ei q u o q u e, qui v im , quam auiea focerat, a iac.fo rurfu-s pafifue erat, fu oci urere vellet praetor per edictum, quod de vipropofrtum erat, ob dictam regulam hocce negaret m), M axim um igitur, in quod adduci
D 2 pof-
i) 1. i. §. 27. 1. 3. §• 9. de vi et vi arm,
k) 1. 1. §. 4 * 1* 3 - de ct I* 45» §• 4* 1. A<}uil.
1) 1. 1. §. II. Si quadr. paup. fec. dic. 1. 1. §. 27. de vi et vi arm»
Cf. 1. 1. §. 3. de I. et I. Diffidere in hac re iureconfultos v.
O b r e c h t de def. nec. c. 3. n.7. fqq.
m) 1 12. §. 1. -quod vi met. cault, Cf. 1. 3. §. 9. eod. 1. 17. de vi et vi arm. Hac ratione l.cit. 12. interpretatur Fa b e r in rational. ad ff. Minus recte hanc legem ad damnum, in quo laefus verfatur, frrahere videtur Brvn n em. in Conunent» ad. ff.
poifumnsy peri culum , exfrem um que discrimen quomodo cur?- que depellere, feu vitam occidendo aggreffore defendere liceref iam fecundum hanc legem nem o dubitabit* Praeterea autem ex- preffe in hoc im e permiffum inuenitur occideie et latrones infidiantes n ), et nocturnos populatores ad agros intrantes ne- cem que minantes o), atque aggreffores, imfno stiam alium quem- cunque p), quoties in dubio vitae discrimine quis conftkutus fn,
g . X V .
Cum ad corporis etiam integritatem protegendam ag grek forem iujfte o ccid i affirm am us, q) aduerfarios habere videm ur eo s, qui eum in defenfione m odum p raeceperu n t, vt inerm is cum inerm i y et arm atus cum armato n on difpari fed pari telo- iu m genere co n gred eretu r, r) quiue d efen iio n em , cui cauf-
fa.w
si) I, 4. pr. ad I. Aquil. f. 4. C. ad 1* Cornei, de fic*
©) 1, 1. C. quand, Jic, vunic, p) 1, 2. C. ad 1. Cornei, de ficar,
q) Cf. V l r . H v b e r praeleet, ad Pan<J, ad I. Cornei, de fle. & g, p, 543- k
r) Quos refert ex gloITa in 1. 1. in verb. moderamine C. Vnde vi. et refutat Oh r e c h t de def. nec. e. 10. n, 3. 6. 7. 8» V. etiam;
S tr ^ k it V. M. ff, ad 1. Aquil. §. 12. et annotat, ad \V> A. LaV -
T t S B A C H M C O lf ^ B d , D , p, 698»
fam ofFenfio dediflet, eidem fim ilem effe voluerun t s). E t ftricte quidem hanc regulam interpretandam effe iam dudum a ICtis refutatum eft, quam uis verba re tin e re , iisque res magis, quam rebus verba applicare diutius’ p laceret t). S ed dubitari forte p o flit, an interficere aggreffum in eo cafu , vbi nullum vitae, fed m em brorum tantum corporisque' periculumJadefty nobis liceat v). In iure naturali de hac re dubitari n on pofle?
in d e apparet, quod eo tantum ius d efen den di nobis co m p e
te re , m inim e v e ro , qua ratione nos tueri debeam u s, hom i
nes doceri iam fupra offendim us. N e c n on tam en de iu re Rom . dubitationem h an cce tollere res facillim a nobis videtur.
Nam q u od e regu la, quam antea m em orauim us, v im v i r e - p e lle r e lic er e * Caffius tantum arma armis repellendi licentiam collegerit x), non p erinde in telligen dum effe credim us y ac fi d. regulam explicare m agisque determ inare ille voluiflet. S ed e generaliori (p ed aliu s, id qu od ad finem propofitirm fibi fuf- iic e r e t, argum entatus e ft, et verba verbis quoque co n gru ere curauit, n e vel alios i uris ftricti rigori fauentes offenderet. V e
rum
s) C ar p2. pract, crlm, qu, 30. n. 2. 3.
t) 1, cit. qti, 28. n- 24, fqq.
Cf. 1. e. qu. 30. pr.
») I, I. 27. de vi et vi arm.
rum tam en mittamus auctoritatem legis, quae in dubium fortafie quodam m odo vocari pofut. [mino co ii cedim us,m em brorum p e riculum occid en d o pr-opellere expreffe perm iffuin i n L L . R.om.
nullibi reperiri, atque ad Colum illu d , q u od clailicum h ac de re nobis videtur, Florentini dictum y) prouocam us, fecundum q u o d , nulla ad vitae difcrim en facta refirictione, iure h o c eu en it, vt, qu od quisque ob tutelam corporis fui fecerit* iure feciiTe exifiim etur. <
]Mec tam en magis ex altera parte ad credendum propenfi.
fum us, co n ced en d am effe ad qu am cun que corporis laefio
nem declinandam ofienforem o c cid e n d i iicentiam, Floren ti
num que fine om ni reflrictione intelligendum . A t quo iure re frin g e re verba eius liceb it? T an tu m fcilicet abfuit, vt lege pro fententia noftra carerem us , vt potius de ea coangultanda iarniam follicitos effe nos opporteat. Nam feruatur a XCtis re
gula eadem que legum praeceptis ben e fun data, legem p oen a
lem n on efie extendendam z); n ec fugere quem quam potefi, h o cce Florentini reftrin gere, effe leges contrarias poenales in duriorem partem interpetrari. Attam en neque d efu n t, qui
auctor
y ) 1* 3 * d e I . e t I . v b i v e r b u m i n i u r i a m n o n ad i n i u r i a m v e r b a l e m f e d a d r e a i e m p o t i a s r e f e r e n d u m e f f e p r o b a u i t O b r e c h t 1, c i t , c . 2 * n . 8 .
z ) c. 15. 49. de reg, iur. in 6. i. 155. §, fin. de R, 1 . 1* 11, pr, I. 42*
de poen* •
auctoritatem regillae den egen t a). Q uare, vt fnntts beati, h ic q u oqu e m edium tenere nobis lic e a t> eam que feru are, q u o ties agitur de poena in delictum qu oddam ftatuenda vel de exafperatione d eterm in an d a; fed reced ere ab ea in legibus interpetrandis, quae ad poenas quidem aeque refpiciunt, pro-' xim e vero n o rm a m , vel delinquentes co n u in cen d i, vel con- uictis poenas perpendendi iudici praecipiunt. N am priori cafu nos dubitari fem per oj>ortet, num teneam us om nes ratio
n es, quibus» Angularibus faepius ac p o lyticis le x illa nititur y pofteriori, qui hic adeft r legis rationes vniuerfales n u nquam effe n eq u eu n t, quae vel ex re ipfa vel faltem ex legum analo
gia cpgnofcuntur. Sic etiam d. legis ftrictae interpretationi fines confirfuunt tum ius naturale, tum quae D e L L. B o m . nobis videri dixim us, ita vt interficere im pugnantem tum de
mum concedam us , cum m alum , qu od reparari n equ eat, auertendum fit. Idem q ue vero G ord ian i im p. conftitutio- u e b) contineri exifiim am us y qua eum , qui percufforem gla
dio repulerit, vt hom icidam teneri n egat, quia defenfor pro
priae fallitis in nullo peccaffe videatur. N am falutis vo cem tum de vita fola intelligere n o lu m u s, n e res iudicantes durius
quid, a) Le^se r, med. ad fF. fp. 568. tn, 10. Bof.tim. med, ad C. C, C,
art* 105, §♦ 1. in fin.
$0 I* 3» C. ad 1. Cornei, de ficar.
s»
q u id , quam caufia d e p o fcit, conftkuaim is c ) , tum de leui q u o cu n q u e ac praetereunto corporis in co m m o d o accip ere nequim us d).
M em oratu fere indignum vid etu r, nos quam vis ad co r
poris integritatem defendendam o ccid ere interdum permitti- m u s, m inim e tam en co n ten d e re , m oderam inis inculpatae tutelae exceflum in ipfls hisce cafihus, vbi interfectionem con- ced im n s, nunquam com m itti pofle. S ed fem per illud, exce
dit, q u i corpus vitanue caede defendit, cum lenius faluti fuae - rem edium ad effe fcire eum opporteat, N eque exceflum h u n c cauffae, vt d icu n t, quam m odi appellare malumus e),
N um a) i. IX. pr. de poenis.
d) Cf. I. M, G e s n e r i nou, lingu. Lat. thef, voc. Salus.
e) De r equi fit is moderaminis inculpatae tutelae ad cauflam, mo
dum et tempus reducendis v. C a r p z . pr. cr. qu, 28, n. 20. fqq.
In cauflae tamen et modi definitione feriptores non plane con- fentire videmus. Cf. 1. cit. Vl r. Hv b e r prae]. ad ff. ad 1. Cor
nei. de ficar. §. 9. 10. O h r e c h t Diil'. de def. nec. c. 10. n. 3. 5.
Ac modi quidem exceftum in hypothefi aggrefforis interfectio
nem , cum in periculo conftitutus «tiam absque caede iftud auer- tere potuifiet, f, ad periculum praefens disproportionatam cum H v b e r o 1. c. §. 10. in pr. et Ca r p z o v i o 1. c. qu. 30. 11.
18. appellari, et lic, quae diximus in § ., intelligi velimus. In thefi ratione modi exceflus interfectio ad ius periclitans non proportionata vocari pofiit, (Cf, diflinctionem inter exceCum de- fenfionis
N um autem in periculum quoddam adductus faluti ab ag- greflo re tim ere p o flit, legibus definiri poffe plane negam us, fed foli iudicis arbitrio illud relinquen dum effe cenfem u s, qui in lingulis cofibus perfonarum rerum que condition um r e f e c tum liabere fem per debeb it; cum vel alapa vel p ugnae bacu
li ue ictibus alicui infligendis p’aga<e infanabilis inde accipien
dae metus interdum iniici p o flit; quam uis dubium nem ini effe credim us, plerum que illud periculum n on adeo valiturum effe, vt fanus corpore atque m ente ad occid en d u m m inantem pauore proripiatur.
§. X V I .
Eum d ein d e, qui Uuprum libi vel fuis per vim inferen
tem o ccid erit, dim ittendum e fle , expreife conltitutnm in inn*
R om . inuenim us f). Q u o d fi quis ad ius femet vindicandi laefo ob delicti foeditatem fpeciatim concelfu m referre vo lu e
rit; inagis adhuc eum perm ittere o p o rteb it, vt periclitansm a-
* K lum,
fenfionis et inculpatae defenfionis ap, C a r p z , [1. c.'pr.J quo fenfu aifumto in cafu in §. propofito exceifus non ratione mo
di fed caudae tantum adeiTe nobis videtur. Cauflam excedifle dicitur, qui non merae defenfionis gratia aggrefforem occide
rit, fiue ille rixae anfatn dederit fiue modum (in Jhypothefi) per iram excefierit Cf. O br. 1. c. n, 5.
f ) 1, 1, §, pen. ad 1. Cornei, de ficar. H v b e r 1, c. 9. p. 543 b.
Iu m , qu od vlTei Tei etiam ipfi lic a t, aggrefloris caede auertat.
Atra-men iu alios catus legem han c dilatare, atque ne p u d ici
tia attentetur g), o ccid en d i licentiam con cedere ob diuerfita- tem caCus quam m axim am nolunuis.
§. X V II.
T u m libertatem vel interficiendo plagiarium licite d e
fendi dubium ede nequit. N em o enim ad falutem eam per
tinere , id eoq u e eiusdem defenfionem G ord. confiiirutione fu- pra (§. X V .) allegata contineri negabit. Q u o d optim e etiam eonnenit ad m ores Rom anorum , qui libertatem quam maxim i aeftim arunt, im m o cum vita ipfa in iure aequarunt, cum n o n folum crim en r q u o -liber hom o a fcientibus venditus em- tusq.ue erat, capite punirent li), fed etiam capitis diminntio- nem m axim am mortis inftar haberent i),, et patronum liberto1 parentis lo c o effe exiftim areni k).
§. X V III.
g) Cf. 1. io. 15. §. 22. de iniur.
h) 1. 1. D. 1. 7. C, ad 1. Fab, de plag.
i) §. 2 ,1. de pubi, iudic. Cf» Hv b ek praei* ad Inft. de cap. dimiflut,
§• 1. 2. 3.
k) Arg, 1, 9. de obf. par. et patr, praeit.
§. XV’III.
V en ien d u m nobis n u nc eit ad pecuniarum defenfionem , de qua in alia om nia IC tos difceflbs videm us 1) quam
vis leg es, q u a e m iure ciuili de h ac re in u en iu n tu r, certas et definitas d fe credim us. D iftinguere tam en ante om nia nos op ortet, num bona duntaxat fint p ro tegen d a, an vita etiam in periculum adducta fit, id eo q u e cum bonis h aec funul d e fendatur m). Bona tantum d efen d it, qui furem cum re ab
lata aufugientem telo fternit, vt renv-e confpeetu nondum ela
tam eo interem to recipiat. V n a cum bonis vitam co rp u su e tuetur 110.11 folum is, qui aduerfarium ad furandum fe p raepa
rantem dehortatus eundem in e o , quod coeperit, pertinacem et capitis iaminm periculum ipG often tan tem ; fed etiam , qui fu rem , quem perfequitur, fibi relifi e n te m , vt bon a vi tam que
E 3 fer-
1) Fuifle etiam, qui clericis concelTum dicerent, vt res fuas cum caede alterius defendere poflent, refert O b r . Difl'. de deF. nec, c. g. n. 2t. Furis rulHci ab vrbano in hunc finem difrinctionetu ex Harmenopul. lib. 6. c. i. refert id. 1. c. n. 32, Sunt etiam, qui ob res viles atque exiguas internecionem non permittunt, cum ob modicam fiunmam, qualis eft vsque ad duos aureos, actio doli fec. 1. 9. in f. 1. ia. de dol. mai. ncwi indulgenda, vi- taeque multo magis quam famae parcendum fit I, 38. §♦ 9. ad 1.
lui, de addiilt. v. C a r p z . pr, cr. qu. 32. n, 26,
m) Eadem diftinctione vtitur Grot. de I. B. ac P. L, II. c, 1. §. 12, Exempla v, ap. Ob r, 1. c. c. g* n, 12, 17. 26.
fe ru e t, obtruncat. In cafii pofteriori vtroque bon a quoque o c c id e n d o , licet non p ro x im e , defendi inde apparen t, quod ea derelinquen do vitae periculum fubterfugere fem per licebit, nifi fi aggredienti latrocinium propofku m fueMt, indeque or
tum vitae periculum maius bonorum illud minus aforbuerit.
Perm agn i igitur noftra intererit, num bonorem conferuatio- nem m oliri tum qn oq u e liceat, cum absque vitae p ericulo, qu od forte in occid en d i alium necefiitatem nos allaturum eft, id fieri nequit. E t nobis quidem hom icidium , quod rerum tantum propugnandarum cauffa com m ittitur, illicitum , bona vel reti
nere , vel cum illis fugientem perfequi licitum efie ex rationi
b u s, quae in fequun tu r, videtur,
D iocletian us imp. recte poflidenti ad defendendam po£- fefiionem illatam vim propulfare perm itten s, exprefle addit:
vt fieri illud debeat inculpatae tuteiae m oderatione n), Quam - obrem licet de vi rebus tantum non perfon ae illata h occe in- telligi p o llit, occifionis tam en ad m eram rerum tutelam per- miffae argum entum duci ex eo n eq u it, cum inculpatae tute
lae m oderatione vti im perator quidem nos iubeaf, m oderatio
nem n) in 1, i . C. Vnde vi, e qua pro fola etiam renim conferuatlone
furem impune interfici colligit A v g . L e y s e r fpec. 600. m. 25»
Sed confentit nobiscum in Ieg. cit, interpretenda T oh . B r v n - ' n em aus. Comment, ad Cod, Tractat, iurid* de inquifit» procdfo c. 9' nt 57.
nem vero ipfarn determ inare om ittat, id eo q u e ex aliis L L . fuppleri eam opporteat. Etiam fi ergo largiti fim us, poffe han c legem ita coan gu ftari, ac fi ea folum p ro h ib eat, n e in vltionein defenfio d egen eret, obfiabit tam en dictae fenten- liae le x X lI .T a b b . introducta, quae furem tantum nocturnum occid ere perm ittit o). E t patet q u id em , ita vt de eo dicere fuperfedere poITnnus, furis cuiuscunque interfectionem m inim e ab ea perm itti p). T u m quoque ad ius vindictae a fure tu
m endae piiuatis conceffum eandem n on pertinere q'), nobis perfuadebitur, fim ulac contulerim us eam cum alia X lI .T a b b . le g e , quae huc pertinere vid etu r, furem que interdiu depre-
hen lum
o) I. 4. §. r. ad 1. Aquil. Refert, hanc XII. Tabb, legem Ia c. Go*
d o fr e d . in Tab. II.
SI NOX FVRTVM FA X IT SlM ALIQ VIS O C lS IT IVRE CAESVS ESTO.
Ct de fure diurno
Si luci furtum faxit, SIm aliquis endo ipfo capfit, verbe
rator, iLique, cui furtum factum escit, aDicitor.
Si SE TELO defenfint, quiritato ENDOQVE PLORA
T O : poft deinde fi coefi escint, fe fraude efto.
p) Quam e legeMofaicaExod, XXII, 3. colligit Carfz, 1. c. qu. 28»
n. 5.
q) De quo hanc legem intelligit E n g a v clemMur. crim, L, 1 3 3 4» ed. 5.
38
benfu-m o ccid ere p erm ittit, fi ifte fe telo defendat r). Q uam itidem de vindicta di [ponere nem o co n ten d et, n ec quisquam co n ten d ere poteft, cum non eum , qui fe d e fe n d e rit, fed qui fe telo d efen d a t t a ni uri a occidi lex neget. Diftingue-ndi vero furem nocturnum a diurno haec ratio n-obis m axim e placet s).
V olu eru n t legislatores furem tantum eum , qui n on folum b o
nis fed corpori etiam vitaeque m inatur, tutelae gratia inter
fici perm ittere. Q u o d cum n o x atque tenebrae difcernere p ro h ib ea n t, atque offenli, quid iibi periculi im pen deret, du
bita u~
r) Cf. C aivm ad -edict. prouinc, i. 13* in 1. 54. §. 2. ff. de fart. et ad edict. perpet. 1. 7. in 1. 4. §. 1. ff. ad 1* Aquil. I a c , G o d o -
FRED., probationes ad XII. Tabb. II.
s ) G r o t . d e I. B . ac P. L. II. c, t . 12. Qui et h a n c et aliam prae
terea de legis ratione affert fententiam, quod fcilicet noctu e*
fure ignoto res minus viJeantur polle recuperari. Ipfe neutri adiiipulatur, fed probationis, num fur nocturnus telo fe defen
derit, difficultatem legis rationem effe cenfet, Nos duces fe- quimitr I. F. L v d o v i c i in doctrina ff. de furtis §.6. S t r y i c i v m i n V . M . ff. ad 1. Cornei, de fic. § . i g - C a r p z . pr. cr. qu, 3 2 . n. 2 0 .
qui tamen mox n. 34. bonorum furto fubtrahendorum conferua- tionem drftinctionis factae rationem effe mauult. Sed toto lo
co perfpecto mox apparebit., cauffam , cur hoc modo interpre
tatus eft, furisque internecionem permifit, eam effe, quod bo
norum defenfionem ab eorum derelictione, ne ad homicidium neceffitate abducamur, accurate diftinguere omiferit.*Cf, n. 22,
i j i . Ad ius contra furem nocturnum fpeciatim conceffum hanc
leg, refert V o jct. ad ff. ad lt Cornei, de fic, §. 10,
bitantis motum au geren t, furis nocturni interim endi licentiam (im pliciter concefTere, diftinxerunt tantum ratione furis diurni.
Cui etiam feivtentiae noftrae prope acced ere , et cum applica
tione t legis in aeuo pofteriori vfitata conuenire videtur fenten- tia'illa, iudicem ob probationis difficultatem hac lege tantum praefum ere iuberi, furem nocturnum vitae periculum ofien- taffe , i deo que iufte interemtum eile. Ipfos qu oqu e legislato
res de hac probatione autumant co gitafle, cum offenfo , vt fe occifurum efle cum clam ore teftilicaretur, praeciperent t).
Q u o d au tem , cum aliae adfunt ration es, quibus facilius certe ad id praecipiendum adduci potuerunt, n o n adeo valiturum eenfem us, vt prioribus iam iam tem poribus legem h o c modo»
acceptam effe conten dere poflnnus. Poftea vero Vlpianus,, ille m iCcellio, cuius fcripta inde a T h e o d o fii et V alen tin ian i hnpp. tem poribus legum etiam auctoritate gaudebant v), prae- fumtionem tantum pro interfectore h ac le g e conftitutum elfe exiftim auit, ideoque furem nocturnum fi quis o c cid iflet, ita dem um im pune laturum e ffe , fi parcere ei fine periculo fu o
n o n i) Non folum, vt vicini in teftimonium vocarentur, fed vt ipfe
quoque fur deterreretur et ad fugam conuerteretur hocce iufTum effe, nec male, vti videtur, cenfet S. S try ic, in V . M, ad 1.
Aquil. §. 18»
f ) I. vn. C, Th. de refp. prud. Sublata haec auctoritas eft in 1. 1. C, de vet, iur, enucl. Quo tamen huicVIpiani Cententiae, quippe quae
Pandectarum volum ini inferta erat, minime derogabatur.
