Joanna Kurczewska

STUDIA SOCJOLOGICZNE 1999, 4 (155) ISSN 0039-3371

6 lutego 1999 roku obchodził swe siedemdziesiąte urodziny Jerzy Szacki.

Autor, redaktor i współpracownik „Studiów Socjologicznych” .

Redakcja „Studiów Socjologicznych” pragnie dołączyć się do obchodów Jubileuszu Profesora, poświęcając Jego osobie i twórczości ostatni tegoroczny numer.

Z tej okazji zwróciłam się - w imieniu Redakcji - do kilku znanych socjologów, zajmujących się problematyką bliską Jubilatowi, o artykuły zwią­

zane z istotnymi dla Jego prac ideami. Poprosiłam również Jubilata o wypo­

wiedź dla „Studiów Socjologicznych” : jest ona w głównej mierze reakcją na pytania autorów tekstów Jemu zadedykowanych.

M am nadzieję, że zarówno artykuły, jak i recenzje zamieszczone w niniej­

szym numerze zyskają aprobatę Jubilata.

W imieniu Redakcji Joanna Kurczewska

STUDIA SOCJOLOGICZNE 1999, 4 (155) ISSN 0039-3371

PYTANIA DO JUBILATA

D o Jerzego Szackiego autorzy artykułów napisanych dla uczczenia Jego siedemdziesięciolecia oraz redaktorka tomu skierowali pytania związane - ich zdaniem - z istotą twórczości naukowej Jubilata.

Jerzy Szacki udzielił odpowiedzi na następujące bloki pytań:

1. Co zostało dzisiaj z teorii rozwoju społecznego, w jakim wariancie nadaje się ona obecnie do uprawiania i kontynuacji?

Czy można uprawiać dwie krytyki rozwoju społecznego - krytykę epi- stemologiczno-relatywistyczną i krytykę społeczno-ekonomiczną jednocześnie?

(Jakie są związki pomiędzy tymi dwoma typami krytyki?)

„ W sprawie rozwoju społecznego ” (1) jest odpowiedzią Jerzego Szackiego na te dwa pierwsze pytania.

2. „Odkrycie społeczeństwa” i jego swoistego ładu, nie tożsamego z państ­

wem, pozwoliło od czasu Monteskiusza wyodrębnić się socjologii z filozofii politycznej. Czy nie następuje teraz ruch w odwrotnym kierunku: od socjologii do filozofii politycznej - a więc powrót do stanu przed sformułowaniem projektu scjentystycznego nauki o społeczeństwie? Pojęcie polityki pojmowane jest zresztą szerzej, wskutek osadzenia koncepcji władzy w komunikacji, jako władzy przekonywania. Czy socjologia powinna przypomnieć o sobie jako o nauce politycznej? Czy projekty socjologii jako nauki o kulturze i nauki politycznej są współmierne?

„W sprawie tego, co społeczne i tego, co polityczne” (2) jest odpowiedzią Jubilata na ten zestaw pytań.

3. Określenie „pragmatyczny” używane jest jako anatema przez moralnych absolutystów i normatywistów, którzy nie przyjmują historycznego, ewoluc- jonistycznego podejścia do idei i norm. Jak należałoby ocenić wpływ prag­

matyzmu w socjologii, zwłaszcza wobec nieporozumień, jakie wywołuje krytyka

104 PYTANIA DO JUBILATA

pojęcia uniwersalnej natury ludzkiej przez Richarda Rorty’ego, uważanego przez niektórych za kidnapera pragmatyzmu? Czy na gruncie pragmatyzmu powstał rzeczywiście obiecujący program „socjologii obywatelskiej”?

„ W sprawie „pragmatyzmu” (3) jest odpowiedzią Jerzego Szackiego na trzeci blok pytań.

4. „Wsprawie liberalnego nacjonalizmu” (4) jest odpowiedzią na pytanie 4:

Czy uważa Pan liberalny nacjonalizm za realną w rzeczywistości propozycję?

5. „ W sprawie liberalizmu i demokracji” (5) jest odpowiedzią Jubilata na pytanie 5: Czy nie uważa Pan, że współczesny liberalizm szkodzi demokracji?

6. Pojęcie społeczeństwa obywatelskiego towarzyszyło polskiej transfor­

macji od jej początku i było ważne w teoretycznej refleksji nad nią; wielu autorów twierdzi, że jesteśmy obecnie tak samo daleko w Polsce od społe­

czeństwa obywatelskiego, jak to było na początku transformacji ustrojowej.

Czy Pana zdaniem jest to raczej związane z treścią samego pojęcia społe­

czeństwa obywatelskiego - nadmiernie idealizującego - czy też ze specyficznymi cechami społeczeństwa polskiego?

„ W sprawie społeczeństwa obywatelskiego” (6) jest odpowiedzią Jerzego Szackiego na szósty blok pytań.

7. Jednymi z ważniejszych prac w Pańskiej biografii intelektualnej były książki Kontrrewolucyjne paradoksy i Tradycja. Gdyby podjął się Pan obecnie problematyki tradycji, to jakie kwestie teoretyczne związane z tradycją chciałby Pan poruszyć, i jak z perspektywy lat ocenia Pan swoje ujęcia tradycji we wspomnianych książkach?

„Wsprawie tradycji” (7) jest odpowiedzią na te pytania.

8. Systematycznie zajmuje się Pan historią socjologii polskiej i socjologią socjologii polskiej. Czy na tle innych socjologii krajowych socjologia polska m a jakieś szczególne cechy: tematy, ujęcia itp. Czy zechciałby Pan krótko zdiag-

nozować stan socjologii polskiej z ostatnich dziesięciu lat?

„W sprawie polskiej socjologii” (8) jest odpowiedzią Jerzego Szackiego na ostatnie pytania.