Zanalizuj i zinterpretuj fragment dramatu Tadeusza Różewicza Kartoteka, zwracając uwagę na sposób kreowania bohaterów i groteskowy charakter sytuacji przedstawionej w tekście.
T. Różewicz, Kartoteka (fragmenty), Między tekstami, cz. 5, str. 241
I. ROZWINIĘCIE TEMATU (można uzyskać maksymalnie 26 punktów) Punktacja
1. Wstępne rozpoznanie utworu, np.: (0–2)
a) utwór awangardowy, wpisujący się w tradycję dramatu absurdu, b) tekst nawiązujący do wydarzeń historii Polski powojennej.
2. Kreacja Bohatera dramatu, np.: (0–6)
a) obdarzony wieloma imionami, postać niemożliwa do zidentyfikowania, everyman, b) jest przedstawicielem establishmentu: dyrektor instytutu, podróżuje,
c) przeżywa kryzys światopoglądowy („Jestem pusty jak bazylika w nocy”),
d) ma wyrzuty sumienia, że popierał poglądy, z którymi się nie zgadzał („Klaskałem”), e) cieszy się z wizyty wujka,
f) wujek jest dla niego symbolem dawnego, może bardziej uporządkowanego aksjologicznie świata, do którego bohater nie widzi już powrotu,
g) jest zawieszony między niezwykłą przeszłością i marzeniem („Zamieniałem się w konia”) a nieludzką rzeczywistością („teraz (…) nie mogę zamienić się w człowieka”),
h) czuje się samotny,
i) czuje się niespełniony, wyjałowiony z jakiejkolwiek nadziei („A teraz , wujku, nie mogę się zamienić w człowieka, choć jestem dyrektorem instytutu.”).
3. Kreacja wujka, np.: (0–6)
a) jest starszy od Bohatera,
b) reprezentuje świat konkretnych – chrześcijańskich – wartości (składa wizytę Bohaterowi w trakcie pielgrzymki),
c) jest uosobieniem prawdy i realności („Wujek jest prawdziwy! I kapelusz prawdziwy!...”), d) jest zainteresowany współczesnością, czyli sytuacją Bohatera oraz jego podróżą do Paryża, e) wykazuje troskę o stan Bohatera, próbuje go pocieszać, bagatelizuje jego problemy, f) odwołuje się do własnych doświadczeń życiowych (wspomnienia wojenne wujka).
4. Funkcje zastosowanej kreacji Bohatera oraz wujka, np.: (0–2) a) ukazanie zagubienia, samotności współczesnego człowieka,
1
b) przedstawienie cech pokolenia, które przeżyło wojnę – pochodziło ze świata dawnych wartości i z trudem odnajduje się w nowym świecie,
c) ukazanie, że komercja wypiera w życiu lęki egzystencjalne, d) ukazanie wartości ważnych dla mijającego świata (religia, rodzina).
5. Cechy języka, które służą kreowaniu bohaterów, np.: (0–4) a) język potoczny – wprowadzenie za pomocą języka w świat zwykłych ludzi,
b) podkreślenie niedojrzałości życiowej Bohatera za pomocą zdrobnień w jego wielu imionach, c) ukazanie emocjonalnego zaangażowanie głównej postaci poprzez zastosowanie powtórzeń („wujek…, wujka…”), wykrzyknień i działań bohatera określonych w didaskaliach,
d) ukazanie emocjonalnego zaangażowania wujka, jego zainteresowanie bohaterem uzyskane poprzez stosowanie wielu pytań, zdrobnień (pozytywny stosunek do Bohatera).
6. Groteskowość przedstawionej sytuacji, np.: (0–3)
a) absurdalna sytuacja, w której dominuje chaotyczność działań bohaterów (moczenie nóg w trakcie wizyty, usprawiedliwianie niepisania do wujka przekonaniem o jego śmierci, poruszanie wielu tematów jednocześnie),
b) język wprowadzający absurd i nielogiczność (wiele imion Bohatera, wyliczanie przedmiotów zakupionych w Paryżu lub też rzeczy, których Bohater pragnie),
c) sformułowania i zabiegi mające wprowadzić elementy ironii lub groteski (np. użycie związków frazeologicznych – „wstąpił do piekieł…” w odniesieniu do wizyty, banalne „oczywiście kuchnia francuska” w odniesieniu do Francji, użycie dwuznacznych sformułowań „gotowało się (…) Zupa się gotowała…” we wspomnieniach wojennych wujka),
d) wieloznaczność słowa Bohater ( znaczenie i zapis).
7. Wnioski
Pełny, np.: (3)
Dostrzeżenie w kreacji Bohatera braku indywidualizacji (wielość imion), dzięki czemu staje się on upostaciowieniem pewnej zbiorowości, reprezentantem pokolenia, które przeżyło grozę II wojny światowej. Ukazanie bohatera oraz wujka jako postaci skontrastowanych – mających inny
światopogląd, kierujących się innymi wartościami. Dostrzeżenie, iż język bohaterów jest elementem charakteryzującym ich, a relacje między Bohaterem a wujkiem mają charakter groteskowy.
Częściowy, np.: (2)
Ukazanie bohatera oraz wujka jako postaci skontrastowanych , funkcjonujących w groteskowym świecie, dostrzeżenie groteski i jej funkcji we wzajemnych relacjach Bohatera i wujka, ich zachowaniu.
Próba podsumowania, np.: (1)
2
Dostrzeżenie odmienności kreacji Bohatera i wujka jako reprezentantów świata innych wartości i/lub ukazanie groteskowości ich zachowania.
II. KOMPOZYCJA (można uzyskać maksymalnie 2 punkty)
Kompozycję wypracowania ocenia się wtedy, gdy przyznane zostały punkty za rozwinięcie tematu.
− podporządkowana zamysłowi funkcjonalnemu wobec tematu, spójna wewnętrznie,
przejrzysta i logiczna; pełna konsekwencja w układzie graficznym (2)
− uporządkowana wobec przyjętego kryterium, spójna; graficzne wyodrębnienie
głównych części. (1)
Uwaga: jeśli powyższe kryteria nie zostały spełnione, nie przyznaje się punktów.
III. STYL (można uzyskać maksymalnie 2 punkty)
− jasny, żywy, swobodny, zgodny z zastosowaną formą wypowiedzi; urozmaicona
leksyka (2)
− zgodny z zastosowaną formą wypowiedzi, na ogół jasny; wystarczająca leksyka. (1) Uwaga: jeśli powyższe kryteria nie zostały spełnione, nie przyznaje się punktów.
IV. JĘZYK (można uzyskać maksymalnie 8 punktów)
– język w całej pracy komunikatywny, poprawna, urozmaicona składnia, poprawne:
słownictwo, frazeologia, fleksja (8)
– język w całej pracy komunikatywny, poprawne: składnia, słownictwo, frazeologia
i fleksja (6)
– język w całej pracy komunikatywny, poprawna fleksja, w większości poprawne:
składnia, słownictwo, frazeologia (4)
– język w pracy komunikatywny mimo błędów składniowych, leksykalnych
(słownictwo i frazeologia), fleksyjnych (2)
– język w pracy komunikatywny mimo błędów fleksyjnych, licznych błędów
składniowych, leksykalnych. (1)
Uwaga: jeśli powyższe kryteria nie zostały spełnione, nie przyznaje się punktów.
V. ZAPIS (można uzyskać maksymalnie 2 punkty)
− bezbłędna ortografia; poprawna interpunkcja (nieliczne błędy) (2)
− poprawna ortografia (nieliczne błędy różnego stopnia); na ogół poprawna
interpunkcja. (1)
Uwaga: jeśli powyższe kryteria nie zostały spełnione, nie przyznaje się punktów.
3
