Analizując i interpretując fragment Ksiąg narodu polskiego Adama Mickiewicza oraz Przypowieść Krzysztofa Kamila Baczyńskiego, omów sposób i cel wykorzystania odwołań biblijnych w tych tekstach.
A. Mickiewicz. Księgi narodu polskiego (fragm.) – Między tekstami, cz. 1, s. 40.
K.K. Baczyński, Przypowieść – Między tekstami, cz. 1, s. 43.
1. Zasada zestawienia tekstów – rozpoznanie wstępne np.: Punktacja (0–3) a. odwołanie się autorów do Biblii
b. ukazanie Boga jako stworzyciela świata, jako początku
c. ukazanie świata, w którym pojawia się zło ontologiczne i moralne.
Fragment Ksiąg narodu polskiego A. Mickiewicza
2. Sytuacja przedstawiona w utworze np. (0–4)
a. wywód (związek przyczynowo-skutkowy) ukazujący przyczyny niewoli, która zapanowała w świecie (na początku…, ale potem…, przeto…, i stała się…
b. konsekwencje odejścia ludzi od Boga – niewola jako kara za wyrzeczenie się Boga, odwołanie się do Księgi Wyjścia, wyrzeczenie się Boga i hołdowanie bałwanom c. pojawienie się despoty i zniewolenie moralne i mentalne ludzi
d. ukazanie niewoli rzymskiej i porównanie jej ze współczesną autorowi e. próba usprawiedliwienia zła (I znaleźli się filozofowie, którzy dowodzili…).
3. Sposób wykorzystania odwołań biblijnych w tekście np.: (0–4) a. podobieństwo języka Ksiąg... do tekstów proroczych jako zamierzona stylizacja biblijna b. środki językowe tworzące stylizację, np. rozpoczynanie zdań od spójników, przewaga zdań współrzędnie złożonych nad podrzędnymi, paralelizmy składniowe, szyk zdania, powtórzenia c. układ przypominający wersety biblijne, co służy uwzniośleniu tekstu
d. metafora i symbol (nadają tekstowi wagę, podkreślają tragizm): ziemia–niewolnica e. określenie osoby mówiącej jako proroka wieszczącego narodowi, określającego porządek dziejowy
f. rola aluzji biblijnej – tekst odwołuje się m.in. do wędrówki narodu wybranego do Ziemi Obiecanej (Księga Wyjścia),
g. hiperbolizacja (np. odwołanie do tytułu) ukazująca dzieje narodu polskiego i jego niewoli na wzór dziejów biblijnego narodu wybranego.
Przypowieść K.K. Baczyńskiego
4. Sytuacja przedstawiona w utworze np.: (0–4)
a. ukazanie poszczególnych elementów stwarzanego świata, materia przybiera dalsze formy, tworzą się kolejne byty przy twórczym udziale natury
b. Bóg jako stworzyciel, jego uśmiech (znak miłości, zadowolenia, akceptacji) wiąże się z powstaniem ziemi
c. Bóg pragnie podzielić się dziełem stworzenia (pojawienie się człowieka kończy dzieło stworzenia jak w Księdze Rodzaju)
d. narodziny człowieka skontrastowane są z powstaniem innych elementów świata – są gwałtowne, dramatyczne, uczestniczy w nich cała natura
e. człowiek jest ciemny i mały – grzeszny, niedoskonały (nie na obraz i podobieństwo Boga), powstawał poprzez zestawienie bytów, zjawisk o odmiennej naturze (światło stało się czarne, z chmur i ziemi ulany)
f. zagubienie człowieka w świecie, człowiek samotny w świecie, skazany na grozę
g. Bóg […] we śnie znużony oniemiał jako reakcja Boga (w opozycji do teraz uśmiechnął się) na dzieło stworzenia, któremu dał początek.
5. Sposób wykorzystania odwołań biblijnych w tekście np.: (0–4) a. tytuł i sytuacja przedstawiona odwołaniem do Biblii – do Księgi Rodzaju,
b. przypowieść jako gatunek,
c. wizyjność nawiązująca do poetyki tekstów proroczych (metaforyzowanie, które z konkretu przechodzi w bardzo obrazowy abstrakt zwierzęta wnikają w koronę, a korona porasta życie;
z ciężkich kowadeł gór rosły łodygi ogniste),
d. podobieństwo języka utworu do tekstów proroczych jako zamierzona stylizacja biblijna.
e. środki językowe tworzące stylizację biblijną, np. rozpoczynanie zdań od spójników, paralelizmy składniowe, rozpoczynanie poszczególnych wersów od spójników oraz powtarzanie przysłówka „wtedy” jako znamiona zamierzonej stylizacji biblijnej.
6. Cele odwołań do Biblii np.: (0–4)
Fragment Ksiąg narodu polskiego A. Mickiewicza
a. symboliczne przedstawienie zależności między brakiem wiary a nieszczęściem ludzkości w celu ukazania, że Bóg nie opuści swojego narodu
b. analogia między niewolą rzymską i jej konsekwencjami dla narodu wybranego a niewolą rosyjską ( kontekst historyczny, romantyczny) w celu pokazania Polakom, iż przyjdzie kres niewoli, nie jest ona wieczna.
Przypowieść K.K. Baczyńskiego
c. zwrócenie uwagi na samotność człowieka opuszczonego przez Boga,
d. filozoficzna refleksja dotycząca istnienia zła na świecie stworzonym przez Boga- odwołanie do czasu powstania utworu
7. Wniosek:
Pełny, np.: dostrzega odmienność sposobów i celów wykorzystania motywów biblijnych w obu tekstach, a także dostrzega różnice w ich zastosowaniu, zwraca uwagę na różnorodność nawiązań – język, motywy, kreacja osoby mówiącej w tekście; u Mickiewicza odwołania biblijne służą pokazaniu analogii między niewolą dawną a niewolą narodu polskiego w okresie zaborów; tekst ma charakter podniosły m.in. dzięki zastosowaniu stylizacji biblijnej.
(3) Niepełny, np.: dostrzega sposoby i cele wykorzystania motywów biblijnych w obu tekstach, ukazuje różnice w sposobie ich ujęcia; u Mickiewicza dostrzega analogię między niewolą narodu wybranego a narodu polskiego, natomiast u Baczyńskiego dostrzega, że na świecie stworzonym przez Boga istnieje zło, a człowiek jest samotny. (2) Próba podsumowania np.: dostrzega, że Mickiewicz nawiązuje do Biblii, by ukazać współczesną mu sytuację Polski, a Baczyński, aby ukazać grozę świata, w którym żyje
człowiek. (1)
II. KOMPOZYCJA (można uzyskać maksymalnie 2 punkty)
Kompozycję wypracowania ocenia się wtedy, gdy przyznane zostały punkty za rozwinięcie tematu.
− podporządkowana zamysłowi funkcjonalnemu wobec tematu, spójna wewnętrznie, przejrzysta i logiczna; pełna konsekwencja w układzie graficznym (2)
− uporządkowana wobec przyjętego kryterium, spójna; graficzne wyodrębnienie
głównych części. (1)
Uwaga: jeśli powyższe kryteria nie zostały spełnione, nie przyznaje się punktów.
III. STYL (można uzyskać maksymalnie 2 punkty)
− jasny, żywy, swobodny, zgodny z zastosowaną formą wypowiedzi; urozmaicona
leksyka (2)
− zgodny z zastosowaną formą wypowiedzi, na ogół jasny; wystarczająca leksyka. (1) Uwaga: jeśli powyższe kryteria nie zostały spełnione, nie przyznaje się punktów.
IV. JĘZYK (można uzyskać maksymalnie 8 punktów)
– język w całej pracy komunikatywny, poprawna, urozmaicona składnia, poprawne:
słownictwo, frazeologia, fleksja (8)
– język w całej pracy komunikatywny, poprawne: składnia, słownictwo, frazeologia
i fleksja (6)
– język w całej pracy komunikatywny, poprawna fleksja, w większości poprawne:
składnia, słownictwo, frazeologia (4)
– język w pracy komunikatywny mimo błędów składniowych, leksykalnych
(słownictwo i frazeologia), fleksyjnych (2)
– język w pracy komunikatywny mimo błędów fleksyjnych, licznych błędów
składniowych, leksykalnych. (1)
Uwaga: jeśli powyższe kryteria nie zostały spełnione, nie przyznaje się punktów.
V. ZAPIS (można uzyskać maksymalnie 2 punkty)
− bezbłędna ortografia; poprawna interpunkcja (nieliczne błędy) (2)
− poprawna ortografia (nieliczne błędy różnego stopnia); na ogół poprawna
interpunkcja. (1)
Uwaga: jeśli powyższe kryteria nie zostały spełnione, nie przyznaje się punktów.
