610
U S T Y D O R E D A K C J Iw ty c h a rch iw a ch . O d w rotn ie, p ożąd an e b y ło b y sp e n e tr o w a n ie ic h w sp o só b s y s te m a ty czn y i k o m p eten tn y . W o g ó le w y d a je się , ż e w ię k sz e g o d o p ły w u in fo rm a cji z a r c h iw ó w o b c y c h o n a sz y c h e m ig r a c ja c h p o lity c z n y c h X I X w . sp o d ziew a ć się m ożna z m a te r ia łó w n a g ro m a d zo n y ch p rzez am b a sa d y carsk ie w P a ry żu , L o n d y n ie i in n y c h sto lic a c h E uropy o r a z p rzez III W y d zia ł C arsk iej K a n c e la r ii O sob istej.
N a su w a się jeszcze jed n a k w e s tia w zw ią zk u z p u b lik a cją p. J . S ta rn a w sk ieg o . W k ró tk im w stę p ie do n ie j czy ta m y , że w d o ty ch cza so w y ch stu d ia c h h isto ry czn y ch n a d W ielk ą E m igracją „w o rb itę b ad ań n ie w łą c z o n o dotąd za so b ó w r ę k o p iśm ie n n y c h ” z P o itie r s. T ak jed n a k n ie jest. O ile w ia d o m o k ilk u ju ż h isto r y k ó w p o lsk ich in te r e so w a ło s ię a rch iw u m w P o itie r s, o L u d w ik u G о с 1 u w sp o m in a zresztą sam W yd aw ca. M ik ro film z a w ie r a ją c y p od ob izn y k ilk u d z ie się c iu w y b r a n y c h p ism z t e czek (M4) 172 i 172bis (razem 111 stron) p rz e c h o w y w a n y je s t w d z ia le ręk o p isó w B ib lio te k i G łó w n ej U M K w T oru n iu . A co w ię c e j, p ew n a ilo ść in fo r m a c ji pocho
d zących z ty c h d o k u m en tó w , w ty m n ie k tó r e dan e p erso n a ln e, m .in. o J . N . J a n o w sk im i W. H eltm a n ie, w p ro w a d ził n iżej p o d p isa n y do k sią ż k i „W ielka E m igracja P o lsk ie w y c h o d ź stw o p o lity czn e w la ta c h 1831— 1862”, W arszaw a 1971. Z n a la zło to od b icie, choć w n ie p e łn y m stop n iu , ze w z g lę d u n a ch arak ter s e r ii w y d a w n ic z e j, ró w n ież w p rzyp isach i n o ta c h b ib lio g r a fic z n y c h (por. ss. 204—206, 231, 333, 346—
347, 354, 362— 363 i od p o w ied n ie p rzy p isy n r y 69, 82, 148, 152, 156, 161, 187 n a ss. 446, 450, 451, 453, te ż s. 456). N iek tó re z m a te r ia łó w p o itiersk ich w y k o r z y sta n e te ż b y ły przy p r z y g o to w y w a n iu pracy „P rasa d em ok ratyczn a W ielk iej E m igracji. D zieje i g łó w n e k o n cep cje p o lity czn e (1832— 1863)”, T oruń 1977 (ss. 60, 192, 209).
T ak w ię c zasob y A r c h iv e s d ép a rtem en ta les de la V ien n e, w części d otyczącej w y ch o d źstw a p o listopadow ego, choć z p ew n o ścią n ie w sposób w y c z e r p u ją c y , zna
la z ły s ię jed n a k n a „orbicie b a d a ń ” h isto r y k ó w W ielk iej E m igracji, ty le ż e n ie zo
stało to za u w a żo n e p rzez A u to ra p u b lik a c ji. S ię g n ię c ie po n o w sz e op ra co w a n ia b yć m oże p o zw o liło b y n a zred a g o w a n ie n ie c o b a rd ziej in s tr u k ty w n e g o w stęp u .
Cóż, lite r a tu r ę przed m iotu , o k tó ry m s ię p isze cza sa m i jed n a k trzeb a , a n a w et w arto czytać.
S ła w o m ir K a le m b k a
W ODPOWIEDZI DOC. DIB SŁAWOMIROWI KAŁEMBCE
W z w ią z k u z lis te m doc. dra S ła w o m ira K a l e m b k i w y w o ła n y m m o ją sk rom n ą p u b lik a cją w „P rzegląd zie H isto r y c z n y m ” (t. L X I X , 1978, z. 3, s. 479— 490) k o m u n ik u ję u p rzejm ie:
P u b lik a c ja m ia ła c h a ra k ter p rzy czy n k u m a teria ło w eg o . Z a ło żen iem b y ło ze
s ta w ie n ie p ism d o ty czą cy ch J a n a N ep o m u cen a J a n o w sk ieg o , a k ilk a d rob n ych p ism o g ó ln y c h p rzy to czo n o d la z a ry so w a n ia tła . W te j sy tu a c ji p rezen to w a n ie w sz y st
k ic h d o ty czą cy ch P o lsk i a r c h iw a lió w z P o itie r s n ie b y ło k o n ieczn e. W stęp zbyt o g ó ln y i z b y t w ie le za p o w ia d a ją cy czy n a w e t zb y t w ie le sp r a w p o ru sza ją cy przy d ro b ia zg u m a te r ia ło w y m b y łb y b łęd em , p rzed k tó ry m p rzestrzeg a ł H o ra cy słow am i:
P a r tu r iu n t m o n te s , n a sc e n tu r rid ic u lu s m u s.
O c z y w iśc ie , lu d z ie p o stęp u ją ro zm a icie. N ie je d e n b a d a cz b u d u je o p r a w ę k ilk a k r o tn ie p rzew y ż sz a ją c ą o b ję to śc io w o te k s t o g ła sza n eg o p rzy czy n k u i c z a se m m oże to b y ć u za sa d n io n e.
Z e n ie stro n ię od p r zy czy n k ó w d a ją c y c h „ in fo rm a cje o ca ło śc i” d la b ad aczy, .k tórzy m o g ą w p rzy szło ści o d w ie d z ić ” zb iory, do ja k ic h m ia łe m d o stęp i z jak ich polon ica za r e je str o w a łe m , św ia d c z ą m o je p u b lik a c je n a ła m a c h „R o czn ik ó w B ib lio te c z n y c h ”. P o b y t w P o itie r s tr w a ł zb yt k rótk o, b y m d oszed ł do w y p ra co w a n ia c h a r a k te r y sty k i a r c h iw a lió w d o ty czą cy ch P o lsk i. O gran iczyłem s ię do jed n eg o od
L I S T Y D O R E D A K C J I 611
cin k a , w ie d z ą c o d ossier d o ty czą cy m T ok a rzew icza i o in n y c h jeszcze p okładach.
N a to m ia st p reten sja doc. dra K a lem b k i o brak w y m ie n ie n ia w m ym krótk im w stę p ie J eg o k sią żk i z 1971 r., w k tórej d ał d ow ód zn ajom ości a r c h iw a lió w z P o i
tiers, jest słu szn a . M ea culpa. In aczej m a s ię rzecz z Jego k sią żk ą z 1977 r. J est chyba bezsporną k w e stią dla k ażdego, k to zna n a sz cy k l p rod u k cyjn y, iż arty k u ł o p u b lik o w a n y w trzecim k w a r ta le 1978 r. m u sia ł w m a szy n o p isie istn ieć ju ż w 1977 r.
P rzy zn a ją c się do p rzeoczen ia k sią ż k i z 1971 r., p rzyp om in am , że n ie b y ło to w y n ik ie m ro zm y śln ej fo b ii w sto su n k u do A u tora, k tórego in n ą p racę w y m ie n iłe m w m y m „W arsztacie b ib lio g ra ficzn y m h isto ry k a litera tu r y p o ls k ie j”, W arszaw a 1971, s. 178.
J e r z y S ta r n a w s k i
ERRATA
W a r ty k u le S te fa n ii K o w a l s k i e j - G l i k m a n „P raw d a i le g e n d a o J a n ie i W in cen ty m N o rb lin a ch ” (PH t. L X X , 1979 z. 1, s. 99— 106) w z e sta w ie n iu n a s. 104 z o sta ła p o m in ięta jed n a p o zy cja b ila n su fa b r y k i N o rb lin a i sp., w z w ią zk u z czym o g ó ln a sum a b ila n su n ie zgadza s ię z tą , ja k a w y n ik a z p o d su m o w a n ia jeg o w y szczeg ó ln io n y ch p ozycji. B ila n s te n p o w in ie n być u zu p ełn io n y o p ozycję:
X . M aszyn y i u rząd zen ia rs. 14 696 k op. 13
15
