http://ago.helion.pl ISSN 1733-4381, Vol. 1 (2005), p-43-54
Recykling surowc€w wt€rnych z odpad€w komunalnych
Alwaeli M.
Katedra Technologii i Urządzeń Zagospodarowania Odpad‚w, Politechnika Śląska, ul. Konarskiego 18, 44-100 Gliwice
tel. (+48 32 264 21 15), fax (+48 32) 237 11 67, e-mail 1Alwaeli@waste.ise.polsl.gliwice.pl
Streszczenie
Nowoczesne kompleksowe systemy gospodarki odpadami komunalnymi powinny objąć swym zasięgiem recyklingu wszystkie strumienie odpadƒw tzn. odpady z gospodarstw domowych, drobnego przemysłu oraz usług i handlu. Powstające odpady produkcyjne i poużytkowe mogą być użyteczne, gdyż zawierają materiały o określonych cechach użytkowych, jak np. ocieplających, wypełniających, odżywczych, osłaniających, energetycznych, nośnych, itp. W niniejszej publikacji omƒwiono sposoby oraz możliwości recyklingu makulatury, tworzyw sztucznych, metali., tekstyliƒw oraz opakowań i stłuczki szklany.
Abstract
Recycling of secondary materials from municipal wastes
An article gives an description of recycling of potential secondary materials which could be found in municipal wastes. It could be a crucial element of complex waste management system. Differences between wastes and primary raw materials properties are not substantial. Many times these changes overcome only obverse manufactory form. The reason is that primary raw materials often have not undergo fundamentally changes during production process. (Scarp metal stay metal and rubbish stay paper). In this paper the methods and realizability recycling of municipal wastes (paper, metal, glass, plastic) were discussed.
1. Wstęp
W Polsce na składowiskach zalega ponad 4 miliardy ton odpadƒw. Co roku ilość ta zwiększa się o 145 milionƒw ton, w tym jest 133 mln ton odpadƒw komunalnych [1] Wszystkie powstające odpady niezależnie od warunkƒw ich powstawania i od rzeczywistej jakości, wykazują wiele cech wspƒlnych. Pomimo utraty lub ograniczenia pierwotnej
wartości użytkowej, nadal są nośnikami przynajmniej części pracy użytej do wytwarzania materiału i produktu oraz energii wydatkowanej na uzyskanie i przekształcenie materiału. Z gospodarczego punktu widzenia, stosowanie technologii odzysku surowcƒw wtƒrnych uzasadnia się:
- zmniejszeniem pojemności składowisk,
- zmniejszaniem ilości odpadƒw obciążających środowisko, - oszczędnością zasobƒw energii i surowcƒw naturalnych.
- Okres użytkowania produktƒw jest zrƒżnicowany i zależy od takich czynnikƒw jak: - intensywności eksploatacji,
- trwałości wyrobu,
- mody,
- częstotliwości regeneracji i charakteru wyrobu (jednorazowy, wielokrotnego użytku itp.)
Odpady rƒżnią się od surowcƒw pierwotnych na ogƒł tylko kilkoma zmienionymi cechami, natomiast podstawowe ich właściwości pozostają bez zmian lub ulegają tylko nieznacznemu pogorszeniu. Wiele cech wartościowych można im przywrƒcić w odpowiednio dobranych procesach regeneracyjnych. W niektƒrych przypadkach ulega zmianie tylko zewnętrzna forma wyrobu i dlatego surowiec wsadowy nie ulega istotnym zmianom. Złom pozostaje metalem, makulatura papierem itd.
2. Możliwości wykorzystania odpadƒw jako surowcƒw wtƒrnych
Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. O odpadach (Dz. U. Nr 62, poz.628) nadaje wysoką rangę problemom wykorzystania odpad‚w.
Zasady te w odniesieniu do odpad‚w komunalnych sprowadzają się do następującego postępowania.
odpady powinny być zbierane w spos‚b selektywny – art.10 cytowanej ustawy;
posiadacz odpad‚w jest zobowiązany w pierwszej kolejności do poddania ich odzyskowi – art. 7 ust.2:
odpady, kt‚re nie mogą być poddane odzyskowi lub unieszkodliwianiu w miejscu ich powstawania powinny być przekazane do najbliżej położonych miejsc, w kt‚rych mogą być poddane odzyskowi lub unieszkodliwieniu. – art.9 ust 2 .
W odniesieniu do odpad‚w komunalnych w załączniku nr 5 do ustawy wymienia się następujące działania polegające na wykorzystaniu odpad‚w w całości, w części lub prowadzące do odzyskania z odpad‚w substancji lub materiał‚w lub energii w raz z ich wykorzystaniem:
R1 – wykorzystanie jako paliwa lub innego środka wytwarzania energii
R2 – recykling lub regeneracja substancji organicznych, kt‚re nie są stosowane jako rozpuszczalniki (włączając kompostowanie i inne biologiczne procesy przekształcania) R14 – inne działania prowadzące do wykorzystania odpad‚w w całości lub części lub do odzyskania z odpad‚w substancji lub materii, łącznie z ich wykorzystaniem.
W rozumieniu ustawy o odpadach techniki termiczne przetwarzania odpad‚w w tym spalanie, jak i technologie biotermiczne, w tym kompostowanie zaliczane są do metod wykorzystania odpad‚w pod warunkiem, że zar‚wno pozyskiwana energia jak i uzyskiwany kompost będą wykorzystane. [2]
Odzysk odpad‚w może być realizowany przez:
- ponownie wykorzystanie – odpad kierowany jest do użytku w swej oryginalnej formie i w tym samym celu po ewentualnym oczyszczeniu, dezynfekcji i innych operacjach przewracających mu wartość użytkową, przykładem są opakowania wielokrotnego użytku m.in. butelki i inne opakowania szklane, pojemniki z tworzyw sztucznych, itp., - przekształcenie – zmianę materiału komponentu w trakcie przetwarzania na nowy
produkt, przykładami są: kompostowanie, fermentacja, odzysk biogazu ze składowisk, spalanie,
- odzyskiwanie – materiał stanowiący dany składnik odpad‚w jest wykorzystywany przez obr‚bkę wstępną i obr‚bkę właściwą, w wyniku czego otrzymuje się ten sam materiał, ale może on mieć inną formę i służyć innemu celowi, przykładami są: papier i tektura, stłuczka szklana, metale żelazne i nieżelazne, niekt‚re tworzywa sztuczne.[3] Recykling odpad‚w obejmuje trzy fazy:
pozyskanie- surowc‚w wt‚rnych z odpad‚w realizuje się przez :
- skup od ludności, warsztat‚w rzemieślniczych, r‚żnych jednostek gospodarczych oraz organizacji społecznych;
- selektywną zbi‚rkę odpad‚w do pojemnik‚w wielokomorowych; - społeczna zbi‚rkę od ludności, instytucji itp.;
- wyselekcjonowanie określonych surowc‚w wt‚rnych ze zgromadzonych odpad‚w komunalnych;
- łączne wykorzystanie wszystkich zgromadzonych rodzaj‚w odpad‚w.
uzdatnianie obejmuje szereg operacji uszlachetniających (segregowanie, czyszczenie,
rozdrabnianie, granulowanie itp.), zależnych od rodzaju pozyskiwanych surowcƒw i wykonywane są w procesach mechanicznych, chemicznych, termicznych, biochemicznych itp.(np. segregowanie, czyszczenie, rozdrabnianie, granulowanie, przetapianie itp.).W rezultacie tych operacji uzdatniających bądź regeneracyjnych umożliwia się wykorzystanie uprzedmiotowionej pracy tkwiącej w odpadach. Oznacza to, że niewielki dodatkowy nakład pracy żywej w operacjach uzdatniających umożliwia wykorzystanie znacznie większej pracy uprzedmiotowionej tkwiącej w odpadach.
przekształcanie odpadƒw w surowce wtƒrne jest nierozerwalną częścią składową
rozszerzonej reprodukcji przedmiotƒw pracy i często wiąże się z odpowiednim uzdatnianiem. To przekształcenie dokonuje się w obiegach zamkniętych materiałƒw (wewnątrz zakładowych) lub w obiegach otwartych obejmujących kilka jednostek gospodarczych.
W zamkniętym wewnątrzzakładowym obiegu materiałƒw odpady powstałe w procesach wytwarzania wyrobƒw są ponownie przetwarzane w jednym z następnych powtarzających się podobnych procesƒw w tym samym zakładzie. Na przykład powstałe w hucie szkła
odpady w postaci stłuczki przekazywane są do ponownego przetwarzania na nowe, analogiczne wyroby.
W otwartym obiegu materiałƒw powstające w rƒżnych procesach produkcyjnych i konsumpcyjnych odpady przekazywane są do wykorzystania innym jednostką gospodarczym bezpośrednio lub za pośrednictwem wyspecjalizowanych przedsiębiorstw. Na przykład stłuczka szklana z szyb (powstała przy szkleniu okien) za pośrednictwem wyspecjalizowanych przedsiębiorstw skupu trafia do hut szkła, do wytwƒrni waty szklanej itp. W takim obiegu krążą m.in. odpady z papieru, tworzyw sztucznych, tekstyliƒw, metali itp. [3]
2.1. Selektywna zbi€rka odpad€w
Jest najszerzej stosowana technika wykorzystywania odpad‚w. Najpopularniejszymi surowcami odzyskiwanymi w ten spos‚b są papier i tektura, szkło, metale i tworzywa sztuczne (szczeg‚lnie butelki PET). W Polsce program selektywnej zbi‚rki odpad‚w jest promowany i wdrażany gł‚wnie w dużych miastach. W ramach tego programu na osiedlach są ustawiane specjalne pojemnik‚w kt‚re umożliwiają zbieranie np. szkła, papieru, metali oraz plastiku. W 1999 roku udało się w ten spos‚b 0,7 mln m3
papieru, 0,5 mln m3 szkła, 0,2 mln m3 plastiku oraz 0,1 mln m3 metalu co stanowi z og‚lnej masy odpad‚w komunalnych odpowiednio: 2%, 1,5%, 0,5% oraz 0,4%.[4]
Istnieje kilka system‚w selektywnej zbi‚rki odpad‚w:
zbiƒrka "u źrƒdła" - czyli odbieranie odpadƒw, ktƒre można wykorzystać gospodarczo,
bezpośrednio z miejsca ich wytwarzania tj. z domƒw i mieszkań, obiektƒw usługowych lub biurowych. Jest to z pewnością najbardziej efektywny sposƒb pozyskiwania surowcƒw wtƒrnych i są one wtedy najlepszej jakości. Jest też jednak najbardziej skomplikowany organizacyjnie i najkosztowniejszy. Wymaga zwiększenia ilości pojemnikƒw do poszczegƒlnych odpadƒw na każdej nieruchomości, wysokich kosztƒw transportu, a przede wszystkim bardzo dużej dyscypliny społeczeństwa; zbiƒrka w kontenerach ustawianych w wybranych punktach miasta czy wsi. System ten rƒwnież wymaga zdyscyplinowania społeczeństwa ale w mniejszym stopniu niż przy zbiƒrce u źrƒdła, ponieważ korzystanie z pojemnikƒw nie jest obowiązkowe. Także koszty transportu są niższe. Jakość odzyskanego materiału jest jednak zwykle nieco niższa;
system suche - mokre (dwupojemnikowy) polega na oddzielnym gromadzeniu dw‚ch
rodzaj‚w odpad‚w: mokrych czyli organicznych, gł‚wnie spożywczych, kt‚re są poddawane następnie kompostowaniu oraz suchych czyli wszystkich pozostałych, kt‚re mogą trafić na wysypisko, do spalarni bądź zakładu sortowania, gdzie mogłyby zostać wydzielone surowce wt‚rne.
W systemach selektywnej zbi‚rki odpad‚w możliwe jest zmniejszenie og‚lnej ilości odpad‚w kierowanych do zagospodarowania od 5% do nawet 30%. Zależy to przede wszystkim od świadomości ekologicznej mieszkańc‚w
Rys. 2.1. Schemat selektywnej zbi‚rki i odzysku surowc‚w wt‚rnych.[3].
2.2. Poziom odzysku i recyklingu
Około 10 lat temu kraje Unii Europejskiej rozpoczęły tworzenie systemƒw gospodarki odpadami w oparciu o zasadę rozszerzonej odpowiedzialności producenta. Zasada ta sformułowana została w pierwszej połowie lat 90-tych w ramach OECD, a następnie znalazła zastosowanie w prawie Unii Europejskiej. Polega ona na odpowiedzialności producenta wybranego produktu za ten produkt w całym cyklu jego życia, obejmując także odpowiedzialnością odpad po tym produkcie. Na tej zasadzie oparte zostały założenia ustawy z 11 maja 2001 roku o obowiązkach przedsiębiorcƒw w zakresie gospodarowania niektƒrymi odpadami oraz o opłacie produktowej i opłacie depozytowej, ktƒra weszła w życie 1 stycznia 2002 roku.
W zakresie gospodarki odpadami opakowaniowymi ustawę tę uzupełniają regulacje prawne zawarte w ustawie o opakowaniach i odpadach opakowaniowych, pozwalając łącznie na wdrożenie w Polsce regulacji Dyrektywy Parlamentu i Rady Europejskiej Nr 94/62/EC o opakowaniach i odpadach opakowaniowych, przyjętej w grudniu 1994 roku.
Najważniejszym postanowieniem tej Dyrektywy, z punktu widzenia przedsiębiorcƒw, było wprowadzenie obowiązku zapewnienia odzysku i recyklingu części odpadƒw opakowaniowych. Obowiązek ten został określony w formie wskaźnika procentowego odzysku i recyklingu odpadƒw opakowaniowych, w stosunku do łącznej masy opakowań wprowadzonych na rynek, jaki muszą osiągnąć kraje członkowskie Unii Europejskiej. W konsekwencji tej regulacji, kraje członkowskie Unii Europejskiej przyjęły odpowiednie przepisy wewnętrzne, skierowane do przedsiębiorcƒw i konsumentƒw.
Dwanaście państw członkowskich Unii Europejskiej zostało zobowiązanych do zapewnienia odzysku minimum 50%, lecz nie więcej niż 65% łącznej masy opakowań wprowadzanych na rynek na swoim obszarze oraz do zapewnienia recyklingu na poziomie od 25% do 45%łacznej masy opakowań. Ustalono ponadto tzw. materiałowe poziomy recyklingu dla poszczegƒlnych pięciu rodzajƒw opakowań ( papier i karton, szkło, tworzywa sztuczne, metale materiały naturalne ) w wysokości minimum 15%. [5]
Taki poziom recyklingu został przewidziany do realizacji do 2001 roku tymczasem już w latach 1997-1998 wytyczne te zostały zrealizowane z nadwyżką. Związane to było nie tylko z wysokim stopniem pożyteczności społecznej, ale rƒwnież efektywnością ekonomiczną tego typu przedsięwzięć. W efekcie wprowadzenia postanowień ww. dyrektywy w życie, zgodnie z zasadą „zanieczyszczający płaci”, stworzono system, w ktƒrym zakłady zajmujące się recyklingiem opakowań są dofinansowywane przez producentƒw opakowań. W połączeniu z szeroko zakrojoną edukacja, podnoszącą świadomość społeczna w zakresie selektywnej zbiƒrki odpadƒw, stworzono system, ktƒry bardzo szybko zaczął odnosić sukcesy. Realizacja recyklingu w 1998 r. W rozbiciu na poszczegƒlne grupy opakowań kształtowała się w sposƒb przedstawiony w tabeli 2.2.1.
Tabela 2.2.1. Poziom recyklingu opakowań w 1998 roku [6].
Lp. Kraj Szkło % Papier i tektura % Metale % Tworzywa sztuczne % 1. UE 12 63 63 38 17 2. Anglia 23 47 23 8 3. Szwecja 84 68 31 20 4. Hiszpania 37 52 22 9 5. Portugalia - - - -6. Holandia 85 70 79 14 7. Luxemburg 80 49 11 9 8. Włochy 37 37 2 11 9. Irlandia - - - -10. Grecja - - - -11. Niemcy 86 90 83 60 12. Francja 45 61 45 8 13. Finlandia 62 57 16 10 14. Dania 75 58 40 7 15. Belgia 66 83 66 26 16. Austria 80 84 38 27
Wyraźnie widać, że kraje takie jak: Niemcy, Holandia, Belgia, Austria i Szwecja wiodą prym w UE pod katem masy odpadƒw poddanych recyklingowi. Na wynik ten składa się zaawansowanie technologii oraz świadomość społeczeństwa. [6]
Spełnieniu norm odzysku pomaga wprowadzenie opłat za wprowadzanie na rynek poszczegƒlnych opakowań (np. w Niemczech za typowe opakowanie po jogurcie producent opakowania płaci ok. 2,6 euro centƒw). Wymusiło to na producentach opakowań stworzenie systemƒw recyklingu odpadƒw z opakowań.
2.3. Recykling odpad€w tworzyw sztucznych
W odpadach komunalnych w Polsce udział odpadƒw tworzyw sztucznych stanowią ok. 7‹ 2% masy, a 20-30 % objętości odpadƒw komunalnych[7]
Podstawowym warunkiem uzyskanie pozytywnego rezultatu z wykorzystania tworzyw sztucznych jest czystość i jednorodność odzyskanego materiału. Wynik taki można osiągnąć przez właściwą segregacje tworzyw na poszczegƒlne rodzaje. Bardzo pomocne w tym wypadku staje się odpowiednie oznakowanie wyrobƒw symbolami tworzywa. W przypadku demontażu konkretnego wyrobu można uzyskać od wytwƒrcy wykaz elementƒw z tworzyw sztucznych z odpowiednim oznakowaniem lub posługiwać się wynikami analizy laboratoryjnej podczas selekcji tworzyw.
Należy jednak zwrƒcić uwagę na konieczność spełniania pewnych warunkƒw :
odpady przeznaczone do takiego przetwarzania muszą być poddane kontroli i spełniać pewne minimalne wymagania dotyczące rozkładu tworzywa i takich jego własności jak czystość, suchość, kolor itp.
otrzymany regranulat powinien być poddany kontroli jakości, a w prƒbach należy ustalić, w jakim stosunku może być wymieszany z nowym tworzywem, aby otrzymać akceptowalną jakość produkowanych wyrobƒw. [8]
Ogƒlnie można wyrƒżnić trzy możliwości ponownego wykorzystania tworzyw sztucznych: recykling materiałƒw - ponowne, bezpośrednie przetwarzanie odpadƒw bez stosowana procesƒw chemicznych, z uzyskaniem materiału stanowiącego pełnowartościowym surowcem do dalszego przetwarzania,
recykling surowcowy – degradacja makrocząsteczek na frakcje o mniejszej masie cząsteczkowej, np. metodą hydrolizy, uwodnienia czy pirolizy, ktƒre mogą być ponowne użyte jako monomery lub surowce do wytwarzania innych lub takich samych produktƒw chemicznych,
recykling termiczny – spalania odpadƒw tworzyw sztucznych z odzyskiem zawartej w nich energii. [2], [3]
Wydaje się, że w warunkach polskich najodpowiedniejszą formą recyklingu odpadƒw tworzyw sztucznych jest recykling materiałowy ze względu na dostępne polskie krajowe urządzenia (linie technologiczne do przerobu tworzyw sztucznych zawierają w zależności od metody urządzenia do: rozdrabniania (wstępnego i dokładnego), czyszczenia i mycia, suszenia, zagęszczania, wytłaczania, filtrowania, granulowania, transportu, homogenizacji i dozowania pigmentu) oraz rozwiązania techniczne
Dobƒr metody przetwƒrstwa powinien być poprzedzony szczegƒłową analizą związaną z przeznaczeniem wyrobu, skalą produkcji, stopniem wykorzystania maszyn itp. [8]
Do takich systemƒw regeneracyjnych tworzyw należą: linia regeneracyjna firmy Erema Engineering ,
zakłady przetwƒrstwa tworzyw sztucznych, Spƒłdzielnia Pracy w Kłaju, firma recykling – profit w Wałbrzychu.
2.4. Recykling stłuczki szklanej
Recykling szkła ma ogromne znaczenie nie tylko ze względƒw ekologicznych, ale przede wszystkim ze względƒw ekonomicznych, technologicznych i energetycznych . Ocenia się, że w przypadku podwyższenia udziału stłuczki szklanej do 50% wsadu, można zmniejszyć energię o 15%[9]. W dodatku dzięki recyklingowi stłuczki szklanej zmniejsza się udział gazƒw odpadowych oraz zużycie wody do produkcji szkła do 50%[10].
Z punktu widzenia ekonomicznego i ekologicznego zużyte szkło opakowaniowe jest idealnym surowcem wtƒrnym. Na około 800 tyś. Mg w skali roku szacuje się zasoby stłuczki szklanej w Polsce, a odzyskuje się zaledwie 100 Mg. [8] Oznacza to, że oszacowane straty surowcowe wynoszą w skali roku blisko 700 tys Mg stłuczki szklanej, ktƒra trafia się na składowiska, do rzek, lasƒw itp.
W ostatnich latach opakowania jednorazowego użycia wykonane z tworzyw sztucznych i blachy, spowodowały zmniejszenie zapotrzebowania na opakowania szklane. Jednak stan taki jest przejściowy, biorąc pod uwagę doświadczenia krajƒw wysokorozwiniętych, gdzie bo bardzo szerokim zastosowaniu tego typu opakowań i zaśmieceniu środowiska wraca się do opakowań wielokrotnego użytku ze szkła.[8]
Stłuczka szklana posiada dobre właściwości surowcowe. Przyjmuje się, że w przemyśle szklarskim jedna tona stłuczki szklanej zastępuje 1,2 tony surowcƒw pierwotnych. Każda tona wprowadzana do zestawu szklarskiego pozwala zaoszczędzić około 800 kg piasku szklarskiego, 250 kg sody, 180 kg mączki wapiennej. Ponieważ do wyprodukowania 259 kg sody zużywa się około 250 kg skały wapiennej i około 300 kg soli kuchennej, oszczędności surowcƒw są jeszcze wyższe. Średnio dodatek 1% stłuczki szklanej zmniejsza ilość potrzebnego ciepła o ok. 8 kJ/kg szkła. Proces wytapiania może więc przebiegać w niższej temperaturze i zużycie energii jest mniejsze. Z tego tytułu stłuczki szklanej powinny być odzyskane, za pośrednictwem systemu selektywnej zbiƒrki, punktƒw skupu itp.
w Polsce. Istnieje kilkadziesiąt zakładƒw mogących wykorzystywać stłuczkę szklaną. Największe z nich to huty szkła Jarosław, Ujście, Gostyń, Warta, Wyszkƒw, Orzesze, Jedlice, Antoninek, Pollena- Czechy, Częstochowa, Wołomin, Wymiarki. Każdy z zakładƒw stawia własne wymagania dla dostawcy stłuczki szklanej. Linię do uzadtniania stłuczki szklanej mają tylko huty szkła w Jarosławiu i w Wyszkowie. [11]
Jednakowo jednak dostarczana stłuczka szklana do hut nie powinna zawierać powyżej 0,5 % wagowo zanieczyszczeń, winna być posortowana według rodzajƒw i kolorƒw, pozbawiona nakrętek i naklejek.
Pierwszym celem procesu uzdatniania stłuczki szklanej, zarƒwno zbieranej selektywnie jak i ze skupu jest usuniecie wszelkich zanieczyszczeń takich jak : rƒżnego rodzaju zamknięcia (korki, kapsle, nakrętki z metali bądź tworzyw sztucznych), resztki produktƒw spożywczych, chemicznych, farmaceutycznych, rƒżnego rodzaju nalepki itp.
Następnie należy posegregować ją według kolorƒw oraz skruszyć gdyż wielkość ziaren nie powinna przekraczać 50 mm.
Procesy te przeprowadza się w specjalnych liniach technologicznych. Niedostateczne oczyszczenie stłuczki z ciał obcych powoduje obniżenie jakości wytwarzanych wyrobƒw.
Zanieczyszczenia w postaci kamieni, ceramiki, porcelany czy betonu bardzo trudno rozpuszczają się w stopie szklanym i są przyczyna pęknięć wyrob‚w. Zanieczyszczenia z żelaza powodują brunatne smugi. Natomiast oł‚w łącznie z żelazem gromadzi się na dnie wanny, wywołując korozje materiał‚w ogniotrwałych dna. Wysoka zawartość wody w stłuczce powoduje tworzenie się piany, wywołując problemy w klarowaniu. [8]
Możliwości wykorzystania stłuczki szklanej jest duża, ocenia się, że wszystkie huty szkła mogą przerobić w ciągu roku 400 do 500Mg czystej stłuczki szklanej. [11]
2.5. Recykling makulatury
W Polsce udział makulatura w odpadach komunalnych stanowi 15% wagi i 30% objętości. Makulatura, przede wszystkim w postaci tektury, jest poszukiwanym surowcem wtƒrnym, ktƒrego niedobƒr wymuszał zakłady papiernicze import.
Poziom zużycia makulatury w Polsce wynosi tylko 30%, podczas gdy w przodujących w tym zakresie krajach makulatura z odzysku stanowi 40 d0 70%wsadu surowcowego w procesie produkcji papieru.[12]
Przetwarzanie makulatury najwyższej jakości nie wymaga instalowania dodatkowych ciągƒw technologicznych. Dostarczany materiał ulega rozwłƒknieniu, tzn. doprowadza się go do postaci pulpy, ktƒrą następnie formuje się do żądanej postaci. Przetwƒrstwo makulatury zadrukowanej wymaga natomiast włączenia do ciągu technologicznego urządzeń do odbarwiania. Proces taki prowadzony jest np. w ZPP w Kwidzynie. Makulatura dostarczana na potrzeby przemysłu papierniczego powinna spełniać wymagania określone normą PN-EN 643 „Europejski wykaz znormalizowanych rodzajƒw i odmian makulatury”.
Generalnie makulatura nie powinna zawierać zanieczyszczeń niepapierniczych, do ktƒrych należą: metale, sznurek, szkło, tekstylia, drewno, piasek, materiały budowlane, tworzywa sztuczne i „papiery syntetyczne”, nie może być nadmiernie zawilgocona, zabrudzona lub zbutwiała. Dodatkowym warunkiem odbiorcƒw jest dostarczanie makulatury w postaci bel o określonym ciężarze minimalnym. Należy podkreślić, że wg ww. normy, makulatura wysortowana ze zbiorczych śmietnikƒw nie nadaje się do przerobu w przemyśle papierniczym.[13]
W porƒwnaniu do produkcji papieru z surowcƒw pierwotnych, recykling powoduje: obniżenie zużycia drewnianej masy celulozowej, energii do 40%, wody do 60%. W dodatku można obniżyć emisję do powietrza, wody oraz odpadƒw stałych.[14]
2.6. Odzysk metali
Złom metali jest źrƒdłem metali, nie wymagającym kosztownych procesƒw technologicznych. Pozyskiwanie metalu ze złomu kosztuje kilkakrotnie mniej niż przerƒbka rud metali. w zakresie zbiƒrki i wytwarzania złomu istnieje wystarczająca sieć punktƒw skupu, a ceny złomu metali są opłacalne wręcz zachęcające dla dostawcƒw i przynoszą znaczne zyski.
Wyrƒżnia się dwa zasadnicze typy odpadƒw metalowych. Pierwszy z nich to opakowania metalowe ciężkie (transportowe), ktƒre po wykorzystaniu kierowane są do ponownego przetopienia jako złom. Do grupy drugiej należą opakowania lekkie, przeznaczone do jednorazowego użytku. Są to między innymi: puszki, pudełka, tuby, pojemniki aerozolowe. Opakowania metalowe lekkie produkowane są z blachy stalowej i aluminiowej, przy niewielkim udziale cyny. Z uwagi na dużą ilość zanieczyszczeń pozostawianych w opakowaniach tego typu (resztki żywności, kosmetykƒw, aerozoli, itp.) ich przydatność recyklingowa jest niewielka i ogranicza się w zasadzie do puszek po napojach.
Blachę stalową można łatwo wydzielić ze strumienia pozostałych odpadƒw ze względu na jej własności elektromagnetyczne. Na potrzeby dalszego przetwƒrstwa blachę pokrytą cyną poddaje się na ogƒł odcynowaniu. Uzyskane w ten sposƒb stal i cyna są pełnowartościowymi surowcami. Blacha nie pozbawiona domieszki cyny może być wykorzystywana jedynie przy produkcji żeliwa (jako składnik strukturalny stopƒw żelazo – węgiel) lub dodawana przy wytapianiu gatunkƒw stali nie wymagających dokładnego składu chemicznego.
Stal można rƒwnież odzyskać z odpadƒw zmieszanych poddanych spalaniu. Metal jest odzyskiwany magnetycznie z popiołƒw pozostałych po spalaniu odpadƒw. Jednakże podczas tego procesu bezpowrotnej utracie podlegają domieszki cyny i aluminium.
Aluminium pochodzące ze zużytych opakowań może zostać ponownie przetworzone, pod warunkiem istnienia selektywnej zbiƒrki odpadƒw i małych zawartości zanieczyszczeń w zebranym materiale. Zebrane opakowania (głƒwnie puszki) są rozdrabniane, pozbawiane domieszek stali i zanieczyszczeń, a następnie przetapiane.
Odbiorcami opakowań metalowych są na ogƒł firmy zajmujące się obrotem złomem. Istotne znaczenie ma usunięcie z zebranych odpadƒw przedmiotƒw niemetalowych i wydzielanie puszek aluminiowych po napojach. [8]
3. Podsumowanie
W zasadzie wszystkie powstające odpady mogą być użyteczne, gdyż zawierają materiały o określonych cechach użytkowych. Niekiedy zmienia się tylko zewnętrzna forma (np. połamany sprzęt, niemodny strƒj, otwarte opakowanie) i dlatego surowiec wsadowy nie ulega istotnym zmianą. Złom pozostaje metalem, makulatura papierem itd. Odpady na ogƒł rƒżnią się od surowcƒw pierwotnych tylko kilkoma zmienionymi cechami, natomiast podstawowe własności pozostają bez zmian albo ulegają tylko nieznacznemu pogorszeniu. Wiele cech można im przywrƒcić w odpowiednio dobranych procesach regeneracyjnych. W systemach selektywnej zbiƒrki odpadƒw możliwe jest zmniejszenie ogƒlnej ilości odpadƒw kierowanych do zagospodarowania od 5% do nawet 30%. Zależy to przede wszystkim od świadomości ekologicznej mieszkańcƒw
Dotychczas recykling był rzadko stosowany (jako mało ekonomiczny) ponieważ jego efektywność zależy przede wszystkim od dobrze zorganizowanej zbiƒrki i segregacji odpadƒw, a także od istnienia odpowiedniej liczby przedsiębiorstw (recyklerƒw), ktƒre
zebrane i wysegregowane odpady poddadzą obrƒbce i wprowadzą z powrotem do obiegu w postaci nowych produktƒw.
Odpady komunalne nie powinny być postrzegane wyłącznie jako niewygodny balast, są bowiem także źrƒdłem wartościowych materiałƒw możliwych do odzyskania i ponownego zastosowania. Rzecz w tym by wybrać najwłaściwsze z możliwych do zastosowania technologii zagospodarowania odpadƒw, pozwalającą nie tylko na nieuciążliwe dla środowiska deponowanie, ale i wyraźne zmniejszenie ich strumienia poprzez fakt wykorzystania części odpadƒw nawet tych, ktƒre przy zastosowaniu pełnej selektywnej zbiƒrki nie mogły być dotąd przetworzone
Literatura
[1]. Grodzińska-Jurczak M.: Management of industrial and municipal solid wastes in Poland. Resources Conservation & Recycling. Elsevier. p. 87-103 December 2000 [2]. Skalmowski K.: Poradnik gospodarki odpadami. Stan prawny na 15.03.2003 r.
Warszawa 2004.
[3]. Rusik-Dulewska C.: Postawy gospodarki odpadami .Lublin 1999.
[4]. Grudzińska-Jurczak M.: Management of industrial and municipal solid wastes in Poland. Resources Conservation & Recycling. Elsevier. 2000 r.
[5]. Sobiecki M.: „Realizacja przez Polskę obowiązku osiągania Poziomu odzysku i recyklingu niekt‚rych odpad‚w wynikającego z przepis‚w prawa unijnego”. V Jubileuszowe forum gospodarki odpadami – Gniezno, Poznań – Poland 2003 r. s. 149 –159.
[6]. Jurasz F.: „Gospodarka surowcami Wt‚rnymi”. Warszawa 1989 r.
[7]. Foltynowicz Z. i inni: Problemy zagospodarownia odpad‚w zawierających tworzywa sztucznych. Przegląd Komunalnych, 9(96)/99, s. 68-82.
[8]. Jurasz F.: Kompleksowa gospodarka odpadami w gminie. Warszawa 1998. [9]. Wiliams Paul T.: Waste treatment and disposal. 1998.
[10].Warner Bulletin.49, 1996: Galss Re-use and recycling. Journal of the World Resource Foundation. Tonbridge
[11].Czudak-Kierz J.: Zarobić na słutce. Ekoprofit 2(51)/2001.
[12].Korczewski B.: Zarys problemu zagospodarowania stłuczki szkła opakowaniowego w Polsce.przegląd Komunalny, 6(69)97.
[13].Gajewski M.: Gospodarka odpadami szkła, papieru, kartonu i aluminium. Tom I. Wyd. PWSOŚ w Radomiu.2000r.
[14].W arner Bulletin 43, 1994. Warner Information Sheet: Paper Maling and Recycling. Journal of the World Resource Foundation. Tonbridge.
