ROCZNIKI GEOMATYKI 2016 m TOM XIV m ZESZYT 3(73): 343–350
Interaktywny geoserwis dotycz¹cy gwa³townych wezbrañ
i powodzi b³yskawicznych
wykorzystuj¹cy obserwacje VGI i PGI
The interactive geoservices on flash floods
with the use of VGI and PGI observations
Kamil Jawgiel
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Wydzia³ Nauk Geograficznych i Geologicznych, Instytut Geografii Fizycznej i Kszta³towania Œrodowiska Przyrodniczego,
Zak³ad Hydrologii i Gospodarki Wodnej
S³owa kluczowe: geoserwis, powódŸ b³yskawiczna, VGI, opad nawalny, Poznañ Keywords: geoservices, flash flood, VGI, heavy rain, Poznañ
Wprowadzenie
W Polsce coraz czêœciej dochodzi do ekstremalnych zdarzeñ hydrologicznych bêd¹cych wynikiem opadów nawalnych, zwanych powodziami gwa³townymi lub b³yskawicznymi (ang. flash flood – FF). Definiowane s¹ one jako zalanie obszaru, który w warunkach normalnych nie jest pokryty wod¹, stanowi¹ce zagro¿enie dla ¿ycia i mienia ludzkiego (Dyrektywa, 2007; Biedroñ, Walczykiewicz, 2009; Bartnik, Jokiel, 2012). Powodzie te s¹ bardzo dynamiczne, charakteryzuj¹ siê krótkim czasem trwania (wed³ug NOAA: do 6 godzin) oraz lokalnym zasiêgiem (Pociask-Karteczka, ¯ychowski, 2014). Powoduje to trudnoœci w obserwacji i monitoringu zdarzeñ tego typu. Powodzie te zazwyczaj maj¹ charakter poligenetyczny – determinuje je wiele czynników, dlatego kluczowe jest dobre i dok³adne okreœlenie przyczyn tych zjawisk, co stanowi wyzwanie dla wspó³czesnych badaczy. W Polsce zjawiska te wy-stêpuj¹ g³ównie w pó³roczu letnim, w po³udniowej Polsce – w Karpatach, Sudetach, Górach Œwiêtokrzyskich. Rzadziej dochodzi do nich na obszarach miejskich w œrodkowej i pó³noc-nej czêœci kraju. Obserwowane s¹ podczas najintensywniejszych opadów nawalnych, gdy zasilanie cieków jest zdecydowanie wiêksze (Bartnik, Jokiel, 2012).
Oprócz opadu na przebieg i wielkoœæ wezbrania wp³ywaj¹ cechy fizjograficzne zlewni, takie jak: rzeŸba terenu, gleby, kszta³t zlewni, sieæ hydrograficzna, pokrycie terenu i sieæ dróg (Dobija, Dynowska, 1975; Soczyñska, 1997; Bryndal, 2011, 2014; Pociask-Karteczka, ¯ychowski, 2014). Elementy te mog¹ wp³yn¹æ na formowanie sp³ywu powierzchniowego, przez co niewielkie cieki wylewaj¹ na skutek dostarczania nadmiernej iloœci wody opadowej.
Przyspieszony sp³yw jest charakterystyczny dla zlewni górskich i wy¿ynnych, gdzie stoki s¹ stosunkowo strome. Czynnikiem predysponuj¹cym formowanie sp³ywu powierzchniowego jest tak¿e wysoki udzia³ powierzchni nieprzepuszczalnych: czyli ulic, chodników i zabudo-wy, cechuj¹cy zlewnie zurbanizowane. Wszystkie te elementy maj¹ wysoki wspó³czynnik odp³ywu i nie s¹ zdolne do infiltracji wody w g³¹b pod³o¿a, przez co odp³ywa ona sieci¹ kanalizacji miejskich lub trafia bezpoœrednio do rzek. W przypadku koincydencji obu tych czynników (nachylenia stoków i utwardzenia pod³o¿a) zagro¿enie wyst¹pienia powodzi b³y-skawicznej znacznie wzrasta (Jawgiel, 2015a).
Poznañ jest miastem rozwijaj¹cym siê o intensywnie postêpuj¹cej urbanizacji. Przejawia siê to przyrostem powierzchni utwardzonych o wysokim wspó³czynniku odp³ywu. Zmniej-szenie iloœci powierzchni aktywnych biologicznie mo¿na zaobserwowaæ nie tylko na obrze-¿ach miasta, ale równie¿ w jego centrum. Obszary te rzadko zastêpowane s¹ parkami, skwe-rami b¹dŸ innymi elementami zielonej infrastruktury, które umo¿liwiaj¹ wiêksz¹ infiltracjê wody opadowej. Miasto po³o¿one jest na terenach wysoczyznowych oraz na kilku wzgó-rzach moreny czo³owej, jak na przyk³ad Góra Moraska. Na terenie tym wystêpuj¹ liczne powierzchnie sandrowe oraz wyraŸne krawêdzie teras (Bartkowski, Krygowski, 1959; Ka-niecki, 1993; ¯ynda, 2012). Te zró¿nicowane formy terenu maj¹ niebagatelny wp³yw na intensyfikacjê sp³ywu powierzchniowego. Poznañ jako miasto o du¿ych rozmiarach wpisuje siê równie¿ w teoriê miejskiej wyspy ciep³a, zgodnie z któr¹ nara¿one jest na wystêpowanie opadów deszczu o charakterze nawalnym (Fortuniak, 2010). Wszystkie te czynniki powo-duj¹, ¿e obszar ten jest bardzo nara¿ony na wystêpowanie powodzi typu FF (Kaniecki, 2013; Jawgiel, 2015a). Œwiadczy o tym czêstotliwoœæ i intensywnoœæ tych zjawisk w przesz³oœci (Lorenc, 2012).
Obszar miasta Poznania odwadniany jest przez dziewiêæ ma³ych rzek znajduj¹cych swoje ujœcie w Warcie. Wiêkszoœæ z nich ma parametry charakterystyczne dla zlewni podatnych na wystêpowanie powodzi typu FF (wg Bryndala, 2014), to znaczy zawieraj¹ce siê w odpo-wiednich przedzia³ach (tabela).
Na tej podstawie oraz przy wykorzystaniu zdarzeñ historycznych wskazano miejsca na-ra¿one na wyst¹pienie opisanych zjawisk (Jawgiel, 2015a). Lewobrze¿na czêœæ miasta Po-znania jest obszarem potencjalnie bardziej nara¿onym. Ze wzglêdu na rozmiary zlewni, mor-fologiê obszaru i stopieñ antropogenicznych przekszta³ceñ najbardziej podatn¹ rzek¹ jest Bogdanka, jednak¿e ka¿da ze zlewni posiada wiele czynników wp³ywaj¹cych na zaburzenie jej homeostazy i nara¿enie na wystêpowanie powodzi typu FF (Jawgiel, 2015a).
Zjawiska krótkotrwa³e, takie jak gwa³towne wezbrania i powodzie typu FF s¹ szczególne trudne w rejestracji. Odpowiednim rozwi¹zaniem do poznania przyczyn tych zjawisk jest ci¹g³y charakter obserwacji. W tym przypadku konieczna jest instalacja sprzêtu pomiarowe-go, który w wielu przypadkach jest kosztowny oraz w œrodowisku miejskim nara¿ony na kradzie¿ lub uszkodzenie.
Jedn¹ z metod pozyskiwania danych s¹ zorganizowane obserwacje spo³ecznoœciowe (VGI ang. Volunteered Geographic Information), które Goodchild (2007) zdefiniowa³ jako narzê-dzie do zbierania, gromadzenia i rozpowszechniania danych geograficznych dostarczanych dobrowolnie przez zespó³ niewyspecjalizowanych obserwatorów. Samo VGI jest przedmio-tem dyskusji wœród geografów, g³osy krytyczne wskazuj¹ na nisk¹ wiarygodnoœæ, subiek-tywnoœæ informacji i niepewnoœæ uzyskiwanych danych. Podkreœlana jest równie¿ mo¿li-woœæ opisu tego samego zjawiska w ró¿ny sposób przez ró¿nych obserwatorów. Zwolenni-cy z entuzjazmem zaznaczaj¹ szerok¹ skalê z jak¹ mo¿na zbieraæ dane, swobodny dostêp do nich przez obserwatorów oraz niskie koszty ich pozyskania. (Zielstra, Zipf, 2010).
Oznaczenia: A – powierzchnia zlewni, Ck – wskaŸnik kolistoœci, w – œrednie nachylenie zlewni, Rz – gêstoœæ sieci rzecznej, Rb – wskaŸnik bifurkacji, Ll – œrednia d³ugoœæ cieków I rzêdu w zlewni, L – lesistoœæ, Zz – zabudowa zwarta, Ur – u¿ytki rolne, Dr – gêstoœæ dróg.
Podœwietlono parametry charakterystyczne dla zlewni podatnych na wystêpowanie gwa³townych wezbrañ.
T
abela.
Parametry poznañskich zlewni charakterystyczne dla zlewni podatnych na wystêpowanie gwa³townych wezbrañ
(na podstawie: Bryndal, 2014 i Jawgiel, 2015a)
Coraz czêœciej VGI wykorzy-stuje przeszkolone osoby o specja-listycznym wykszta³ceniu, posia-daj¹ce wiedzê o obserwowanych zjawiskach nazywane PGI (Profes-sional Geographic Information) (Parker i in., 2013). Zalecanym postêpowaniem jest tworzenie ta-kich systemów pomiarowo-obser-wacyjnych, aby dane wymykaj¹-ce siê sprzêtowi pomiarowemu by³y dokonywane przez zespo³y VGI i PGI. Istotne jest odpowied-nie przeszkoleodpowied-nie i poinformowa-nie obserwatorów o poinformowa- niedoskona-³oœciach systemu, by wiedzieli na jakie informacje zwróciæ szcze-góln¹ uwagê oraz opracowanie ankiety obserwacyjnej w taki spo-sób, by sugerowa³a ona w³aœciwy tok obserwacyjny (Parker i in., 2013; Jawgiel, 2015b). Przysz³o-œci¹ geoinformacji s¹ rozwi¹zania sieciowe, które umo¿liwiaj¹ wie-lokrotny dostêp do danych prze-strzennych i narzêdzi je przetwa-rzaj¹cych. Szczególnie istotne jest realizowanie tych zadañ jednocze-œnie z poziomu urz¹dzeñ deskto-powych, jak i mobilnych (na przy-k³ad w terenie) (Lupa, Leœniak, 2014). Z tego powodu zdecydo-wano siê na konstrukcjê specjal-nego geoserwisu, który umo¿liwi ³atw¹ komunikacjê z obserwatora-mi.
Podstawowym celem pracy jest przedstawienie projektu geoserwi-su, którego celem jest zbieranie danych dotycz¹cych wezbrañ, podtopieñ i powodzi bêd¹cych wy-nikiem gwa³townych ulew i desz-czy nawalnych na terenie Pozna-nia. in wel z a wz a N m k[ A 2] k C ]° [ ψ m k/ m k[ z R 2] b R ] m k[ I L ] %[ L ] %[ z Z ] %[ r U m k/ m k[ r D 2] an y³ M og es y £ z wy³ p o D 0 9, 9 3 7 5, 0 2 4, 11 1 5, 0 0 0, 3 0 5, 4 0 0, 5 4 1 9, 2 9 0, 2 5 6 3, 1 ñei mu rt S yn a¿ ó R 7 1, 8 5 3, 0 5 7, 3 2 8 2, 1 0 0, 2 7 4, 2 0 0, 2 2 8 5, 5 2 2 4, 2 5 0 1, 5 a kn a dg o B 1 9, 1 5 7 5, 0 2 7, 9 1 2, 0 0 0, 2 0 8, 2 0 0, 9 1 3 1, 5 4 7 8, 5 3 4 8, 8 i ks w o ki nu J ñei mu rt S 6 7, 8 4 7 4, 0 6 5, 4 7 4, 0 0 0, 3 6 1, 4 0 0, 1 8 6, 1 5 2 3, 7 4 4 1, 7 a kn eri W 8 4, 2 0 1 5 4, 0 9 5, 5 2 7, 0 0 0, 8 9 6, 3 0 0, 5 1 3 4, 3 1 7 5, 1 7 2 7, 2 an w ó³ G 3 1, 7 6 5 2, 0 4 3, 7 0 7, 0 0 0, 8 0 8, 2 0 0, 3 3 6 4, 2 1 4 5, 4 5 4 0, 2 ani by C 7 4, 0 9 1 4 2, 0 6 6, 4 6 7, 0 0 8, 6 1 2 4, 3 0 0, 2 2 2 4, 6 1 8 5, 1 6 5 2, 4 a kn al Ÿ o K 9 0, 6 1 8 3, 0 11 , 4 1 6 7, 0 0 0, 5 4 5, 1 0 0, 7 7 11 , 3 9 8, 9 1 2 0, 1 le p o K 1 0, 0 3 4 5, 0 4 9, 5 0 0, 1 0 0, 3 5 6, 5 0 0, 4 2 6 6, 3 2 4 3, 2 5 6 0, 3 ) 4 1 0 2( al a dn yr B g w ña r bz e w hc yn w ot³ a wg ei na w o pê ts y w an hc yn ta d o p in wel z al d ic œ otr a W 5Q 0 5, 1 3 4, 0 0 2, 5 0 3, 1 0 0, 2 0 3, 0 0 0, 2 0 0, 0 0 0, 0 0 4, 2 5 9 Q 0 7, 4 3 8 7, 0 0 7, 5 2 0 8, 3 0 0, 11 0 2, 1 0 0, 5 8 0 5, 9 0 3, 6 0 2, 6
Za³o¿enia projektu
Konstrukcja i implementacja geoserwisu mia³a na celu rozwi¹zanie kilku podstawowych problemów zwi¹zanych z pozyskiwaniem i wprowadzaniem danych, ich gromadzeniem oraz przetwarzaniem. Problem pozyskiwania danych polega³ na niedok³adnym okreœlaniu lokaliza-cji zdarzenia i ich niewielkiej liczby. Taka liczba danych uniemo¿liwia³a identyfikacjê proble-mu oraz wskazanie przyczyn zjawiska.
Najistotniejszym elementem pozyskiwanych danych jest ich dok³adna lokalizacja zesta-wiona ze szczegó³owymi warunkami fizyczno-geograficznymi. Na ka¿dej ma³ej rzece (do-p³ywie Warty) w mieœcie rozmieszczono po jednym urz¹dzeniu mierz¹cym poziom wody w rzekach, które w sposób ci¹g³y rejestruj¹ jej wahania. Sprzêt ten usytuowany zosta³ w punktach najbardziej nara¿onych na wyst¹pienie powodzi b³yskawicznej, a dane w punk-tach tych zbierane s¹ ka¿dego dnia. Punkty pomiarowe zosta³y równie¿ dobrane w taki sposób, by zminimalizowaæ niebezpieczeñstwo skradzenia, b¹dŸ uszkodzenia sprzêtu. W tym przypadku pozyskiwane informacje maj¹ charakter iloœciowy oraz ci¹g³y, co niew¹t-pliwie mo¿na uznaæ za ich zaletê. Nie s¹ jednak doskona³e, poniewa¿ nie uwzglêdniaj¹ one obszarów po³o¿onych w dalszej odleg³oœci od punktów pomiarowych oraz danych dotycz¹-cych niewydolnoœci studzienek kanalizacyjnych.
W ramach realizacji projektu zosta³a nawi¹zana równie¿ wspó³praca z lokalnymi firmami i instytucjami, polegaj¹ca g³ównie na wzajemnej wymianie informacji. Jedn¹ z nich jest Pañ-stwowa Stra¿ Po¿arna w Poznaniu, która udostêpnia dane dotycz¹ce lokalizacji interwencji polegaj¹cych na odpompowywaniu wody. We wspó³pracy uczestniczy równie¿ grupa lokal-nych mediów oraz poznañska firma produkuj¹ca nawigacjê samochodow¹, która korzysta-j¹c z dwóch anten CB Radio uzyskuje informacje o aktualnej sytuacji na drogach – w tym o ich nieprzejezdnoœci wynikaj¹cej z zalania. Dane te, wraz z pomiarami poziomu wody w rzekach z punktów pomiarowych, wprowadzane s¹ do systemu przez administratora (rys. 1). Sam geoserwis umo¿liwia jedynie zbieranie danych pomiarowych w trybie ci¹g³ym, ich zoptymalizowany przesy³ i interpretacjê przez administratora.
Geoserwis ten pozwala na dodawanie zg³oszeñ zawieraj¹cych informacjê o miejscach gromadzenia siê wody opadowej. Z serwisu korzystaj¹ dwie grupy u¿ytkowników o zró¿ni-cowanym dostêpie do okreœlonych funkcji uzale¿nionych od zdolnoœci percepcyjnych u¿yt-kowników. Pierwsza grupa (amatorska, VGI) z³o¿ona jest z osób, które dobrowolnie chc¹ wspomóc projekt, dodaj¹c informacje wy³¹cznie na temat czasu i miejsca zdarzenia. Infor-macje te dodawane s¹ za pomoc¹ internetowej geoankiety, która skupia siê na dok³adnoœci przestrzennej dodawanych informacji, opartej o bibliotekê LeafLet.
Do drugiej grupy (profesjonalnej, PGI) nale¿¹ osoby posiadaj¹ce wykszta³cenie geogra-ficzne, które przesz³y specjalne przeszkolenie o du¿ej œwiadomoœci konsekwencji jakie nosz¹ zachodz¹ce zjawiska. Uczestnictwo w tej grupie, zgodnie z ide¹ wolontariatu geograficzne-go, pozwala na wolny dostêp do zebranych danych i mo¿liwoœæ wykorzystania ich w do-wolnych celach, wykluczaj¹c cele zarobkowe. Geoankieta przeznaczona dla tej grupy jest rozszerzona o pytania dotycz¹ce zjawiska, które oceniane s¹ makroskopowo (go³ym okiem). Pozyskiwane w ten sposób informacje uwzglêdniaj¹: datê, godzinê i d³ugoœæ trwania zdarze-nia, typ opadu, stopieñ uwilgotnienia gleby przed opadem, poœredni¹ przyczynê zdarzezdarze-nia, stopieñ zalania terenu i rodzaj pod³o¿a na jakim ono wyst¹pi³o. Opcjonalnie daje mo¿liwoœæ dodania komentarza i za³¹cznika, na przyk³ad zdjêcia. Pytania te rozbudowane s¹ o podpo-wiedzi, które u³atwiaj¹ interpretacjê stanu œrodowiska, ale nie sugeruj¹ odpowiedzi.
Przyst¹-pienie do tej grupy wymaga rejestracji oraz imiennej identyfikacji, która odbywa siê za po-moc¹ specjalnego kodu nadawanego przez administratora.
Projekt systemu
Projekt systemu powstawa³ metod¹ prototypowania, charakteryzuj¹c¹ siê udzia³em u¿yt-kowników w jego tworzeniu (Sommerville, 2007; Potocki, Bielecka, 2015). Oparty jest on na architekturze klient-serwer opisanego za pomoc¹ protoko³u TCP/IP, co umo¿liwia eks-port danych przestrzennych do bazy danych za pomoc¹ skryptów PHP i jego intuicyjn¹ obs³ugê przez u¿ytkownika. U¿ytkownik korzystaj¹c z przegl¹darki pos³uguje siê narzêdziem do zbierania danych – bibliotek¹ LeafLet. Za jej pomoc¹ zosta³ stworzony geoserwis POZNAÑ FLASH FLOOD PROJECT (www.hydrolog-flashflood.home.amu.edu.pl), które-go g³ównym sk³adnikiem jest interaktywna mapa, pozwalaj¹ca na dodawanie zg³oszeñ doty-cz¹cych powodzi b³yskawicznych i podtopieñ w Poznaniu, która ³¹czy siê z serwerem przed-stawiaj¹c zgromadzone w nim dane.
Leaftlet wykorzystuje skryptowy jêzyk programowania JavaScript, nadaj¹cy funkcjonal-noœæ mapie, która zosta³a wyposa¿ona miêdzy innymi w funkcjê samodzielnego dodawania punktów obserwacyjnych oraz nawigowania do wybranego miejsca. Wskazanie punktu na mapie uruchamia formularz HTML, który „pyta” u¿ytkownika o dane do logowania oraz wymienione wczeœniej cechy zjawiska.
Po wype³nieniu i wys³aniu formularza, który wykorzystuje skrypty internetowe, PHP komunikuje siê z przestrzenn¹ baz¹ danych. Skrypty te s¹ skonstruowane w taki sposób, by
nie obci¹¿aæ technologii HTML po stronie klienta geoserwisu, a sama przegl¹darka jedynie interpretowa³a jêzyk skryptowy PHP. Interpreter wyœwietla bezpoœrednio na mapie zebrane dane oraz archiwizuje je w bazie danych CartoDB (rys. 2).
Obecnie obserwuje siê wiêksze zapotrzebowanie na dane dotycz¹ce zjawisk o charakte-rze ekstremalnym. Pozyskane dane, zgodnie z ide¹ VGI, s¹ udostêpniane w sposób wolny zarejestrowanym u¿ytkownikom oraz wspó³pracuj¹cym instytucjom przez kontakt z admini-stracj¹ serwisu.
Podsumowanie i wnioski
Zastosowanie metodologii VGI pozwala na zbieranie danych dotycz¹cych nie tylko gwa³-townych wezbrañ na niewielkich rzekach, ale tak¿e niewydolnych studzienek kanalizacyj-nych, których nie s¹ w stanie monitorowaæ tradycyjne urz¹dzenia pomiarowe. Dziêki temu mo¿liwe jest okreœlenie miejsc, w których zjawiska te wystêpuj¹ regularnie poza obszarem tarasów zalewowych i wskazanie ich poœrednich, antropogenicznych przyczyn. Odczyty wahañ poziomu wody oraz informacje dotycz¹ce lokalizacji podtopieñ s¹ na bie¿¹co porów-nywane z wysokoœci¹ opadu wed³ug stacji IMGW £awica. Sam geoserwis nie stanowi produktu koñcowego, a jedynie podstawê do zebrania danych. Na podstawie tych danych zostanie opracowany model formowania powodzi b³yskawicznych w Poznaniu, który po-zwoli na identyfikacjê bezpoœrednich przyczyn wystêpowania tych zjawisk. W dalszej per-spektywie, opracowanie tego modelu przyczyni siê do ostrzegania ludnoœci przed takimi zjawiskami, a tak¿e umo¿liwi zaproponowanie rozwi¹zañ hydrotechnicznych, które pozwol¹ efektywnie wykorzystaæ nadmiar gromadz¹cej siê wody opadowej w mieœcie, na przyk³ad w formie zielonej infrastruktury.
Rysunek 2. Infrastruktura geoserwisu Poznañ Flash Flood Projekt i przep³yw danych (na podstawie: Foster, 2015)
Geoserwis zosta³ uruchomiony w maju 2016 roku i na bie¿¹co jest rozwijany. Pocz¹tko-wa faza jego funkcjonoPocz¹tko-wania mo¿e zostaæ uznana za sukces. W pierwszym miesi¹cu zareje-strowa³o siê ponad 40 u¿ytkowników, którzy w sumie zamieœcili ju¿ ponad 30 zg³oszeñ, z czego 13 dotyczy³o bezpoœrednio wezbrañ rzek, a 24 pozosta³ych terenów. Taka liczba informacji mo¿e byæ postrzegana jako podstawa wstêpnych analiz prawid³owoœci wystêpo-wania opisywanych zjawisk w Poznaniu. Badania takie zostan¹ jednak przeprowadzone do-piero wraz z koñcem pó³rocza ciep³ego, w celu kompleksowej analizy zjawiska.
Prezentowany geoserwis przedstawia rozwi¹zania daj¹ce mo¿liwoœæ wykorzystania wo-lontariatu geograficznego VGI i PGI jako narzêdzia wspomagaj¹cego monitorowanie gwa³-townych wezbrañ i powodzi b³yskawicznych. Przedstawione zosta³y funkcjonalnoœci do-stêpne dla w¹skiej grupy projektowej, jak i u¿ytkowników publicznych. Podobne geoserwi-sy stosowane s¹ coraz powszechniej w badaniach naukowych, zapewniaj¹c przede wszyst-kim funkcjonalnoœæ, szczególnie podczas równoleg³ej pracy wielu u¿ytkowników. Zapropo-nowana w pracy koncepcja powinna zostaæ rozpatrzona i byæ mo¿e zaimplementowana w innych oœrodkach.
Literatura
Bartkowski T., Krygowski B., 1959: Próba kartograficznego ujêcia geomorfologii najbli¿szej okolicy Pozna-nia. [W:] Zeszyty Naukowe UAM – Poznañ, Geografia z. II.
Bartnik A., Jokiel P., 2012: Geografia wezbrañ i powodzi rzecznych. Wyd. U£, £ódŸ.
Biedroñ I., Walczykiewicz T., 2009: Problemy w okreœlaniu zagro¿enia powodziowego i oceny ryzyka powodziowego na terenach górskich. Czasopismo Techniczne 10: 83-88.
Bryndal T., 2011: Identyfikacja ma³ych zlewni podatnych na formowanie gwa³townych wezbrañ (na przy-k³adzie Pogórza Dynowskiego Strzy¿owskiego i Przemyskiego). Przegl¹d Geograficzny 1: 27-49. Bryndal T., 2014: Parametry hydrologiczne gwa³townych wezbrañ opadowo-nawalnych w ma³ych
zlew-niach, w polskiej, s³owackiej i rumuñskiej czêœci Karpat. Przegl¹d Geofizyczny 1: 5-21.
Dobija A., Dynowska I., 1975: Znaczenie parametrów fizjograficznych zlewni dla ustalenia wielkoœci odp³y-wu rzecznego. Folia Geographica, ser. Geographica Physica 9: 77-129.
Dyrektywa 2007/60/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 paŸdziernika 2007 r. w sprawie oceny ryzyka powodziowego i zarz¹dzania nim. Dz.U. UE 6.11.2007.
Fortuniak K., 2010: Miejska wyspa ciep³a. Podstawy energetyczne, studia eksperymentalne, modele nume-ryczne i statystyczne. Wyd. Uniwersytetu £ódzkiego, £ódŸ.
Foster M., 2015: Data Collection with Leaflet and CartoDB. Web Map Workshop, MIT DUSP.
Goodchild M.F., 2007: Citizens as sensors: the world of volunteered geography. GeoJournal 69(4): 211–221. Jawgiel K., 2015a: Ma³e powodzie na rzekach lewobrze¿nej Warty w Poznaniu. Przegl¹d Wielkopolski
3(109): 54-57.
Jawgiel K., 2015b: Ocena jakoœci Informacji Geograficznej (Volunteered Geographic Information – VGI) na przyk³adzie monitoringu imisji odoru w Tarragonie i systemu ornitologicznego SABAP2. Prace geogra-ficzne z. 140: 9-24, Kraków.
Jokiel P., 2008: Przep³ywy ekstremalne wybranych rzek œrodkowej Polski w latach 1951-2000. Acta Univer-sitas Loodziensis, Folia Geographica Physica 8: 99-129.
Kaniecki A., 1993: Poznañ – dzieje miasta wod¹ pisane. Aquarius, Poznañ.
Kaniecki A., 2013: Wp³yw antropopresji na przemiany œrodowiskowe w dolinie Warty w Poznaniu. Land-form Analysis vol. 24: 23-34.
Lorenc H., 2012: Klêski ¿ywio³owe a bezpieczeñstwo wewnêtrzne (cywilne i ekonomiczne) kraju, Projekt Klimat, IMGW-PIB, Warszawa.
Lupa M., Leœniak A., 2014: Geoportal jako narzêdzie wspomagaj¹ce prace geologiczno-in¿ynierskie na przyk³adzie projektu ISMOP. Roczniki Geomatyki t. 12, z. 4(66): 411-416, PTIP, Warszawa.
NOAA, 2010: Flash Flood Early Warning System Reference Guideo.
Parker J., May A., Mitchell V., 2013: The role of VGI and PGI in supporting outdoor activities. Applied Ergonomics vol. 44, issue 6: 886-894.
Pociask-Karteczka J., ¯ychowski J., 2014: Powodzie b³yskawiczne (Flash Floods) – przyczyny i przebieg. Monografie Komisji Hydrologicznej PTG – t. 2: 213-226, Kielce.
Potocki A., Bielecka E., 2015: Projekt geoserwisu dla pszczelarzy z wykorzystaniem metodologii MDA. Roczniki Geomatyki t. 13, z. 2(68): 147-161, PTIP, Warszawa.
Soczyñska U. (red.), 1997: Hydrologia dynamiczna. Wyd. Naukowe PWN, Warszawa.
Sommerville I., 2007: Software Engineering. 8th Edition, Addison-Wesley, ISBN 0-321-31379-8.
Zielstra D., Zipf A., 2010: A Comparative Study of Proprietary Geodata and Volunteered Geographic mation for Germany. Conference Paper: The 13th AGILE International Conference on Geographic Infor-mation Science, Guimarães, Portugal.
¯ynda S., 2012: RzeŸba terenu, geomorfologia. [W:] Œrodowisko naturalne miasta Poznania, rozdz. 4, Poznañ.
Streszczenie
Praca opisuje schemat dzia³ania geoserwisu internetowego maj¹cego na celu zbieranie danych we-d³ug za³o¿eñ partycypacji spo³ecznej. Partycypacja spo³eczna jest metod¹ obserwacyjn¹ wykorzystu-j¹c¹ zdolnoœci percepcyjne zwyk³ych obywateli, a obserwacje te dokonywane s¹ dobrowolnie. Projekt dotyczy powodzi b³yskawicznych na terenie miasta Poznania, których monitoring jest wyj¹tkowo trudny ze wzglêdu na dynamikê zjawiska. W tym celu stworzono dwie grupy obserwatorów o zró¿ni-cowanych umiejêtnoœciach interpretacji zjawisk powodziowych. Ka¿da z grup obs³uguje specjalnie przygotowany geoserwis, który umo¿liwia dostêp do okreœlonych funkcji w zale¿noœci od zdolnoœci percepcyjnych u¿ytkownika. Zebranie danych ma na celu uzupe³nienie pomiarów, które nie zosta³y zarejestrowane przez wyspecjalizowany sprzêt. Obecnie obserwuje siê coraz wiêksz¹ popularnoœæ podobnych geoserwisów. Mimo, ¿e obserwacje spo³ecznoœciowe obarczone s¹ du¿¹ subiektywnoœci¹ obserwatorów to dane te coraz czêœciej akceptowane s¹ przez naukowców. Dzia³anie serwisu opisane jest w sposób umo¿liwiaj¹cy jego odtworzenie w kolejnych pracach.
Abstract
This paper describes the scheme of web geoservices which aim at collecting data as a part of the social participation policy. It is a method of observations that uses perceptual abilities of ordinary citizens, and those observations are made voluntarily. The project concerns the flash floods in the city of Poznan. Due to their dynamic nature monitoring of those phenomena is extremely difficult. For this purpose two groups of observers with different interpretation skills of flood events were created. Each group supports specially prepared geoservices, which allows to access specific functions, depending on the user skills. Collecting data is intended to supplement measurements that were not registered by the specialized equipment. Nowadays the growing popularity of similar geoservices can be observed. Although the social observations are burdened with the high subjectivity of observers, that data are more frequently recognised by scientists. Operations of the discussed services are described in a way that allows its reproduction in future works.
mgr Kamil Jawgiel jawka@amu.edu.pl
