Bogusław Szymygin
I Kongres Konserwacji Zabytków i
Ochrony Dziedzictwa
Ochrona Zabytków 55/3/4, 418-419
THE 1COMOS 13th GENERAL ASSEMBLY
The IC O M O S 13th General A s sembly, attended by 800 repre sentatives o f 130 National C o m mittees, was held in Madrid in Decem ber 2002. The event was accom panied by a two-day scien tific symposium on “Strategies for world cultural heritage. Protection in the globalised world. Principles, practice, perspectives” . The par ticipants read 95 papers, which took up the time foreseen for dis cussion. Poland was represented by eight delegates, o f w hom five read papers.
A total o f 26 projects o f reso lutions was concerned both with general issues and more concrete ones, such as the protection of Roman gold mines in R u m an ia or the construction o f a new archae ological museum on the Acropolis. The M ad rid m eeting also included elections to IC O M O S authorities, which did not intro duce any essential changes in the heretofore composition. The Sec retary General o f the organisation is Dinu Bum baru o f Canada, and the vice-chairmen are representa
tives o f p articular con tin en ts. Europe continues to be represent ed by Christiane Schmuckle Mo- lard o f France. One of the benefits enjoyed by Poland was the estab lishment o f contacts with neigh bo u rin g cou n tries and partners from the former eastern bloc - S lovakia, the Czech R epublic, Belarus, Ukraine, Latvia, Lithuania, Russia, Georgia, Armenia, Azer- bedzhan and K azakhstan, with which we share similar problems linked with the conservation and protection of historical monuments.
I KONGRES KONSERWACJI ZABYTKÓW I OCHRONY DZIEDZICTWA
P
olski system o c hrony z a b y t ków w ym aga reform - to po stulat, który coraz częściej poja wia się w dyskusjach środowisk związanych z ochroną zabytków. Problemów jest wiele: wciąż nie ma znowelizowanej ustawy, przed łuża się reorganizacja centralnych urzędów i instytucji konserwator skich, trwają głębokie zmiany ka drow e, maleje znaczenie służb konserwatorskich w strukturach wojewódzkich, wszystkie placów ki zajmujące się ochroną zabyt ków cierpią na dramatyczny nie dostatek funduszy. Suma tych pro blemów tworzy niepokojący o b raz naszego konserwatorstw a.Sytuacja jest tym pow ażniej sza, że och ro n a d z ie d zictw a z y skuje now y w y m ia r w obliczu w stąpienia Polski do Unii E u ropejskiej. W szyscy podkreślają, że procesom integracyjnym musi tow arzyszyć m ocne wspieranie narodowej i regionalnej kultury, tradycji, tożsamości. Z kolei za sadnicze obawy przeciwników in tegracji wynikają właśnie z zagro żenia naszego materialnego i nie materialnego dorobku w konfron tacji ze zunifikow aną, m asową kulturą E uro p y . T y m w ięk sza rola przypada ochronie zabytków.
Niestety, ani przekonanie o zna czeniu dziedzictw a, ani też o za grożeniach dla naszej kultury i toż samości, nie skłaniają d ecyden tów do rzetelnego zajęcia się tymi problemami. Na wszystkich szcze blach władzy ochrona zabytków jest traktowana marginalnie. W sej mie wciąż nie ma lobby reprezen tującego problem y konserwacji zabytków, na szczeblu w ojew ódz kim służby konserwatorskie i ich z a d a n ia są tra k to w a n e in s tru m e n ta ln ie , na p o z io m ie gm in problematyka ta prawie nie istnie je. Nie można więc oczekiw ać, że problem o c hrony zab y tk ó w z o stanie w porę i skutecznie rozw ią zany przez władze. Oznacza to, że środowiska konserwatorskie same muszą sformułować, w yartykuło wać, a może nawet w y eg zek w o wać reform ę system u ochrony zabytków w Polsce.
W tej sytuacji w śro d o w is kach i grupach zawodowych zwią zanych z ochroną i konserwacją zabytków postanowiono działać. Z inicjatywy Polskiego Komitetu Narodowego ICOMOS na począt ku 2 0 0 2 roku powstał nieformal ny Komitet Porozumiewawczy Sto warzyszeń i Instytucji Działających na Rzecz Ochrony Dziedzictwa
Narodowego. W jego skład weszli przedstawiciele organizacji dzia łających w Polsce na rzecz o chro ny zabytków, m.in. S K Z , T O nZ , T U P, S A R P, SHS. Podczas ko lejnych spotkań Komitetu uznano, że konieczne jest zorganizowanie I Kongresu Konserwacji Z abyt ków i Ochrony D zie d z ic tw a (ty tuł roboczy). Komitet Porozumie wawczy przedyskutował w stę p nie o bszar i zadania kongresu oraz upow ażnił sw oich p rz e d stawicieli do podjęcia prac przy gotowawczych.
Za podstawę organizacji kon gresu przyjęto dwa założenia. Po pierwsze ma to być forum g ro madzące możliwie najszerszą re prezentację środowisk i grup za w odowych zajm ujących się k o n serwacją zabytków i ochroną dzie dzictwa. Kongres powinien mieć w iększy krąg uczestników niż konferencje organizowane przez poszczególne grupy z a w o d o w e czy organizacje. Tylko wtedy bę dzie można uznać postanowienia kongresu za głos całego środo wiska i nadać im odpowiedni w y dźwięk medialny. Po drugie k o n gres ma dokonać szerokiego prze glądu n a jw a ż n ie jsz y ch p r o b le mów związanych z konserwacją
i ochroną dziedzictwa. Szczegóło wych tem atów jeszcze nie okre ślono, ale założono, że winny one stworzyć pełny obraz tej proble matyki. Dlatego konieczne będzie w y jśc ie poza tra d y c y jn y krąg spraw k o n serw ato rsk ich i ro z ważenie m.in. problem ów o rg a nizacy jn y ch , f in a n so w y c h , legis lacyjnych. K ongres m a te pro blemy postawić, przedyskutować i zaproponować rozwiązania.
Pow yższe założenia są o d p o wiedzią na wysokie oczekiw ania środowiska dotyczące charakteru i wyników tak ambitnego, bezpre c e d e n s o w e g o p r z e d s i ę w z i ę c i a , jakim jest organizacja kongresu. Konserwatorzy nigdy jeszcze nie zjednoczyli się w takim stopniu, by w szerokim, kompetentnym gronie dyskutować i podjąć próbę okre ślenia podstawy systemu ochrony zabytków. Komitet organizujący
kongres rozumie powagę sytuacji i skalę zadań. W iem y, że po w y jątk o w ą formułę kongresu można sięgnąć tylko raz - n ieudane przedsięwzięcie może zdeprecjo nować jeg o ideę na co najmniej kilka lat. Dlatego tak ważne jest m e r y t o r y c z n e i o r g a n iz a c y jn e przygotowanie kongresu.
Poprzedzić go musi szeroka dyskusja. W szyscy zainteresowa ni problem atyką ochrony zabyt ków powinni bowiem mieć m o ż liwość w ypow iedzenia się na te mat organizacji i kierunku prac, które podejmie kongres. I każdy będzie rozważony. Aby zapewnić foru m dla takiej d y sk u sji, do w spółpracy zostały zaproszone periodyki p o św ieco n e ochronie zabytków. Przewidujemy, że dys k u s ja p o t r w a k ilk a m ie s ię c y , a każdy zabrany w niej głos przy czyni się do opracowania założeń
merytorycznych kongresu. Od te go w istotnym stopniu zależeć będzie, jakie korzyści dla ochro ny zabytków w ynikną z kongre sowego spotkania.
Należy podkreślić, że jeżeli na etapie przygotowań nie uzys kamy w ysokiego poziomu m ery to ry czn eg o , nie spełnią się n a dzieje, co do efektów kongresu.
K o m itet P o r o z u m ie w a w c z y Stowarzyszeń i Instytucji działa jących na Rzecz Ochrony Dzie dzictw a N arodow ego zwraca się z apelem do wszystkich zaintere sowanych o udział w dyskusji na tem at założeń org an izacy jn y ch i m e ry to ry c z n y ch I K ongresu Konserwacji Zabytków i O ch ro ny Dziedzictwa.
Bogusław Szmygin
P olitechnika Lubelska
Od redakcji: Uczestników dyskusji prosimy o przesyłanie opinii na adres wydawcy „Ochrony Zabytków ” :
Krajowy O środek Badań i Dokumentacji Zabytków ul. Szw oleżerów 9, 0 0 - 4 6 4 W arszaw a fax. 6 2 2 - 6 5 - 9 5 , e-mail: info@ kobidz.pl.
THE FIRST C O N G R ESS O F HISTORICAL M O N UM ENTS AND THE PRO TECTIO N O F NATIONAL HERITAGE
Polish conservators are anxious about the functioning o f the sys tem o f the protection o f historical m onum ents, especially within the context of P o lan d ’s access to the European Union, and believe that integration should be accom pani ed by support for national and regional culture, both material and non-material. M eanw hile, institu tions dealing with the protection o f historical m onum ents are ex periencing a dramatic lack o f suf
ficient funds. A reform of the sys tem o f the protection o f historical m onum ents in Poland appears to be a necessity. With this purpose in m in d , in 2 0 0 2 the Polish N ational IC O M O S C o m m itte e founded a Coordinating C o m m it tee o f Associations and Institu tions for the Protection of Nation al Heritage, which is to prepare the First Congress o f Historical M onum ents and the Protection of National Heritage (proposed title),
a gathering o f representatives of assorted professional milieus and groups. Their tasks will entail a survey o f foremost problems co n nected with the conservation and protection o f the national heri tage. The Congress will be preced ed by an extensive discussion to which the organisers invite all those interested in the protection o f historical monuments.
Participants in the discussion are requested to send their statements to: K rajowy Ośrodek Badań i Dokumentacji Zabytków
(National Centre for Historical M onum ent Studies and Documentation) ul. S z w o le ż e ró w 9, 0 0 - 4 6 4 W a rsz a w a
fax. 6 2 2 - 6 5 - 9 5 , e-mail: info@ kobidz.pl.
