Wyższa Szkoła Gospodarki Euroregionalnej im. Alcide De Gasperi w Józefowie
J ournal of M odern S cience
JoMS
DOI 10.13166/JoMS.issn.1734-2031 ISSN 1734-2031
Kwartalnik
Quarterly October
December
4/27/2015
2015
drhab. Magdalena Sitek, prof. WSge
RedaktoRnaczelna / editoR-in-chief Wyższa szkoła Gospodarki EurorEGionalnEjim. alcidE dE GaspEri
W józEfoWiE, polska / alcidE dE GaspEri univErsity
of EurorEGional Economyin józEfóW, poland
ZastępcaredaktoranacZelnego / deputy editor Wyższa szkoła Gospodarki EurorEGionalnEj im. alcidE dE GaspEriW józEfoWiE, polska / alcidE
dE GaspEri univErsityof EurorEGional Economy in józEfóW, poland
ZastępcaredaktoranacZelnego / deputy editor
Wyższa szkoła Gospodarki EurorEGionalnEj im. alcidE dE GaspEriW józEfoWiE, polska / alcidE
dE GaspEri univErsityof EurorEGional Economy
in józEfóW, poland
redaktorjęZykowy (jęZykangielski) / english languageeditor Wyższa szkoła Gospodarki
EurorEGionalnEjim. alcidE dE GaspEriW józEfoWiE, polska / alcidE dE GaspEri univErsity
of EurorEGional Economyin józEfóW, poland
redaktorjęZykowy (jęZykwłoski) / italian languageeditor Wyższa szkoła Gospodarki
EurorEGionalnEjim. alcidE dE GaspEriW józEfoWiE, polska / alcidE dE GaspEri univErsityof
EurorEGional Economyin józEfóW, poland
SekRetaRz Redakcji / aSSiStant editoR Wyższa szkoła
Gospodarki EurorEGionalnEjim. alcidE dE GaspEri W józEfoWiE, polska / alcidE dE GaspEri univErsity of EurorEGional Economyin józEfóW, poland RedaktortematycZny / subject editor Wyższa szkoła Gospodarki EurorEGionalnEjim. alcidE dE GaspEri W józEfoWiE, polska / alcidE dE GaspEri univErsity
of EurorEGional Economyin józEfóW, poland redaktortematycZny /subject editor Wyższa szkoła Gospodarki EurorEGionalnEjim. alcidE dE GaspEri W józEfoWiE, polska / alcidE dE GaspEri univErsity
of EurorEGional Economyin józEfóW, poland
Adres redakcji / Edytorial office
Wyższa Szkoła Gospodarki Euroregionalnej im. Alcide De Gasperi w Józefowie 05-410 Józefów, ul. Sienkiewicza 4
tel./fax (+48) 22 789 19 03 wydawnictwo@wsge.edu.pl www.joms.wsge.edu.pl
Adres do przesyłania artykułów / Address for Submission
Wyższa Szkoła Gospodarki Euroregionalnej im. Alcide De Gasperi w Józefowie, ul. Sienkiewicza 4, 05-410 Józefów, Polska / Alcide De Gasperi University of Euroregional Economy, ul. Sienkiewicza 4, 05-410 Józefów, Poland
Urszula Kraszewska: tel. (+48) 22 789 19 03 int. 12; e-mail: wydawnictwo@wsge.edu.pl
dr Małgorzata Such-Pyrgiel
dr tadeuSz graca
Mgr aurelia łuczyńSka
Mgr urSzula kraSzewSka
dr Paweł chodak
dr zygMunt doMańSki
Mgr elżbieta JaMróz
a
dreS/ a
ddreSSz
eSPółredakcyJny/ e
ditorialteaMJ o M S • w S g e • e d u • p l
Prof. dr hab. Bronisław Sitek [Przewodniczący / Chairman] University of Social Sciences and Humanities in Warsaw, Poland
Prof. dr hab. Peter Terem [Zastępca Przewodniczącego / Deputy Chairman]
Matej Bel University Banská Bystrica, Slovakia
Prof. Cadgas Hakan Aladag Hacettepe University, Turkey Prof. Jaime Bonnet University of Valencia, Spain
Prof. dr hab. Marek Chmaj University of Social Sciences and Humanities in Warsaw, Poland
Prof. dr hab. Leon Tadeusz Dyczewski OFM Conv The John Paul II Catholic University of Lublin, Poland
Prof. dr hab. Edward Erazmus Alcide De Gasperi University of Euroregional Economy in Józefów, Poland
Assoc. Prof. PhD. Ioan Ganfalean „1 Decembrie 1918” University in Alba Iulia, Romania
Prof. dr hab. Małgorzata Gersdorf University of Warsaw, Poland Prof. Dr. Sabri Gökmen Karamanoğlu Mehmetbey University, Turkey Prof. Ksenofon Krisafi University of Tirana, Albania
Prof. Cristina Hermida del Llano King Juan Carlos University in Madrid, Spain Prof. dr hab. Andrzej Misiuk University of Warmia and Mazury in Olsztyn, Poland
Prof. JUDr. Stanislav Mráz, CSc. Matej Bel University Banská Bystrica, Slovakia
Prof. Silvestre Bello Rodriguez University of Las Palmas de Gran Canaria, Spain
Prof. Paulo Aldo Rossi University of Genoa, Italy
Prof. dr hab. Victoria Serzhanova University of Rzeszów, Poland Prof. dr hab. Ligita Simanskiene Klaipėda University, Lithuania Prof. Laura Tafaro University of Bari “Aldo Moro”, Italy
Lect. PhD. Miruna Mihaela Tudorascu „1 Decembrie 1918” University in Alba Iulia, Romania
Prof. Ufuc Yolcu Hacettepe University, Turkey
Prof. dr hab. Svetlana Zapara Sumy State University, Ukraine
Ks. prof. dr hab. Sławomir Zaręba Cardinal Stefan Wyszynski University in Warsaw, Poland
Prof. dr hab. inż. Jerzy Zawisza Społeczna Akademia Nauk, Poland Dr Wiesław Breński University of Warmia and Mazury in Olsztyn, Poland
r
adan
aukoWa/ S
cientificc
oMMitteeKorekta / Proofreading: Monika Rychalska Projekt okładki / Cover: mgr Miłosz Ukleja
Skład, łamanie / Typesetting, type-matter: Jadwiga Popowska Nakład / Circulation – 150 egzemplarzy / copies
Druk i oprawa / Printing and binding INTER-BOOK
Paulina i Grzegorz Indrzejczyk S.C.
Wiejca 51 05-085 Kampinos
Wydawca / Publisher
Wyższa Szkoła Gospodarki Euroregionalnej im. Alcide De Gasperi w Józefowie 05-410 Józefów, ul. Sienkiewicza 4
Urszula Kraszewska Tel./fax (+48) 22 789 19 03 wydawnictwo@wsge.edu.pl www.wsge.edu.pl
© Copyright by Wyższa Szkoła Gospodarki Euroregionalnej im. Alcide De Gasperi w Józefowie. All Rights Reserved / Wszelkie prawa zastrzeżone. Kopiowanie, przedrukowywanie i rozpowszechnianie całości lub fragmentów niniejszej publikacji bez zgody wydawcy zabronione.
Journal of Modern Science jest indeksowany w nastpujcych bazach / Journal of Modern Science is indexed in the following databases: Google Scholar • Index Copernicus Journals Master List • Polish Ministry of Science and Higher Education list of Scientific journals • Ulrich’sWeb • Arianta • Research Bible
J o M S • w S g e • e d u • p l
W dniach od 18 do 21 listopada 2015 r. na Uniwersytecie Śląskim w Ka- towicach odbył się II Kongres Dydaktyki Polonistycznej „Edukacja poloni- styczna jako zobowiązanie. Powszechność i elitarność polonistyki”. Kongres został zorganizowany przez Uniwersytet Śląski (Katedra Dydaktyki Języka i Literatury Polskiej UŚ, Instytut Nauk o Literaturze Polskiej im. Ireneusza Opackiego UŚ, Instytut Języka Polskiego UŚ) oraz Komitet Językoznawstwa PAN i Komitet Nauk o Literaturze PAN.
W kongresie udział wzięli przedstawiciele takich uczelni i instytucji, jak:
Uniwersytet Śląski, Uniwersytet Jagielloński, Uniwersytet Pedagogiczny im.
KEN w Krakowie, Uniwersytet Warszawski, Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie, Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach, Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie, Uniwersytet Wrocławski, Uniwersytet Opolski, Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, Uniwer- sytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie, Uniwersytet Rzeszowski, Uni- wersytet Przyrodniczo-Humanistyczny w Siedlcach, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Uniwersytet Gdański, Uniwersytet łódzki, Uni- wersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy, Uniwersytet w Białymstoku,
Journal of Modern Science toM 4/27/2015,
S. 531–536
dorota łażewsKa
Wyższa Szkoła Gospodarki Euroregionalnej im. Alcide De Gasperi w Józefowie tales.ratio@wp.pl
II Kongres Dydaktyki Polonistycznej
„Edukacja polonistyczna jako zobowizanie.
Powszechność i elitarność polonistyki”
Uniwersytet Śląski
Katowice 18–21.11.2015 r.
DOROTA łAżEWSKA
532 Journal of Modern Science tom 4/27/2015
Polski Uniwersytet na Obczyźnie w Londynie, Biblioteka Narodowa w War- szawie, Instytut Badań Literackich PAN, Okręgowa Komisja Egzaminacyjna w Jaworznie, Okręgowa Komisja Egzaminacyjna we Wrocławiu, Towarzy- stwo Literackie im. Adama Mickiewicza, Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych nr 1 w Dąbrowie Tarnowskiej, Zespół Szkół Huty im. Tadeusza Sendzimira, Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Tarnowie oraz Wyższa Szkoła Go- spodarki Euroregionalnej im. Alcide De Gasperi w Józefowie k./Otwocka.
Integralnym elementem programu kongresu było sprawozdanie prof.
UJ dr hab. Anny Janus-Sitarz z realizacji postulatów zgłoszonych na I Kon- gresie Dydaktyki Polonistycznej „Polonistyka dziś – kształcenie dla jutra.
Diagnozy i perspektywy”, który odbył się na Uniwersytecie Jagiellońskim w 2013 roku. Szczegółowa problematyka tegorocznego kongresu została zaś zaprezentowana w trakcie paneli dyskusyjnych, sesji plenarnych oraz pod- czas 24 sekcji tematycznych, których tytuły wskazywały na istotne wyzwania i powinności współczesnej edukacji polonistycznej.
Tematem paneli dyskusyjnych były: „Edukacja polonistyczna jako zo- bowiązanie” (prowadzenie: prof. dr hab. Tadeusz Zgółka, uczestnicy: prof.
dr hab. Małgorzata Karwatowska, dr hab. prof. UKW Agnieszka Rypel, prof.
dr hab. Aldona Skudrzyk, prof. dr hab. Bogusław Skowronek, prof. dr hab.
Stanisława Niebrzegowska-Bartmińska); „Egzamin zewnętrzny z języka pol- skiego a kształcenie językowe w szkole” (prowadzenie: dr hab. prof. UP Jo- lanta Nocoń, uczestnicy: dr hab. Kordian Bakuła, dr Adam Brożek, dr Joanna Dobkowska, mgr Marzena Olędzka, mgr Michał Ratajczak); „Polonistyka w świecie różnic kulturowych, czyli polonistyka powszechna i elitarna” (pro- wadzenie: dr hab. prof. UŚ Ryszard Koziołek, uczestnicy: prof. dr hab. Graży- na Borkowska, prof. dr hab. Ryszard Nycz, prof. dr hab. Krzysztof Kłosiński, prof. dr hab. Jolanta Tambor); „Płynne granice polonistyki – komparatysty- ka szkolna i uniwersytecka” (prowadzenie: prof. dr hab. Lidia Wiśniewska, uczestnicy: prof. dr hab. Teresa Kostkiewiczowa, prof. dr hab. Tadeusz Sła- wek, dr hab. prof. UJ Andrzej Hejmej, dr Anna Slósarz) oraz „Myślenie po- lonistyczne, myślenie matematyczne – dwugłos o współdziałaniu dyscyplin podstawowych” prowadzone przez prof. dr. hab. Jerzego Kijowskiego z Cen- trum Fizyki Teoretycznej PAN oraz prof. UKSW dr. hab. Tomasza Chachul-
II KONGRES DYDAKTYKI POLONISTYCZNEJ „EDUKACJA POLONISTYCZNA JAKO...
skiego, a także panel dyskusyjny „Uchodźcy – studenci i uczniowie. Wyzwa- nia dla uniwersytetu i dla szkoły”.
Zgodnie z zamiarem organizatorów II Kongresu Dydaktyki Polonistycz- nej w centrum uwagi jego uczestników znalazły się „problemy edukacji hu- manistycznej, aksjologicznej i estetycznej w kontekście przemian społecz- no-cywilizacyjno-kulturowych oraz dialogu rozumianego jako nadrzędna kategoria (po)rozumienia we współczesnym świecie”1.Lustrzanym odbiciem owych przemian jest dydaktyka polonistyczna, gdyż szkolna klasa stanowi swoisty ekran kultury, na którym, jak w soczewce, ogniskują się różnorodne wątki myślowe wyznaczające sposoby czytania oraz interpretacji tekstu lite- rackiego. Współczesnym wzorcem myślenia i postępowania jest zaś dekon- strukcja kształtująca swoistą kulturę intelektualną społeczeństwa XXI wieku2. Jeżeli zatem nad kształtem współczesnej formacji intelektualnej „pracuje” de- konstrukcja, to można przypuszczać, iż jej wpływy sięgają również do klasy szkolnej. Świadczy o tym zjawisko ustępowania idei dydaktyki tradycyjnej zmierzającej do odkrycia „prawdy dzieła” na rzecz dydaktyki dekonstrukcyj- nej blokującej proces uchwycenia i przyswojenia „prawdy dzieła”.
Stąd wywodzi się zasadność poruszenia tematu dekonstrukcji na kongre- sie dydaktyki polonistycznej. Temat ten został podjęty w referacie „Dekon- strukcja tekstów literackich. Filozoficzne zaplecze dydaktyki polonistycznej”
(dr Dorota łażewska, Wyższa Szkoła Gospodarki Euroregionalnej im. Alcide De Gasperi w Józefowie k./Otwocka). Referat był elementem sesji tematycz- nej „Przekraczanie granic tradycyjnej polonistyki szkolnej” (prowadzenie:
prof. UJ, dr hab. Anna Janus-Sitarz), ponieważ sposoby dekonstrukcyjnego czytania tekstu można zaliczyć do strategii „rozsadzających” ramy tradycyj- nej dydaktyki. W tym sensie dekonstrukcja stanowi jej filozoficzne zaplecze.
Dekonstrukcja przekracza, burzy i przemieszcza granice struktur logocen- trycznych. Tę rolę dekonstrukcji wielokrotnie akcentował Jacques Derrida, którego dekonstrukcja jest oryginalnym projektem twórczo modyfikowa- nym przez wielu innych współczesnych filozofów. Celem owej destabilizacji jest raczej odkrywanie „niezrozumienia tekstu” poprzez wydobywanie tzw.
nieroztrzygalników, a nie dążenie do jego zrozumienia i wydobycia na jaw
„prawdy dzieła”. Zestawiając dekonstrukcję z dogmatyzmem i nihilizmem,
DOROTA łAżEWSKA
534 Journal of Modern Science tom 4/27/2015
można zauważyć, iż mianownikiem obu tych postaw myślowych jest pew- ność co do istnienia lub nieistnienia prawdy. Dekonstrukcja wzbudza zaś poczucie niepewności, w którą wprowadzają takie specyficzne dla tego spo- sobu myślenia strategie, jak dysseminacja i suplementacja. Niepewność jest zaś czymś nienaturalnym dla rozumu będącego przecież władzą poznawczą, której naturalnym sposobem funkcjonowania jest nabywanie informacji oraz ich rozumienie.
Niniejszy referat nie tylko nawiązywał do strategii „przekraczającej grani- ce” (czyli do dekonstrukcji), lecz również sam przekroczył granice swoiste- go zakazu panującego w przestrzeni współczesnej dydaktyki polonistycznej.
Zakaz ten dotyczy otwartego sławienia rzeczy wzniosłych i szlachetnych, do których należy kategoria rozumnej natury człowieka, czyli godność osoby ludzkiej oraz aspirowanie do obiektywności. Podobną granicę przekroczył Zbigniew Herbert w wierszu „Pan Cogito o cnocie”. Poeta ten pochwalił bo- wiem coś tak nieprzyzwoicie wzniosłego, jak „cnota”3.Formą przekraczania dozwolonych granic jest również ukazywanie dekonstrukcji jako swoistego zagrożenia dla rozumnej natury ludzkiej.
Wątek przekraczania granic był również obecny w dialogu pomiędzy uczestnikami panelu „Płynne granice polonistyki – komparatystyka szkolna i uniwersytecka”. Komparatystyka jest przecież zabiegiem poznawczym, który pozwala zestawiać idee i zjawiska (w diachronii i w synchronii) występujące nie tylko w obszarze jednej dziedziny wiedzy. Komparatystyka wyprowadza bowiem poza granice różnych dziedzin, pozwalając na ich porównywanie.
W tym procesie destabilizacji granic niemałą rolę odgrywa dekonstrukcja, na co zwrócił uwagę prof. Tadeusz Sławek. Z kolei prof. Jerzy Kijowski wy- jaśnił sposób współdziałania myślenia matematycznego i polonistycznego.
Matematyka i polonistyka nie stanowią przecież dwóch odrębnych dziedzin wiedzy. Myślenie matematyczne i polonistyczne tworzą swoistą jedność, na którą nauczyciel powinien zwrócić uwagę uczniów. I tak, na przykład mate- matyka i fizyka to nie tylko bezmyślne operowanie wzorami. Algorytm słu- ży bowiem pewnemu rozumowaniu. Wzór można zatem zamienić na tekst.
I odwrotnie. W związku z tym można wybrać niewielką liczbę klasycznych rozumowań i przeprowadzić uczniów/studentów po tej drodze, aby na jej
II KONGRES DYDAKTYKI POLONISTYCZNEJ „EDUKACJA POLONISTYCZNA JAKO...
końcu ukazać owo rozumowanie, lecz zapisane już w postaci wzoru matema- tycznego. Związki pomiędzy polonistyką a przedmiotami ścisłymi: matema- tyczno-przyrodniczymi, logiką, informatyką czy technikami behawioralny- mi zostały poddane analizie już w odrębnej sesji tematycznej (prowadzenie:
prof. Tomasz Chachulski).
Szczególną grupą konferencyjnych wykładów były wystąpienia poświę- cone problematyce zafascynowania uczniów szkolną lekturą. Do tego celu miałyby służyć między innymi nauczanie retoryki, wykorzystanie gier dy- daktycznych, wiedzy z neurobiologii oraz ekranu jako narzędzia służącego do czytania i pisania, sięganie po uczniowskie listy bestsellerów i odwoływanie się do uczniowskich motywacji czytelniczych, posługiwanie się metodą pro- jektu, projektem „Laboratorium teatralne” i metodą warsztatów literackich.
Do innych propozycji „ożywiających” proces dydaktyki polonistycznej moż- na zaliczyć pomysł prof. Ryszarda Waksmunda opracowania „antropologii dzieciństwa”, wydobycie „alfabetu kultury” z literatury dla dzieci, pracę z re- gułami konwersacyjnymi Herberta P. Grice’a oraz polonistyczny projekt edu- kacyjny związany z twórczością Hansa Christiana Andersena. Nie mniejszą rolę w polonistyce szkolnej odgrywa kontakt ze sztuką (muzyką, muzeum, filmem). Miejscem poszukiwań wsparcia dla dydaktyki polonistycznej jest też świat cyfrowy i jego możliwości.
Urozmaiceniem i wzbogaceniem sesji i paneli dyskusyjnych były warszta- ty dla nauczycieli: „Informacyjne narzędzia wspierania pracy polonisty wraz ze zwiedzaniem gmachu Centrum Informacji Naukowej i Biblioteki Akade- mickiej” Uniwersytetu Śląskiego, „Neurodydaktyka doktora Kaczmarzyka”,
„Technologia informacyjno-komunikacyjna w pracy polonisty. Od Padletu do blogów” oraz „Interpretacja tekstu kultury w szkole”.
Kongres dydaktyki polonistycznej był nie tylko miejscem naukowych ob- rad, lecz również wydarzeń artystycznych i kulturalnych. I tak, uczestnicy kongresu spotkali się z krytykami literackimi i pisarzami – Ingą Iwasiów, Ta- deuszem Kijonką i Markiem Bieńczykiem oraz wysłuchali koncertu muzyki skandynawskich kompozytorów w Narodowej Orkiestrze Symfonicznej Pol- skiego Radia w Katowicach. Natomiast w Teatrze Śląskim im. S. Wyspiań- skiego w Katowicach toczyły się „Nocne Polonistów Rozmowy” oraz odbył
DOROTA łAżEWSKA
536 Journal of Modern Science tom 4/27/2015
się koncert Kawiarenki Literackiej. W ostatnim dniu kongresu można było zaś zwiedzić stare katowickie dzielnice – Giszowiec i Nikiszowiec.
References
1 http://www.kongresdydaktykipolonistycznej.us.edu.pl. (dostęp: 7.12.2015)
2 Welsch, W. (1998), Nasza postmodernistyczna moderna, tłum. R. Kubicki, A. Zeidle- -Janiszewska, Oficyna Naukowa, Warszawa, s. 280.
3 Barańczak S., Cnota, nadzieja, ironia (Zbigniew Herbert, Pan Cogito o cnocie), w: S. Barańczak, Tablica z Macondo. Osiemnaście prób wytłumaczenia po co i dla- czego się pisze, Aneks, Londyn 1990, s. 71–85.
