Reformy doby rozbiorów
Zajęcia nr 3 – 07.03.2018
Sejm z 1776 r.
- interwencja rosyjska
- skonfederowanie sejmu (sejm zwyczajny pod berłem konfederacji)
- wzmocnienie władzy Rady Nieustającej - ograniczenie kompetencje hetmanów
- oddanie zwierzchności nad wojskiem Departamentowi Wojskowemu Rady Nieustającej, - oddanie zupełnej kontroli Komisji Edukacji Narodowej
nad majątkiem pojezuickim.
- przejęcie kontroli nad 4 regimentami piechoty oraz
przyznanie prawa do nadawania szarż wojskowych
przez króla
Sejmy z lat 1778-1786 r.
- stan równowagi politycznej (król vs opozycja) - brak większych efektów ustawodawczych
(odrzucenie planu ujednolicenia prawa – kodeks Zamojskiego – projekt prawa ziemskiego)
- mnogość deklaracji i oratorstwo;
rozwiązywanie skandali politycznych i rodowych
- wzrost świadomości politycznej i dostrzeżenie
konieczności przeprowadzenia reform
Sytuacja międzynarodowa u progu Sejmu Wielkiego
- Wzrost napięcia międzynarodowego (groźba konfliktu Rosji i Austrii z Turcją wspartej przez
„sojusz niepodległościowy”)
- Projekt sojuszu z Rosją i zjazd w Kaniowie - Wybuch wojny rosyjsko-tureckiej
- Rosyjsko-austriacki traktat o gwarancji granic dla Rzeczpospolitej 1788
- Wybuch wojny rosyjsko-szwedzkiej
- Zabiegi mocarstw o stanowisko Rzeczpospolitej
- Zgoda na przeprowadzenie reform
Sytuacja wewnętrzna u progu Sejmu Wielkiego
Wewnętrzny podział na pięć stronnictw:
• stronnictwo królewskie
• stronnictwo rosyjskie
• stronnictwo hetmańskie
• stronnictwo magnacko-republikańskie
• stronnictwo patriotyczne
Przed otwarciem sejmu ukształtowały się trzy obozy polityczne:
• stronnictwo rosyjskie, opowiadające się za zachowaniem rosyjskiej gwarancji ustroju Rzeczypospolitej,
• stronnictwo dworskie, pragnące zmienić gwarancję na sojusz zaczepno-odporny z Rosją,
• stronnictwo antyrosyjskie, dążące do zrzucenia gwarancji rosyjskiej i
do zawarcia przymierza z przeciwnikami Rosji,
Nagły zwrot polityczny i pierwsze reformy
• otwarcie sejmu skonfederowanego (6 X 1788)
• gwarancje pruskie dla Rzeczpospolitej (13 X 1788)
• przyjęcie projektu aukcji wojska do 100 tys. przez aklamację (20 X 1788)
• zlikwidowanie Departamentu Wojskowego Rady Nieustającej (3 XI 1788)
• zlikwidowanie Departamentu Interesów Cudzoziemskich (9 XII 1788) i powołanie w jego miejsce Deputacji Spraw
Zagranicznych
• zlikwidowanie reszty Rady Nieustającej (19 I 1789)
• wycofanie się wojsk rosyjskich z Rzeczpospolitej pod
naciskiem Prus
Sojusz z Prusami i ostateczne zrzucenie protektoratu
• realizacja programu reform – wzmocnienie armii, systemu podatkowego oraz władzy wykonawczej
• uchwalenie pierwszego podatku dochodowego (tzw.
dziesiątego grosza) – 26 III 1790
• popisanie sojuszu zaczepno-obronnego z Prusami 29 III
• uchwała o jedności terytorialnej Rzeczpospolitej 6 IX
• przywrócenie prawa nadawania urzędów przez króla 13 IX
• prawo o miastach – nadanie praw publicznych
mieszkańcom miast królewskim 18 IV 1791
Konstytucja 3 Maja
• zniesienie monarchii elekcyjnej
• zniesienie liberum veto, konfederacje, sejm skonfederowany oraz ograniczała prawa sejmików ziemskich
• wprowadzenie religii panującej z poszanowaniem praw dla innych religii
• wprowadzenie zasady trójpodziału władz: (straż Praw, sejm, sądy)
Straż Praw:
król (jako przewodniczący)
prymas (jako głowa duchowieństwa i przewodniczący KEN)
pięciu ministrów: Pieczęci do spraw wewnętrznych (kanclerz), Pieczęci do spraw zagranicznych (drugi kanclerz), policji (marszałek wielki koronny), wojny (hetman) i skarbu (podskarbi)
dwóch sekretarzy (bez prawa głosu): jeden protokołujący obrady Straży, drugi ds. zagranicznych
