4. Zakres kontroli sądu odwoławczego
Postępowanie przed sądem odwoławczym poprzedzone jest czynnościami dokonywanymi przed sądem, który wydał zaskarżone rozstrzygniecie, gdyż do sądu ad quaem powinien być przekazany środek odwoławczy wraz z aktami sprawy dopiero wtedy, gdy spełnia od warunki formalne. Stąd wyróżnia się dwa stadia postępowania odwoławczego:
1. postępowanie przed sądem, który wydał zaskarżone orzeczenie (zarządzenie), czyli postępowanie wstępne,
2. postępowanie przed sądem odwoławczym, czyli postępowanie właściwe.
Wstępną kontrolę środka odwoławczego przeprowadza prezes sądu pierwszej instancji albo przewodniczący wydziału (art. 439 § 1 KPK, art. 430 § 1 KPK). Prezes tego sądu bada, czy środek odwoławczy jest dopuszczalny z mocy ustawy, czy wniesiono go w terminie i został złożony przez osobę uprawnioną (art. 425 § 1 KPK). Niedochowanie któregokolwiek z tych wymogów powoduje wydanie przez prezesa sądu pierwszej instancji zarządzenia o odmowie przyjęcia środka odwoławczego (art. 429 § 1 KPK), na które przysługuje zażalenie do sądu odwoławczego (art. 429 § 2 w zw. z art. 466 § 2 KPK).
[@] AKTA ON-LINE: zarządzenie o odmowie przyjęcia apelacji.
Jeżeli prezes sądu pierwszej instancji nie stwierdził wystąpienia żadnej z okoliczności wymienionych w art. 429 § 1 KPK, bada warunki formalne środka odwoławczego.
Stwierdzenie braków formalnych pisma procesowego powoduje wezwanie skarżącego do ich usunięcia w terminie 7 dni, pod rygorem uznania skargi za bezskuteczną. Zarządzenie to powinno zawierać wskazanie wszystkich braków oraz sposobu i terminu ich usunięcia. W wypadku uzupełnienia braku w terminie pismo wywołuje skutki od dnia jego wniesienia (art.
120 § 2 in principio KPK). W przeciwnym razie prezes sądu pierwszej instancji uznaje skargę za bezskuteczną i wydaje zarządzenie o odmowie jej przyjęcia (art. 429 § 2 w zw. z art. 120 § 2 KPK), na które przysługuje zażalenie do sądu odwoławczego.
W razie prawidłowego wniesienia środka odwoławczego prezes sądu pierwszej instancji wydaje zarządzenie o jego przyjęciu, a następnie przesyła go wraz z aktami sprawy do sądu odwoławczego.
W sądzie odwoławczym ponownemu sprawdzeniu podlega termin wniesienia środka
odwoławczego, legitymacja skarżącego (czy jest osobą uprawnioną), dopuszczalność skargi
oraz warunki formalne pisma procesowego. W razie stwierdzenia, że środek odwoławczy nie
został skutecznie wniesiony, sąd odwoławczy pozostawia skargę bez rozpoznania, orzekając
w tej kwestii na posiedzeniu w formie postanowienia, na które przysługuje zażalenie do innego równorzędnego składu sądu odwoławczego.
[@] AKTA ON-LINE: postanowienie o pozostawieniu apelacji bez rozpoznania.
Zakres merytorycznej kontroli sądu odwoławczego (zakres rozpoznania sprawy) wyznacza zakres zaskarżenia, a jeżeli w środku odwoławczym zostały sformułowane zarzuty stawiane rozstrzygnięciu, to także zakres (granice) podniesionych zarzutów. W szerszym zakresie, czyli granicami zaskarżenia i podniesionych zarzutów sąd odwoławczy rozpoznaje sprawę w wypadkach określonych w art. 435, art. 439 § 1, art. 440 i art. 455 KPK (art. 433 § 1 KPK).
[ ! ] Zakres kontroli odwoławczej wyznacza skarżący w środku odwoławczym, gdyż zgodnie z zasadą skargowości od niego zależy wszczęcie postępowania odwoławczego (art. 14 § 1 KPK w zw. z art. 425 § 1 KPK).
Na zakres kontroli odwoławczej nie wpływa kierunek środka odwoławczego, gdyż określa on cel wniesienia skargi z punktu widzenia interesu procesowego skarżącego, a nie granice jej rozpoznania
1. Kierunek środka odwoławczego nie należy też do elementów, które należy określić w środku odwoławczym, chyba że skarżącym jest oskarżyciel publiczny (art. 425 § 4 KPK). Poza tą sytuacją kierunek środka odwoławczego determinowany jest pozycją procesową skarżącego, czy w procesie występuje jako strona czynna albo bierna.
Na zakres kontroli odwoławczej nie wpływa też wniosek odwoławczy, gdyż nie wiąże on sądu ad quaem co do oczekiwanego przez skarżącego rozstrzygnięcia. O tym, jakie rozstrzygnięcie zostanie wydane przez sąd odwoławczy decyduje ustawa, a nie wola skarżącego.
Natomiast na zakres kontroli odwoławczej mają wpływ domniemania, o których mowa w art.
447 § 1-3 KPK (zostały wcześniej omówione).
Jeżeli uzasadnienie zaskarżonego wyroku nie spełnia wymogów określonych w art. 424 KPK i utrudnia to znacznie przeprowadzenie kontroli odwoławczej, sąd odwoławczy może zwrócić akta sprawy sądowi pierwszej instancji w celu uzupełnienia uzasadnienia, jeżeli jest to niezbędne dla prawidłowego wyrokowania w sprawie, wskazując zakres uzupełnienia (art.
449a § 1 KPK).
Sąd odwoławczy powinien orzekać w granicach przeprowadzonej kontroli odwoławczej, uwzględniając kierunek środka odwoławczego i związany z nim zakaz reformationis in peius oraz reguły ne peius.
[!] Poza granicami kontroli odwoławczej sąd ad quem może orzekać jedynie na podstawie art.
1 Odmiennie P.Hofmański, S.Waltoś, Proces karny. Zarys systemu, Warszawa 2016, s. 557-558.
435, art. 439 § 1, art. 440 i art. 455 KPK
Kierunek środka odwoławczego zawęża zakres merytorycznego orzekania sądu odwoławczego, gdyż w wypadku zaskarżenia orzeczenia na korzyść oskarżonego, sąd odwoławczy nie może orzec na jego niekorzyść, chyba że wniesiono na jego niekorzyść środek odwoławczy. Wynika to z zakazu reformationis in peius (zakazu zmiany na gorsze) określonego w art. 434 § 1 KPK
DEFINICJA
Reformationis in peius jest to zakaz pogarszania sytuacji oskarżonego, gdy orzeczenie zaskarżono wyłącznie na jego korzyść. Dzięki temu oskarżony ma gwarancję, że orzeczenie sądu odwoławczego nie będzie dla niego mniej korzystne niż orzeczenie wydane w pierwszej instancji.
Rzeczony zakaz zabezpiecza oskarżonego przed ryzykiem zwiększenia (zaostrzenia) dolegliwości wynikającej z orzeczenia wydanego przez sąd pierwszej instancji w wyniku złożenia środka odwoławczego i uruchomienia kontroli odwoławczej. Zakaz ten stanowi jedną z podstawowych zasad gwarancyjnych procesu karnego
2.
NA WYŻSZĄ OCENĘ: Zakaz reformationis in peius odnosi się również do sfery ustaleń faktycznych. Z tego względu jest niedopuszczalne, aby sąd odwoławczy, przy braku środka odwoławczego wniesionego na niekorzyść oskarżonego, dokonał zmiany wyroku przez wprowadzenie do niego nowych, niekorzystnych dla niego ustaleń. Bez znaczenia jest przy tym to, że materiał dowodowy w sposób oczywisty pozwala na dokonanie takich ustaleń, a ich pominięcie było wynikiem rażącego błędu
3. W orzecznictwie sądowym przyjmuje się, że naruszenie zakazu reformationis in peius następuje gdy do niekorzystnych zmian doszło nie tylko w części rozstrzygającej orzeczenia, lecz także, gdy zmiany takie zostały wprowadzone do części motywacyjnej. W postępowaniu odwoławczym sytuacja oskarżonego nie może ulec pogorszeniu w jakimkolwiek zakresie, w tym w sferze ustaleń faktycznych powodujących negatywne skutki w sytuacji prawnej oskarżonego. W wyniku rozpoznania środka odwoławczego wniesionego jedynie na korzyść oskarżonego nie jest więc możliwe dokonanie przez sąd ad quem zmiany ustaleń faktycznych, a w konsekwencji – zmiany opisu czynu w sposób wykazujący wypełnienie przez oskarżonego ustawowych znamion określonego typu czynu zabronionego
4. Zakaz dokonywania nowych, niekorzystnych dla oskarżonego ustaleń faktycznych obowiązuje nawet w wypadku ujawnienia się nowych okoliczności
2 Zob. wyr. SN z 30.10.2015 r., IV KK 248/15, LEX nr 1818232.
3 Zob. post. SN z 22.06.2006 r., IV KK 108/06, OSNwSK 2006/1, poz. 1266.
4 zob. wyr. SN z 3.12.2015 r., II KK 283/15, LEX nr 1938677.
obciążających
5.
Waga zakazu reformationis in peius nie oznacza, że ustawodawca przewiduje jego bezwzględne obowiązywanie we wszystkich układach procesowych. Ograniczeniem, choć o charakterze wyjątkowym, jest możliwość orzeczenia na niekorzyść oskarżonego wobec jego nielojalnej postawy, jeżeli po wydaniu wyroku, w którym zastosowano wobec niego nadzwyczajne złagodzenie kary lub warunkowe zawieszenie jej wykonania na podstawie art.
60 § 3 lub k.k. lub art. 60 § 4 k.k. albo art. 36 § 3 k.k.s. odwołał lub w istotny sposób zmienił swoje wyjaśnienia lub zeznania i zaskarżył orzeczenie. W takim wypadku, nawet gdyby apelację wniesiono wyłącznie na korzyść oskarżonego, sąd odwoławczy jest uprawniony do orzekania na jego niekorzyść i to niezależnie od granic zaskarżenia oraz podniesionych zarzutów. Nie dotyczy to jednak przypadku zasadnego podniesienia w środku odwoławczym zarzutu obrazy prawa materialnego lub stwierdzenia przez sąd odwoławczy okoliczności uzasadniających uchylenie orzeczenia, określonych w art. 439 § 1 KPK Wówczas zachowanie oskarżonego nie może prowadzić do pogorszenia jego sytuacji, jest bowiem zwrócone ku eliminacji orzeczeń dotkniętych tak rażącymi uchybieniami, że nie powinny one ostać się w porządku prawnym (art. 434 § 4 KPK).
Zakaz pogarszania sytuacji procesowej oskarżonego w wyniku zaskarżenia wyroku oddziałuje także na dopuszczalność wydania orzeczenia na niekorzyść w postępowaniu ponownym.
Zatem w razie uchylenia zaskarżonego wyroku i przekazania sprawy do rozpoznania przez sąd pierwszej instancji, nie ma możliwości wydania orzeczenia surowszego niż uchylone, chyba że orzeczenie to było zaskarżone na niekorzyść oskarżonego albo gdy zachodzą okoliczności określone w art. 434 § 4 KPK (art. 443 KPK).
Kierunek środka odwoławczego zawęża także zakres merytorycznego orzekania sądu odwoławczego ze względu na regułę ne peius z art. 454 § 1 KPK, gdyż w razie wniesienia apelacji na niekorzyść oskarżonego od wyroku uniewinniającego albo umarzającego postępowanie, sąd odwoławczy nie może skazać oskarżonego.
Poza granicami zaskarżenia i podniesionymi zarzutami sąd odwoławczy orzeka w razie stwierdzenia występowania bezwzględnych przyczyn uchylenia orzeczenia określonych w art.
439 § 1 KPK Uchylenie zaskarżonego orzeczenia może nastąpić na posiedzeniu oraz na rozprawie.
Sąd odwoławczy orzeka niezależnie od granic zaskarżenia i podniesionych zarzutów, gdy utrzymanie w mocy zaskarżonego orzeczenia byłoby rażąco niesprawiedliwe (art. 440
5 Zob. wyr. SN z 12.05.2004 r., III KK 166/03, LEX nr 110535
KPK). Nie chodzi tu o każdą niesprawiedliwość orzeczenia, ale o taką, której nie da się pogodzić ze społecznym poczuciem sprawiedliwości, a przez to ze standardem rzetelnego procesu sądowego. W rachubę wchodzi niesprawiedliwość materialna dotycząca obrazy przepisów prawa materialnego oraz niesprawiedliwość proceduralna dotycząca obrazy przepisów postępowania.
Stwierdzenie przez sąd odwoławczy takiego stanu rzeczy powoduje, że orzeczenie podlega zmianie na korzyść oskarżonego albo uchyleniu. Wynika stąd, że orzeczenie reformatoryjne może zostać wydane jedynie na korzyść oskarżonego. Natomiast do wydania orzeczenia kasatoryjnego wymagane jest dodatkowe wystąpienie jednej z podstaw uchylenia orzeczenia wymienionych w art. 437 § 2 zd. drugie KPK, a zatem reguł ne peius albo konieczności przeprowadzenia na nowo przewodu w całości.
[!] W orzecznictwie sądowym przyjmuje się, że stan rażącej niesprawiedliwości zaskarżonego orzeczenia może wywoływać uchybienie mieszczące się w każdej z tzw. względnych przyczyn odwoławczych, o ile jego waga i charakter jest taki, że czyni to orzeczenie niesprawiedliwym, i to w stopniu rażącym. Obowiązkiem sądu odwoławczego jest skontrolowanie sprawy także pod kątem treści zawartej w przepisie art. 440 KPK, a więc ustalenia, czy utrzymanie zaskarżonego wyroku w mocy w sytuacji niezasadności wniesionego środka odwoławczego nie będzie rażąco niesprawiedliwe
6.
[@] AKTA ON-LINE: apelacja zawierająca zarzuty naruszenia art. 440 KPK
Sąd odwoławczy orzeka niezależnie od granic zaskarżenia i podniesionych zarzutów, gdy zachodzi konieczność poprawienia błędnej kwalifikacji prawnej (art. 455 KPK). Odnosi się to tylko do apelacji. Poprawienie kwalifikacji prawnej na niekorzyść oskarżonego może nastąpić tylko wtedy, gdy wniesiono na jego niekorzyść środek odwoławczy. Warunkiem poprawienia w trybie art. 455 KPK kwalifikacji prawnej w wyroku skazującym jest odwołanie się wyłącznie do ustaleń zawartych w określeniu przypisanego oskarżonemu czynu, bez zmian w zakresie podstawy faktycznej rozstrzygnięcia.
[!] W orzecznictwie sądowym przyjmuje się, że dokonanie korekty błędnej kwalifikacji prawnej w trybie i na warunkach określonych w art. 455 KPK dotyczy dokonywania takiej modyfikacji przez sąd odwoławczy z urzędu, a nie w związku z treścią wniesionej apelacji, co jednoznacznie wynika z ustawowego sformułowania «niezależnie od granic zaskarżenia i podniesionych zarzutów». Ograniczenie, o którym mowa w art. 455 KPK zawarte w słowach
«nie zmieniając ustaleń faktycznych», dotyczy zatem działania przez sąd odwoławczy właśnie
6 Zob. wyr. SN z 28.04.2010 r., II KK 47/10, OSNwSK 2010/1, poz. 918.
poza granicami zaskarżenia i podniesionych zarzutów. Zachowując kierunek środka odwoławczego wniesionego na korzyść i działając w granicach wytyczonych przez ten środek, sąd ad quem ma prawo, a nawet – jeśli pozwala na to zgromadzony materiał dowodowy i nie zostanie narażona na szwank zasada bezpośredniości – obowiązek orzekać w formule reformatoryjnej, dokonując zmian nie tylko w zakresie nieprawidłowej kwalifikacji prawnej czynu, ale także odmiennie kształtując ustalenia faktyczne (zarówno w oparciu o ewentualnie nowe dowody przeprowadzone na rozprawie odwoławczej, jak i o dowody przeprowadzone przed sądem meriti
7.
Na orzekanie poza podmiotowymi granicami zaskarżenia zezwala art. 435 KPK, dając możliwość oskarżonym, którzy nie wnieśli apelacji, na skorzystanie z dobrodziejstwa cudzego środka odwoławczego (gravamen commune). Sąd odwoławczy może uchylić lub zmienić orzeczenie na korzyść współoskarżonych, choćby nie wnieśli środka odwoławczego, jeżeli je uchyla lub zmienia na korzyść współoskarżonego, którego środek odwoławczy dotyczył, gdy te same względy przemawiają za uchyleniem lub zmianą na rzecz pozostałych osób.
[!] W orzecznictwie sądowym przyjmuje się, że ratio legis przepisu art. 435 KPK polega na zagwarantowaniu wewnętrznej sprawiedliwości orzeczenia wydanego w stosunku do więcej niż jednego oskarżonego. Przez określenie «nie wnieśli środka odwoławczego», jaki użyty został w art. 435 KPK, należy rozumieć sytuację, w której brak jest skutecznie wniesionych środków odwoławczych odnoszących się do współoskarżonych, a zatem sytuację, w której środków tych nie wnieśli, nikt nie wniósł na ich korzyść lub niekorzyść, a także sytuację, w której środki odwoławcze dotyczące współoskarżonych zostały skutecznie cofnięte. Do orzekania na podstawie wymienionego przepisu upoważnia jedynie stwierdzenie, że przemawiają za nim «te same względy», które przemawiają za zmianą lub uchyleniem orzeczenia w stosunku do oskarżonego (oskarżonych), którego dotyczył środek odwoławczy.
O tych samych względach można mówić wówczas, gdy w stosunku do współoskarżonych sąd dopuścił się tego samego uchybienia, które mogło mieć lub miało taki sam wpływ na treść orzeczenia, jak w przypadku oskarżonego, którego rozpoznawany środek odwoławczy dotyczył
8.
Do modyfikacji granic przedmiotowych zaskarżenia upoważnia także art. 436 KPK, gdyż sąd odwoławczy może ograniczyć rozpoznanie środka odwoławczego tylko do poszczególnych
7 Zob. post. SN z 29.01.2016 r., IV KK 320/15, LEX nr 1972986.
8 Zob. wyr. SA w Łodzi z 9.06.2008 r., II AKa 204/07, KZS 2009/5, poz. 70.
uchybień podniesionych przez stronę lub podlegających uwzględnieniu z urzędu, jeżeli rozpoznanie w tym zakresie jest wystarczające do wydania orzeczenia, a rozpoznanie pozostałych uchybień byłoby przedwczesne lub bezprzedmiotowe dla dalszego toku postępowania. Rozpoznane uchybienie musi być szczególnej wagi, pozwalającej na zaniechanie rozpoznawania innych uchybień. Taki rodzaj uchybienia to przede wszystkim okoliczności stanowiące bezwzględne przyczyny odwoławcze, które będą pociągały za sobą konieczność uchylenia zaskarżonego orzeczenia niezależnie od innych podniesionych zarzutów i ich zasadności.
Sąd odwoławczy ma obowiązek rozważenia wszystkich wniosków i zarzutów wskazanych w środku odwoławczym (art. 433 § 2 KPK). W uzasadnieniu orzeczenia powinien podać, czym kierował się oraz dlaczego zarzuty i wnioski odwołania uznał za zasadne albo niezasadne (art.
457 § 3 KPK).
[!] W orzecznictwie sądowym przyjmuje się, że zgodnie z art. 433 § 2 KPK na sądzie odwoławczym ciąży obowiązek rozważenia wszystkich zarzutów i wynikających z nich wniosków wskazanych w środku odwoławczym. Nakaz ten ma charakter bezwzględny i tylko quasi wyjątkiem jest zapis zawarty w art. 436 KPK pozwalający na ograniczenie rozpoznania zarzutów, jeżeli jest to wystarczające do wydania orzeczenia, co dotyczy na ogół sytuacji wskazanych w art. 439 KPK lub innych skutkujących koniecznością uchylenia orzeczenia bez względu na zasadność pozostałych podniesionych zarzutów. Wyjątek ten sprowadza się zatem do występowania bezwzględnej przesłanki odwoławczej, bądź takiego stopnia skuteczności części postawionych zarzutów, że rozpoznawanie pozostałych, z uwagi na konieczność uchylenia wyroku, byłoby bezprzedmiotowe lub przedwczesne
9.
4.1. Rodzaje orzeczeń sądu odwoławczego
Po rozpoznaniu środka odwoławczego sąd odwoławczy może wydać następujące orzeczenia (art. 437 KPK):
1) aprobujące, tj. utrzymujące w mocy zaskarżone orzeczenie,
2) reformatoryjne, tj. zmieniające zaskarżone orzeczenie i orzekające odmiennie co do istoty sprawy, czyli co do odpowiedzialności oskarżonego,
3) kasatoryjne, tj. uchylające zaskarżony wyrok; orzeczenie kasatoryjne wymaga wydania orzeczenia następczego w postaci umorzenia postępowania albo przekazania sprawy sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania, a w trybie przyspieszonym – przekazania
9 Zob. wyr. SN z 4.10.2005 r., V KK 241/05, LEX nr 157212.
sprawy prokuratorowi w celu prowadzenia postępowania przygotowawczego na zasadach ogólnych.
[@] AKTA ON-LINE: wyrok sądu odwoławczego utrzymujący wyrok sądu pierwszej instancji, wyrok sądu odwoławczego uchylający wyrok sądu pierwszej instancji i przekazujący sprawę do ponownego rozpoznania, wyrok sądu odwoławczego zmieniający wyrok sądu pierwszej instancji.
Zmiana, uchylenie albo utrzymanie w mocy zaskarżonego orzeczenia mogą objąć całość rozstrzygnięcia albo jego część. Sąd odwoławczy może zaskarżone orzeczenie częściowo utrzymać w mocy, w części zmienić oraz w części uchylić i wydać orzeczenie następcze.
Organ odwoławczy utrzymuje w mocy zaskarżone orzeczenie (zarządzenie), gdy nie stwierdzi podstaw do uwzględnienia środka odwoławczego. W wyniku wydania takiego orzeczenia następuje uprawomocnienie się zaskarżonego orzeczenia (zarządzenia). Wyrok aprobujący stanowi wyraz przekonania sądu odwoławczego, że zarzuty podniesione w środku odwoławczym są niezasadne, a nie występują okoliczności nakazujące orzekanie poza granicami zaskarżenia i podniesionych zarzutów pozwalające z urzędu uchylić lub zmienić orzeczenie. Tym samym sąd uznaje zasadność merytoryczną, jak i prawidłowość proceduralną rozstrzygnięcia pierwszoinstancyjnego.
Organ odwoławczy zmienia zaskarżone orzeczenie (zarządzenie), gdy stwierdzi uchybienie podniesione w środku odwoławczym lub zauważone z urzędu. Orzeczenie (zarządzenie) ulega zmianie w razie stwierdzenia jednego z uchybień wymienionych w art. 438 KPK, gdy nie spełnia wskazanych w art. 437 § 2 zd. drugie KPK podstaw do uchylenia orzeczenia.
Rozstrzygnięcie zmieniające zaskarżone orzeczenie (zarządzenie) oznacza orzekanie odmienne „co do istoty” (art. 427 § 2 KPK).
Organ odwoławczy uchyla zaskarżone orzeczenie i przekazuje sprawę do ponownego rozpoznania, gdy wystąpią okoliczności, o których mowa w art. 437 § 2 zd. drugie KPK, a zatem wystąpią bezwzględne przyczyny odwoławcze z art. 439 § 1 KPK, reguły ne peius z art. 454 § 1 KPK oraz konieczność przeprowadzenia na nowo przewodu w całości.
DEFINICJA
Reguły ne peius ustanawiają ograniczenia sądu odwoławczego w orzeczeniu na niekorzyść oskarżonego, jeżeli został na jego niekorzyść wniesiony środek odwoławczy. Nie należy ich zatem mylić z zakazem reformationis in peius. Stosownie do art. 454 § 1 i 3 KPK sąd odwoławczy nie może:
1) skazać oskarżonego, który został w pierwszej instancji uniewinniony lub co do którego
umorzono lub warunkowo umorzono postępowanie;
2) zaostrzyć w wyroku kary przez wymierzenie oskarżonemu kary dożywotniego pozbawienia wolności.
Racją ustanowienia reguł ne peius jest właściwe zabezpieczenie prawa do obrony oraz konsekwentne przeprowadzenie idei dwuinstancyjności przy orzekaniu na niekorzyść oskarżonego. W razie ich braku mogłaby powstać obawa dokonywania przez sąd odwoławczy nowych ustaleń dowodowych zmieniających na niekorzyść sytuację oskarżonego, bez realnej możliwości ich skontrolowania w trybie odwoławczym
10. Reguła wyrażona w § 1 art. 454 KPK nie zezwala na skazanie, jeżeli oskarżony został uniewinniony albo postępowanie przeciwko niemu zostało umorzone. Reguła z art. 454 § 3 KPK zakazuje zaś zaostrzenia wyroku sądu pierwszej instancji przez wymierzenie kary dożywotniego pozbawienia wolności.
[!] W orzecznictwie sądowym przyjmuje się, że reguły ne peius zapewniają oskarżonemu dwuinstancyjność postępowania, gdyż sąd odwoławczy nie może pogorszyć sytuacji prawnej oskarżonego w instancji odwoławczej pomimo wniesienia zasadnej apelacji na jego niekorzyść, jeżeli prowadziłoby to pogorszenia sytuacji prawnej skazanego. Reguły ne peius stanowią więc swego rodzaju przywilej dla oskarżonego (favour defensionis), wyłączają bowiem możliwość reformatoryjnego orzekania na niekorzyść oskarżonego w instancji odwoławczej. Reguły ne peius działają tylko w postępowaniu odwoławczym i tylko w wypadku zaskarżenia wyroku na niekorzyść oskarżonego. W związku z tym przy formułowaniu wniosków odwoławczych powinny zostać również należycie uwzględnione przez skarżącego. Skoro bowiem ograniczają sąd odwoławczy w zakresie orzekania, to w wypadku ich wystąpienia, we wniosku odwoławczym nie należy wnosić o wydanie orzeczenia reformatoryjnego (zmieniającego). Wtedy, jedynym wnioskiem odwoławczym powinien być wniosek o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania
11.
Wobec istotnego zawężenia orzekania kasatoryjnego przez sąd odwoławczy, zasadą powinno być orzekanie reformatoryjne. Sprzyja temu możliwość prowadzenia postępowania dowodowego także przed sądem drugiej instancji (wyłączona jedynie w razie konieczności przeprowadzenia przewodu na nowo w całości).
Organ odwoławczy po rozpoznaniu środka odwoławczego orzeka w formie postanowienia
10 Zob. P. Hofmański, S. Waltoś, Proces karny. Zarys systemu, Warszawa 2016, s. 553.
11 Zob. wyr. SA w Łodzi z 18.02.2014 r., II AKa 3/14, LEX nr 1461064.
lub wyroku. Rodzaj rozstrzygnięcia zależy od rodzaju zaskarżonego rozstrzygnięcia. Od postanowień i zarządzeń przysługuje zażalenie i wówczas organ odwoławczy orzeka postanowieniem. Od wyroku przysługuje apelacja i wówczas sąd odwoławczy orzeka także wyrokiem. Zatem o utrzymaniu w mocy, uchyleniu lub zmianie wyroku sądu pierwszej instancji sąd odwoławczy orzeka zawsze wyrokiem (art. 456 KPK).
Uzasadnienie wyroku sądu odwoławczego jest sporządzane z urzędu, gdy sąd uchylił zaskarżone orzeczenia lub, gdy zostało zgłoszone zdanie odrębne. W pozostałych wypadkach, uzasadnienie sporządza się na wniosek strony, złożony w terminie zawitym 7 dni od daty ogłoszenia wyroku. Sąd sporządza uzasadnienie w terminie 14 dni (art. 457 § 1 KPK).
Orzeczenia sądu odwoławczego wydane na skutek odwołania nie mogą być zaskarżone kolejnym środkiem odwoławczym (art. 426 § 1 KPK).
5. Apelacja
DEFINICJA
Apelacja stanowi środek odwoławczy przysługujący od nieprawomocnych wyroków sądu pierwszej instancji. Skuteczne złożenie apelacji inauguruje postępowanie odwoławcze w drugiej instancji, jest ona zatem równocześnie rodzajem skargi etapowej.
Apelacja jest zwyczajnym środkiem odwoławczym o charakterze bezwzględnie dewolutywnym, co oznacza, że wniesienie skargi apelacyjnej zawsze powoduje przeniesienie sprawy do instancji wyższej. Ponadto jest to środek bezwzględnie suspensywny, gdyż jego wniesienie wstrzymuje wykonalność zaskarżonego wyroku.
5.1. Rozprawa apelacyjna
Rozprawa apelacyjna składa się z czterech etapów:
1. rozpoczęcie rozprawy, 2. przewód sądowy, 3. głosy końcowe, 4. wyrokowanie.
Rozpoczęcie rozprawy apelacyjnej następuje z chwilą wywołania sprawy, po czym następuje
etap wstępny rozprawy, którego celem jest ustalenie ewentualnych przeszkód do
przeprowadzenia rozprawy. Chodzi zwłaszcza o sprawdzenie, czy stawiły się osoby
zawiadomione i wezwane na rozprawę, a w razie ich niestawiennictwa, czy zostały prawidłowo zawiadomione o terminie rozprawy, a także, czy ich udział jest obowiązkowy czy dobrowolny. Na tym etapie strony mogą składać różne wnioski, np. dowodowe, o wyłączenie sędziego lub jawności rozprawy.
Obowiązkowy jest udział w rozprawie prokuratora oraz obrońcy w wypadkach określonych w art. 79 i 80 KPK oraz, gdy sąd odwoławczy nie uwzględnił wniosku oskarżonego pozbawionego wolności o sprowadzenie na rozprawę (art. 451 in fine KPK). Udział w rozprawie innych stron i ich pełnomocników oraz obrońcy w pozostałych wypadkach jest obowiązkowy jedynie wtedy, gdy prezes sądu lub sąd uzna ich obecność za konieczną (art.
450 § 2 KPK). Niestawiennictwo stron lub ich przedstawicieli, których udział w rozprawie nie był obowiązkowy, a zostali oni prawidłowo zawiadomieni o jej terminie, nie tamuje rozpoznania sprawy. Jeżeli sąd nie zarządził sprowadzenia oskarżonego, który nie ma obrońcy, sąd, prezes sądu lub referendarz sądowy wyznacza mu obrońcę z urzędu (art. 451 KPK). Ponadto o terminie i miejscu rozprawy apelacyjnej zawiadamia się pokrzywdzonego (art. 350 § 2–4 w zw. z art. 458 KPK).
Sąd odwoławczy rozpoznaje apelację na rozprawie, a w wypadkach wskazanych w ustawie na posiedzeniu (art. 449 § 1 KPK). Na posiedzeniu sąd uchyla zaskarżone orzeczenie i przekazuje sprawę do ponownego rozpatrzenia lub umarza postępowanie, jeżeli stwierdzi uchybienie z art. 439 § 1 KPK Na posiedzeniu sąd odwoławczy może również:
1) dokonać kontroli warunków skuteczności apelacji (art. 430 § 1 KPK) i w przypadku jej negatywnego wyniku – pozostawić przyjętą przez prezesa sądu pierwszej instancji apelację bez rozpoznania,
2) pozostawić apelację bez rozpoznania z powodu jej cofnięcia, jeżeli nastąpiło to poza rozprawą (art. 432 KPK), chyba że zachodzi bezwzględna przyczyna odwoławcza z art. 439 KPK lub utrzymanie wyroku w mocy byłoby rażąco niesprawiedliwe,
3) rozstrzygnąć kwestie o charakterze incydentalnym, np. w przedmiocie wniosku oskarżonego pozbawionego wolności o sprowadzenie na rozprawę apelacyjną (art. 451 KPK).
Na rozprawie apelacyjnej sąd orzeka w składzie trzech sędziów, chyba że ustawa stanowi inaczej (art. 29 § 1 KPK). Apelację od wyroku orzekającego karę dożywotniego pozbawienia wolności rozpoznaje się w składzie pięciu sędziów (art. 29 § 2 KPK). Jednoosobowo sąd orzeka na rozprawie apelacyjnej, jeżeli postępowanie przygotowawcze zakończyło się w formie dochodzenia, chyba że prezes sądu lub sąd postanowi inaczej (art. 449 § 2 KPK).
Przewód sądowy rozpoczyna przedstawienie przez sędziego sprawozdawcę ustnego
sprawozdania dotyczącego przebiegu i wyników dotychczasowego postępowania, w szczególności zreferowania treści zaskarżonego wyroku, zarzutów oraz wniosków apelacyjnych, kwestii wymagających rozstrzygnięcia z urzędu, a w miarę potrzeby – także wzbogaconego o odczytanie z akt poszczególnych ich części (art. 453 § 1 KPK), chyba że na wniosek stron lub za ich zgodą sędzia sprawozdawca odstąpił od złożenia tego sprawozdania (art. 453 § 1a KPK). Po sprawozdaniu, obecne na rozprawie strony i ich przedstawiciele mogą składać wyjaśnienia, oświadczenia i wnioski ustnie lub na piśmie. Oświadczenia złożone na piśmie podlegają odczytaniu (art. 453 § 2 KPK).
Postępowanie dowodowe przed sądem odwoławczym jest wytyczone granicami rozpoznania sprawy. Dowody przeprowadza się na wniosek stron albo z urzędu. Sąd odwoławczy oddala wniosek dowodowy, jeżeli przeprowadzenie dowodu przez ten sąd byłoby niecelowe ze względu na zaistnienie przyczyn określonych w art. 437 § 2 zd. drugie KPK, tzn. w razie stwierdzenia bezwzględnej przyczyny odwoławczej, wystąpienia reguły ne peius lub konieczności przeprowadzenia na nowo przewodu sądowego w całości. Wystąpienie tych okoliczności powoduje uchylenie wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania (art. 452 § 2 KPK). Przeprowadzenie postępowania dowodowego w takich sytuacjach byłoby więc bezcelowe i mogłoby prowadzić do wystąpienia przewlekłości w sprawie.
Sąd odwoławczy oddala wniosek dowodowy również wtedy, jeżeli dowód nie był powołany przed sądem pierwszej instancji, pomimo że mógł być złożony lub okoliczność, która ma być udowodniona dotyczy nowego faktu niebędącego przedmiotem postępowania przed sądem pierwszej instancji, a strona składająca wniosek mogła go wówczas wskazać (art. 452 § 2 KPK). Sąd odwoławczy nie może zaś oddalić wniosku dowodowego, jeżeli okoliczność, która ma być udowodniona ma istotne znaczenie dla ustalenia, czy został popełniony czyn zabroniony, czy stanowi on przestępstwo i jakie, czy czyn zabroniony został popełniony w warunkach, o których mowa w art. 64 lub 65 k.k. lub zachodzą warunki do orzeczenia pobytu w zakładzie psychiatrycznym na podstawie art. 93g k.k.
Po zamknięciu przewodu sądowego następują przemówienia stron, określane jako głosy końcowe. Przewodniczący udziela głosu stronom w kolejności przez siebie ustalonej.
Oskarżonemu i jego obrońcy nie można odmówić prawa do zabrania głosu po przemówieniach innych stron (art. 453 § 3 KPK).
Wyrokowanie sądu odwoławczego jest ostatnią fazą rozprawy apelacyjnej. Stosuje się tu
odpowiednio przepisy dotyczące wyrokowania sądu pierwszej instancji (art. 458 KPK). Po
ogłoszeniu wyroku przewodniczący podaje ustnie najważniejsze powody orzeczenia, a także
poucza strony o prawie, sposobie i terminie wniesienia kasacji lub o tym, że kasacja stronom
nie przysługuje, a w wypadku wydania wyroku o uchyleniu zaskarżonego wyroku i przekazaniu sprawy do ponownego rozpoznania – o prawie do złożenia skargi na to rozstrzygnięcie. Następnie zamyka rozprawę odwoławczą. Sąd może odroczyć wydanie wyroku w sprawie zawiłej albo z innych ważnych powodów na czas nieprzekraczający 14 dni.
6. Zażalenie
DEFINICJA
Zażalenie jest środkiem odwoławczym służącym do zaskarżenia niektórych postanowień i zarządzeń oraz czynności niebędących decyzjami procesowymi. Zażalenie charakteryzuje się:
1) skargowością, gdyż warunkiem uruchomienia postępowania zażaleniowego i przeprowadzenia kontroli odwoławczej jest złożenie skargi przez uprawniony podmiot), 2) suspensywnością,
3) dewolutywnością,
4) reformatoryjnością, tj. nastawieniem na dokonanie korekty decyzji,
Zażalenie jest środkiem względnie suspensywnym, gdyż jego złożenie co do zasady nie wstrzymuje wykonania zaskarżonego postanowienia (art. 462 § 1 KPK). W wypadkach wskazanych w ustawie zażalenie ma jednak charakter bezwzględnie suspensywny. Taki charakter ma zażalenie na:
1) postanowienie o zastosowaniu aresztowania jako kary porządkowej (art. 290 § 3 w zw. z art.
287 § 2 KPK) i
2) postanowienia z art. 237 § 2 zd. 4 KPK (w przedmiocie wniosku o zatwierdzenie zarządzenia przez prokuratora kontroli i utrwalanie treści rozmów telefonicznych w wypadkach niecierpiących zwłoki,
Zażalenie jest środkiem względnie dewolutywnym, a zatem złożenie zażalenia nie oznacza,
że sprawa zostanie rozpatrzona przez wyższą instancję, gdyż sąd, na którego postanowienie
złożono zażalenie, może je uwzględnić, jeżeli orzeka w tym samym składzie, w którym wydał
zaskarżone postanowienie (art. 463 § 1 KPK). Muszą być zatem spełnione warunki: 1) co do
składu sądu (ten sam skład) oraz 2) co do treści merytorycznej decyzji, gdyż sąd może
uwzględnić zażalenie jedynie w całości, czyli wydać decyzję zgodną z wnioskiem
odwołującego się i w granicach zaskarżenia. W pozostałych wypadkach zażalenie wraz z
aktami sprawy przekazuje się do sądu odwoławczego. W odniesieniu do prokuratora i innych
organów prowadzących postępowanie, zażalenie może uwzględnić imiennie inny prokurator
danej jednostki organizacyjnej
12.
[@] AKTA ON-LINE: postanowienie o uwzględnieniu zażalenia.
NA WYŻSZĄ OCENĘ: W wypadkach wskazanych w ustawie rozpoznanie niektórych zażaleń należy nie do sądu wyższego rzędu, ale do sądu tego samego rzędu, tyle że orzekającego – jako sąd odwoławczy – w innym składzie. Wypadki tzw. instancji poziomej wskazane są w art. 75 § 3, art. 254 § 3, art. 263 § 5, art. 376 § 1, art. 377 § 3, art. 426 § 2 oraz art. 430 § 2 KPK
Zażalenie musi odpowiadać warunkom formalnym dla pisma procesowego (art. 119 KPK) oraz środka odwoławczego (art. 427 § 1 i 2 oraz art. 428 KPK).
Niedopełnienie warunków skutecznego wniesienia środka odwoławczego, tj. złożenie zażalenia po terminie lub przez osobę nieuprawnioną albo zażalenia niedopuszczalnego z mocy ustawy, powoduje odmowę przyjęcia tego środka odwoławczego zarządzeniem prezesa sądu pierwszej instancji lub organu pierwszej instancji, na które przysługuje zażalenie (art.
429 KPK) albo pozostawienie go bez rozpoznania postanowieniem sądu odwoławczego lub organu odwoławczego, na które przysługuje zażalenie (art. 430 KPK).
Do zażalenia na postanowienie kończące postępowanie dołącza się odpowiednią liczbę odpisów dla osób, których dotyczy zaskarżone postanowienie (art. 461 KPK), co służy m.in.
realizacji zasady kontradyktoryjności. Odpisy te doręcza się tym osobom niezwłocznie.
[@] AKTA ON-LINE: zażalenie na postanowienie w przedmiocie kosztów postępowania.
Zażalenie wnosi się w terminie zawitym 7 dni od daty ogłoszenia postanowienia lub zarządzenia. Czynność dokonana po upływie terminu do złożenia zażalenie jest bezskuteczna (art. 122 § 1 KPK), chyba że niedotrzymanie tego terminu nastąpiło z przyczyn niezależnych od skarżącego. Wówczas może on ubiegać się o przywrócenie terminu (art. 126 KPK). Jeżeli ustawa nakazuje doręczenie decyzji, termin 7-dniowy biegnie od daty doręczenia – art. 460 KPK
Zażalenie przysługuje stronom, a także osobie, której postanowienie bezpośrednio dotyczy, chyba że ustawa stanowi inaczej (art. 459 § 3 KPK).
12 Zob. T. Grzegorczyk, Zażalenie w postępowaniu przygotowawczym po nowelizacji KPK, Prok. i Pr. 2008, nr 3, s. 5.
[!] W orzecznictwie sądowym przyjmuje się, że osobą, której postanowienie bezpośrednio dotyczy, jest tylko taka osoba niebędąca stroną, do której odnosi się wprost ta decyzja procesowa
13.
Przepis szczególny ustawy może precyzować oraz modyfikować zakres podmiotowy zażalenia wskazując, że przysługuje ono:
1. jedynie stronom, np. na odmowę udostępnienia akt zażalenie służy wyłącznie stronom (art.
156 KPK),
2. niektórych stron, np. tylko oskarżycielowi przysługuje zażalenie na zarządzenie prezesa sądu o zwrocie aktu oskarżenia w celu usunięcia braków formalnych (art. 337 § 2 KPK), a na postanowienie o utajnieniu danych osobowych świadka zażalenie służy tylko oskarżonemu i świadkowi, a gdy jest to decyzja sądu – także prokuratorowi (art. 184 § 5 KPK),
3. także innym niż strony podmiotom, np. zażalenie na bezczynności organów ścigania może wnieść osoba lub instytucja, która złożyła zawiadomienie o przestępstwie (art. 306 § 3 KPK), a zgodnie art. 618 § 1 pkt 7 i 9 KPK zażalenie na zapłatę ich należności przysługuje biegłym i tłumaczom.
Szeroki jest zakres przedmiotowy zażalenia, gdyż przysługuje ono na:
1. postanowienia:
a) zamykające drogę do wydania wyroku, chyba że ustawa stanowi inaczej (art. 459 § 1 KPK), np. postanowienie o umorzeniu postępowania wydane na posiedzeniu przed rozprawą (art.
339 § 3 pkt 1 i 2 KPK), na postanowienie o odmowie wszczęcia śledztwa lub o jego umorzeniu (art. 306 § 1 KPK)
b) co do środka zabezpieczającego (art. 459 § 2 KPK), np. o odmowie zastosowania środka zabezpieczającego,
c) inne postanowienia w wypadkach przewidzianych w ustawie, tj. inne niż zamykające drogę do wydania wyroku i dotyczące środków zabezpieczających postanowienia wskazane w ustawie, np. o nałożeniu kary pieniężnej na kierownika organu zobowiązanego do złożenia wyjaśnień (art. 19 § 4 KPK), w przedmiocie zawieszenia postępowania (art. 22 § 1 i 2 KPK, odmawiające przywrócenia terminu zawitego w trybie art. 126 § 1 i 2 KPK (art. 126 § 3
13 Zob. post. SN z 18.07.2000 r., IV KZ 63/00, OSNKW 2000/7–8, poz. 70.
KPK), w przedmiocie środków zapobiegawczych (art. 252, art. 254 § 2, art. 263 § 4 KPK), d) zawarte w wyroku postanowienie w przedmiocie kosztów postępowania (art. 626 § 3 KPK
oraz rozstrzygnięcie w przedmiocie dowodów rzeczowych zawarte w wyroku warunkowo umarzającym postępowanie wydanym na posiedzeniu (art. 342 § 4 KPK) – zażalenie przysługuje podejrzanemu, pokrzywdzonemu i osobie, od której przedmioty te odebrano lub która zgłosiła do nich roszczenie,
e) wydane w postępowaniu przygotowawczym w stosunku do osób niebędących stronami, gdy naruszają one ich prawa lub interesy (art. 302 § 1 KPK),
2. zarządzenia, przy czym chodzi o zarządzenia odpowiadające podobnym wymogom co wskazane wyżej postanowienia, a zatem zarządzenia zamykające drogę do wydania wyroku, chyba że ustawa stanowi inaczej,
3. inne zarządzenia wskazane w ustawie (art. 459 § 1 i 2 KPK),
4. czynności lub zaniechania czynności w wypadkach przewidzianych w ustawie.
Sąd odwoławczy rozpoznaje zażalenie na posiedzeniu. Strony oraz obrońcy i pełnomocnicy mogą wziąć udział w posiedzeniu, jeżeli zażalenie dotyczy:
1) postanowienia kończącego postępowanie,
2) postanowienia w przedmiocie środka zapobiegawczego innego niż tymczasowe aresztowanie, 3) postanowienia w przedmiocie zabezpieczenia majątkowego,
4) zatrzymania art. 464 § 1 KPK
W innych wypadkach sąd odwoławczy może zezwolić stronom lub obrońcy albo pełnomocnikowi na wzięcie udziału w posiedzeniu (art. 464 § 2 KPK).
7. Pozostałe zwyczajne środki zaskarżenia
Do środków zaskarżenia, które nie są środkami odwoławczymi zalicza się: 1) sprzeciw, 2) quasi-sprzeciw 3) odwołanie.
Sprzeciw przysługuje od decyzji nieprawomocnej i ma skutek kasatoryjny, stosownie do którego decyzja zaskarżona tym środkiem traci moc ex lege. Sprzeciw nie posiada cechy w postaci dewolutywności, która charakteryzuje środki odwoławcze.
Do grupy sprzeciwów zalicza się:
1. sprzeciw od wyroku nakazowego (art. 506 KPK),
2. sprzeciw od postanowień i zarządzeń wydanych przez referendarza sądowego (art. 93a § 3 KPK).
Od sprzeciwu jako środka zaskarżenia należy odróżnić sprzeciwienie się określonemu
sposobowi rozpoznania sprawy. Sprzeciw jest środkiem zaskarżenia, a sprzeciwienie się jest
oświadczeniem blokującym podjęcie decyzji przez sąd. Do tej grupy należą:
1. sprzeciwienie się oskarżyciela publicznego cofnięciu wniosku o ściganie w postępowaniu sądowym (art. 12 § 3 KPK),
2. sprzeciwienie się prokuratora zastosowaniu rzez sąd „aresztu warunkowego” (art. 257 § 3 KPK),
3. sprzeciwienie się oskarżonego wnioskowi o warunkowe umorzenie postępowania na posiedzeniu (art. 341 § 2 KPK),
4. sprzeciwienie się pokrzywdzonego skazaniu oskarżonego bez przeprowadzenia rozprawy (art.
343 § 2 KPK),
5. sprzeciwienie się prokuratora lub pokrzywdzonego wnioskowi oskarżonego o dobrowolne poddanie się karze (art. 387 § 2 KPK),
6. sprzeciwienie się prokuratora wyłączeniu jawności rozprawy (art. 360 § 2 KPK),
7. sprzeciwienie się strony uwzględnieniu wniosku dowodowego (art. 368 KPK) lub innego wniosku (art. 98 § 3 KPK),
8. sprzeciwienie się strony odczytaniu protokołu przesłuchania świadka lub oskarżonego (art.
392 KPK).
7.1. Sprzeciw od wyroku nakazowego DEFINICJA
Sprzeciw od wyroku nakazowego stanowi szczególny środek zaskarżenia wywołujący zawsze skutek kasatoryjny, a zatem powodujący każdorazowo uchylenie wyroku nakazowego i konieczność rozpoznania sprawy na nowo przez sąd pierwszej instancji już w postępowaniu zwyczajnym.
Środek ten cechuje:
1) skargowość, gdyż kontrola wyroku jest dokonywana na wniosek uprawnionego podmiotu, a nie z urzędu,
2) kasatoryjność, gdyż zaskarżone orzeczenie traci moc ex lege wskutek wniesienia sprzeciwu, 3) brak dewolutywności, gdyż sprzeciw nie powoduje uruchomienia kontroli instancyjnej.
Sprzeciw wyraża brak zgody na rozstrzygnięcie kwestii odpowiedzialności oskarżonego zawartej w wyroku nakazowym. Zgłaszając sprzeciw wobec wyroku nakazowego strony mogą uruchomić postępowanie sądowe na zasadach ogólnych. Rezygnacja przez nie z tego prawa nie oznacza naruszenia prawa do obrony i standardu rzetelnego postępowania.
[@] AKTA ON-LINE: sprzeciw od wyroku nakazowego.
W razie wniesienia sprzeciwu wyrok nakazowy traci moc, a sprawa podlega rozpoznaniu na zasadach ogólnych (art. 506 § 3 KPK). Sąd rozpoznający sprawę nie jest związany treścią wyroku nakazowego, który utracił moc (art. 506 § 6 KPK).
[!] W orzecznictwie sądowym przyjmuje się, że konsekwencją wniesienia sprzeciwu od wyroku nakazowego jest dalsze rozpoznanie sprawy, w której ten wyrok wydano, na zasadach ogólnych. Uchybienie temu obowiązkowi i ponowne wydanie wobec tej samej osoby kolejnego wyroku nakazowego, stanowi rażące naruszenie przepisu art. 506 § 3 KPK
14Sędzia, który wydał wyrok nakazowy zaskarżony sprzeciwem, jest ex lege wyłączony od udziału w sprawie (art. 40 § 1 pkt 9 KPK).
Prawo do wniesienia sprzeciwu przysługuje oskarżonemu, oskarżycielowi publicznemu oraz pokrzywdzonemu, ale tylko gdy działa w charakterze oskarżyciela posiłkowego.
Termin do wniesienia sprzeciwu wynosi 7 dni od doręczenia stronie wyroku nakazowego. Jest to termin zawity.
Sprzeciw powinien odpowiadać ogólnym wymaganiom pisma procesowego (art. 119 KPK).
Sprzeciw nie musi wskazywać zarzutów, ani zawierać uzasadnienia. Wystarczające jest uzewnętrznienie braku zgody skarżącego na rozpoznanie sprawy w postępowaniu nakazowym.
[!] Jeżeli wyrok nakazowy obejmuje kilku oskarżonych w sprawach złożonych podmiotowo, każdy z nich ma samodzielne prawo do wniesienia sprzeciwu. Wyrok nakazowy staje się prawomocny jedynie w części odnoszącej się do tych oskarżonych, którzy go nie zaskarżyli.
W pozostałym zakresie, tj. wobec pozostałych oskarżonych, sprawa podlega rozpoznaniu w postępowaniu zwyczajnym.
Sprzeciw może zostać cofnięty do czasu rozpoczęcia przewodu sądowego na pierwszej rozprawie głównej. Wymaga to formy pisemnej albo ustnej, do protokołu rozprawy.
7.2. Sprzeciw od postanowień i zarządzeń referendarza sądowego DEFINICJA
Referendarz sądowy jest organem sądowym, który w wpadkach wskazanych w ustawie jest uprawniony do wydawania w postępowaniu sądowym postanowień, zarządzeń i poleceń (art.
93a § 1 i 2 KPK).
Uprawnionymi do wniesienia sprzeciwu są strony oraz osoba, której postanowienie dotyczy bezpośrednio, chyba że ustawa stanowi inaczej (art. 93a §3 KPK). Wniesienie sprzeciwu
14 Zob. wyr. SN z 1.08.2012 r., III KK 221/12, OSNKW 2013/1, poz. 1; wyr. SN z 6.04.2006 r., II KK 9/06, LEX nr 182968.
