Prawo Unii Europejskiej
Swoboda przepływu
towarów
1. Rynek wewnętrzny
2. Rodzaje harmonizacji na rynku wewnętrznym
3. Swoboda przepływu towarów ● Zakazane bariery fiskalne i
pozafiskalne
● Dopuszczalne ograniczenia i doktryna wymogów
koniecznych
Rynek wewnętrzny
Rynek wewnętrzny - kluczowy obszar dla swobód
art. 26 ust. 2 TFUE : „rynek wewnętrzny obejmuje obszar bez granic wewnętrznych, w którym jest zapewniony swobodny przepływ towarów, osób, usług i kapitału zgodnie z postanowieniami Traktatów”.
→ obszar bez granic wewnętrznych - oznacza to, że przemieszczanie się z jednego państwa członkowskiego do drugiego powinno być tak proste jak przemieszczanie się z województwa do województwa
Kiedy i po co powstał rynek wewnętrzny?
● Zanim powstał rynek wewnętrzny, to istniał tzw. rynek wspólny - jego celem było zniesienia barier typu cła i kontyngenty, wprowadzenia swobody przepływu obywateli i pracowników oraz pewnej harmonizacji podatkowej
● Szybko jednak ujawniła się prawda o rynku wspólnym - podstawowym
problemem nie są bariery stosowane przez państwo (np. Cła, kontyngenty), bo je łatwo wychwycić i złożyć skargę na naruszanie
zobowiązań członkowskich. Podstawowym problemem jest
niejednolite ustawodawstwo państw członkowskich i tego problemu
Kiedy i po co powstał rynek wewnętrzny? c.d.
● Okazało się bowiem, że bardzo trudno jest korzystać, ze swobód przepływu, jeśli w każdym państwie obowiązują inne wymogi, które trzeba spełnić
● Chcąc sprostać temu wyzwaniu, w Jednolitym Akcie Europejskim z 1987 r.
wyznaczono termin zakończenia tworzenia rynku wewnętrznego na 1992 r.
Harmonizacja na rynku wewnętrznym
Celem powstania rynku wewnętrznego było wyeliminowanie barier w obrocie gospodarczym między państwami - i to nie tylko barier fiskalnych czy podatkowych, chodziło także o bariery wynikające z różnic prawnych. Dlatego rozpoczęto trudny proces harmonizacji przepisów (czyli ich dostosowywania). Mamy dwa główne typy harmonizacji:
Harmonizacja na rynku wewnętrznym
● Szybko okazało się, że integracja pozytywna jest bardzo czasochłonna - konieczne jest bowiem uzgodnienie przepisów, które zostaną zaakceptowane przez państwa
● Dodatkowo - jakakolwiek konieczność zmiany oznacza obowiązek
legislacyjnego działania na poziomie unijnym
Integracja pozytywna i negatywna
Integracja pozytywna polega na zastępowaniu różnic w przepisach państw członkowskich, wspólnym reżimem prawnym.
Czyli reguły krajowe są zastępowane regułami unijnymi, po to aby zasady były jednolite. Jednolite zasady mają przyczynić się do eliminowania barier - wszyscy produkują i działają w oparciu o takie same normy.
Integracja negatywna - dlaczego ekonomicznie jest
ważna?
● Nieskrępowany przepływ czynników produkcji co do zasady sprzyja ogólnemu wzrostowi gospodarczemu
Zobrazowanie problemu różnic w reżimach prawnych - dwa wyroki
SPRAWA CZYSTOŚCI PIWA
W Niemczech obowiązywały przepisy regulujące z czego może być robione piwo. We Francji piwo może być robione także z innych składników. Francuski browar Brasserie, który próbuje sprzedawać swoje piwo w Niemczech i napotyka tam bariery z racji niemieckich przepisów. Piwo z francuskiego browaru nie było piwem w rozumieniu prawa niemieckiego (z uwagi na skład). Brasserie ma dwie możliwości: zakaz sprzedaży lub zezwolenie ale za zmianą nazwy. Wymuszenie zmiany nazwy jest istotną barierą dostępu do rynku.
SPRAWA CASSIS DE DIJON
Jak zaradzić takim problemom?
● Takich i podobnych różnic między systemami prawnymi wszystkich
państw członkowskich jest mnóstwo - ujednolicenie ich poprzez przepisy unijne byłoby bardzo czasochłonne
● Uznano więc, że jedyną możliwą odpowiedzią jest integracja negatywna -
czyli stworzenie takich reguł/zasad, które wyeliminują (zanegują) te bariery
Integracja negatywna na rynku wewnętrznym - zasady
Pierwsza zasada - zasada
kraju pochodzenia
Druga zasada - zasada
wzajemnej uznawalności
(dziś najważniejsza)
Trzecia zasada - klauzula
równoważności
Zasada kraju pochodzenia
● Jażdy produkt legalnie dopuszczony do obrotu w jednym państwie
Zasada wzajemnej uznawalności
● Państwa wzajemnie uznają swoje reżimy regulacyjne za właściwe.
● Państwa akceptują, że inne państwa wprowadzają wymogi/zakazy/nakazy,
aby chronić pewną wartość np. życie, bezpieczeństwo, zdrowie.
● Zasada wzajemnej uznawalności mówi więc, że państwa wzajemnie uznają
swoje reżimy jako chroniące te dobra, które same chronią.
● Zasada wzajemnej uznawalności ma wymiar materialny i proceduralny.
Materialny – akceptacja standardów prawnych i tego co te standardy wytworzyły. Proceduralny – wzajemna uznawalność wszystkich
Klauzula równoważności
● Równoważność to przyjęcie założenia, że choć reżimy się różnią to są wobec siebie równoważne czyli zapewniają analogiczną ochronę. Czyli - choć reżimy stosują różne rozwiązania, mechanizmy i przepisy, to w równym stopniu chronią daną wartość
● Równoważność oznacza zatem, że towar, który wymogów nie spełnia
traktowany jest tak jak towar, który te wymogi spełnia, bo tak się umówiliśmy.
Jakie problemy tworzą te zasady?
1. Konkurencja regulacyjna - „race to the bottom”. Ieśli obowiązuje reguła kraju pochodzenia i mamy kraje o różnych wymogach, to producent najprawdopodobniej przeniesie się do państwa, w którym wymogi są niższe.
2. Wówczas państwom “niepopularnym” regulacyjnie obniżają się wpływy budżetowe i aby zahamować tę tendencję, państwo to również obniża określone wymogi. W efekcie standard najniższy zaczyna wygrywać.
3. Dlatego zasada kraju pochodzenia prowadzi do deregulacji rynku i powstaje obawa o zachowanie standardów bezpieczeństwa - one także są elementem regulacji, a regulacje zaczynają być ograniczane do minimum.
Swoboda przepływu towarów - wstęp
Towary stanowiły pierwszy zliberalizowany czynnik produkcji - dlaczego? 1. Gdy powstawała UE usługi nie były jeszcze aż tak ważnym sektorem
gospodarki, więc nie skupiano się na nich w pierwszej kolejności 2. Migracje osób wywołują problemy natury kulturowej, politycznej czy
socjalnej - dużo więcej kwestii wymaga rozważenia i uregulowania więc od tego również nie rozpoczynano
Swoboda przepływu towarów - przepisy
Artykuł 34 [Zakaz ograniczeń ilościowych w przywozie]
Ograniczenia ilościowe w przywozie oraz wszelkie środki o skutku równoważnym są zakazane między Państwami Członkowskimi.
Artykuł 35 [Zakaz ograniczeń ilościowych w wywozie]
Ograniczenia ilościowe w wywozie oraz wszelkie środki o skutku równoważnym są zakazane między Państwami Członkowskimi.
Artykuł 36 [Przesłanki dopuszczające ograniczenia]
Postanowienia artykułów 34 i 35 nie stanowią przeszkody w stosowaniu zakazów lub ograniczeń przywozowych, wywozowych lub tranzytowych, uzasadnionych względami moralności publicznej, porządku publicznego,
Analiza swobód w dwóch aspektach:
PODMIOTOWYM
Czyli kto jest beneficjentem swobody. Przy swobodach osobowych można łatwo wskazać beneficjenta. Przy swobodach poza-osobowych, a taką jest swoboda przepływu towarów, nie da się wskazać bezpośredniego beneficjenta.
PRZEDMIOTOWYM
Czym jest towar?
Art. 28 i 29 TfUE
Towarem dopuszczonym do swobodnego obrotu na terytorium UE jest:
Jakie elementy zawiera swoboda przepływu towarów? -
aspekt przedmiotowy
Tego państwom członkowskim bezwzględnie nie wolno: Bariery fiskalne
1. Zakaz ceł i opłat o skutku równoważnym (art. 29-30 TfUE)
2. Zakaz opodatkowania dyskryminacyjnego i protekcjonistycznego (art. 110 TfUE) Bariery pozafiskalne:
Zakazane bariery fiskalne
Zakaz ceł i opłat o skutku równoważnym:
● Cło to każda danina (opłata) pobierana w związku z przemieszczaniem się towaru przez granicę
● UE to także unia celna - państwa członkowskie mają wspólny kodeks celny oraz wspólne taryfy - cła w UE są wspólne, państwa nie mogą ich samodzielnie nakładać.
● Opłata o skutku równoważnym - każda opłata, choćby w najniższej wartości, niezależnie od jej nazwy, celu, sposobu pobrania oraz przeznaczenia uzyskanych środków nawet jeśli nie wywiera ona
skutków protekcjonistycznych lub dyskryminacyjnych
Zakaz dyskryminacyjnego i
protekcjonistycznego opodatkowania:
● (zakaz dyskryminacyjnego) Państwo może nakładać podatki w dowolnej wysokości (nawet bardzo wysokie) - pod warunkiem, że nie te podatki nie dyskryminują! Czyli, że stosowane są tak samo, bez znaczenia na
pochodzenie towaru
Zakazane bariery pozafiskalne (Dassonville i Keck)
Zakaz ograniczeń ilościowych oraz środków o skutku równoważnym:
● Ograniczenia ilościowe to wszelkie środki państwowe zakazujące importu lub eksportu oraz środki, które wpływają na ograniczenie przywozu/wywozu - tzw. Kontyngenty
● Środki o skutku równoważnym rozumiane są bardzo szeroko- formuła Dassonville! To wszelkie środki wpływające w jakikolwiek sposób na swobodę handlu w UE, dotyczące albo sprzedaży towarów albo ich właściwości. Mogą to być np.: wymóg certyfikacji, ograniczenia w reklamie, szczególne wymogi wobec towaru (np. kształt)
● Po pewnym czasie stwierdzono jednak, że formuła Dassonville jest niewystarczająca. Należy różnicować środki, które państwa mogą wprowadzić - tak powstała formuła Keck
Zakazane bariery pozafiskalne (Dassonville i Keck)
● KECK – rozróżniono dwa rodzaje regulacji handlu: 1. wymogi wobec towarów np. receptura, opakowanie, sposób produkcji. Tu obowiązuje pełna reguła kraju pochodzenia czyli towar dopuszczony do obrotu w jednym państwie musi być dopuszczony do obrotu także w innym państwie. 2. Metody i formy sprzedaży np. godziny otwarcia sklepu, miejsce sprzedaży określonych produktów, techniki sprzedaży – tu obowiązują reguły państwa przyjmującego. Czyli państwo może wprowadzać swoje reguły bez obawy o to, że otrzyma zarzut pośredniego naruszania handlu.
● W pewnym momencie podział ten przestał się sprawdzać, a kategorią, która zwyciężyła to kategoria DOSTĘPU DO RYNKU (market access). Trybunał bada czy dane przepisy czy
rozwiązanie nie powodują, że dostęp do rynku krajowego zostanie zamknięty. Ieśli
Ograniczenia swobody przepływu towarów
Państwa, które musiały zaakceptować zasadę kraju pochodzenia obawiały się zjawiska konkurencji regulacyjnej.
Dodatkowo państwa miały ograniczone zaufanie do produktów stworzonych zgodnie z wymogami innego państwa, które nie są im znane.
Dlatego też zasada kraju pochodzenia była nie do utrzymania i wymagała pewnych wentyli bezpieczeństwa.
Po pierwsze - dopuszczalne ograniczenia
Dopuszczalne ograniczenia
Po pierwsze - dopuszczalne ograniczenia
Dopuszczalne ograniczenia
Dopuszczalne ograniczenia istnieją, ponieważ występuje konflikt wartości.
Czyli - co do zasady wierzymy w nadrzędną wartość rynku wewnętrznego i konieczności jego liberalizacji, ale są też inne wartości, które uznajemy za równie istotne, albo nawet bardziej istotne.
Z tego powodu państwa członkowskie mogą chronić te inne wartości. Jatalog zamknięty takich wartości tworzy art. 36.
Nie mogą prowadzić do arbitralnej dyskryminacji, ale może dojść do
Dopuszczalne ograniczenia
● Art. 36 stanowi katalog zamknięty, który należy interpretować zawężająco ● Art. 36 można powołać jako usprawiedliwienie regulacji krajowych
Wymogi konieczne
1. Gdy patrzymy na katalog z art. 36 widać wyraźnie, że nie ma tam pewnych wartości, które także mogą być zagrożone przez swobodny przepływ
towarów np. ochrona środowiska czy ochrona konsumentów
2. Dlatego też obok traktatowego, zamkniętego katalogu wyjątków, TSUE zaczął tworzyć katalog poza-traktatowy katalog otwarty (najczęściej w procedurze pytań prejudycjalnych)
3. Dlaczego nazywamy ten katalog wymogami koniecznymi? Ponieważ są to wymogi konieczne (względy imperatywne) do ochrony interesu ogólnego 4. Wymogi konieczne nie mogą doprowadzić do dyskryminacji ze względu na
Optymalizowanie wartości
1. Zarówno w przypadku dopuszczalnych ograniczeń, jak i w przypadku wymogów koniecznych mamy do czynienia z konfliktem wartości.
2. Jak rozstrzyga się taki konflikt? Poprzez optymalizowanie wartości tj. Nie rozstrzyga się zerojedynkowo, że dana wartość przeważa. Dąży się do zagwarantowania obu wartości w takim zakresie, w jakim jest to możliwe.
3. Optymalizowanie wartości polega na ich wyważaniu, a więc na ograniczeniu jednej wartości w imię drugiej w niezbędnym i podstawowym zakresie.
4. Optymalizowanie wartości odbywa się w oparciu o zasadę
Optymalizowanie wartości
1. Zasada proporcjonalności bada czy:
● Ograniczenie jest odpowiednie dla realizacji danego celu ● Czy ograniczenie jest konieczne niezbędne
