Zapobieganie
przestępczości.
Polityka
kryminalna
Główne problemy i strategie ograniczania zjawiska
przestępczości. Przestępczość jako czynnik ryzyka we
współczesnych społeczeństwach
Zapobiegan ie przestępczo ści
Profilaktyka
Działalność zmierzająca do eliminowania (osłabiania, ograniczania) określonego zjawiska, zdarzeń lub
działań oraz ich skutków. Chodzi o reakcję na sytuacje niepożądane przez podmiot podejmujący aktywność w zakresie ich eliminacji.
Dwa aspekty:
1. Profilaktyka uprzedzająca.
2. Profilaktyka objawowa.
Polityka
kryminalna
wg B.Hołysta: Całokształt zagadnień zapobiegania przestępczości:
1. Profilaktyka kryminalistyczna, 2. Profilaktyka kryminologiczna, 3. Polityka karna,
4. Profilaktyka penitencjarna.
Kryminologi a
Nauka społeczna zajmująca się badaniem i gromadzeniem całościowej wiedzy na temat:
przestępstwa jako pewnej szczególnej formy zachowań dewiacyjnych,
przestępczości jako pewnego zjawiska społecznego,
a także osoby sprawcy przestępstwa
jak również ofiary,
a także instytucji i mechanizmów kontrolnych, jakie tworzą społeczeństwa w celu zapobiegania i
zwalczania przestępczości
Kilka
kluczowych pojęć
Przestępstwo – kategoria społeczna – filozoficzne pytanie o istotę, czym jest przestępstwo?, czym się wyróżnia?, czy jest zmienne w czasie? Czy jest to kategoria ontologiczna czy normatywna?
Przestępczość – zjawisko społeczne – rozmiary, nasilenie, dynamika, struktura, geografia –
Fenomenologia
Przestępca – osoba sprawcy – człowiek – Etiologia przestępczości
Ofiara – Wiktymologia
Instytucje i mechanizmy – kontrola społeczna –
Penologia oraz Polityka kryminalna
Profilaktyka przestępczo ści a wizja organizacji społeczeńst wa
Koncepcja konsensualna
Umowa społeczna.
Zachowania przestępne są dziełem jednostek przejawiających
aspołeczność, których źródłem mogą być bardzo różne
okoliczności.
Odkrycie tych czynników i
systematyczna ich likwidacja ogranicza
zjawiska kryminogenne.
(leczenie przestępców)
Koncepcja konfliktowa
(Brak społecznego
porozumienia/rywalizacj a)
Podłożem organizacji społeczeństwa jest konflikt i z tego
konfliktu wywodzą się zachowania uznawane za przestępstwa.
W tym modelu sprawcy nie są tak istotni, ważne jest dotarcie do źródeł konfliktu
(środowiska konfliktowe)
Za każdym razem o wyborze strategii i tak decyduje ten
kto dzierży władzę
Zasady
organizacji społeczeńst wa
Funkcjonalna
Stan społeczny to konsensus,
Konsensus jest względnie trwały i stabilny,
Członkowie
społeczeństwa są wewnętrznie dobrze zintegrowani,
Człowiek funkcjonuje w społeczności uznając wspólny system
wartości,
Człowiek współtworzy system społeczny
Koercyjna
Stanem dominującym wewnątrz społeczeństwa jest konflikt i rywalizacja,
Społeczeństwo jest w stanie stałego ruchu,
kwestionowania reguł i ich rewizji,
To co łączy społeczeństwo to przymus/władza,
Integracja społeczna słaba,
Jednostka to podmiot
dezintegrujący i zmienaijący system
Typy idealne – w rzeczywistości najczęściej wymieszane,
występują razem Liczy się ich nasilenie
Kontrola społeczna
Kluczowa kategoria w naukach społecznych. Kontrola społeczna to pojęcie wieloznaczne.
Szerokie rozumienie: ogół społecznych oddziaływań, jak i pojedyncze działania, które wywołują i
wzmacniają konformizm członków grup lub społeczności wobec wartości, norm i wzorów zachowań przyjętych w tych grupach lub
społecznościach, a tym samym ograniczają tendencje ich członków do dewiacji społecznej.
Ujęcie socjologiczne: system zapewniania
wewnętrznej spójności i ciągłości życia społecznego przez ochronę ładu normatywnego danej grupy lub społeczności oraz utrzymanie w nich porządku
społecznego.
System nakazów, które zalecają jednostkom sposoby
postępowania respektujące przyjęte w danej kulturze
wartości, oraz zakazów, które wskazują, jakie sposoby
postępowania naruszają owe wartości i są społecznie
niepożądane.
Mechanizm y i instrumenty tworzące
kontrolę społeczną
Oddziaływania formalnych instytucji wymiaru sprawiedliwości,
Policja,
Służba zdrowia,
Pomoc społeczna,
System edukacji i wychowania,
Ośrodki kultu religijnego,
Placówki i agendy, dla których ludzie są obiektami oficjalnie zorganizowanych i ukierunkowanych
aktywności,
Środowiska nieformalne (rodzina, znajomi, sąsiedzi
itp.)
Sankcje
formalne i nieformalne oraz
pozytywne i negatywne
Formalne i nieformalne sankcje pozytywne – zachęta do zachowań społecznie pożądanych (np.
odznaczenia, medale, nagrody finansowe, pochwały, wyróżnienia, podziw i uznanie ze strony bliskich,
współpracowników, środowiska).
Formalne i nieformalne sankcje negatywne – eliminacja i represjonowanie zachowań społecznie niepożądanych (np. kara grzywny, pozbawienie praw publicznych, ostracyzm towarzyski, potępienie,
zgorszenie, szyderstwo, drwina).
Kontrola społeczna jako
odpowiedź na przejawy dewiacji
Stanley Cohen: trzy poziomy analizy polityki społecznej kontroli dewiacji.
1. Badanie poszczególnych zjawisk dewiacyjnych oraz analiza działalności agend, które zajmują się ich
kontrolą społeczną.
2. Konstruowanie teorii i koncepcji opisujących i wyjaśniających stosowane procedury kontrolne.
3. Metaanaliza – łączenie teoretycznych rozważań z
analizą praktyki (chodzi o ujęcie: ideologiczne,
organizacyjne, profesjonalne i ekonomiczno-
polityczne)
Kontrola społeczna.
Polityka karna
Kontrola społeczna
sformalizowana
Polityka karna – proces
kształtowania reakcji na przestępczość
niesformalizowa na
Etapy
sformalizowa nej reakcji na przestępczoś ć
Etap legislacyjny (polityka legislacyjna)
Etap realizacyjno-represyjny (polityka karania)
Etap wykonawczy
Stadia
zapobiegani a przestępczo ści
Etap działań pierwotn
(polityka
ych
społeczna i ekonomiczna służąca eliminacji
warunków ułatwiających
popełnianie przestępstw) Strategie kreatywne,
Polityka gospodarcza,
planowanie przestrzenne,
polityka społeczna, edukacja itp.
Etap działań wtórnych
(usuwanie warunków sprzyjających
popełnianiu przestępstw oraz
tworzenie barier w ich popełnianiu)
Inwigilacja policyjna, samoorganizacja
społeczności lokalnych, zakładanie alarmów, krat,
monitoring
Etap działań następcz
ych
(działanie sformalizowanych
agend wymiaru sprawiedliwości –
prewencja indywidualna)
Strategia destruktywna, resocjalizacja,
społeczna readaptacja,
szacowanie ryzyka
Zapobiegan ie przestępczo ści
Konformizm wobec
normy
Zapobieganie przestępczości może być traktowane jako fragment kontroli społecznej.
Działalność zmierzająca do podporządkowania członków społeczeństwa normom grupowym
KONFORMIZM – zmiana zachowania lub opinii danej osoby spowodowana rzeczywistym lub
wyobrażonym naciskiem ze strony jakiejś osoby
lub grupy ludzi.
Mechanizm y skłaniające do konformizm u
ULEGANIE – wymuszone podporządkowanie.
Przestrzeganie norm motywowane chęcią uniknięcia kary albo uzyskania nagrody (nacisk zewnętrzny)
IDENTYFIKACJA – chęć upodobnienia się do określonego wzorca (wewnętrzna potrzeba naśladowania kogoś)
EKSTERNALIZACJA/INTERNALIZACJA – włączenie
określonych przekonań w indywidualny system
wartości (uznanie po przemyśleniu, że normy są
dobre i że warto je przestrzegać)
Słabe strony ulegania
Nietrwałość działania (zanik nacisków powoduje zanik konformizmu), potrzebny jest stały nacisk, tylko on zapewnia w tym modelu jego skuteczność,
Zróżnicowanie osobnicze – sankcja może różnie działać na różne osoby,
Jeden z podstawowych mechanizmów, najbardziej atawistyczny – stosowany do przyswajania podstawowych norm,
Brak jednej uniwersalnej metody ze względu na różnice osobowe (dolegliwość/korzyść nie jest stała dla wszystkich, zmienia się w czasie, różne są poglądy, przekonania, odporność na stres),
Istotą procesu jest władza traktowana jako możliwość wymierzenia sankcji,
Sankcja musi być uświadamiana, a szansa poniesienia kary albo uzyskania nagrody wysoka,
Nacisk grupy nieformalnej – stale towarzyszy człowiekowi i może wspierać mechanizmy konformizmu,
Etap przejściowy – początkowy przymus zewnętrzny może być czasami konieczny do wytworzenia przekonania o potrzebie norm, zwłaszcza we wczesnych stadiach socjalizacji.
