Joachim Roman Bar
Początki Zgromadzenia sióstr św.
Teresy od Dzieciątka Jezus
(1936-1965) : (rozwój stanów
doskonałości w Polsce, nr 10)
Prawo Kanoniczne : kwartalnik prawno-historyczny 22/1-2, 59-91
1979
Prawo Kanoniczne 22 (1979) nr 1—2
■O. JOACHIM ROMAN BAR OFMCONV.
POCZĄTKI ZGROMADZENIA SIÓSTR SW. TERESY OD DZIECIĄTKA JEZUS (1936—1965)
(Rozwój stanów doskonałości w Polsce, -nr 10)
T r e ś ć : Wstęp; I. Geneza Zgromadzenia, 1. Związek Terezjański, 2. A socjacja Chrystusa Króla, 3. Założyciel; II. Organizowanie się Zgro m adzenia, 1. Kanoniczna erekcja Zgromadzenia, 2. U tw orzenie zarządu i zakładanie domów, 3. Ogólna charakterystyka Zgromadzenia, 4. Człon k in ie Związku Terezjańskiego a Zgromadzenie; III. Druga w ojna św ia tow a i jej skutki, 1. R ozproszenie sióstr i przejście na inne tereny, 2. K apituła gener. w 1947 r.; IV. O siągnięcie w ew nętrznej stabilizacji,
1. M. K ubasiew icz opuszcza Zgromadzenie, 2. Rządy m. Bernardy, 3. X a ta 1960— 1965, 4. Prawo partykularne Zgromadzenia; Zakończenie.
Wstęp
W o k re sie m ię d z y w o je n n y m w P o lsc e (1918-—1939) p o w sta ło k il k a zg ro m ad zeń z a k o n n y ch , k tó re o sta te c z n ie u fo rm o w a ły się do p ie ro po d ru g ie j w o jn ie św ia to w e j. Do n ic h n a le ż y Z g ro m ad ze n ie .sióstr §w. T e re sy od D zieciątk a Je z u s, k a n o n ic z n ie e ry g o w a n e w 1936 troku w d iecezji łu c k ie j. D zieje Z g ro m a d z e n ia n ie b y ły je sz cze p rz e d m io te m n a u k o w y c h b a d a ń , chociaż od c h w ili jego p o w s ta n ia u p ły n ę ło 40 la t. N in ie jsz a p r a c a p o d a je g en ezę i p o czątkow y ■okres fo rm o w a n ia się Z g ro m a d z e n ia o ra z u z y sk a n ia p rzez niego p e w n e j sta b iliz a c ji w e w n ę trz n e j (la ta 1936— 1965). W o b ecn y m o p ra c o w a n iu z a sto so w an o m e to d ę ta k ą ja k w p o p rz e d n ic h ro z p ra w a c h a u to ra n a te m a t ro z w o ju s ta n ó w dosk o n ało ści w P o l sce.
W o p ra c o w a n iu w y k o rz y sta łe m ź ró d ła rę k o p iśm ie n n e ocalone w •czasie w o jn y i in n e w y tw o rz o n e ju ż po w o jn ie , z e b ra n e w a rc h i
w u m Z g ro m ad zen ia. D an e u z y sk a n e ze źró d eł p o ró w n a łe m ze w s p o m n ie n ia m i i w y ja śn ie n ia m i św ia d k ó w n aocznych. W te n sp o só b p o w sta ł k ró tk i z a ry s h is to ry c z n o -p ra w n y z a w ie ra ją c y genezę Z g ro m a d z e n ia , o rg a n iz a c ję, ro zw ó j i d z iałaln o ść Z g ro m a d z e n ia w »ciągu p o czątk o w y ch 30-tu la t jego istn ie n ia .
I. Geneza Zgromadzenia
Z g ro m ad zen ie sió str św . T e re sy o d D z ie c ią tk a Je z u s zało ży ł b i s k u p łu c k i A d o lf Szelążek, łącząc w 1936 r. d w a sto w a rz y sz e n ia r e lig ijn e , Z w iązek T e re z ja ń s k i i A so cjację C h ry s tu s a K ró la.
60 O. J. R. Bar
1. Z w ią z e k T e r e z ja ń s k i
Od 1923 r. o rg a n iz o w a ł ks. J a n M a jc h rz y c k i w diecezji łu c k ie j „K ó łk a św. T e re sy od D z ie c ią tk a J e z u s ”, p ra g n ą c p rz y ic h pom ocy w p ły w a ć n a k a to lic k ie w y c h o w a n ie dziew cząt. „ K ó łk a ” p rz y ję ły ' się w szk o ła ch p o d sta w o w y c h i śre d n ic h n a te re n ie w ie lu diecezji. K s. M a jc h rz y c k i ze w z g lęd u n a zag ro żo n e zd ro w ie o sia d ł w 1920 r. w Ś w id rze koło W arszaw y , gdzie p ra c o w a ł w zak ła d z ie w y ch o w aw czy m i sk ą d k ie ro w a ł „ K ó łk a m i” . W Ś w id rze od 1924 r. w y chodziło pism o P ła tk i R óż, tu też s ta ra n o się o d ru k i i b ro sz u ry p ro p a g a n d o w e 1 d o ty czące „K ó łe k ” i k u ltu św . T eresy.
„K ó łk a ” p o w sta w a ły n ie z a le żn ie od siebie. P o d w zg lę d em k o ś cieln y m b y ły to pobożne sto w a rz y sz e n ia (pia unio). Z w iązek T e re z ja ń s k i b y ł ró w n ież p o b o żn y m zrzeszen iem z sied zib ą w Ś w i d rze. N a te re n ie diecezji łu c k ie j u z y sk a ł z a tw ie rd z e n ie b p a S zeląż k a w 1926 r. N a le ż a ły do Z w ią zk u n a u c z y c ielk i, k a te c h e tk i i w y ch o w aw czynie. W z a k ła d z ie w y c h o w a w c zy m w Ś w id rze (przy u l. M ickiew icza 3) ok. 8 osób p ro w ad ziło życie pobożne w n ie fo rm a l n e j w spólnocie, p ra g n ę ło życia zak o n n eg o , a b y szerz ej ro z w in ą ć ap o sto lstw o , w d u c h u św . T e re sy od D z iec iątk a Jezus.
2. A so c ja cja C h ry stu sa K ró la
S to w a rz y sz e n ie (asocjację) C h ry stu sa K ró la z o rg a n iz o w a ła M a r ia K u b a s ie w ic z 2. O soba ta o d e g ra ła w a ż n ą ro lę w p o cz ą tk o w y m o k re sie tw o rz e n ia się Z g ro m ad ze n ia sió str św . T e re sy od D zieciąt k a Jezu s. U ro d z iła się o n a d n ia 30 lip c a 1889 r . w m iejscow ości O żenin, b y ła c ó rk ą u rz ę d n ik a S e w e ry n a i Z ofii z K u ź m iń sk ic h . P o .ukończeniu w 1907 r. s ie d m iu k la s g im n a z ju m u d a ła się n a polecenie ks. k an . L eo p o ld a S z u m a n a do O dessy n a p r a k ty k ę pe d ag o g iczn ą w e w zo ro w y m z a k ła d z ie w y ch o w aw czy m , p ro w a d z o n y m pod k ie ru n k ie m M a rii D rz e w ie c k iej p rz e z u k r y te podów czas zg ro m ad zen ie sió str R o d zin y M ary i, k tó r e w 1908 r. złączyło się- ze zg ro m a d zen iem sió str fra n c is z k a n e k m is jo n a re k M ary i. P rz e ło żona o św ia d czy ła je j, że p o siad a p o w o ła n ie zak o n n e. J e d n a k K u basiew icz w ty m czasie jeszcze n ie zd ecy d o w a ła się n a p o d ję c ie 1 Zob. np. M a j c h r z y c k i J. ks., Ustawa K ółek św. Teresy od Dzieciątka Jezus, b.m.r. nakł. Związku Terezjańskiego („Ustawa” b yła drukowana kilkakrotnie od 1928 r.); M a j c h r z y c k i J. ks., W ja k i. sposób m am y pracować w Organizacji K ółek religijnych św. Teresy od Dzieciątka Jezus, W arszawa 1934, nakł. Związku Terezjańskiego.
2 Podstaw ow e w iadom ości o A socjacji Chrystusa Króla i Marii K u basiew icz podają dwa rękopisy, jak się zdaje autorstw a Marii K uba siewicz: a) K rótki szkic o powstaniu, rozwoju... In stytu cji Chrystusa, Króla, kart 2 in folio; b) rkps bez tytułu, kart 4 in folio, zaczynający się od słów: „Radosna w ieść”. Nadto zachowało się nieco luźnych do kum entów odnoszących się do tego stowarzyszenia.
m Zgrom adzenie sióstr św. Teresy 61
ży cia zak o n n eg o , ale po sk o ń czo n ej p ra k ty c e p rz y ję ła p ra c ę w w ie js k ie j szkółce n a P o d o lu . P ra g n ie n ie ży cia doskonalszego n ie opuszczało je j, d la te g o ju ż w 1908 r. zgłosiła się w O dessie do zg ro m a d z e n ia s ió s tr fra n c is z k a n e k m is jo n a re k M aryi. T am p ra c o w a ła ja k o a s p ira n tk a , a p o te m ja k o p o s tu la n tk a aż do 1911 r. P r ó b a p o d ję c ia ż y cia z ak o n n eg o n ie u d a ła się, bo p rzeło żo n e z a d ecy d o w a ły , że K u b asie w icz ze w zg lęd u n a s ta n zd ro w ia n ie m o że b yć p r z y ję ta do n o w ic ja tu . W te d y (od c z erw ca 1911 r.) o d d a ła s ię K u b asiew ic z p ra c y n a u c z y c ielsk iej, co trw a ło aż do p a ź d z ie r n i k a 1926 r.
J a k o n a u c z y c ie lk a b y ła K u b asiew icz z a ję ta p rz e w a ż n ie w śró d u b o g ie j m ło d zieży w si o raz m ia ste c z e k w m iejsco w o ściach o d d a lo n y c h od k o ścio ła i z a n ie d b a n y c h re lig ijn ie . C oraz b a rd z ie j w i d z ia ła p o trz e b ę p o w sta n ia zak o n u , k tó r y p o św ięciłb y się p ra c y m is y jn e j w śró d lu d n o śc i re lig ijn ie z a n ie d b a n e j. N a p o czątk u 1926 r. d o w ied ziała się o u sta n o w ie n iu przez p ap. P iu s a X I n ow ego św ię t a C h ry s tu s a K ró la. T e ra z je j p la n y zaczęły się k o n k re ty z o w a ć , p o s ta n o w iła z a ją ć się stw o rz e n ie m m isy jn e j in s ty tu c ji z a k o n n ej w słu ż b ie C h ry s tu s a K ró la. D n ia 31 lip c a 1926 r. K u b asiew icz p rz e d s ta w iła n a p iśm ie b isk u p o w i łu ck iem u , A dolfow i S zelążk o w i, p r o je k t n o w eg o zg ro m a d z e n ia zak onnego. B isk u p , k tó r y n ie d a w n o o b ją ł rz ą d y w diecezji i w id z ia ł w ie lk ie p o trz e b y p ra c y n a d o ż y w ien iem d z iałaln o ści re lig ijn e j, u d z ie lił sw ego b ło g o sła w ie ń s tw a i pozw olił M a rii K u b a siew icz z a ją ć się tą sp ra w ą .
Jaik się o k azało z dalszego ro z w o ju w y p ad k ó w , b p S zelążek n ie p rz e sz k a d z a ł d o b re j in ic ja ty w ie , ale n ie od r a z u z a tw ie rd z ił now e zg ro m ad zen ie, p oszedł je d n a k u ta r tą d ro g ą: k a z a ł poczynić p rz y g o to w a n ia , p o te m stw o rz y ł sto w a rz y sz e n ie k o ścieln e, a d o p iero po
d łu ższej p ró b ie zd ec y d o w ał się n a u tw o rz e n ie zg ro m a d z e n ia z a k o n n ego.
P o d koniec p a ź d z ie rn ik a 1926 r. M a ria K u b asiew icz p o sta n o w i ł a odd ać się całkow icie p ra c y n a d z o rg a n iz o w a n iem zg ro m a d z e n ia zak o n n eg o . O puściła z a jm o w a n ą p osadę n a u c z y c ie lk i3 sżk o ły pow sz e c h n e j w o sad zie M ielce (g m in a D aty ń ) i p rz e n io sła się do Ł u c ka. B y ła bez śro d k ó w do życia, ale z n a la z ła sc h ro n ie n ie u p e w n e j p a n i, k tó r a p rz y in n y c h p ra c a c h z a jm o w a ła się szyciem b ie liz n y d la m ie jsc o w y c h za k ła d ó w opiek u ń czy ch . M ia ła te ra z m ożność u - tr z y m a n ia się z p ra c y rą k , ale n ie by ło c zasu n a u ło żen ie u s ta w z a k o n n y c h . S z u k a ją c m ożliw ości stw o rz e n ia zg ro m a d z e n ia zak o n n eg o u d a ła się w w ie lk ą śro d ę 13 IV 1927 do w si R u d n ia koło W ło d zim ierza, a b y sp o tk a ć się z p a n ią M a rią S ta c h ó rsk ą , z n a n ą je j ty lk o z k o re s p o n d e n c ji4. S ą d z iła bow iem , że będ zie to d o b ra
3 Charakterystyczne, że po rozpoczęciu roku szkolnego.
4 Maria Stachórska, ur. 14 X 1882 r. w E lizaw etgrodzie (Rosja), nau czycielka, zob. kopię listu (zawiadomienia) Marii K ubasiew icz, Ochło- pów 19 X I 1927 r. do bpa Szelążka.
62 O. J. R. Bar [4? k a n d y d a tk a do z g ro m ad ze n ia. W n e t je d n a k p rz e k o n a ła się, że ta. p an i n ie m o g ła p rze jść d o życia w spólnego, bo m ia ła o b o w iązek w y c h o w a n ia m a ło le tn ie g o sy n a. J e d y n ie pom ogła M a rii K u b a sie w icz w te n sposób, że p rz y ję ła ją u sieb ie i d a ła je j u trz y m a n ie ,, a ta w o ln a od k ło p o tó w codziennego życia, m o g ła o d d ać się n a p is a n iu k o n s ty tu c ji zak o n n y ch .
S ta c h ó rsk a jeszcze w in n y sposób c h c iała pom óc p rz y o rg a n iz o w a n iu życia zakonnego, m ia n o w icie p o d ję ła się z re fo rm o w a n ia za k ła d u w ychow aw czego w O chłopow ie, z tą m yślą, że będzie to p la c ó w k a przyszłego z g ro m a d zen ia zakonneg-o. Ja k o w y c h o w a w czynię w z ię ła ze sobą M a rię K ubasiew icz. P rz y b y ły do z a k ła d u 9- czerw ca 1927 r. i ju ż 13 c zerw ca z o stał w rę c z o n y b isk u p o w i Sze lążk o w i s ta tu t p rz y szłej in s ty tu c ji z a k o n u C h ry stu sa K róla. B iskup- szybko zap o z n a ł się z n a d e s ła n y m m u m a te ria łe m i 22 c z e rw c a 1927 r. w y d a ł d o k u m e n t5, m ocą k tó reg o pozw olił założyć z rz e szenie, ja k o aso cjację pod w ezw an iem C h ry stu sa K ró la , w m y ś l k a n o n u 686 § 2, o ra z z a tw ie rd z ił s t a t u t n a p rzeciąg trz e c h la t, zgod nie z k a n . 689. W sp o m n iał, że s ta tu t je st n ie z w y k le a k tu a ln y i do sk o n a le o b m yślony. N ieco p ó ź n ie j6 k ie ro w n ic z k ą s to w a rz y sz e n ia
z a m ia n o w a ł M arię K ubasiew icz.
N ależy stw ierd zić, że n a ty m e ta p ie A so cjacja C h ry stu sa K ró la b y ła sto w a rz y sz e n ie m k o ścieln y m (pia unio) bez osobow ości p r a w n e j, ty lk o z a tw ie rd z o n y m sto w a rzy szen iem . O sobowość p ra w n ą zy sk a ła d o p ie ro po trz e c h la ta c h , g d y b p S zelążek w y d a ł d e k r e t e re k
cyjny
7 d n ia 12 V 1930. S ta tu t u z y sk a ł z a tw ie rd z e n ie n a s ta łe po> w p ro w a d z e n iu p o p ra w k i w a rt. 24. B isk u p w y ra z ił p rzek o n an ie,, że sto w a rz y sz e n ie n a d a l będzie d zia łać z w ie lk im p o ż y tk ie m d u ch o w y m d la czło n k ó w i n a jsz e rsz y c h w a rs tw społeczeństw a.B isk u p S zeląże k z a tw ie rd z ił w 1927 r. ty lk o sto w arzy szen ie koś cieln e a w 1930 r. n a d a ł m u osobow ość p ra w n ą , a n ie zg ro m ad ze n ie zak o n n e, ty m c zasem M a ria K u b asiew icz od ch w ili o trz y m a n ia p ism a b isk u p ieg o p o stęp o w ała ja k zało ż y cielk a zakonu. W p ro w a d z iła s tró j z a k o n n y 8, p rz y jm o w a ła k a n d y d a tk i do p o s tu la tu i n o w ic ja tu , z a p ro w a d z iła życie w sp ó ln e, o rg a n iz o w a ła n o w e p lacó w k i. M ogło to się sta ć d o b ry m p rz y g o to w a n ie m d la u tw o rz e n ia w p rz y szłości z g ro m ad zen ia zakonnego, g d y b y K u b asiew icz le p ie j z n a ła życie z a k o n n e i trz y m a ła się p rz ep isó w p ra w a .
T u ta j w a rto jeszcze p rzy to czy ć w sp o m n ien ie ks. A n to n ieg o J a -5 Łuck 22 VI 1927, Nr 3014, adresowany do panny Marii K ubasie wicz.
6 D nia 29 X II 1927, zob. pism o bpa Szelążka, Łuck 29 XII 1927, Nr 6427.
7 Pism o w ydane w Łucku, Nr 2276, adresowane do Marii K u basie- w iczów ny, przełożonej Stow arzyszenia Chrystusa Króla w M aszowie.
8 Por. np. pism o K urii Bisk. (Łuck 15 X 1928, Nr 5204) do ks. D zie kana w Lubomlu: „J. E. Ordynariusz zatwierdził zrzeszenie Chrystusa
15] Zgrom adzenie sióstr św. Teresy 63‘ g ło w s k ie g o 9, k tó re u z u p e łn ia w iadom ości, ja k ie p o d ała o sobie M. K u b asiew icz i rz u c a św iatło n a g en ezę S to w arzy szen ia C h ry stu sa K ró la : „(M aria K ubasiew icz) p rz y sz ła pieszo z Ż y to m ierza do Ł u ck a. S p o tk a w sz y ks. K. W oźnickiego, ów czesnego k a n c le rz a K u rii B isk u p ie j, p ro siła o pom oc w z n a le z ien iu d la n ie j m iesz k a nia. K s. W oźnicki zw ró cił się do n a u c z y c ie lk i D o ro ży ń sk iej, póź n ie jszej sio s try b e n e d y k ty n k i, k tó r a m ie sz k a ła p rz y k a te d rz e . T a c h ę tn ie się zgodziła n a u d z ie le n ie je j k ą ta . Z a p rz e w o d n ik a w ży ciu diuchow ym o b ra ła sobie b isk u p a D ubow skiego, k tó ry ją s k ie ro w a ł do z g ro m ad zen ia sió str b e n e d y k ty n e k 10 w K o w lu n a W o łyniu. B yło to w ro k u 1922. Z P ło c k a o d w ie d załem sio stry b e n e d y k ty n k i w K o w lu , p o zn ałem w ten c zas i M arię K ubasiew icz. W y d a w a ła m i się fleg m aty cz n ą, pow olną, ale b a rd z o d o k ła d n ą , s k r u p u la tn ą aż do p rz e sa d y w z e w n ę trz n y c h czynnościach. I już w te n czas sz u k a ła n o w y ch d ró g w sw oim życiu d u ch o w y m , ścisłe b o w iem ra m y z ak o n n e jej n ie o d p o w iad ały . P o k ilk u m ie się c z n y m .po b y cie w p o stu iac ie, opu ściła z g ro m ad zen ie b e n e d y k ty n e k . W yszła z p ew n y m u ro b ie n ie m z a k o n n y m i p ro je k te m założenia ja k ie jś o r g a n iz acji w ed łu g w ła sn y c h pom ysłów . G dy w ro k u 1926 p rz y b y ł' do Ł u c k a ks. b isk u p Szelążek, po bliższym p o z n a n iu się... p rz e d s ta w iła m u p ro je k t o rg a n iz a c ji re lig ijn e j, k tó ra o trz y m a ła nazw ę- A so cjacji C h ry s tu s a K ró la . K s. B isk u p d a ł m i te n p r o je k t do p rz e cz y ta n ia i w y d a n ia opinii. P ię k n e , ró w n e pism o zach ęcało do czy ta n ia , ale tre ść b y ła ta k m ę tn a , m isty czn a, g ó rn o lo tn a, że odnosiło się w ra ż e n ie , że m iejsc em d la te j o rg a n iz a c ji są n iebiosa, a n ie zie m ia, a czło n k am i je j są aniołow ie, a n ie ludzie. M oja o p in ia b y ła 'n e g a ty w n a . P o p rz e ró b k a c h z a tw ie rd z ił u s ta w y ks. B isk u p d n ia 22 czerw ca 1927 ro k u . M a ria K u b asie w icz b y ła k ie ro w n ic z k ą A so c ja c ji i zaczęła g ro m ad zić c z ło n k in ie ”.
D alej w sp o m in a ks. Ja g ło w sk i, że A so cjacja C h ry stu sa K ró la m ia ła sw ój p ię k n y cel, ale b ra k ło śro d k ó w i p rzy g o to w a n y c h lu dzi do ty c h za d a ń m isy jn y c h . K u b asiew icz stw o rz y ła p ozory zg ro m a d z e n ia zak o n n eg o , bo w p ro w a d z iła s tr ó j z a k o n n y d la czło n k iń , ale n ie b y ło a n i n o w ic ja tu , an i ślubów , an i w spólnego życia.
W O chłopow ie, o czym b y ła m o w a w yżej, z a sta ła K u b asiew ic z w za k ład zie w y ch o w a w cz y m ciężkie w a r u n k i n , n ie m ia ła też sw o Króla jako Asocjację. Członkinie nie m ają prawa nosić habitów. Ze ch ce Ks. Dziekan zakom unikować Członkiniom, żeby bezzw łocznie za przestały noszenia habitów ”.
0 Zob. konferencję w ygłoszoną na zakończenie w izytacji Zgromadze nia w lipcu 1958 r.
10 Chodzi o zgrom, sióstr misjonarek św. Benedykta, które pow sta ło w 1917 r., kanonicznie erygow ane w Łucku 31 XII 1928. Założy cielka, Jadwiga Kulesza, zmarła 5 IV 1931 w Łucku, zob. B a r J.,
Polskie zakony, Prawo kanon. 4 (1961) 500—503.
11 Budynek obszerny lecz zniszczony, brak bielizny i ubrania, dzieci głodne.
•84 O. J. R. Bar [6]
b o d y d z ia ła n ia , bo z arz ą d z a k ła d u n a le ż a ł do K a to lic k ie j R ad y O p iek u ń czej. Z re sz tą w p rz e c ią g u ro k u m ian o z a k ła d zm ienić n a sz k o łę zaw odow ą z k ie ro w n ic tw e m m ęskim , w obec czego K u b a sie w icz w ra z z to w a rz y sz k a m i opuściła O chłopów i c h ę tn ie p rz y ję ła o fia ro w a n ą sto w a rz y sz e n iu w 1928 r. p lac ó w k ę w M aszow ie. B y ła to fu n d a c ja S ta n is ła w a i Jó z e fy Ja k u b o w sk ic h , ok. 121 ha, z obo w ią z k ie m zo rg a n iz o w a n ia szk o ły g o sp o d arczej d la m iejsco w ej lu d ności. M ogło t u się ro z w in ąć życie w spólne, ale i tu n a p o tk a ła K u b asiew icz n a p o w ażn e tru d n o śc i: odległość ok. 7 k m od kościoła p a ra fia ln e g o s ta ła n a p rzeszk o d zie w k o rz y sta n iu z sa k ra m e n tó w św ., trz e b a by ło zag o sp o d aro w ać dom i ogród, zo rg an izo w ać o p u szczone g o sp o d arstw o ro ln e. C zło n k in ie sto w a rz y sz e n ia w zięły się do d z ie ła w p a ź d z ie rn ik u 1928 r., p r z e trw a ły ciężką zim ę 1928/29 r., p o k o n a ły tru d n o śc i w io se n n y c h p ra c n a roli. T a k w tru d z ie i m ozole tw o rz y ł się d o m g łó w n y sto w arzy szen ia, p rz y b y w a ły n o w e k a n d y d a tk i do p rzyszłego zg ro m ad zen ia. N a p ro śb ę K u b a sie w icz z d n ia 29 IV 1930 n a d sz e d ł d e k r e t b isk u p a z 12 V 1930, o czy m b y ła m ow a. Z d aw ało się, że A so cjacja C h ry stu sa K ró la zdo b y ła stało ść, m a z a tw ie rd z o n y s ta tu t w n o w e j re d a k c ji i n ie w ie le ju ż p o trz e b a do fo rm a ln e g o p o w sta n ia z g ro m ad zen ia zakonnego.
M. K u b a siew icz z a w ia d o m iła b p a S zelążk a 12, że d n ia 26 II I 1928 złożyła ślu b y w ie czy ste w k ościele w D ru żk o p o lu , m a ją c pozw ole n ie od niego, p rz e k a z a n e je j p rzez ks. P roboszcza. P ra c o w a ła d a le j n a d p rz e m ia n ą sto w a rz y sz e n ia w zg ro m ad ze n ie zak o n n e, lu b m o że m y ln ie sąd ziła od 1930 r., że je st to ju ż zg ro m a d z e n ie zak o n n e, bo p o s ta ra ła się o z a tw ie rd z e n ie c e re m o n ia łu s k ła d a n ia ślu b ó w z a k o n n y c h n a o k re s jed n eg o ro k u . I o dziw o, K u ria B isk u p ia w Ł u c k u z a tw ie rd z iła ta k i c e r e m o n ia ł13 s k ła d a n ia ślu b ó w w S to w a rz y sze n iu C h ry stu sa K ró la. C hociaż ślu b y b y ły sk ła d a n e p u b licz nie, w k ościele p rz e d p rz y ję c ie m K o m u n ii św., a po M szy św. b y ły in n e cerem o n ie, ja k w rę c z e n ie k rz y ż a i w elo n u , je d n a k z p u n k tu w id z e n ia p ra w a k an o n icz n eg o b y ły to ślu b y p ry w a tn e , bo S to w arzy szen ie C h ry stu sa K ró la n ie b y ło z g ro m ad zen iem z a k o n ny m . T a k ie cerem o n ie w p ro w a d z a ły w b łą d zaró w n o k a p ła n ó w p ra c u ją c y c h w d u s z p a s te rs tw ie ja k i czło n k in ie s to w a rz y s z e n ia 14.
P ie rw sz e s ta r a n ia w K o n g re g a c ji Z ak o n ó w w R zym ie o p rz e k sz ta łc e n ie A so cjacji C h ry s tu s a K ró la w zg ro m a d zen ie rozpoczęły się w 1934 r. W te d y K o n g re g a c ja z a ż ą d ała o b szern iejszy ch d a n y c h o sto w a rz y sz e n iu i w sk a z a ła w ja k im k ie r u n k u m a ją iść p ra c e n a d
12 Ochłopów na W ołyniu, 19 IV 1928 (kopia listu). 13 Pism o z dnia 20 X II 1932, Nr 5319.
14 O tym , że śluby na okres jednego roku b yły składane (i odna w iane) św iadczy np. pism o K urii Bisk. (Łuck, 15 XI 1933, Nr 6577), zezw alające na odnow ienie rocznych ślubów przez członkinie Asoc. -Chrystusa Króla.
Zgrom adzenie sióstr św. Teresy 65 u z u p e łn ie n ie m k o n s ty tu c ji15. P o p ra w io n e k o n s ty tu c je z o sta ły w y sła n e do K o n g r. Z a k o n ó w w 1935 r. To je d n a k n ie w y sta rc z a ło . D a le j trz e b a b y ło p o p ra w ia ć k o n sty tu c je . M. K u b asiew icz 16 II 1936 pisze do b p a S zelążka, że w y sy ła m u k o n s ty tu c je p o p ra w io n e i p rz e tłu m aczo n e, a ta k ż e w zó r u b io ru zak o n n eg o i in n e in fo rm a c je p o trz e b n e w R z y m ie 16.
W reszcie n a p ro ś b y M. K u b asiew icz, k tó ra w m iędzyczasie p rz y ję ła zn aczn ą liczbę k a n d y d a te k i o b ję ła in n e p lacó w k i d ziała ln o ści a p o sto lsk ie j, poza M aszow em , w y s ła ł b p S zelążek d n ia 31 III 1936 p ro śb ę do K o n g re g a c ji Z ak o n ó w o „n ih il o b s ta t” S to licy A post. z g o d n ie z p rz e p isa m i k a n o n u 492 § 1, a b y m ógł k an o n ic z n ie e ry g o w a ć zg ro m ad zen ie za k o n n e C h ry s tu s a K ró la. Do p ro śb y d o łą czy ł p e łn ą d o k u m e n ta c ję , m .i. p ro je k to w a n e k o n sty tu c je , zgodnie z p r a k ty k ą K o n g re g a c ji Z ak o n ó w 17. W ty m czasie A so cjacja C h ry s tu s a K ró la liczy ła ok. 40 osób p ro w a d z ą c y ch życie w sp ó ln e i r e a liz u ją c y c h cel sto w a rz y sz e n ia w sześciu p lacó w k ach : w M aszow ie, W łodzim ierzu, L u b o m lu , Ja g o d z in ie , Z ału żu , w Szczuczynie N ow o g ro d z k im 18. L e p ie j z o rg an iz o w a n e d om y b y ły w M aszow ie, L u b o
m lu , W ło d zim ierzu i Jag o d zin ie.
P o d s ta w y m a te ria ln e p rz y sz łe m u zg ro m a d zen iu z a k o n n e m u m ia ła dać p ra c a zaw odow a, o b ecn ie g łó w n ie w z a k re sie g o sp o d a rstw a w ie jsk ie g o w M aszow ie i p r a ln ia w e W łodzim ierzu, ro b o ty ręczn e, posagi, o fia ry w ie rn y c h .
R a c je u tw o rz e n ia now ego z g ro m ad zen ia zak o n n eg o d ad z ą się u ją ć w trz e c h p u n k ta c h :
1. w d iecezji łu c k ie j n ie m a zg ro m a d z e n ia zak o n n eg o żeńskiego, k tó re g o celem b y ła b y p ra c a re lig ijn a w m iejsco w o ściach o d d alo n y c h od kościołów ;
2. d o ty ch czaso w e d o św iad czen ia A so cjacji C h ry stu sa K ró la w y k a z u ją , 'że ta k ie zg ro m ad ze n ie z a k o n n e je s t p o trz e b n e ;
3. są k a n d y d a tk i do n ow ego zg ro m ad zen ia.
3. Z a ło ży c ie l
Z ało ży cielem Z g ro m a d z e n ia s ió s tr św . T e re sy od D z ie ciątk a J e z u s je s t b isk u p A dolf Szelążek, dlaitego trz e b a m u tu ta j pośw ięcić k ilk a słó w 19.
16 Jest tylko kopia pisma K urii Bisk. Łuckiej do Kongregacji Za k onów z 1935 r. (bez daty dziennej), gdzie jest w zm ianka o liście K ongregacji z 4 X II 1934, N. 7372/33.
16 Kopia listu w arch. Zgromadzenia.
17 List bpa Szelążka do Marii K ubasiewicz, Łuck 31 III 1936: „dzi siaj idzie cały operat do Rzym u” — i prosi biskup o m odlitwę.
18 Takie placów ki w ylicza okólnik M. K ubasiew icz skierow any dnia 15 X 1936 do członkiń Asoc. Chrystusa Króla. A le placów ka w Szczu czyn ie była jeszcze dość luźnie złączona z A socjacją Chrystusa Króla. 19 Na podstaw ie m ateriałów zebranych w archiw um Zgromadzenia.
66 O. J. R. Bar
A d o lf S zelążek u ro d ził się w S toczku Ł u k o w sk im 20 d n ia 1 s ie rp n ia 1865 ro k u . Do s e m in a riu m duch o w n eg o w s tą p ił w P ło ck u , u - ko ń czy ł je w 1888 r. P rzez ro k po św ię c e n ia c h p ra c o w a ł ja k o w i k a riu sz p rz y k a te d rz e w P ło c k u , a n a stę p n ie ze w zg lęd u n a sw e w y b itn e zdolności, z o stał w y sła n y do A k a d e m ii D u ch o w n ej do P e te rs b u rg a . Po u z y sk a n iu sto p n ia m a g is tra teologii w ró cił do P ło ck a, gdzie p ra c o w a ł w K u rii b isk u p ie j n a ró żn y ch sta n o w is k ach , b y ł p ro fe so re m w s e m in a riu m d u c h o w n y m , p o te m re k to re m tegoż s e m in a riu m i k a n o n ik ie m k a p itu ły płockiej.
W 1918 r. z e tk n ą ł się z A ch ille se m R attim , p ó źn iejszy m p a p ieże m P iu se m X I. Z w ró cił na* sieb ie u w ag ę R a ttie g o sw y m z a c h o w an iem i g ru n to w n ą w iedzą, połączoną z w y b itn y m i cnotam i. W 1918 r. zo sta ł m ia n o w a n y b isk u p e m pom ocniczym w P ło ck u . R ó w nocześnie p e łn ił fu n k c ję d y r e k to ra D e p a rta m e n tu d la S p ra w K ościoła K a to lick ieg o w M in iste rstw ie W y zn ań i O św iecenia P u b liczn eg o i b r a ł u d z ia ł w p ra c a c h p rzy g o to w a w c zy ch do z a w a rc ia k o n k o rd a tu ze S to licą A post. w 1925 r. P o d k oniec 1925 r. zo sta ł m ia n o w a n y b isk u p e m o rd y n a riu sz e m diecezji łu ck iej, a rz ą d y w Ł u c k u o b ją ł n a p o czą tk u 1926 r. P o k ró tk im pobycie (od k w ie tn ia 1946 r.) w K ie lc a c h p rz e n ió sł się do p rz y g o to w a n e j m u re z y d e n c ji w Zaimku B ie rzg ło w sk im k. T o ru n ia. M im o podeszłego w ie k u i słab e g o z d ro w ia in te re so w a ł się losem k a p ła n ó w sw ej d a w n e j diecezji, p ro w a d z ił o b sz e rn ą k o re sp o n d en cję, w iele też czasu pośw ięcił u ło ż e n iu s p ra w w Z g ro m a d z e n iu sió str św . T e re sy od D zieciątk a Jezu s. Z m a rł 9 lu teg o 1950 r. w 85 ro k u życia n a Z a m k u B ierzgłow skim ..
B p S zelążek p o siad ał g ru n to w n e w y k sz ta łc e n ie teologiczne, z n a ł do b rze p ra w o k an o n iczn e, p rzeszed ł dłuższą praiktykę ad m in isitra- cy jn ą. D oceniał w a rto ść słow a pisanego, chw y/tał za p ió ro p rz y ró ż n y c h o k a zjach , b lisk ie m u b y ły s p ra w y społeczne i w y c h o w a n ia m łodzieży. J a k o b isk u p k re so w e j i uboższej d iecezji d o c en iał in i c ja ty w y n a po lu re lig ijn y m , ro z u m ia ł p o trze b ę zakonów , s ta r a ł s ię w zm ocnić i ro zw in ąć w sw ej d iecezji z ak o n y m ęsk ie i żeń sk ie.
W y c h o w a n y w b. K ró le stw ie K o n g re so w y m n ie m ia ł o k a z ji za poznać się b liżej w sposób p ra k ty c z n y z życiem z ak o n n y m , .p ra g n ą ł je d n a k p rz y o rg a n iz o w a n iu z g ro m ad zeń z a k o n n y c h trz y m a ć s ię p rzep isó w now ego p ra w a k an onicznego, ob o w iązu jąceg o w K oś ciele od 1918 fo k u .
T rz e b a zrozum ieć o k o lic z n o śc i21, w ja k ic h doszło do k a n o n icz nego p o w sta n ia Z g ro m ad zen ia sió str św. T e re sy od Dz. J.:
a) B p S zelążek ch ciał m ieć w ła sn e zg ro m ad zen ie zak o n n e, sio s tr y zw ią zan e z d iecezją łu c k ą, g d y n ie u d ało m u się z a in te re so
20 N ie w Węgrowie, jak podają niektóre m ateriały dotyczące bpa Szelążka.
21 Korzystam ze w spom nień ks. Antoniego Jagłowskiego, zob. k on fe rencję w ygłoszoną w lipcu 1958 r.
w ać p ra c ą w Ł u c k u sió str z in n y c h z g ro m ad zeń , np. n a z a re ta n e k . W praiw dzie by ło ju ż w d iece zji n o w e z g ro m a d z e n ie sió str m isjo n a r e k św . B e n e d y k ta , ale to z g ro m ad ze n ie d o p ie ro o rg a n izo w ało się i w ty m czasie n ie p rz e d sta w ia ło w ięk sze j s iły d la p ra c y apo sto lsk iej.
b) B isk u p b y ł w ie lk im czcicielem św. T e re sy od D z ieciątk a J e zus. B ra ł u d z ia ł w je j b e a ty fik a c ji w 1923 r., zap o z n a ł się b liż e j z życiem św . T e re sy i je j „ m a łą d ro g ą ” , sp ęd ził d w a ty g o d n ie (po b e a ty fik a c ji) w L isieu x , o d d a ją c się u g ro b u Ś w ię te j m o d litw ie i b a d a n iu je j życia. P o te m w 1925 r. w ziął u d z ia ł w k a n o n iz a c ji św. T eresy . N a p ro śb ę b p a S zelą ż k a p ap ie ż P iu s X I ogłosił (dnia 17 X II 1927) św. T ere sę od Dz. J. p a tro n k ą diecezji łu c k ie j, o b o k św . S ta n is ła w a B isk u p a. R óżnym i spo so b am i k rz e w ił b p S zelążek k u lt św . T eresy . M.i. u trz y m y w a ł k o n ta k t ze Z w iązk iem T e re z - ja ń s k im w Ś w id rze k. W arszaw y . K ie d y Z w iązek T e re z ja ń s k i n a leżało — ja k sąd ził — p rz e k sz ta łcić w zg ro m a d zen ie z ak o n n e, w y b r a ł d la zg ro m a d z e n ia n azw ę z w ią z a n ą ze św. T e re są od Dz. J. c) Od p o c z ą tk u rz ą d ó w d iecezji łu c k ie j z e tk n ą ł się bp S zelążek z in ic ja ty w ą zak o n o tw ó rczą M a rii K u b asiew icz, w id ział, że A soc ja c ja C h ry s tu s a K ró la p rz y b ie ra z e w n ę trz n e fo rm y z ak o n u , że g ro m ad zi się w ie le osób, k tó re p ra g n ą życia o d d an eg o ap o sto lstw u . N a f a k ty i p ro śb y o d p o w ied ział B isk u p w sposób zgodny z p ra w em , g d y ż s ta le k ie ro w a ł się p ra w o rzą d n o ścią.
II. .Organizowanie się Zgromadzenia
1. K a n o n ic zn a e re k c ja Z g ro m a d ze n iaW p ie rw sz y c h m ie sią c a c h 1936 r. zjwrócił się bp S zelążek z p ro śbą do S to licy A post. o o trz y m a n ie „n ih il o b s ta t” n a za ło żen ie d w u z g ro m ad zeń z ak o n n y ch . J e d n y m z n ic h m iało b yć Z g ro m ad z en ie s ió s tr św. T e re sy od D z ie c ią tk a Jezu s, do k tó re g o m ia ły n ależeć czło n k in ie Z w iązk u T e re z ja ń s k i ego w liczbie osiem , z e b ra n e w Ś w id rze, d ru g im Z g ro m ad z en ie sió str C h ry stu sa K ró la, do k tó re g o m ia ły w ejść czło n k in ie A so cjacji C h ry stu sa K ró la w liczbie ok. 40, sk u p io n e w sześciu p lac ó w k ac h pod k ie ru n k ie m M arii K u b a sie wicz. Do p ro śb y d o łączył B isk u p te k s t k o n s ty tu c ji, o so b n y dla k ażd eg o zg ro m ad ze n ia.
K o n sty tu c je d la Z g ro m a d z e n ia sió str św . T e re sy od Dz. J. p rz y g o to w a ł n a p ro śb ę B isk u p a ks. k an . Jó z e f W ierzbicki, a p o p ra w ił
je b p S zelążek.
W y d a je się n a to m ia st, że k o n s ty tu c je d la Z g ro m ad z en ia sió str C h ry s tu s a K ró la n ie w ie le się ró ż n iły od s ta tu tu A so cjacji C h ry s tu s a K ró la, zn a n e g o ju ż b p o w i S zelążk o w i i p o p raw io n eg o p rzez nieg o w 193.0 r., a n a s tę p n ie p o p raw io n eg o i u zu p ełn io n eg o w la ta c h 1933— 1935, g d y rozpoczęły się s ta r a n ia o p rz e k sz ta łc e n ie .[9] Zgrom adzenie sióstr św. Teresy 67
68 O. J. R. Bar [10J
A so cjacji w z g ro m ad zen ie zak o n n e. G łó w n ą auitorką k o n s ty tu c ji b y ła w ięc M a ria K u b asiew icz.
T rz e b a p o d k reślić, że w sp o m n ie n ia i n ie k tó re m a te r ia ły a rc h i w a ln e 22 n ie ro z ró ż n ia ją jasn o , że chodzi o e re k c ję k a n o n ic z n ą d w u zg ro m ad zeń zak o n n y ch . W iem y je d n a k , że n a p o d sta w ie p ism a K o n g re g a c ji Z a k o n ó w z d n ia 14 V II 1936, N r 2328/36, m ógł bp S zelążek założyć ty k o Z g ro m ad zen ie sió str św. T e re sy od Dz. J., i k o n s ty tu c je d la teg o zg ro m a d z e n ia z o stały u z n a n e za o d p o w ied nie, n a to m ia s t k o n s ty tu c je d la Z g ro m a d z e n ia sió str C h ry stu sa K ró la n ie z y sk a ły u z n a n ia S to licy A post. D lateg o B isk u p m ó g ł p rz y stą p ić ty lk o do e re k c ji k a n o n ic z n e j Z g ro m a d z e n ia S ió str św. T e re sy od Dz. |J., a s p ra w ę p rz e k sz ta łc e n ia Asoc. C h ry s tu s a K ró la w zg ro m ad z en ie zak o n n e odłożyć n a p ó źn iej, albo zap ro p o n o w ać czło n k in io m A so cjacji w łącz en ie się do Z g ro m a d z e n ia sió str św. T e re sy od Dz. J . Czy ta k a b y ła su g e stia K o n g re g a c ji Z ak o n ó w (po łączen ie d w u sto w a rz y sz e ń w je d n o zg ro m a d zen ie zakonne), czy r a czej ta k w y n ik ło z n a s tę p n y c h w y d a rz e ń , tru d n o o b ecn ie ro z strz y g n ą ć n ie m a ją c do w g lą d u te k s tu p ism a K o n g re g a c ji z d n ia 14 V II 1936. R aczej sta ło się to p rzy p ad k o w o , ja k n a to w sk a z u ją n a s tę p ne fa k ty .
W o p a rc iu o pism o K o n g re g a c ji Z ak o n ó w z d n ia 14 V II 1936 w y d a ł b p S zelążek d e k re t e ry g u ją c y n ow e z g ro m ad zen ie zak o n n e. D e k re t je s t w y d a n y w Ł u c k u , d n ia 1 s ie rp n ia 1936 r., w d zień św . P io tr a w O kow ach. N az w a zg ro m a d z e n ia b rz m i: Z g ro m ad zen ie sió str św . T e re sy od D z ieciątk a Je zu s (C o n g reg atio so ro ru m S. T h e - re s ia e ab In fa n te Iesu). J a k m ów i d e k re t, cel zg ro m a d z e n ia je s t u ję ty w k o n s ty tu c ja c h , a le ta k go o k re śla :
„ sio stry zak o n n e m a ją u ra b ia ć w sw ej d u szy p o k o rę, cierp liw o ść, w ie lk ą m iłość B oga i b liźn ich , w e d łu g d u c h a św . T e re sy od D zie c ią tk a Je zu s, szczególniej ro z w a ż a jąc je j ew a n g e lic zn ą p ro sto tę i d ro g i dziecięcej p raw o ści w e w z a je m n y c h i z lu d ź m i sto su n k a c h ; u m y sł sw ó j w zbogacać b ę d ą w ied zą w z a k re s ie sz tu k , n a u k k o ściel n y c h i in n y c h ; sio stry z g ro m a d z e n ia s ta r a ć się m a ją c a ły m sw oim p o stę p o w a n ie m p ro p a g o w a ć teg o d u c h a p ra w o śc i i n a jw y ż sz e j m i łości c h rz e śc ijań s k ie j o ra z p ro sto ty ew an g e lic zn e j; p o d e jm o w ać b ę d ą s ta r a n ia , ab y z a p ew n io n e b y ło d o b re w y c h o w a n ie i k sz ta łc e n ie m łodzieży o b o jg a płci w szk o ła ch i z a k ła d a c h w y ch o w aw czy ch , tw o rz o n y c h p rzez K o n g re g a c ję i w in n y ch , w rz e sz e n iac h i b r a c tw a c h re lig ijn y c h , szczególnie w K ó łk a c h m łodzieży pod n a z w ą T e re s e k ” .
O u b io rz e z a k o n n y m n ic d e k r e t e re k c y jn y n ie w sp o m in a, bo w e d łu g k o n s ty tu c ji, m iało to b yć zg ro m a d zen ie bezhaibitow e.
22 Por. np. konferencję ks. A. Jagłow skiego (lipiec 1958 r.), biogra fią bpa Szelążka (konferencja ks. St. Kobyłeckiego, 17 IV 1969) i in. opracowania.
111] Zgrom adzenie sióstr św. Teresy 69 R ów n o cześn ie z o sta ły z a tw ie rd z o n e przez b p a S zelążk a k o n s ty tu c je Z g ro m a d z e n ia, u ło żo n e w ję z y k u ła c iń sk im .
B isk u p S zelążek — zg o d n ie z p r a k ty k ą S to licy A post. — o trz y m a ł o d p o w ie d n ie u p o w a ż n ie n ia , aby m ógł p ra w n ie zo rg an izo w ać Z g ro m ad zen ie i u d zielić n ie k tó ry c h d y sp e n s, a w ięc d opuścić do ślu b ó w z a k o n n y c h i p rz y ją ć je od p ie rw sz y c h członkiń, bez o d b y w an ia n o w ic ja tu kano n iczn eg o , u sta n o w ić z arz ą d g e n e ra ln y , no w ic ja t itp . S u m ie n n ie i szybko z a b ra ł się B isk u p do ty c h sp ra w , w id o czn ie b a rd z o m u zależało, ab y Z g ro m a d zen ie m ogło p ra w id ło w o ro z w ija ć się i działać.
N a s tą p iła je d n a k n ie p rz e w id z ia n a przeszk o d a: c z ło n k in ie Z w ią z k u T e re z ja ń s k ieg o n ie zg ło siły się do Ł u c k a, ab y p rz y ją ć k o n s ty tu c je , złożyć ślu b y i z o rg an iz o w a ć Z g ro m a d zen ie. U ja w n iły się n ie p o ro z u m ie n ia i ro z ła m w Z w iąz k u T e re z ja ń s k im , co z a h am o w ało fa k ty c z n e u tw o rz e n ie Z g ro m ad zen ia. M u siało to n a stą p ić po 1 V III 1936 r. bo in acz ej b p Szelążek, g d y b y o ty m w ied ział, nie w y d a w a łb y d e k r e tu e re k c ji Z g ro m a d zen ia. M. B e rn a rd a N ak o n o w sk a, p rze ło żo n a g e n e ra ln a , p isząc po la ta c h do W ładz k o ścieln y ch , w sp o m in a , że ro z ła m w Z w ią zk u T e re z ja ń s k im n a s tą p ił n a tle w a lk i 0 w ła d zę 23.
B isk u p z n a la z ł się te ra z w tr u d n y m położeniu, bo ju ż b y ł w y d a n y d o k u m e n t e re k c ji i z a tw ie rd z o n e k o n s ty tu c je zak o n n e , a b ra k ło k a n d y d a te k . W ów czas zw ró cił się do M a rii K u b asiew icz, a b y z c z ło n k in ia m i A so cjacji C h ry s tu s a K ró la .weszła do Z g ro m ad zen ia sió str św . T e re sy do Dz. J. W te n sposób b y ło b y z a ła tw io n e p r a g n ie n ie cz ło n k iń A so c jac ji p ro w a d z e n ie ży cia zak onnego, bez no w y c h i d a lszy ch s ta r a ń u S to lic y A post. Czy b p S zelążek w p a d ł sa m n a te n pom ysł, czy zw ró cił się z z a p y ta n ie m do K o n g re g a c ji Z ak o n ó w , g d y się zo rie n to w a ł, że b r a k k a n d y d a te k do e ry g o w a n e go Z g ro m ad ze n ia sió str św. T e re sy od Dz. J., tr u d n o d z isia j u s ta lić. W liście do M a rii K u b a siew icz 24 z 9 IV 1948 b p S zelążek w y ja ś n ia ją c ró żn e s p ra w y z 1936 r. pisze, że p o słał do R zy m u m a te r ia ły dotyczące p rz e k sz ta łc e n ia A so cjacji C h ry stu sa K ró la w zg ro m ad zen ie zak o n n e, ale n a s tą p iła d e c y z ja S to licy A post, co do z ało żen ia Z g ro m a d z e n ia sió str św . T e re sy od Dz. J. i zalicz en ia do teg o zg ro m a d z e n ia w sz y stk ic h c z ło n k iń A so cjacji C h ry stu sa K ró la. C ie k aw e je d n a k , że b p S zelążek w lip cu czy s ie rp n iu 1936 r. n ie zw ró cił się ró w n o cześn ie do czło n k iń Z w iązk u T e re z ja ń s k ieg o 1 czło n k iń A so cjac ji C h ry stu sa K ró la, ab y u z u p e łn ić nieco k o n s ty tu c je i dosto so w ać je do n o w ej s y tu a c ji, do czego m ia ł p raw o , bo K o n g re g a c ja Z ak o n ó w p rz e p ro w a d z iła ty lk o re w iz ję k o n s ty tu c ji a n ie z a tw ie rd z e n ie i B isk u p m ógł zm ienić i u z u p e łn ić te k s t 23 Zob. obszerny list do ks. Prym asa Stefana W yszyńskiego, Ostró da 8 VIII 1950.
70 O. J. R. Bar [12] k o n s ty tu c ji zgodnie z k a n o n e m 492 § 2 i 495 § 2, — a ty lk o d o d ał k ilk a w y ja ś n ie ń do k o n s ty tu c ji Z g ro m a d z e n ia sió str św. T eresy , ab y k o n s ty tu c je te m o g ły p rz y ją ć czło n k in ie A so cjacji C hr. K ró la.
W łączen ie ogólne c zło n k iń A so cjacji C h ry s tu s a K ró la do Z g ro m a d z en ia sió str św. T e re sy od Dz. J. n a stą p iło d n ia 17 IX 1936. D o w ia d u je m y się o ty m z lis tu o k ó ln e g o 25 M a rii K u b asiew icz z d n ia 15 X 1936, sk ie ro w a n e g o do czło n k iń A so cjacji C h ry stu sa K ró la w M aszo w ie, W łodzim ierzu, L u b o m lu , Jag o d z in ie , Z a łu ż u i w Szczuczynie N ow ogrodzkim . P o d a je do w iadom ości, m . i. że:
a) sto so w n ie do w oli b p a S zelążk a w y ra ż o n e j d n ia 17 i 22 w rz e ś n ia 1936 r., w szy stk ie czło n k in ie A so cjacji C h ry stu sa K ró la a ta k że k a n d y d a tk i, k tó re zgłosiły się do d n ia 18 w rz e śn ia 1936 r. zo s ta ły p rz y ję te do Z g ro m ad zen ia sió str św . T e re sy od D zieciątk a
Jezu s.
b) w s tę p u ją c do Z g ro m a d z e n ia sió str św. T e re sy od Dz. J . sios t r y n ic n ie z m n ie jsz a ją ze sw o ich ideałów , p rz y b y w a im szereg n o w y c h zad ań , z y sk u ją p ra w a i p rz y w ile je w łaściw e sta n o w i za k o n n em u .
c) cel Z g ro m a d z e n ia (p rzy tacza z k o n sty tu c ji) n ie w y k re ś la do tychczasow ego z a k re s u d ziała ln o ści A so c jac ji C h ry stu sa K róla.
d) d n ia 6 X 1936 o d b y ły się w M aszow ie w y b o ry przeło żo n ej g e n e ra ln e j, ra d n y c h g e n er., s e k r e ta r k i i ekonom iki g en er.
e) d e k r e t e re k c ji Z g ro m a d z e n ia p rz y sła ł b p S zelążek d n ia 10 p a ź d z ie rn ik a i osobno p o tw ie rd z ił -wybór zarząd u .
f) d o m g łó w n y Z g ro m ad zen ia sió str św. T e re sy od Dz. J. je s t w M aszow ie, g dzie w k a p lic y od 6 X 1936 p rz e c h o w u je się sta le N ajśw . S a k ra m e n t.
g) k o n s ty tu c je Z g ro m ad zen ia b ę d ą ro zesła n e po p rz e tłu m a c z e n iu ich n a ję z y k p o lsk i i w y d ru k o w a n iu .
h) p o sy ła m o d litw y , ja k ie trz e b a będzie o d m aw iać ra n o i w ie czór (dodać do p a c ie rz y p o ra n n y c h i w ieczornych).
J e d e n p u n k t w p ow yższym piśm ie o k ó ln y m je s t n ie z ro z u m ia ły i p o d w ażał p o d sta w y is tn ie n ia Z g ro m ad zen ia sió str św . T e resy od Dz. J. M ian o w icie pisze M. K u b asiew icz, że B isk u p p o zw ala, ab y Asoc. C h ry stu sa K ró la is tn ia ła n a d a l pod k ie ro w n ic tw e m d o ty ch czasow ej przeło żo n ej (czyli M a rii K ubasiew icz) i n a m ocy tego p o zw o len ia p o zo sta w ia się d la A so cja cji p lacó w k ę w L u b o m lu , do czasu n o w e j o d p o w ie d n ie jsz e j p laców ki. C zasow e u szczu p len ie czło n k iń i d o m k ó w — ja k pisze d a le j M. K u b a sie w ic z — w p ły n ie k o rz y stn ie n a rozw ój w e w n ę trz n y A so cjacji, k tó ra — je śli Bóg zechce, a dusze nie sp rz e n ie w ie rz ą się p o w o łan iu — m oże za p rz y
25 Zob. także m aszynopis, kart 4 in folio (stron 8) p.t. „Historia p ow stania” napisany z okazji złotego jubileuszu kapł. bpa Szelążka
113] Zgrom adzenie sióstr św. Teresy 71 c zy n ą św. T e re sy od Dz. J. u zy sk ać w przyszłości ty tu ł i p rz y w ile je z g ro m a d z ę « a zakonnego.
O żyli M. K u b asiew icz w ogóle nie z ro z u m ia ła tego, co się doko n ało , że A so cjacja zo stała w łączo n a do now ego zg ro m a d z e n ia za k o n n eg o , że ju ż n ie m a cz ło n k iń A so cjacji, że Asoc. C h ry s tu s a K ró la u z y sk a ła p ra w a zak o n n e ale w in n e j form ie.
B p S zelążek p ra g n ą ł w y tłu m ac zy ć M arii K u b asiew icz i in n y m czło n k in io m A so cjacji, że ich p ra g n ie n ia życia zak onnego z re a li zu ją się w Z g ro m a d z e n iu sió str św. T eresy , d lateg o u d a ł się jesz cze w d ru g ie j połow ie w rz e śn ia 1936 r. do M aszow a. S io stry b y ły b a rd zo ucieszone z obecności B isk u p a, a je m u zd aw ało się, że s p ra w a będ zie sp o k o jn ie za ła tw o n a . J e d n a k w iele do m y śle n ia d a je lis t M arii K u b asiew ic z do b:pa S zelążk a z d n ia 24 IX 1936. W y ra ż a w n im ra d o ść z p o b y tu B isk u p a w M aszow ie, n ie u k ry w a je d n a k sw ego zaw o d u , że n ie z o stała z a tw ie rd z o n a A so cjacja C h ry s tu s a K ró la j a k ą z g ro m ad z en ie zak o n n e. P isze b o w ie m d ale j: „W zm a c n ia m y się u fnością, iż św. T e re sa zleje n a n as obiecamy deszcz róż, że pod je j d o b ro czy n n y m w p ły w e m w zro śn ie ch w ała i cześć C h ry s tu s a K ró la w K o n g re g a c ji (sióstr św. T eresy) i ... że •— za p rzy c z y n ą n a sz e j Ś w ię te j P a tro n k i -— z za g rzeb an eg o i o b u m a rłe g o z ia rn a A so cjacji w y n ijd z ie z c za sem na p o w ierzch n ię ziem i — Z g ro m a d z e n ie C h ry s tu s a K ró la ”.
Bp S zelążek ra cz ej o p ty m isty c z n ie p a trz y ł n a d alszy rozw ój Z g ro m a d z e n ia s ió s tr św . T eresy , do k tó re g o n a le ż a ła ta k liczn a g r u p a b y ły c h czło n k iń A so cjacji C h ry s tu s a K ró la. K ied y się d o w ie d z ia ł o w y b o rze M a rii K u b asiew icz n a p ie rw sz ą p rzeło żo n ą g e n e ra ln ą , z a ra z n a p isa ł list p r y w a t n y 26 do M arii K u b asiew icz, se rd e c z n ie p o d zięk o w ał je j za p o d ję cie przez n ią tru d ó w p rz e ło - ż e ń s tw a i złożył p ow inszow anie. M u siał go je d n a k za sta n o w ić lis t M. K u b asiew c z z 19 X 1936, w k tó ry m w y ra ż a prośbę, aby d a le j is tn ia ła i ro z w ija ła się A so cjacja C h ry stu sa K ró la, a o n a (M. K u b asiew icz) będzie d a le j je j k ie ro w n ic zk ą, s p ra w u ją c ró w n o cześn ie u rz ą d p rzeło żo n ej g e n e ra ln e j Z g ro m a d z e n ia sió str św. T eresy. M.i. pisze jeszcze: „m am w duszy g łęb o k ie p rz e k o n an ie, że w o lą B o żą je s t b y A so cjacja C h ry s tu s a K ró la ró w n ie ż is tn ia ła i ro z w ija ła się ” .
P isa n ie o d alszy m is tn ie n iu A so cjacji i o w ie rn o śc i p o w o łan iu , oczyw iście w A socjacji, je st w p ro w a d z a n ie m z am ieszan ia n a p o c z ą tk u o rg a n iz o w a n ia Z g ro m ad zen ia. To n a sta w ie n ie M arii K u b a sie w icz s ta n ie się ź ró d łem ta r ć w Z g ro m a d zen iu sió str św . T e re sy od Dz. J . P ra k ty c z n ie n ie u z n a o n a n ig d y teg o Z g ro m ad zen ia z a sw oje, n ie p o k ie m je sio stra m i w d u c h u k o n s ty tu c ji i w reszc ie o p u ści Z g ro m ad zen ie.
Z d aje się, że b p S zelążek n ie o rie n to w a ł się w n a s ta w ie n iu w e 211 Łuck, 7 X 1936.
72 O. J. R. Bar [14? w n ę trz n y m M arii K u b asiew ic z do za szły ch zm ian, że m u s ia ła p rz y ją ć życie za k o n n e i p ra c ę a p o sto lsk ą w nieco in n e j fo rm ie , ja k sądziła, n iezg o d n ej z je j p o w o łan iem . Z ach o w ało się jeszcze 46 in n y c h listó w b p a S zelążk a do przeło żo n ej g e n e ra ln e j M a rii K u b asiew icz z o k re su od 18 w rz e śn ia 1936 r. do 16 lip ca 1939 r. Z w ie lk im ta k te m , z a u fa n ie m i sz a c u n k ie m o d n o sił się do p rz e ło żonej g en er., z o sta w ił je j w olność w d ecy d o w an iu , d o ra d z a ł, w y ja ś n ia ł — ch ciał ty lk o , żeb y Z g ro m ad zen ie rządziło się według* w sk a z a ń k o n sty tu c ji.
Z n a ł w sz y stk ie s p ra w y Z g ro m a d zen ia, s ta r a ł się o zało żen ie n o w y c h dom ów , d o ra d z a ł u m ia r w p rz y jm o w a n iu n o w y ch p lacó w ek . P o le c a ł k szta łcić sio stry i p rzy g o to w ać je do p ra c y a p o sto lsk ie j. P rz y ję c ie n o w y c h osób do Z grom , u z a le ż n iał od M a rii K u b asiew icz. R adził, aby u ło ży ła zw y c z a jn ik Z g ro m ad zen ia, bo p rz y jego pom o cy m ożna b y u d o sk o n alić k a rn o ść z akonną.
D opiero w czasie w o jn y i po w o jn ie p rz e k o n a ł się, że M a ria K u basiew icz n ie z w iąz ała się ze Z g ro m ad zen iem sió str św. T eresy.
2. U tw o rze n ie \'zarządu i z a k ła d a n ie d o m ó w
P o u p e w n ie n iu się, że do Z g ro m ad ze n ia sió str św. T e resy od Dz. J. w e jd ą ty lk o czło n k in ie A so cjacji C h ry stu sa K ró la, z a ła tw ia ł bp S zelążek w szelk ie s p ra w y b ezp o śred n io z M a rią K ubasiew icz,, k ie ro w n ic z k ą A socjacji. J u ż w liście z d n ia 18 IX 1936 pisze d o n ie j, aby p rzy g o to w ać w szy stk o d o p rz e p ro w a d z e n ia w y b o ru za rz ą d u g e n e ra ln e g o w d n iu 1 p a ź d z ie rn ik a. S a m chce p rz e w o d n ic z y ć n a k a p itu le . P ro si, b y n ie spieszyć się z z a k ła d a n ie m n o w y c h do m ów , lecz in te n sy w n ie w zm acn ia ć się. P o d d a je też, b y z a sta n o w ić się, gdzie um ieścić n o w ic ja t 27. W ne.t o dw iedził B isk u p dom w M a - szo w ie 28.
P ie rw sz a k a p itu ła g e n e ra ln a 29 o d b y ła się d n ia 6 X 1936 w M a - szow ie. Z o stał w y b ra n y z a rzą d g e n e ra ln y w składzie: M a ria K u basiew icz, przeł. gen.; M a ria Iw iń sk a, ra d n a ; A lb in a L e w a n d o w ska, ra d n a ; C elin a S ad o w sk a, s e k re ta r k a ; J o a n n a L iniew icz, e k o - nom ka. W k a p itu le w zięło u d z ia ł 10 sió str, p rzew o d in czy ł ks. kan.. S te fa n J a s trz ę b s k i proboszcz w L u b o m lu , d e le g a t b p a Szelążka. P ro to k ó ł z k a p itu ły nic n ie m ów i o p o w z ięty ch u c h w ałac h , m oże ic h nie było. W k a ż d y m ra z ie b y ła o k azja, ab y się p o rozum ieć co do d a ty złożenia ślu b ó w i co do p ra c y w poszczególnych dom ach.
27 Z tego wynika, że w A socjacji Chrystusa Króla nie był urządzo n y nowicjat, chociaż już od kilku lat był w A socjacji zakonny styl życia.
28 Zob. list do M. K ubasiew icz, Łuck 27 IX 1936. Wyraża radość z pobytu w M aszowie i mówi, że podoba mu się strój zakonny Zgro m adzenia, jako prosty, oryginalny i estetyczny.
generalnych-{15] Zgromadzenie sjióstr św. Teresy 7 $ B p S zelążek z a ra z p o tw ie rd z ił w y b r a n ą p rzeło żo n ą g e n e ra ln ą 30r u d z ie la ją c o d p o w ied n ich d y sp en s, n a p o d sta w ie r e s k ry p tu K o n g re g a c ji Z ak o n ó w z 14 V II 1936. T e rm in zło żen ia p ro fe sji z a k o n n e j; przez p ierw sze sio stry nie m ógł b y ć u sta lo n y , g dyż sio stry n ie po s ia d a ły te k s tu k o n s ty tu c ji w ję z y k u p olskim . B isk u p z aw iad o m ił 30 X 1936 M a rię K u b asiew icz 81, że p rz y jm ie je j ślu b y w ieczyste, g d y b ę d ą k o n s ty tu c je w y d ru k o w a n e , a ra d n e g e n e ra ln e i s e k re ta rk a o raz ekonom ika gen. złożą ślu b y w ieczy ste n a je j ręce. O ślu b a c h in n y c h sió str m ó w ią k o n sty tu c je .
K o n s ty tu c je tłu m a c z y ł ks. p ra ł. P łoskiew icz, do d n ia 1 listo p a d a 1936 r o k u 32 by ło p rz e tłu m a c zo n y c h 80 a r ty k u łó w (na 140). P rz e d N. R o k ie m d ru k k o n s ty tu c ji b y ł ukończony.
T y m czasem n ale żało u łożyć listę sió str, k tó re b ę d ą dopuszczone do zło żen ia p ro fesji. Co do osób n ale ż ą cy c h do A so cjacji B isk u p n ie k rę p o w a ł M a rii K u b asiew icz, n a to m ia s t w y ra z ił o p in ię 33, że osób n a le ż ą c y c h do Z w iązk u T ere z jań sk ieg o n ie n ależy p rz y jm o w a ć do Z g ro m ad zen ia, bo i sam e n ie chcą i n ie n a d a ją się, poza jed n ą.
M. K u b a siew icz złożyła p ro fe sję w ieczy stą d n ia 5 X II 1936 ro k u 34, a c z te ry ra d n e i ek o n o m k a g en. d n ia 5 I 1937. W ty m że d n iu 5 sty czn ia złożyło p ro fe sję czasow ą 12 osób, n a d to w d n iu 19 s ty czn ia złożyła p ro fe sję czasow ą je d n a osoba i z n o w u je d n a 27 I 1937. C zyli w d n iu 27 I 1937 liczyło Z g ro m ad zen ie 6 p ro fe se k w ieczy s ty c h i 14 czasow ych, ra z e m 20 p r o f e s e k 35. P o n ie w a ż n ie k tó re sio stry w y b ra n e do z a rz ą d u n a k a p itu le g e n e r. n ie zd ecy d o w ały się złożyć p ro fe sji w ieczy ste j, n a s tą p iły w y b o ry u zu p e łn ia ją ce , d n ia 5 I 1937, w w y n ik u k tó ry c h p o zo stała ty lk o M. K u b asiew icz n a u rz ę d z ie p rzeło żo n ej g e n e ra ln e j, a z m ien iły się ra d n e , s e k re ta rk a gen. i ek o n o m k a g e n e ra ln a 36.
N ależało te ra z le p ie j zo rg an izo w ać dom y i dostosow ać je do w y m a g a ń k o n sty tu c ji. W diecezji łu c k iej ud zielił bp S zelążek zgo d y n a k an o n iczn e istn ie n ie d o ty ch czaso w y ch p lacó w ek A socjacji C h ry s tu s a K ró la. W k w ie tn iu 1937 r. w y lic z a M. K u b a s ie w ic z 37 n a s tę p u ją c e d om y: w M aszow ie, L u b o m lu , Jag o d zin ie, W łodzim ie
30 Łuck, 7 X 1936, Nr 5044. 31 Łuck, 30 X 1936.
32 List bpa Szelążka do M. K ubasiew icz, Łuck 1 X I 1936. 33 Łuck, 17 X I 1936.
84 K sięga ewid. sióstr, nr 1; dokum ent w ystaw iony przez bpa Sze lążka, Łuck 5 XII 1936.
36 Dane z listu M. K ubasiew icz do bpa Szelążka, 11 IV 1937, Lp. 160.
36 Eugenia Stysiówna, radna I; Rozalia Malinowska, radna II; Sta nisław a Tatys, radna III; Bronisław a Łychońska, radna IV; Wiktoria Pszczółkow ska, sekr. gen.; W aleria W esełska, ekon. gen., zob. Proto koły kapituł generał., karty w k lejone na początku księgi.
'74 O. J. R. Bar [16] rzu , Z a łu ż u i R udce M dryńskiej (par. M ielnica), czyli ra z e m sześć dom ów . Z ty c h tr z y p ierw sze b y ły ch y b a w iększe, bo d la n ic h m ia n o w a ł B isk u p s p o w ie d n ik ó w 38, a d la in n y c h d om ów fu n k c je te m ieli sp e łn ia ć proboszczow ie, n a p o d sta w ie o g ó ln y ch zasad p r a w nych.
P la c ó w k a A so c jac ji w S zczuczynie b y ła położona n a te re n ie a r c h id iecezji w ile ń sk ie j i n ale żało o b ecn ie p o sta ra ć się o zgodę a r c y b isk u p a w ileń sk ieg o n a k a n o n iczn e jej istn ie n ie w ra m a c h zg ro m a d zen ia -zakonnego. W k w ie tn iu 1937 r o k u 39 b y ły ju ż p o d ję te o d p o w ied n ie k ro k i.
' T oczyły się ró w n ie ż ro zm o w y w s p ra w ie w łą c z e n ia do Z g ro m a d z e n ia s ió s tr św . T e re sy od Dz. J. p lacó w k i w Ś w id rz e pod W arszaw ą, co zależało od e w e n tu a ln e g o w łą c z e n ia się n ie k tó ry c h czło n k iń Z w ią z k u T ere z jań sk ieg o do Z g ro m ad zen ia i pozw olenia k a rd y n a ła A. K a to w s k ie g o , o rd y n a riu sz a m iejscow ego 40.
K oło p ołow y 1938 r. p osiadało zg ro m a d z e n ie osiem d o m ó w 41, z tego sześć w diecezji łu c k ie j '(Łuck, M aszów , L ubom i, W ło d zi m ierz, Jag o d zin , M aniew icze), je d e n w a rc h id ie c ez ji w arsz a w sk ie j (Ś w ider), je d e n w a rc h id ie c e z ji w ile ń sk ie j (W ołkow ysk C e n tra ln y ). S ió s tr by ło w ten czas 55.
D ziałalność zg ro m a d z e n ia w 1938 r. d a się u ją ć w te n sposób: p ro w a d z e n ie in te r n a tu i szkoły pow szechnej w Ś w id rze, in te r n a tu w Ł u ck u , k u rsó w k r o ju i szycia w M an iew iczaeh , n a u c z a n ie re - lig ii w szk o łach p o w sz ech n y c h w Maszowie,- w Z ałużu. Obyczu. W aśk o w cach i B ry k o w ie (par. szum skiej), w Janlkow cach, T u re - b e jk a c h i w k o lo n ii O stro w a c h (par. ry m ack iej). N a d to p ra c a w sto w a rz y sz e n ia ch m łodzieży żeń sk ie j w p a ra fia c h lu b o m elsk iej, szu m sk iej i ry m a c k ie j. W n ied ziele i św ię ta w ty c h trz e c h p a r a fia c h o rg a n iz o w a n ie z e b ra ń re lig ijn y c h w ró ż n y c h o sied lach p a ra fii.
S io stry p o m a g a ły ta k ż e w p rz y g o to w a n iu dzieci do p rz y ję c ia s a k ra m e n tó w św ię ty c h oraz n a w ie d z a ły chorych.
M ożna pow iedzieć, że b y ła to d u ża ak ty w n o ść sió str, a trz e b a w ziąć pod u w ag ę, że jeszcze m u sia ły zaro b ić n a sw e u trz y m a n ie p ra c ą ręczną.
3. O gólna ‘c h a r a k te r y s ty k a Z g ro m a d zen ia
Z g ro m ad z en ie sió str św. T e re sy od D ziec iątk a Je zu s zostało e ry g o w an e -jako z g ro m ad zen ie (k o n g reg acja) zak o n n e o ślu b a c h p ro s ty ch , jed n o ch ó ro w e. Z asadniczo n ie m iało u ży w ać s tro ju za k o n n e
38 Łuck, 17 IV 1937.
39 Zob. w spom niany list M. K ubasiew icz do bpa Szelążka z dnia 12 IV 1937.
40 Por. list bpa Szelążka do M. Kubasiewicz, Rabka Zdrój, 25 I 1937.
41 Zob. Historia Zgromadzenia, m aszynopis z 1938 r., autorstwa praw dopodobnie Marii Kubasiewicz.
Zgromadzenie sióstr św. Terasy 75 go, bo a rt. 5 k o n s ty tu c ji p o sta n a w ia ł: „ S io stry Z g ro m ad zen ia p ro w ad zą życie w spólne, żeb y je d n a k , sto su ją c się do w a ru n k ó w n a sz y ch czasów , ła tw ie j m o g ły p rz e b y w a ć i p raco w ać w śró d św iec k ich , u ż y w a ją odzieży św ieck iej, w szak że s k ro m n e j”.
J e d n a k ju ż je sie n ią 1936 r., w zw iązk u z o rg a n iz o w a n ie m Z g ro m a d z e n ia , d o d a ł b isk u p S zelążek w y ja śn ie n ie w tek ście p olskim do 5 a r ty k u łu k o n s ty tu c ji i2: „ A rty k u ł n in ie jsz y m a to znaczenie, że sio stry Z g ro m ad zen ia za c h o w u ją p ra w o u ż y w a n ia h a b itó w ; P rz e ło ż o n a zaś g e n e r a ln a w p o ro zu m ien iu z O rd y n a riu sz e m d ie c e z ji o rze k a, w k tó re j m iejscow ości m a b y ć u ż y w a n y s tró j św iec k i ” . N a te j p o d sta w ie w d o m u w Ś w id rz e n ie b y ł w u życiu s tró j z a k o n n y , bo ta k u s ta lił k a rd . A. K a k o w sk i 43.
Z ałożyciel p ra g n ą ł, ab y k a n d y d a tk i do Z g ro m ad zen ia p o sia d a ły u k o ń czo n ą szkołę w yższą, a p rz y n a jm n ie j ś r e d n i ą 44, w ięc ch ciał u trz y m a ć w Z g ro m a d z e n iu w yższy poziom u m y sło w y , ale m u sia ł częścio w o zrezy g n o w ać z tego, ze w z g lęd u n a p rzy jęcie do Z g ro
m a d z e n ia czło n k iń A so cjacji C h ry stu sa K ró la i d ał sto so w n e w y ja ś n ie n ie w p o lsk im tek ście k o n s ty tu c ji45: „ P u n k t te n n a le ż y ro zu m ieć ja k o z a d an ie n a przyszłość; P rz e ło ż o n a g e n e ra ln a re a liz o w a ć je będ zie w m ia rę m ożności, u ła tw ia ją c je d n a k w stą p ie n ie do Z g ro m a d z e n ia osobom , k tó re w y k a z u ją w y b itn e pow o łan ie, ch o ciaż n ie p o sia d a ją u k o ń c zen ia szk o ły ś r e d n ie j”.
N a w zó r in n y c h zg ro m ad zeń za k o n n y c h zarząd Z g ro m ad zen ia s ió s tr św. T e re sy b y ł c e n tra ln y , w y b ie ra n y n a k a p itu ła c h m a ją
cy ch się o d b y w ać co sześć la t. P rzeło ż o n e m iejsco w e m ia n u je p rz e łożona g e n e ra ln a 'n a o k res trz e c h lat.
C el Z g ro m ad zen ia u jm u ją k o n sty tu c je w a rt. 2: „Z g ro m ad zen ie zna za z a d a n ie n ie ty lk o troszczyć się o u d o sk o n a le n ie poszczegól
n y ch sw oich czło n k iń ta k ażeby sta n o w iły one p ra w d z iw ą ro d zin ę d z ie c i bożych, ale i u siln ie zab ieg ać o to, a b y m iłość B oża szerzo
n a b y ła w serc a c h w sz y stk ic h i to p rzed e w sz y stk im p rzez u r a b ia n ie m łodzieży w d u c h u św. T e re sy od D zie c ią tk a J e z u s ” .
S posoby i śro d k i do osiąg n ięcia celu o k re śliły k o n s ty tu c je w a rt. '3 i 4: „D la o siąg n ię cia teg o celu czło n k in ie Z g ro m ad zen ia u r a b ia j ą dusze sw o je w pokorze, cierp liw o ści i szczególnej m iłości k u
B ogu i b liźn im , w e d łu g d u c h a św . T e re sy od D zieciątk a Jezu s, p rz e strz e g a ją c w e w z a je m n y c h p om iędzy sobą i z o sobam i o bcym i ■stosunkach d ró g p ro s to ty e w a n g eliczn ej i dziecięcej p raw o ści s e r ca; u m y sł zaś sw ój sta le u b o g a c a ją z g łęb ian iem n a u k k o ścieln y ch , s z tu k i i l ite r a tu r y ” (art. 3).
42 K onstytucje Zgromadzenia sióstr św iętej Teresy od Dzieciątka Je zus, Łuck 1936 s. 4.
I3 Zob. list bpa Szelążka do M. K ubasiewicz, Rabka Zdrój 25 I 1937.
44 K onstytucje Zgromadzenia, art. 6. 45 Do art. 6, K onstytucje, s. 4.
76 O. J. R. Bar
im
„Tego d u c h a p raw o ści, n a jg łę b sz e j m iłości c h rz e śc ijań s k iej oraz. p ro s to ty e w a n g e lic zn e j Z g ro m ad ze n ie całą sw o ją z e w n ę trz n ą d z ia łaln o ścią, rozszerzać u s iłu je ” (art. 4). I d a le j a rt. 4 w y licza te- p o la d ziałaln o ści, ja k k sz ta łc e n ie i w y c h o w a n ie m łodzieży o b o j g a płci, ro zszerzan ie w ia r y k a to lic k ie j — i te n p u n k t obejm uje- w szy stk ie z a d a n ia i d ą ż e n ia wskaizane w s ta tu ta c h A so cjacji C h ry s tu s a K r ó l a 46, p o p ie ra n ie ak cji, z w a n e j w d e k re ta c h p a p ie sk ic h A k c ją K a to lick ą, m o d litw a za k a p ła n ó w tru d z ą c y c h się p ra c ą apo sto lsk ą. W a rty k u ła c h 2— 4 k o n s ty tu c ji je st ró w n o cześn ie u ję ta d u chow ość Z g ro m ad zen ia. G łó w n y m w zo rem p o stę p o w a n ia w edług; E w a n g e lii m a by ć d la sió str św . T e re sa od D zieciątk a Jezus.4. C zło n k in ie „ Z w ią zk u T e r e z ja ń s k ie g o ” a Z g ro m a d ze n ie sió str św . T e re sy
N ale ży nieco w y ja śn ić ja k a b y ła łączność b y ły c h czło n k iń Z w ią zk u T ere z jań sk ieg o ze Z g ro m ad ze n iem sió str św. T e re sy od D zie c ią tk a Jez u s 47.
Z ałożyciel Z g ro m ad zen ia ju ż w 1936 i 1937 r. w y ja śn ił, że p a n ie ze Z w iązk u T e re z jań sk ie g o , k tó re m ia ły u tw o rz y ć zg ro m a d ze n ie zak o n n e, c o fn ęły sw ój z a m ia r w d e c y d u ją c ej chw ili, n ie p rz y je c h a ły do Ł u ck a, b y -złożyć p ro fe sję zak o n n ą, d la te g o n ie n a le ż ą do Z g ro m a d z e n ia sió str św . T eresy . W Ś w id rze zo sta ł je d n a k e ry g o w a n y dom Z g ro m ad zen ia, bo Z w iązek T e re z ja ń s k i p rz e k a z a ł n a rzecz Z g ro m a d z e n ia sió str św . T e re sy sw ą posiadłość p rz y ul. M ic k ie w icza 3, a k te m d a ro w iz n y sp o rząd zo n y m n o ta ria ln ie d n ia 14 V" 1937. Z g ro m ad zen ie w ła sn y m k o sztem pow iększyło do m n a t e r e n ie p o sesji przez d o b u d o w a n ie p ię tra (6 pokoi).
Ze Z w iązk u T e re z jań sk ieg o , prócz p a n i H. J., k tó ra fa k ty c z n ie n ie p ro w a d z iła w Z g ro m a d z e n iu życia w spólnego, a p o tem Z g ro m a d ze n ie opuściła, stopniow o, po dłuższym n am y śle, z g łaszając się b e zp o śred n io do b p a S zelążk a i do up o w ażn io n eg o przez n ie g o o p ie k u n a Z g ro m ad z en ia, ks. J. W ierzbickiego, rezy d u ją c eg o w Ś w id rze, zd e cy d o w ały się złożyć ślu b y w Z g ro m ad zen iu : H e le n a J. (1 IX 1938), H e le n a A m uncjata Z. (18 IX 1938), M a ria K. (2 IV 1939), S te fa n ia O. (1 X I 1942), Z ofia H. (24 IX 1944).
S to su jąc się do w sk a z a ń Z ałożyciela, M. K u b a siew icz p o sła ła w je sie n i 1937 r. sześć sió str z W o ły n ia do Ś w id ra , ab y Z g ro m ad ze n ie m iało chociażby je d e n dom d la w y c h o w a n ia m łodzieży.
Z p o w odu tru d n o śc i w e w n ę trz n y c h (b ra k d o b reg o k ie ro w n ic t 46 To jest w yjaśn ien ie bpa Szelążka w przypisie 1-szym do arty kułu 4-go konstytucji.
47 W iele szczegółów zaw iera pism o Marii K ubasiewicz, przełożonej gener., do kardynała A. Hlonda, prym asa Polski, z 1946 lub 1947 r. (kopia bez uwidocznienia daty zachowana w archiw um Zgromadze nia).
