Wojciech Kalinowski
"Rewaloryzacja miast zabytkowych
na Pomorzu Zachodnim" - sesja w
Szczecinie
Ochrona Zabytków 28/3-4 (110-111), 274-275
.A R C H ITEK TU R A , U R B A N IST Y K A , B U D O W N IC TW O ” — W Y STA W A W KRA K O W IE
W dniach 9.1.—9.II.1975 r. czynna była w krakow skim pawilonie BWA w ystaw a dorobku architektoniczne go biur projektow ych, działających na terenie m iasta w okresie powo jennego trzydziestolecia PRL, zaty tułow ana A rchitektura, U rbanisty
ka, Budownictwo. W ystawie p a tronow ał K om itet Wojewódzki PZPR w Krakowie, a jej organiza toram i były: K om isja Porozumienia B iur Projektow ych przy KW PZPR, Stowarzyszenie A rchitektów P ol skich (oddział krakowski) i Biuro W ystaw Artystycznych. Zestawy tem atów zaproponowane zostały przez poszczególne biura pro jek to we i podlegały akceptacji komisji kw alifikacyjnej Zarządu Oddziału SA RP-u w Krakowie. Za realizację całości ekspozycji przyjęło odpowie dzialność M iejskie Biuro P ro jek to we.
W ystawę pod względem tem atyki podzielono na następujące zagad nienia szczegółowe: urbanistyka, budownictwo mieszkaniowe, k o n serw acja zabytków, szkolnictwo wyższe i instytuty naukowe, b u downictwo przemysłowe, budow nictwo wiejskie, budownictwo służ by zdrowia, sport, turystyka, r e kreacja, budownictwo ogólne, o biekty inżynierskie, eksport zagra niczny.
W dziale w ystaw y poświęconym konserw acji zabytków zaprezento w ano 50 tem atów , opracowanych przez 8 biur projektow ych w n a stępujących ilościach: PKZ, Oddział w K rakow ie — 14 prac, K ierow nic two Odnowienia Zam ku K rólew skiego na W awelu — 13 prac, M iej skie Biuro Projektow e — 6, Poli technika K rakow ska — Zakład K onstrukcji Budowlanych — 5, Politechnika K rakow ska — In sty tu t H istorii A rchitektury — 8, P o litechnika K rakow ska — Zespół
H istorii A rchitektury Powszechnej — 8, Politechnika Krakow ska — Zakład Projektow ania Budowni ctwa Użyteczności Publicznej — 1, C entralny Ośrodek Badań P rojekto wych K onstrukcji Metalowych „M o stostal”, Oddział K raków — 2 prace.
W obrębie przedstawionych przez poszczególne biura tem atów pod jętych do opracowania daje się za uważyć pewną specjalizację. PKZ pokazały głównie projekty konser- w atorsko-konstrukcyjne i branżowe poszczególnych obiektów zabytko wych na terenie K rakow a i w oje wództwa oraz koncepcję architek- toniczno-konserw atorskiej renow a cji zespołu budynków przy ul. K a noniczej; wszystkie opracowania (z w yjątkiem ostatniego) zostały zrealizowane w okresie trzydziesto lecia; Kierownictwo Odnowienia Zam ku Królewskiego na Wawelu — opracow ania i projekty konser- w atorsko-techniczne (prace studial ne, badawcze, konserwatorskie) d o tyczące zespołu wawelskiego oraz projekty konstrukcyjne i zagospo darow ania otoczenia zabytkowych zamków (Rabsztyn, Niedzica, Pies kowa Skała, Baranów, Wiśnicz, Krzyżtopór); wszystkie projekty zo stały zrealizowane, z wyjątkiem dwóch ostatnich, będących w tr a k cie realizacji; M iejskie Biuro P ro jektow e — opracowania kom plek sowe tzw. bloków miejskich, jak również projekty poszczególnych obiektów zabytkowych (np. B arba kan, B ram a Floriańska, Pałac Ślu bów) oraz projekty konstrukcyjne do wymienionych obiektów; w szyst kie obiekty zrealizowane; „Mosto stal”, jako działalność uboczną, przedstaw ił dwa projekty konstruk cji stalowych w zastosowaniu do obiektów zabytkowych (most zam kowy w Lidzbarku Warmińskim przez fosę zamkową i konstrukcja
stalowa dachu tzw. Km itówki w zamku w Wiśniczu); obydwa p ro jekty zrealizowane.
Ogólnie oceniając, kiakowska w y stawa ukazała rozmiai i zakres p ro blem atyki projektowej dotyczącej trudnych zagadnień badawczych, konserw atorskich i vykonawczych związanych z zabytkami. N iew ąt pliwie korzystnie w yiadły m ateria ły projektow e przeds:awione przez PKZ i Kierownictwo Odnowienia Zamku Królewskiego na W awelu; plansze nie tylko były starannie w y konane, ale także ziopatrzone w podstawowe informaoje dotyczące zarówno historii zabytków, faz re a lizacji poszczególnym projektów , jak również term ina ukończenia całości prac konserwa:orskich i a k tualnego przeznaczenia obiektów. Wystawę poprzedziło wydanie p la katu według projektu Jack a Budy- ma oraz katalogu, do którego m oż na mieć sporo zastizeżeń, wśród których przede wszystkim należy wymienić fakt niepoprzedzenia k a talogu żadnym wstęjęem oceniają cym dorobek krakowdriej a rch itek tury, brak indeksów nazw in sty tu cji i nazwisk projektantów. Ponadto w katalogu nie zamieszczono w ogóle ilustracji. A b y k to w spaniała okazja do pełnego wykorzystania m ateriału z trzydziestolecia.
Na zakończenie dodajmy, że w dy skusji, jaka odbyła się po zam knię ciu wystawy, postulowano między innymi konieczność racjonalnego w ykorzystania zgromadzonego m a teriału poprzez umieszczenie go w tak koniecznym dla regionu k r a
kowskiego — muzeum architektury, które do tej pory nie zostało powo łane, pomimo licznych postulatów kierowanych pod adresem SARP-u i władz wojewódzkich.
Anna Kisielewska
„REWALORYZACJA M IAST ZABYTKOWYCH NA POMORZU ZACHODNIM”
— SESJA W SZCZECINIE
W dniach 25—27 kw ietnia 1975 r. odbyła się w Szczecinie sesja n a u kowa pt. Rewaloryzacja m iast za
bytkow ych na Pomorzu Zachod n im zorganizowana przez In sty tu t
A rchitektury i Planow ania Prze strzennego Politechniki Szczeciń skiej, połączona z w ystaw ą prac sem inaryjnych d dyplomowych s tu dentów wydziałów a rch itek tu ry politechnik w G dańsku, Szczecinie, W arszawie i W rocławiu. Celem tej sesji była nie tylko prezentacja problem atyki (konserwatorskiej m iast Pom orza Zachodniego, ale również dyskusja n ad istotnym i
spraw am i nauczania studentów a r chitektury przedmiotów z zakresu ochrony i konserwacji zabytkowych zespołów przestrzennych.
Obrady otworzył prof. dr arch. Piotr Z a r e m b a , dyrektor Insty tutu, inicjator pow stania Wydziału A rchitektury w Szczecinie oraz pierwszy prezydent m. Szczecina po drugiej wojnie światowej. Miało to niem al symboliczne znaczenie w roku XXX-lecia PRL, że w odbu dowanym i tętniącym życiem m ie ście inaugurow ał obrady człowiek, który z pełnym poświęceniem przed równo trzydziestu laty przyjechał
na gruzy oswobodzonego m iasta, aby budować go niemal od pod staw.
W czasie trw ania .sesji wygłoszo no następujące referaty:
Z. Radacki: Przemiany urbani
styczne m iast Pomorza Zachodnie go na przestrzeni dziejów;
H. Orlińska: Perspektyw y rozwo
ju osadnictwa na terenie woj. szczecińskiego na tle aglomeracji szczecińsko-świnoujskiej;
S. L atour: Problemy rewaloryza
cji zabytkow ych zespołów m iej skich na Pomorzu Zachodnim; 274
W. Kalinowski: Zagadnienia do
ku m en ta cji zabytkoznawczej dla potrzeb rewaloryzacji miast za b yt kow ych;
A. Gruszecki: Zasady rew aloryza
cji zabytkowego zespołu m iejskiego
— podstawowy dokum ent prac konserw ator sk.ch;
W. Anders: Podstawy m etodyczne
rew aloryzacji starych zespołów m ieszkaniow ych na przykładzie m iast Polski północnej;
J. Eogdanowski: Problemy ko n
serw atorskie krajobrazu m iast za bytkow ych;
K. Guranowska-Gruszecka: W y
brane zagadnienia rewaloryzacji 1 M a t e r i a ł y s e s j i n a u k o w e j p t . R e w a l o r y z a c j a z a b y t k o w y c h m i a s t n a P o m o r z u Z a c h o d n i m , c z . I, P o l i t e c h n i k a S z c z £ c i ń ~ k a , I n s t y t u t A r c h i t e k t u r y i
zabudowy m ieszkaniow ej drugiej połowy X I X i pierw szej połowy X X w. w śródmieściach m iast pol skich;
W. Jeleniewicz: Rewaloryzacja starego miasta w Chojnie.
Dyskusja, którą zagaił prof, dr arch. W. Kalinowski przedstaw ia jąc cztery podstawowe problemy rewaloryzacji raiaist zabytkowych (potrzeby i cel rewaloryzacji, kto ma ją realizować, jaik ją realizować i dla kogo ją prowadzić), toczyła sie W 0 'v ó ł szczegółowych proble
mów przedstawionych w referatach. Uczestnicy sesji w pierwszym dniu obrad wzięli udział w uroczystości o'w crcia pierwszej ekspozycji w
P l a n o w a n i a P r z e s t r z e n n e g o , Z a k ł a d R o z w o j u A r c h i t e k t u r y i K o n s e r w a c j i Z a b y t k ó w , S z c z e c i n l'S75, s s . 184, i l u s t r . T o m t e n z a w i e r a r e f e r a t y Z . R a d a c
-nowo odrestaurow anym ratuszu szczecińskim, adaptow anym na m u zeum historii m iasta, a w ostatnim dniu brali udział w objeździe nau kowym, zwiedzając Goleniów, No wogard, Dobrą Nowogardzką i
Stargard.
Należy podkreślić staranne przygo towanie sesji i doskonałą organiza cję strony audiowizualnej na sali obrad. Przew ażająca część refe ratów została opublikowana w spe cjalnym w ydaw nictw ie*, którego druga część zawierać będzie pozo stałe referaty, dyskusję oraz u chwalone wnioski.
Wojciech K alinow ski k i e g o , H . O r l i ń s k i e j , S . L a t o u r a , W . K a l i n o w s k i e g o , A . G r u s z e c k i e g o , J . B o g d a n o w s k i e g o o r a z K . G u r a n o w s k i e j - - G r u s z e c k i e j .
NARADA AKTYWU SŁUŻBY KONSERWATORSKO-MUZEALNEJ
Dnia 3 m arca 1975 r. odbyła się w Muzeum Narodowym w W arszawie narada aktyw u służby konserw a torsko-m uzealnej i Związku Zawo dowego Pracowników K ultury i Sztuki z udziałem w icem inistra kultury i sztuki — dra J. Fajkow - skiego. O twarcia narady i pow ita nia gości dokonał przedstawiciel Zarządu Głównego Z. Z. Pracow ni ków K ultury i Sztuki — tow. Z. Woźniak, który określił równocześ nie główny cel spotkania jako kon frontację punktu widzenia Związku ze stanowiskiem realizatorów poli tyki i praktycznej działalności na polu ochrony dóbr kultury i dal szego rozwoju muzealnictwa. Programowe wystąpienie dyrektora Zarządu Muzeów i Ochrony Z abyt ków, dra B. Rymaszewskiego, w pierwszej części stanowiło próbę podsumowania dotychczasowych o siągnięć w dziedzinie ochrony za bytków, realizowanych na podsta wie programu sformułowanego w 1945 r. przez kierownictwo ówczes nej Naczelnej Dyrekcji Muzeów i Ochrony Zabytków — prof, dra S. Lorentza i prof, dra J. Z achw a towicza. Akcentując bezsporną wielkość osiągnięć w minionym o kresie, w drugiej części swego w y stąpienia mówca przedstaw ił ram o wy program działania na przyszłość. Jego główne kierunki obejm ują n a stępujące zagadnienia:
— Najpilniejszą potrzebą chwili jest wypracowanie właściwych m e tod cchrony i konserw acji zabytko wych zespołów miejskich, a w szczególności tworzenie realnych program ów rew aloryzacyjnych za łożeń staromiejskich, jednak z od powiednim wyprzedzeniem, pozwa lającym na przedłożenie własnych postulatów służbom
urbanistyczno--architektonicznym już na począt kowym etapie opracowywania posz czególnych planów ogólnych, szcze gółowych i perspektywicznych. Tylko bowiem odpowiednie w yprze dzenie w okresie przygotowywania planów może gw arantow ać pełną realizację postulatów służby kon serw atorskiej.
— Korekty wymaga również p ro gram rozwoju m uzealnictwa. Obok poważnych osiągnięć w dziedzinie muzealnictwa artystycznego i histo rycznego, niedostatecznie przedsta wia się problem sieci muzeów przy rodniczych i technicznych, podobnie jak i sposób ekspozycji niejedno krotnie nie nadążający za potrzeba mi odbioru dnia dzisiejszego. P a m iętając, że muzea te m ają jedynie rację bytu w środowiskach m iej skich, uzyskujem y natychm iastową możliwość wielu prawidłowych adaptacji obiektów zabytkowych w tych ośrodkach.
— Nasilenie akcji związanej z za gospodarowywaniem nie użytkow a nych obiektów zabytkowych na cele rekreacyjno-w ypoczynkow e nie mo że przesłaniać faktu konieczności adaptacji tych obiektów dla potrzeb stale rozw ijającej się bazy in sty tu cji kulturalnych. Niezależnie od tych poczynań należy nadal bardziej efektyw nie program ow ać pojęcie „trw ałej ru in y ” przez odpowiednie zagospodarowywanie ru in zabytko wych dla potrzeb współczesnej tu rystyki.
— Najpoważniejsze zaległości n a gromadziły się wokół zagadnień związanych z ochroną budownictwa wiejskiego. Na plan pierwszy w y suwa się zagadnienie jego ew iden cji i inw entaryzacji, jako podstawy dalszych decyzji, związanych z p la
nowanym rozwojem skansenów, a także zaprogram ow ania odpow ied nich funkcji dla obiektów pozosta jących in situ.
— Podobne trudności dotyczą za bytków techniki. Konieczne jest w ypracow anie nowych form działa nia przez nawiązyw anie ścisłej współpracy ze w szystkim i organiza cjam i zawodowymi dla przeprow a dzenia ewidencji najw artościow szych w tej dziedzinie obiektów. — Należy również rozpocząć orga nizowanie sieci rezerw atów archeo logicznych i w łączanie tych zespo łów w plany rozwoju przestrzenne go m iast i osiedli.
— Wobec gwałtownie pogarszające go się stanu zabytków ruchom ych konieczne jest szybkie zwiększenie liczby konserw atorów i specjaliza cja poszczególnych pracow ni dla przyspieszenia procesu ratow ania zabytków.
— W zakresie m uzealnictw a, obok dalszego kontynuow ania słusznej zasady specjalizacji poszczególnych placówek, należy powszechniej roz w ijać poszukiwania nowych form oddziaływania na widza, a także o r ganizowania ekspozycji adresow a nych do określonego odbiorcy. W aż ne jest również, aby placówki, zwłaszcza regionalne, potrafiły do cierać do miejscowych środowisk i grup społecznych.
— Wiele przedstaw ionych wyżej program ów działania uzależnionych jest w dużej m ierze od możliwości wykonawczych, a szczególnie re a li zowanych przez P P „Pracow nie K onserw acji Zabytków ”. Obecne ustaw ienie organizacyjne tego Przedsiębiorstw a, oparte wyłącznie na efektach ekonomicznych, nie sprzyja właściwie pojętej konser
