KONKURS Z PRZYRODY DLA UCZNIÓW SZKÓŁ PODSTAWOWYCH
ETAP REJONOWY
Cieszę się z ponownego spotkania z Tobą. Gratuluję Ci wspaniałej wiedzy, dzięki której zostałeś uczestnikiem eliminacji rejonowych. Mam nadzieję, że dzisiejsze spotkanie doprowadzi Cię do grona uczestników w konkursie przyrodniczym na szczeblu wojewódzkim.
Przeczytaj uważnie instrukcję i postaraj się prawidłowo odpowiedzieć na wszystkie pytania:
1. Przed rozpoczęciem pracy sprawdź, czy Twój test zawiera 16 stron i 34 zadania, ewentualny brak zgłoś Komisji Konkursowej.
2. Rozwiązania wpisuj długopisem bądź piórem.
3. W przypadku testu wyboru prawidłową odpowiedź zaznacz stawiając znak X na literze poprzedzającej treść wybranej odpowiedzi.
4. Jeżeli pomylisz się, błędne zaznaczenie otocz kółkiem i zaznacz znakiem X inną odpowiedź.
5. W zadaniach otwartych odpowiedź zapisz czytelnie i starannie w wyznaczonym miejscu. (skróty wyrazów nie będą oceniane!). Pomyłki przekreślaj. Nie używaj korektora.
6. Przy każdym zadaniu podano maksymalną liczbę punktów możliwą do uzyskania za jego rozwiązanie.
7. Zapisy w brudnopisie nie podlegają ocenianiu.
Życzymy powodzenia!
Czas pracy : 90 minut
Liczba punktów do uzyskania:
90
………
KOD UCZNIA
- -
Dzień Miesiąc Rok
pieczątka WKK DATA URODZENIA UCZNIA
Strona 2 z 16
Ania - tak jak Ty - jest uczennicą szkoły podstawowej. Uwielbia wycieczki przyrodnicze.
Na jedną z nich pragnie zabrać Ciebie. Liczy na Twoją wiedzę, dzięki której wspólnie odkryjecie tajemnice przyrody.
Zadanie 1. [ 0 – 3 ]
Rozpoczynając podróż Ania zapragnęła najpierw poznać osobliwości przyrody ożywionej np. parki narodowe, rezerwaty, pomniki przyrody, skupiska rzadko spotykanej roślinności.
Podaj nazwy parków narodowych leżących w pobliżu miejscowości, które warto zobaczyć:
A. Suwałki ...
B. Poznań ...
C. Lublin...
D. Kraków...
E. Kłodzko ...
Zadanie 2. [ 0 – 1]
W czasie letnich i jesiennych spacerów w lesie możemy trafić na przypominające leżącą przy pniu żółtawą gąbkę - owocniki coraz rzadziej
występującego w naszych lasach grzyba i podlegającego całkowitej ochronie
gatunkowej często też nazywanego „kozią brodą” albo „leśnym kalafiorem”.
Jak brzmi poprawna nazwa gatunkowa tego grzyba:
A. szmaciak gałęzisty B. trufla
C. lisówka pomarańczowa D. goryczak żółciowy
Zadanie 3. [ 0 – 5 ]
Często w naszych ogrodach można spotkać uprawianą dziś przez człowieka paproć przedstawioną na zdjęciu, która rzadko występuje w Polsce i jest objęta ochroną gatunkową.
1. Podaj poprawną nazwę gatunkową tej paproci.
Odpowiedź ...
...
Strona 3 z 16 2. Jakie rodzaje liści wytwarza paproć.
odpowiedź ...
...
3. Jaką rolę pełnią liście u paproci.
odpowiedź ...
...
4. W jakiej postaci paproć ta zimuje w Polsce.
odpowiedź ...
...
Zadanie 4. [ 0 – 2 ]
Las to zwarte zbiorowisko drzew, wśród których dominuje sosna. Dojrzała sosna wytwarza dwa rodzaje kwiatów, z których po procesie zapylenia i zapłodnienia powstają nasiona zlokalizowane w szyszkach.
Określ wiek szyszek oznaczonych na gałązce literą A i B.
Wiek szyszki A...
Wiek szyszki B ...
Zadanie 5. [ 0 – 2]
1. Do jakiej grupy zwierząt należą organizmy przedstawione na poniższych ilustracjach?
A. skorupiaków
B. owadów C. stawonogów D. pajęczaków
Strona 4 z 16 2. Odnóża tych zwierząt mogą spełniać rozmaite funkcje z wyjątkiem funkcji:
A. pokarmowych B. oddechowych C. kopulacyjnych D. transportowych
Zadanie 6. [ 0 – 4]
Samice większości owadów żyjących w lesie i na polach wydzielają substancje zapachowe, silnie wabiące samce, niekiedy z odległości nawet paru kilometrów. Natomiast w przypadku owadów społecznych pełnią one nieco inną rolę.
1. Podaj nazwę tej substancji.
odpowiedź ...
2. Wyjaśnij, dlaczego zastosowanie tych substancji stanowi ważny krok w doskonaleniu walki biologicznej ze szkodnikami pól i lasów.
odpowiedź ...
...
3. Podaj dwa przykłady stosowania tych substancji przez owady społeczne np. mrówki.
odpowiedź ...
...
Zadanie 7. [ 0 – 4]
W ogrodach uprawia się różne rośliny wśród nich zioła, stanowiące źródło przypraw w kuchni. Przyprawy to naturalne części roślin odznaczające się w stanie świeżym
lub wysuszonym charakterystycznym smakiem i zapachem.
Do podanych w lewej kolumnie tabeli nazw gatunkowych roślin przyporządkuj nazwę organu, który jest częścią jadalną rośliny (spośród podanych w kolumnie prawej), wpisując pod tabelą w miejsce kropek odpowiednią cyfrę.
Gatunki roślin Organy roślinne
A. bazylia 1. owoce - jagoda
B. czosnek 2. słupek kwiatowy
C. jałowiec 3. nasiona
D. lubczyk 4. cebula
E. goździki 5. liście
F. szafran uprawny 6. pąki kwiatowe
G. kminek 7. liście, korzeń
A... B... C... D... E ... F... G...
Strona 5 z 16 Zadanie 8. [ 0 – 1]
Większość liści składa się z różnokształtnej, zwykle spłaszczonej blaszki liściowej osadzonej bezpośrednio lub za pomocą ogonka liściowego na łodydze. Na powierzchni łodygi widoczne jest użyłkowanie, którego głównym zadaniem jest:
A. dostarczenie wody do blaszki liściowej, odprowadzenie asymilatów B. usztywnienie blaszki liściowej, nadanie jej kształtu
C. dostarczenie wody do blaszki liściowej, nadanie jej kształtu D. odprowadzenie asymilatów, usztywnienie blaszki liściowej
Zadanie 9. [ 0 – 1]
W sadach często można spotkać drzewa owocowe, które pięknie zakwitają wiosną.
Posługując się rysunkiem, wpisz element budowy kwiatu, z którego powstaje owoc jabłoni?
Odpowiedź ...
...
młody owoc jabłoni
Zadanie 10. [ 0 – 1]
Struktura przestrzenna to jedna z cech populacji, która dotyczy sposobu rozmieszczenia osobników danej populacji na danym obszarze.
Który typ rozmieszczenia występuje w sadach owocowych?
A. równomierny B. losowy C. skupiskowy
D. losowo-skupiskowy
Zadanie 11. [ 0 – 1]
Kwiat jest organem generatywnym, charakterystycznym dla roślin okrytonasiennych. Może występować pojedynczo, jednak częściej tworzy na pędzie skupienia, zwane kwiatostanami.
Wpisz nazwę elementu budowy kwiatu, który odróżnia kwiat jabłoni od pojedynczego kwiatu żyta skupionego w kwiatostan?
pojedynczy kwiat jabłoni pojedynczy kwiat żyta
W kwiecie żyta nie występuje ...
Strona 6 z 16 Zadanie 12. [ 0 – 3 ]
Rośliny mają zdolność wytwarzania nasion, które po odłączeniu od rośliny macierzystej przez jakiś czas pozostają w spoczynku.
Wpisz pod każdym zdjęciem poprawne nazwy rodzajowe lub zwyczajowe roślin wytwarzających nasiona przedstawione na poniższych zdjęciach.
A. B. C. D. E.
Zadanie 13. [ 0 – 1]
Często na całym terenie Polski, szczególnie w zaroślach, na rumowiskach, czy skrajach lasów można spotkać dziko rosnącą roślinę przedstawioną na poniższej ilustracji. Jest ona także sadzona w ogrodach jako roślina ozdobna. Kwitnie w maju i w czerwcu. Surowcem leczniczym są owoce i kwiaty.
Powyższy opisz dotyczy:
A. jarzębiny B. tarniny C. bzu czarnego D. derenia
Zadanie 14. [ 0 – 2 ]
Po zwiedzeniu najbliższej okolicy Ania chciałaby zobaczyć na własne oczy krajobrazy Polski, które widziała w podręczniku do przyrody.
Rozwiąż krzyżówkę a następnie napisz hasło powstałe po rozwiązaniu całej krzyżówki.
1. Nizina rozciągająca się wzdłuż górnej Odry.
2. Pojezierze z największą liczbą jezior i największymi wysokościami względnymi.
Najwyższym wzniesieniem jest tutaj Wieżyca osiągającą wysokość 329 m n.p.m., która również jest najwyższą moreną czołową na całym Niżu Środkowoeuropejskim.
3. Nizina znajdująca się w środkowym biegu Wisły.
4. Krainy ukształtowane przez lądolód.
5. Nizina rozciągająca się pomiędzy Niziną Śląską a Niziną Mazowiecką.
6. Kraina słynąca z urodzajnych gleb powstałych na lessowych skałach.
7. Największa kotlina Polski.
8. Pojezierze, w którym występuje najgłębsze polskie jezioro - Hańcza.
9. Pas pobrzeża rozciągający się wzdłuż brzegu morskiego stanowiący krainę geograficzną o indywidualnych cechach.
10. Kraina leżąca u ujścia Wisły do Zatoki Gdańskiej.
Strona 7 z 16 1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
Hasło krzyżówki ...
Zadanie 15. [ 0 – 2 ]
A.
Jak nazywa się i gdzie występuje największy polski wodospad przedstawiony na zdjęciu?
Największy polski wodospad to..., który występuje w ...
B.
Jaki typ jeziora występuje w krajobrazie przedstawionym na zdjęciu?
Jest to jezioro...
Zadanie 16. [ 0 – 1 ]
W czasie wędrówki zachmurzyło się i zaczął padać deszcz oraz wiać silny wiatr.
Jakie rodzaje wiatrów są charakterystyczne dla klimatu Polski?
A. halny i pasat B. halny i bryza C. monsun i bryza D. monsun i pasat
Strona 8 z 16 Zadanie 17. [ 0 – 3 ]
Na szybkość parowania wody ma wpływ ruch powietrza, czyli wiatr. Kiedy wieje wiatr, temperatura powietrza się obniża. Wraz ze zmianą wysokości temperatura spada na każde
100 m o 0,6ºC.
Oblicz temperaturę powietrza panującą na szczycie Roman- Kosz (1545 m n. p. m ), wiedząc, że w Jałcie leżącej na wysokości 50 m n.p.m. termometr wskazuje 20ºC.
Obliczenia:...………
………...………….
………..……….
………..……….
………..……….
………..……….
………..……….
Odpowiedź ...
Zadanie 18. [ 0 – 1 ]
Ania będąc w czasie zimy w górach podziwiała piękny krajobraz, w którym zobaczyła osad atmosferyczny tworzący drobne lodowe kryształki w postaci cienkich igiełek lub łusek narastających podczas mrozu. Osad ten to:
A. mgła B. szron C. szadź D. gołoledź
Zadanie 19. [ 0 – 3 ]
Do podanych pasm górskich dopasuj najwyższy szczyt wybierając pojęcia z poniższej ramki.
Wysoka Kopa Skopiec Radziejowa Wysoka Tarnica Turbacz A. Pieniny - ...
B. Beskid Sądecki - ...
C. Gorce - ...
D. Bieszczady - ...
E. Góry Izerskie - ...
F. Góry Kaczawskie - ...
Strona 9 z 16 Zadanie 20. [ 0 – 2 ]
1. Niektóre jaskinie na świecie charakteryzują się bogactwem nacieków. Do najbardziej charakterystycznych spośród nich należą: stalaktyty, stalagmity, stalagnaty i draperie.
„Draperia to naciek jaskiniowy w formie pionowej, cienkiej "zasłony", często o oryginalnym
kształcie, zwisającej ze stropu jaskini krasowej, ściany czy występu skalnego. Powstaje w wyniku wytrącania się węglanu wapnia z wody sączącej się ze szczeliny skalnej lub
ściekającej wzdłuż krawędzi skały”.
Który punkt A, B, C czy D przedstawia draperię na poniższym schemacie jaskini?
odpowiedź
...
2. Pod wpływem jakiego zjawiska przyrodniczego powstała jaskinia?
A. działania organizmów zwierzęcych głównie nietoperzy B. erozji wietrznej
C. erozji wodnej
D. wszystkie odpowiedzi są poprawne
Zadanie 21. [ 0 – 3]
W czasie wycieczki Ania zaobserwowała wiele różnych roślin i zwierząt.
Dopasuj do podanych nazw gatunkowych organizmów pojęcia związane ze sposobem ich odżywiania się wybierając pojęcia z poniższej ramki.
pasożyt zewnętrzny drapieżca pasożyt wewnętrzny wszystkożerca półpasożyt saprofag
1. dzik...
2. rurecznik mułowy...
3. jemioła pospolita ...
4. pijawka lekarska ...
5. węgorek niszczyk ...
6. stułbia płowa...
Strona 10 z 16 Zadanie 22. [ 0 – 4 ]
Układ oddechowy ptaków ma szczególną budowę, co wiąże się z ich przystosowaniem do lotu. Dodatkowymi elementami w budowie układu oddechowego ptaków są worki powietrzne.
A. Podaj dwie funkcje worków powietrznych występujących u ptaków.
1. ...
2. ...
B. Podpisz pod rysunkami fazy występujące podczas oddychania u ptaków.
1. 2.
Faza ... Faza...
C. Jak nazywamy mechanizm oddychania występujący u ptaków.
U ptaków występuje proces ...
...
Zadanie 23. [ 0 – 2 ]
Do szklanki z octem włożono surowe jajko. Po upływie doby jajko wyciągnięto ze szklanki i zauważono, że jego skorupka jest miękka.
Wyniki obserwacji pokazano na rysunku.
A. Określ, jaki był cel obserwacji?
odpowiedź...
...
B. Sformułuj wniosek, który oprzesz na podstawie obserwacji z pkt. A.
odpowiedź ...
...
Strona 11 z 16 Zadanie 24. [ 0 – 3 ]
Ania lubi często przebywać nad wodą i obserwować różne organizmy żyjące w toni wodnej,
w której żyje dużo małych, a czasem niewidocznych gołym okiem organizmów roślinnych i zwierzęcych nazywanych planktonem.
Wypisz z tabeli organizmy biernie unoszące się w wodzie.
rozwielitka pijawka wywłócznik delfin toczek skrętnica pantofelek rzęsa wodna rak oczlik omułek rurecznik pąkla
odpowiedź ...
...
Zadanie 25. [ 0 – 3]
Żaba jeziorkowa jest zwierzęciem wodno-lądowym.
Wypisz numery zdań opisujące przystosowanie żaby jeziorkowej do życia na lądzie.
1. opływowy kształt ciała
2. brak wyraźnego odcinka szyjnego
3. ubarwienie ochronne dostosowane do otoczenia
4. wypukłe oczy pokryte powiekami chroniące je przed wysychaniem 5. nozdrza zamykane klapkami
6. kończyny tylne dłuższe od kończyn przednich
7. stale wilgotna skóra pokryta śluzem, który chroni ją przed wysychaniem i uczestniczy w oddychaniu
8. silne mięśnie w kończynach tylnych
9. spięcie palców w kończynach tylnych błoną pławną 10. obecność linii nabocznej
11. ciało spłaszczone grzbieto - brzusznie
Numery cech żaby jeziorkowej umożliwiające jej życie na lądzie:
...
Strona 12 z 16 Zadanie 26. [ 0 – 3 ]
1. Rozpoznaj zdjęcie przedstawiające sylwetkę wielkiego uczonego, który odkrył penicylinę.
1. 2. 3. 4.
A. zdjęcie nr 1 B. zdjęcie nr 2 C. zdjęcie nr 3 D. zdjęcie nr 4
2. Napisz imię i nazwisko odkrywcy penicyliny.
...
3. W jakich okolicznościach dokonał odkrycia penicyliny?
...
...
Zadanie 27. [ 0 – 1 ]
Która grupa organizmów przedstawionych na ilustracji (A, B czy C) przyczyniła się do zasług uczonego z zadania 26?
A. B. C.
Zadanie 28. [ 0 – 1 ]
Ania przygotowała prowiant na wycieczkę. Pakowane przez nią produkty żywnościowe zawierają ważne dla organizmu związki chemiczne.
Które z nich są głównym źródłem energii?
A. cukry B. białka
C. sole mineralne D. witaminy
Strona 13 z 16 Zadanie 29. [ 0 – 7]
Wpisz do tabeli nazwy odcinków układu pokarmowego człowieka i przyporządkuj do nich podaną w "dymkach" ich funkcję, wpisując odpowiednią literę.
L.p. Odcinki układu pokarmowego Funkcje
1.
2.
3.
4.
5.
Zadanie 30. [ 0 – 1 ]
Zachowując zasady higieny w życiu codziennym możemy ochronić swój organizm przed wniknięciem niebezpiecznych pasożytów.
Jakiego pasożyta dotyczą opisane poniżej objawy pojawiające się u człowieka.
„Pojawiła się reakcja alergiczna na skórze pod postacią pokrzywki, obrzęk na powiekach, uporczywy ból gardła. Po ok. 2-3 miesiącach od zakażenia, wystąpiła biegunka, bóle brzucha, nudności i wymioty, uporczywe zaparcia, zmniejszony apetyt oraz uszkodzenie narządów wewnętrznych, przede wszystkim płuc i serca.”
A. tasiemca uzbrojonego B. włośnia krętego C. glisty ludzkiej D. owsika ludzkiego
G. produkuje żółć - substancję, która rozbija krople tłuszczu na mniejsze cząsteczki
D. tu następuje wstępne trawienie cukrów
A. wydziela enzymy do dwunastnicy
E. tutaj następuje wchłanianie wody, soli
mineralnych i niektórych witamin
I. magazynuje nadmiar cukrów
C. produkuje hormon regulujący poziom cukru we krwi
H. jest wspólnym odcinkiem przewodu pokarmowego i oddechowego
F. produkuje ciepło, bierze udział w termoregulacji
B. unieszkodliwia trujące i szkodliwe substancje
Funkcje układu pokarmowego
Strona 14 z 16 Zadanie 31. [ 0 – 4 ]
Szkielet człowieka zbudowany jest z różnych kości.
W oparciu o rysunki wybranych kości ze szkieletu człowieka utwórz cztery zbiory do, których przyporządkujesz kości A, B, C i D podając ich nazwę.
A. B. C. D.
Zbiory kości:
I. ... np. kość ...
II. ... np. kość ...
III. ... np. kość ...
IV. ... np. kość ...
Zadanie 32. [ 0 – 7 ]
Ania planuje wycieczkę do krajów sąsiadujących z Polską.
A. Podaj nazwę państw sąsiadujących z Polską oznaczonych na mapie numerem 2 i numerem 6.
1. Państwem oznaczonym nr 2 na mapie jest:
...
2. Państwem oznaczonym nr 6 na mapie jest:
...
B. Które kraje sąsiadujące z Polską (wśród 7 państw ponumerowanych na mapie) mają dostęp do morza:
1. Północnego ...
2. Bałtyckiego ...
3. żadnego ...
C. Z jakim państwem nasz kraj posiada najdłuższą granicę a z jakim najkrótszą?
1. Najdłuższą granicę Polska posiada z ...
2. Najkrótszą granicę Polska posiada z ...
Strona 15 z 16 Zadanie 33. [ 0 – 1 ]
Węgiel kamienny nazywany jest też czarnym złotem. Tak jak złoto jest najcenniejszym kruszywem, surowcem energetyczno - chemicznym pochodzenia naturalnego.
W jakim okresie historii życia na Ziemi powstał węgiel ? A. dewonu
B. ordowiku C. kambru D. karbonu
Zadanie 34. [ 0 – 7]
Ten etap wycieczki Ania ma już za sobą. W przyszłości planuje podróż do najmniejszych państw Europy.
Zdecyduj, które zdania są prawdziwe, a które fałszywe. Obok zdań prawdziwych wpisz literę P, a obok zdań fałszywych literę F.
L.p. Charakterystyka minipaństw Europy Określenie zdania
P - prawdziwe F - fałszywe
1.
Watykan jest najmniejszym państwem na świecie i zarazem jednonarodowościowym. Znajduje się tutaj siedziba najwyższych władz Kościoła katolickiego, gdzie rezyduje papież. W Watykanie świętem państwowym jest rocznica wyboru papieża.
2.
San Marino jest najstarszą nowożytną republiką świata, stanowi enklawę na terytorium Włoch. Występuje tu twardolistna makia. Świat zwierząt ze względu na wysoki poziom urbanizacji i gęstość zaludnienia jest mocno wyniszczony.
3.
Andora jest monarchią konstytucyjną, na jej czele stoją dwaj współksiążęta: biskup hiszpańskiego miasta Seo de Urgel oraz prezydent Francji. Przemysł jest tutaj słabo rozwinięty. Do surowców naturalnych należą: ruda żelaza, ołów, marmur, granit. Rolnicy zajmują się wyłącznie hodowlą owiec i bydła domowego.
4.
Językiem urzędowym na Gibraltarze jest język angielski, który używany jest m.in. przez władze, administrację i sądownictwo. Wielu mieszkańców jest wielojęzyczna, biegle posługuje się też hiszpańskim. Suwerenność Gibraltaru jest głównym punktem spornym pomiędzy Wielką Brytanią a Hiszpanią, która uważa go za część swego terytorium.
5.
Malta leży w strefie klimatycznej umiarkowanego. Stanowi archipelag, w skład którego wchodzą zamieszkane wyspy: Gozo, Comino, Cominotto, Wyspa Św. Pawła i Filfla, będące wierzchołkami wapiennego masywu, pełnego głębokich zatok i dolin.
6.
Monako po Watykanie jest drugim najmniejszym pod względem powierzchni niezależnym państwem świata. Państwo to graniczy z Francją i Hiszpanią, a długość tych granic wynosi 4,4 km. Naturalna roślinność praktycznie nie istnieje, zajmując jedynie niewielkie skrawki w postaci roślinności twardolistnej, która stanowiła naturalną formację roślinną tego regionu.
7.
Atrakcyjność Liechtensteinu wynika z niskich stawek podatkowych, stabilnego i przejrzystego systemu prawnego oraz pewnego sektora bankowego. Bieżące sprawy polityczne nadzoruje książę następca tronu.
Strona 16 z 16 BRUDNOPIS
