1
Diagnoza sytuacji finansowej przedsiębiorstwa
Diagnoza w języku greckim oznacza rozpoznanie choroby. W języku ekonomicznym określa także sytuację finansową przedsiębiorstwa (ang. financial health). Narzędziami badawczymi są wskaźniki finansowe opisujące różne obszary działalności przedsiębiorstwa, takie jak: płynność finansowa i wypłacalność, rentowność i efektywność aktywów. Sytuacja finansowa przedsiębiorstwa determinuje dwojakiego rodzaju decyzje zarządcze: dotyczące jej
„uzdrowienia”, jeżeli sytuacja jest niekorzystna lub decyzje alokacyjne, jeżeli sytuacja wskazuje na możliwości inwestowania. Diagnoza jest ważna także z innych względów:
wskazuje czy przedsiębiorstwo rozwija się zgodnie z przyjętymi celami, czy nie ma zagrożenia kontynuowania działalności i jaka jest atrakcyjność przedsiębiorstwa z punktu widzenia inwestora. Jest to wiedza niezbędna z punktu widzenia polityki finansowej i inwestycyjnej przedsiębiorstwa.
Zysk jest ważną kategorią ekonomiczną z tego względu, że jest miernikiem efektywności przedsiębiorstwa i w pewnym sensie jest „ubezpieczeniem od ryzyka”, to znaczy pokrywa
„koszty wejścia w biznes” i „koszty utrzymania w biznesie”1. Zysk jest też niezbędny dla utrzymania zdolności kredytowej, a więc pozyskiwania nowych środków na rozwój. Tak różne podejście do celu działalności gospodarczej wskazuje, że istnieje cała wiązka celów, do których zmierza przedsiębiorstwo. Wskazują na to m. in. wyniki badań prowadzone przez autora w latach 2011-20132. Najczęściej deklarowane cele przez przedsiębiorstwa to (począwszy od najważniejszego):
zwiększenie udziału w rynku,
przyrost zysku,
wartość rynkowa akcji,
stabilizacja płynności finansowej w długim okresie,
bieżąca płynność finansowa.
Okazuje się, że wartość rynkowa akcji jest wyłącznie jednym z wielu czynników polityki finansowej przedsiębiorstwa i bynajmniej nie najważniejszym. Większe znaczenie przywiązują przedsiębiorstwa do ekspansji rynkowej. Relatywnie małe znaczenie wartości rynkowej w polityce finansowej przedsiębiorstw potwierdzają też wyniki badań, które przeprowadzono na próbie ponad 1000 przedsiębiorstw europejskich3. Wyniki te zaprezentowano w rozdziale VI.
Na dwóch pierwszych miejscach znalazły się elastyczność finansowa i rating kredytowy przedsiębiorstwa. Elastyczność finansowa interpretowana jest, jako zdolność przystosowania się przedsiębiorstwa do różnych warunków rynkowych. Związane jest to z wahaniami zysku operacyjnego spowodowanymi wzrostem lub spadkiem sprzedaży produktów i usług.
1 Por. Drucker P., Praktyka zarzadzania, MT Biznes, Warszawa 2005, s. 128
2 Wyniki te są fragmentem szerszych badań typu case study prowadzonych przez autora na Uniwersytecie Warszawskim w latach 2011 – 2013.
3 Bancel F., Mittoo U.R, Determinants of Capital Structure Choice, cyt. za: Panfil. M., (red.), Finansowanie rozwoju przedsiębiorstwa, Difin, Warszawa 2008, s. 64.
2
Przedsiębiorstwo dążąc do zwiększenia rentowności kapitału własnego zastępuje go kapitałem obcym. Jednakże nadmierne zadłużenie może przyczynić się do utraty zdolności obsługi tego zadłużenia w przypadku spadku sprzedaży. Natomiast umiarkowane zadłużenie, nawet przy relatywnie wysokim koszcie kapitału własnego zmniejsza ryzyko utraty płynności, gdyż do obsługi długu wystarcza mniejszy zysk operacyjny.
Określenie celu jest warunkiem koniecznym dla podejmowania racjonalnych decyzji finansowych. Ich wynikiem jest struktura majątku przedsiębiorstwa i źródeł finansowania, jaka pojawia się w sprawozdawczości finansowej przedsiębiorstw (rys. 20.). Są to podstawowe dokumenty, na podstawie których dokonuje się diagnozy sytuacji finansowej.
Wartość rynkowa akcji
Podstawą przyjęcia wartości rynkowej akcji, jako celu przedsiębiorstwa jest przekonanie, że cena akcji jest skumulowanym efektem podejmowanych decyzji, będącym wyrazem czynników fundamentalnych i czynników koniunkturalnych na rynkach finansowych. Rynek uwzględnia wszystkie czynniki wpływające na cenę akcji a wycena jest obiektywna i w dostatecznie długim okresie daje podstawę określenia wartości przedsiębiorstwa. Czynnikami tymi są4:
ograniczenia zewnętrzne → regulacje prawne dotyczące działalności gospodarczej, polityka banku centralnego, wydarzenia międzynarodowe,
polityka przedsiębiorstwa → rodzaje produktów, metody produkcji, poziom zadłużenia, polityka dywidend,
koniunktura i poziom aktywności ekonomicznej → zyskowność, przepływy pieniężne, ryzyko, warunki na rynku akcji.
W tym znaczeniu giełdowa cena akcji zazwyczaj różni się od wartości księgowej akcji i kształtuje się w zależności od standingu finansowego przedsiębiorstwa postrzeganego przez rynek.
Nadwyżka wartości rynkowej nad wartością księgową może też być wynikiem dobrej pozycji przedsiębiorstwa na rynku. Taka sytuacja określana jest w literaturze angielskojęzycznej pojęciem goodwill, natomiast w literaturze niemieckiej geschäftswert5. Znaczenie tych pojęć jest więc inne niż wąskie określenie „wartość firmy”, jako jednej z wielu pozycji bilansowych wg krajowych standardów rachunkowości.
Finansowe wskaźniki oceny
Najbardziej przydatną grupą wskaźników w ocenie standingu finansowego są relacje dwóch lub kilku zmiennych. Poszerzają one znacznie obszar analizy i wnioskowania. Mogą być konstruowane w zależności od specyfiki przedsiębiorstwa, potrzeb oceniającego i
4 Por. Brigham, E.F., Podstawy zarządzania finansami, op. cit. s. 43.
5 Według słownika English-Polish Business Dictionary (Woytowicz-Neymann M., Kozierkiewicz R, Puławski M.) PWE 1991, goodwill oznacza wartość przedsiębiorstwa w postaci majątku produkcyjnego, reputacji i wyrobionych stosunków handlowych. Natomiast w: Wahrig-Deutsches Wörterbuch, geschäftswert określane jest jako „Wert eines Unternehmens űber sein materielles Vermögen hinaus (Verkehrslage, Stammkundenschaft, usw.” ) z dopiskiem synonim Goodwill, Bertelsmann Lexikon Verlag, Műnchen 1991.
3
szczegółowości analizy. Wskaźniki finansowe są formą przetworzenia informacji, które znajdują się w sprawozdaniu finansowym. Z punktu widzenia interesariuszy zewnętrznych, głównie inwestorów, wykorzystywane są do przewidywania przyszłej sytuacji finansowej przedsiębiorstwa. Z punktu widzenia zarządzających przedsiębiorstwem wskaźniki są podstawą oceny wcześniej podjętych decyzji, koniecznych zmian bieżących oraz decyzji w najbliższej przyszłości. Z tego względu nie ma jednego uniwersalnego zestawu wskaźników finansowych o jednolitej konstrukcji. Inne cele przyświecają instytucjom opiniodawczym, a inne menedżerom podejmującym decyzje. W literaturze finansów przedsiębiorstwa można znaleźć prace, w których znajduje się krótka paleta najważniejszych wskaźników oraz prace zawierające kilkadziesiąt i więcej wskaźników6. Warto w tym miejscu przywołać „starą”
maksymę E. Mączyńskiej dotyczącą „syndromu lasu i drzew” – tak, jak z gąszcza drzew nie widać lasu, tak z gąszcza wskaźników nie wyłania się wyraźny obraz sytuacji finansowej przedsiębiorstwa7. Nadmiar wskaźników utrudnia wnioskowanie dla potrzeb podejmowanych na ich podstawie decyzji.
VII grup wskaźników3 V grup wskaźników1, 5 IV grupy wskaźników2, 4 Zwrot kapitału
(return on investment) Obrót kapitałem (capital turnover) Dźwignia finansowa (financial leverage) Płynność bieżąca (short-term liquidity) Sytuacja gotówkowa (cash position) Rotacja zapasów (inventor turnover) Egzekwowanie należności (receivables turnover)
Wskaźniki płynności (liquidity ratios)
Wskaźniki wspomagania (leverage ratios)
Wskaźniki efektywności (activity ratios)
Wskaźniki rentowności (profitabaility ratios)
Wskaźniki wartości rynkowej (market value ratios)
Wskaźniki płynności (liquidity ratios)
Wskaźniki aktywności (activity ratios)
Wskaźniki rentowności (profitabaility ratios)
Wskaźniki zadłużenia (dept ratios)
Źródło: opracowanie własne na podstawie:
1 Brigham E.F., Podstawy zarządzania finansami, PWE, Warszawa 1966,
2 Davis D., Sztuka zarządzania finansami, PWN & McGraw-Hill, Warszawa-Londyn 1993
3 Fleisher C., Bensoussan B., Strategic and Competitive Analysis; Methods and Techniques for Analyzing Business Competition, London 2002,
4 Skov N.A., Finanse i zarządzanie, Agencja Wydawnicza PLACET, Warszawa 1991,
5 Weston J.F., Brigham E.F., Essentials of Managerial Finance, New York, 2000,
6 Por. na przykład: Tyran M., Wskaźniki finansowe, Oficyna Ekonomiczna, Warszawa 2006
7 Mączyńska E., Ocena kondycji przedsiębiorstwa, Życie Gospodarcze nr 38/1994, s. 42
4
Pojawia się dylemat, czy konstrukcja wskaźników powinna być zunifikowana czy też nie.
Zaletą unifikacji jest możliwość porównywania wielu przedsiębiorstw przy pomocy takich samych wskaźników. Tą drogą poszły międzynarodowe ośrodki analityczne, takie jak Dun&Bradstreet, Standard&Poor’s, czy PricewaterhouseCoopers. Na podstawie zunifikowanych wskaźników finansowych banki i inne instytucje finansowe tworzą modele punktowej oceny zdolności kredytowej [credit-scoring]. Także instytucje publiczne i instytucje rynku finansowego, jak urzędy statystyczne, Narodowy Bank Polski, Ministerstwo Finansów, czy też GPW prezentują cykliczne raporty z danymi finansowymi przedsiębiorstw w zunifikowanej formie. Najczęściej wyróżnia się od czterech do siedmiu grup wskaźników odnoszących się do różnych obszarów finansów przedsiębiorstwa. Każda grupa wskaźników dotyczy innego obszaru analizy (tab.).
Zarówno w literaturze polskiej, jak i praktyce zarządzania wykorzystuje się wskaźniki klasyfikowane według następujących pięciu grup:
wypłacalności bieżącej (wskaźniki płynności)
wypłacalności długookresowej (wskaźniki zadłużenia lub struktury kapitałowej)
zarządzania aktywami (wskaźniki efektywności aktywów)
rentowności (wskaźniki zyskowności)
wartości rynkowej (wskaźniki rynku kapitałowego)
Wskaźniki wypłacalności krótkookresowej informują o tym, czy przedsiębiorstwo ma zdolność do regulowania zobowiązań bieżących i prowadzenia transakcji handlowych umożliwiających kontynuowanie działalności. Zobowiązania reguluje się środkami pieniężnymi, a więc konieczne jest uwolnienie pieniądza, który wcześniej został zainwestowany w różne rodzaje aktywów. Aktywa muszą więc posiadać cechę płynności, tzn.
zdolność do zmiany formy z niepieniężnej w gotówkę.
Płynność finansową w sensie ogólnym można zdefiniować jako zdolność przedsiębiorstwa do przekształcania aktywów niepieniężnych w gotówkę, w przewidywanych terminach i po oczekiwanej cenie8. Ponieważ regulowanie zobowiązań ma charakter pieniężny, to warunkiem zwrotu kapitału obcego jest uprzednia zamiana aktywów niepieniężnych w gotówkę. W literaturze nadaje się temu pojęciu także znaczenie szersze, odnoszące się do wypłacalności przedsiębiorstwa. Płynność finansowa jest to zdolność przedsiębiorstwa do spłaty zobowiązań wymagalnych i pozyskiwania obcych źródeł finansowania9. W tym sensie wypłacalność jest pochodną płynności finansowej, wskazującą na pewien stopień płynności, od którego zależy zdolność pozyskiwania kapitałów z zewnątrz.
Wskaźniki płynności finansowej z zasady powinny mierzyć relacje między aktywami możliwymi do upłynnienia w roku sprawozdawczym a wymagalnymi zobowiązaniami tj.
wobec dostawców, pracowników i instytucji publicznych. Powszechnie uznaje się, że takimi
8 Hendriksen E.A., Accounting Theory, cyt. za: Turyna J., Modelowa analiza założeń koncepcyjnych rachunkowości, Wydawnictwo Naukowe WZ UW, Warszawa 2003, s. 66.
9Turyna J., Rachunkowość finansowa, C.H. Beck, Warszawa 2005, s. 156.
5
aktywami są aktywa obrotowe. Jeżeli aktywa obrotowe nie są mniejsze od zobowiązań uznaje się, że płynność jest na dostatecznym poziomie. Powszechnie rekomendowane wielkości dla wskaźników płynności finansowej są następujące: wskaźnik płynności bieżącej [1,5 – 2,0], wskaźnik płynności szybkiej ok. [1,0], wskaźnik wysokiej płynności ok. [0,2]. Wysoki wskaźnik quick ratio może świadczyć o nadmiernych zapasach gotówki (środkach na bieżących rachunkach bankowych) lub o wysokim poziomie należności od odbiorców (środkach w drodze). W tym drugim przypadku wskazuje na potrzebę decyzji o zmniejszeniu kredytowania odbiorców lub bardziej rygorystycznego windykowania należności. Taka sytuacja ma miejsce z reguły, gdy wskaźnik wysokiej płynności nie wskazuje na nadmierny stan gotówki w przedsiębiorstwie. Zbyt niski poziom wskaźnika szybkiej płynności, poniżej jedności, wskazuje na trudności w regulowaniu zobowiązań, co może powodować
Wskaźniki wypłacalności krótkookresowej Wskaźnik płynności bieżącej
(current ratio)
𝑎𝑘𝑡𝑦𝑤𝑎 𝑜𝑏𝑟𝑜𝑡𝑜𝑤𝑒
𝑧𝑜𝑏𝑜𝑤𝑖ą𝑧𝑎𝑛𝑖𝑎 𝑘𝑟ó𝑡𝑘𝑜𝑡𝑒𝑟𝑚𝑖𝑛𝑜𝑤𝑒 Wskaźnik szybkiej płynności
(quick ratio)
𝑎𝑘𝑡𝑦𝑤𝑎 𝑜𝑏𝑟𝑜𝑡𝑜𝑤𝑒 − 𝑧𝑎𝑝𝑎𝑠𝑦 (𝑒𝑤. −𝑅𝑀𝐶) 𝑧𝑜𝑏𝑜𝑤𝑖ą𝑧𝑎𝑛𝑖𝑎 𝑘𝑟ó𝑡𝑘𝑜𝑡𝑒𝑟𝑚𝑖𝑛𝑜𝑤𝑒 Wskaźnik wysokiej płynności
(cash ratio)
𝑖𝑛𝑤𝑒𝑠𝑡𝑦𝑐𝑗𝑒 𝑘𝑟ó𝑡𝑘𝑜𝑡𝑒𝑟𝑚𝑖𝑛𝑜𝑤𝑒 𝑧𝑜𝑏𝑜𝑤𝑖ą𝑧𝑎𝑛𝑖𝑎 𝑘𝑟ó𝑡𝑘𝑜𝑡𝑒𝑟𝑚𝑖𝑛𝑜𝑤𝑒 Wskaźnik pokrycia zadłużenia bieżącego
nadwyżką finansową
(net cash flow-current debt ratio)
𝑧𝑦𝑠𝑘 𝑛𝑒𝑡𝑡𝑜 + 𝑜𝑑𝑝𝑖𝑠𝑦 𝑎𝑚𝑜𝑟𝑡𝑦𝑧𝑎𝑐𝑦𝑗𝑛𝑒 𝑧𝑜𝑏𝑜𝑤𝑖ą𝑧𝑎𝑛𝑖𝑎 𝑘𝑟ó𝑡𝑘𝑜𝑡𝑒𝑟𝑚𝑖𝑛𝑜𝑤𝑒 Wskaźniki wypłacalności długookresowej
Wskaźnik zadłużenia całkowitego (debt ratio)
𝑎𝑘𝑡𝑦𝑤𝑎 𝑜𝑔ół𝑒𝑚 − 𝑘𝑎𝑝𝑖𝑡𝑎ł 𝑤ł𝑎𝑠𝑛𝑦 𝑎𝑘𝑡𝑦𝑤𝑎 𝑜𝑔ół𝑒𝑚
Wskaźnik struktury kapitałowej (dept-equity ratio)
𝑧𝑜𝑏𝑜𝑤𝑖ą𝑧𝑎𝑛𝑖𝑎 𝑜𝑔ół𝑒𝑚 𝑘𝑎𝑝𝑖𝑡𝑎ł 𝑤ł𝑎𝑠𝑛𝑦 Mnożnik kapitału własnego
(equity multiplier)
𝑎𝑘𝑡𝑦𝑤𝑎 𝑜𝑔ół𝑒𝑚 𝑘𝑎𝑝𝑖𝑡𝑎ł 𝑤ł𝑎𝑠𝑛𝑦 Wskaźnik pokrycia odsetek
(operating cash flow-interest ratio)
𝑧𝑦𝑠𝑘 𝑜𝑝𝑒𝑟𝑎𝑐𝑦𝑗𝑛𝑦 + 𝑜𝑑𝑝𝑖𝑠𝑦 𝑎𝑚𝑜𝑟𝑡𝑦𝑧𝑎𝑐𝑦𝑗𝑛𝑒 𝑘𝑜𝑠𝑧𝑡𝑦 𝑜𝑑𝑠𝑒𝑡𝑒𝑘
przeterminowanie płatności i konieczność zapłaty karnych odsetek. Podobnie analizuje się poziom wskaźnika płynności szybkiej i płynności bieżącej. Jeżeli między nimi jest zbyt duża różnica, to świadczy o nieefektywnej gospodarce magazynowej (nadmierne zmrożenie kapitału w postaci zapasów).
6
Podane standardy oceny należy traktować jako wartości przeciętne dla gospodarki. W rzeczywistości wielkość wskaźnika zależy od rodzaju działalności przedsiębiorstwa.
Przykładowo firma Dun&Bradstreet oprócz wskaźników przeciętnych prezentuje także normy dla różnych branż gospodarki amerykańskiej odpowiadającym tamtejszej klasyfikacji (Standard Industrial Classification) – branżowe wskaźniki płynności bieżącej mieszczą się w dość szerokim przedziale [0,9 – 5,2]. Również w przypadku Polski obserwuje się duże zróżnicowanie wartości tych wskaźników w zależności od branży gospodarki. Jak wynika z danych GUS, średni wskaźnik płynności szybkiej dla całego przemysłu wynosił w końcu 2017 r. 1,05. Ale średni wskaźnik na przykład dla produkcji wyrobów tytoniowych to 0,25; dla produkcji artykułów spożywczych 1,12 a w przedsiębiorstwach zajmujących się gospodarką odpadami nawet 1,44.
Niekiedy wskaźniki płynności mogą prowadzić do błędnej oceny płynności. Decydują o tym następujące czynniki10:
1. Do obliczania wskaźnika bieżącej płynności wykorzystuje się aktywa i zobowiązania według stanu bilansowego. Realną wielkością aktywów, która może pokryć zobowiązania nie jest wykazany majątek obrotowy, ale przyszły strumień cash flow wynikający z poziomu sprzedaży. Brak jest pełnej zgodności między księgową a rynkową wartością majątku obrotowego. Majątek ujmowany jest po koszcie historycznym, który z reguły różni się od jego wartości rynkowej, po której jest upłynniany.
2. Do obliczania wskaźnika płynności bieżącej wykorzystuje się aktywa i zobowiązania bieżące na dzień sporządzenia bilansu. W ten sposób rachunkiem są objęte jedynie wielkości historyczne, a pomija się prospektywny aspekt zobowiązań związany z ich strukturą.
3. Poziom wskaźnika płynności może być wynikiem manipulacji podyktowanej chęcią lepszej oceny kadry menedżerskiej. Jest to możliwe, gdyż wielkość wskaźnika ustala się na podstawie danych zasobowych na koniec okresu sprawozdawczego. Płynność finansowa na koniec okresu może nie być reprezentatywna w dłuższym okresie.
Płynnością finansową zainteresowani są w szczególności wierzyciele, gdyż od jej poziomu zależy zdolność przedsiębiorstwa do regulowania zobowiązań zgodnie z terminami ich wymagalności. Przedsiębiorstwo, które nie uwzględnia tego faktu w bieżących decyzjach może utracić wiarygodność w oczach otoczenia rynkowego.
Wskaźniki wypłacalności długookresowej określają proporcje między kapitałem własnym i kapitałem obcym. Kapitał własny traktowany jest przez potencjalnych kredytodawców jako zabezpieczenie spłaty kredytu. Im jest on mniejszy, tym większe ryzyko działalności gospodarczej przejmują wierzyciele. Z kolei właściciele realizują wyższą stopę zwrotu ze swojego kapitału. Kapitał obcy wykorzystuje się w celach ekspansji rynkowej i zwiększenia efektywności zainwestowanego kapitału. Jeżeli przedsiębiorstwo „zarabia” więcej na inwestycjach finansowanych kapitałem obcym niż wynoszą odsetki od pożyczonego kapitału,
10 Sierpińska M., Wędzki D., Zarządzanie płynnością finansową w przedsiębiorstwie, PWN 1997, s. 63
7
to zwiększa się rentowność kapitału własnego. Dochód właścicieli jest powiększany (lewarowany).
Wskaźniki efektywności aktywów są miarą wykorzystania aktywów, inaczej rotacji. Z każdym obrotem aktywów pojawiają się przychody ze sprzedaży produktów i usług. Wskaźniki te informują, czy wielkość aktywów jest racjonalna w stosunku do osiąganych przychodów.
Oblicza się je jako relacja wartości sprzedaży (ewentualnie kosztów produkcji sprzedanej) i danej grupy aktywów. Wskaźniki rotacji wskazują na liczbę obrotów, jaką wykonują aktywa w ciągu roku sprawozdawczego a wskaźniki rotacji w dniach – w jakim czasie są wykorzystywane. Wielkość tych wskaźników uzależniona jest od rodzaju prowadzonej działalności. Tam, gdzie cykl wytwórczy jest krótki należy oczekiwać szybszej rotacji zapasów (np. przedsiębiorstwa przemysłu spożywczego). Natomiast w przedsiębiorstwach, w których ze względu na specyfikę produktu cykl wytwórczy jest długi, wskaźniki będą zdecydowanie mniejsze. Tak jest w przypadku kapitałochłonnych branż gospodarki, gdzie dominują aktywa trwałe a nie zapasy. Podobnie interpretuje się wskaźniki rotacji należności. Ponieważ są to zamrożone środki pieniężne, ważne jest aby czas ich zwrotu był jak najkrótszy. Im większa rotacja należności, to krótszy czas oczekiwania na ich spłatę. Zmniejszający się systematycznie poziom wskaźnika jest sygnałem do bardziej rygorystycznego egzekwowania należności lub konieczności znalezienia innych odbiorców.
Wskaźnik efektywności aktywów ogółem informuje, ile przychodów osiąga przedsiębiorstwo w stosunku do zaangażowanych aktywów. Dlatego nazywany jest często wskaźnikiem produktywności. Jeżeli przykładowo wskaźnik wyniesie 2,4 to oznacza, że z jednej złotówki aktywów przedsiębiorstwo uzyskuje przeciętnie 2 zł i 40 groszy przychodów.
W przedsiębiorstwach o zdecydowanej przewadze aktywów obrotowych wykorzystuje się też wskaźnik produktywności aktywów obrotowych. Wówczas w mianowniku wskaźnika uwzględnia się wyłącznie majątek obrotowy.
Czwartą grupę wskaźników finansowych stanowią wskaźniki rentowności. Są to wskaźniki syntetyczne, gdyż odzwierciedlają skumulowany wpływ różnych zdarzeń gospodarczych, jakie miały miejsce w roku sprawozdawczym. Są też miarą efektywności wszystkich zasobów przedsiębiorstwa, wskazują na zdolność przedsiębiorstwa do powiększania kapitału własnego.
Wyrażają łączny wpływ zarządzania płynnością finansową, aktywami i zarządzania długiem.
Wskaźniki rentowności utożsamiane są ze stopę zwrotu, gdyż zawsze jest to relacja zysku i bazy odniesienia. Mogą to być przychody ze sprzedaży lub całokształtu działalności, wartość aktywów lub kapitał własny.
Wskaźnik rentowności obrotu wskazuje ile zysku zawarte jest w jednej złotówce przychodów. Jeżeli wskaźnik wynosi na przykład 15% to oznacza, że w każdej złotówce przychodów jest przeciętnie 15 groszy zysku. Wskazuje ponadto na rynkową akceptację produktów po cenach przewyższających koszty ich wytworzenia. Wysoka rentowność obrotu zwiększa dodatkowo bezpieczeństwo rynkowe przedsiębiorstwa, gdyż daje możliwość ewentualnej obniżki cen oferowanych produktów.
8
Wskaźnik rentowności aktywów informuje, jak efektywnie zostały zaangażowane wszystkie kapitały, własne i obce. Jeżeli przykładowo wypracowany został zysk netto 200 tys.
zł a aktywa ogółem 1600 tys. zł, to wskaźnik rentowności wyniesie 12,5%. Oznacza to, że każda złotówka aktywów przynosi 12,5 grosza zysku.
Wskaźniki efektywności aktywów*
Wskaźnik rotacji zapasów w dniach 𝑧𝑎𝑝𝑎𝑠𝑦 × 365
𝑘𝑜𝑠𝑧𝑡𝑦 𝑠𝑝𝑟𝑧𝑒𝑑𝑎𝑛𝑦𝑐ℎ 𝑝𝑟𝑜𝑑𝑢𝑘𝑡ó𝑤 Wskaźnik rotacji należności w dniach 𝑛𝑎𝑙𝑒ż𝑛𝑜ś𝑐𝑖 𝑧 𝑡𝑦𝑡𝑢ł𝑢 𝑑𝑜𝑠𝑡𝑎𝑤 𝑖 𝑢𝑠ł𝑢𝑔 × 365
𝑝𝑟𝑧𝑦𝑐ℎ𝑜𝑑𝑦 𝑧𝑒 𝑠𝑝𝑟𝑧𝑒𝑑𝑎ż𝑦 𝑝𝑟𝑜𝑑𝑢𝑘𝑡ó𝑤 Wskaźnik efektywności aktywów ogółem 𝑝𝑟𝑧𝑦𝑐ℎ𝑜𝑑𝑦 𝑧𝑒 𝑠𝑝𝑟𝑧𝑒𝑑𝑎ż𝑦 𝑝𝑟𝑜𝑑𝑢𝑘𝑡ó𝑤
𝑎𝑘𝑡𝑦𝑤𝑎 𝑜𝑔ół𝑒𝑚 Wskaźniki rentowności
Wskaźnik rentowności przychodów ze sprzedaży
𝑧𝑦𝑠𝑘 𝑛𝑒𝑡𝑡𝑜
𝑝𝑟𝑧𝑦𝑐ℎ𝑜𝑑𝑦 𝑧𝑒 𝑠𝑝𝑟𝑧𝑒𝑑𝑎ż𝑦× 100
Wskaźnik rentowności aktywów 𝑧𝑦𝑠𝑘 𝑛𝑒𝑡𝑡𝑜
𝑎𝑘𝑡𝑦𝑤𝑎 𝑜𝑔ół𝑒𝑚× 100 Wskaźnik rentowności kapitału własnego 𝑧𝑦𝑠𝑘 𝑛𝑒𝑡𝑡𝑜
𝑘𝑎𝑝𝑖𝑡𝑎ł 𝑤ł𝑎𝑠𝑛𝑦× 100
*w przypadku dużych zmian w poziomie aktywów, gdy wartości w bilansie na koniec roku nie są reprezentatywne dla całego okresu sprawozdawczego, rekomenduje się przyjęcie wartości aktywów na poziomie średnim
Wskaźnik rentowności kapitału własnego jest stopą zwrotu realizowaną przez właścicieli kapitału (udziałowców lub akcjonariuszy przedsiębiorstwa). Ponieważ zysk netto może być w całości lub w części wypłacony w postaci dywidend, jest ważnym wskaźnikiem decyzyjnym dla potencjalnych inwestorów. Umożliwia też porównanie osiągniętej stopy zwrotu z alternatywnym zainwestowaniem kapitału, zarówno w inne przedsiębiorstwa jak i instrumenty finansowe.
Przedsiębiorstwa prowadzące działalność w formie spółek akcyjnych notowanych na giełdach papierów wartościowych oceniane są przez rynek. W raportach finansowych i cedułach giełdowych podaje się z reguły trzy wskaźniki:
wskaźnik zysku na akcję (EPS - earnings per share), który jest relacją zysku netto i liczby wyemitowanych akcji zwykłych,
wskaźnik ceny akcji do zysku na jedną akcję,
wskaźnik wartości rynkowej akcji, który jest relacją bieżącego kursu akcji i jej wartości rynkowej.
9
Wskaźniki te informują o atrakcyjności spółki jako potencjalnej inwestycji a pośrednio o wiarygodności rynkowej. Mimo zastrzeżeń co do rynkowej wyceny akcji i dużych wahań kursów, dobre notowania wpływają na wizerunek przedsiębiorstwa i ułatwiają pozyskanie kapitałów na rozwój.
Reasumując, wskaźniki finansowe mierzą one różne obszary działalności przedsiębiorstw funkcjonujących często w odmiennych warunkach rynkowych. Dlatego nie ma jednoznacznych rekomendacji co do ich wielkości. To jakie wskaźniki zostaną użyte do oceny standingu i ich interpretacja zależy od celu analizy i doświadczenia analizującego. Przedsiębiorstwa różnią się strukturą aktywów i polityką finansową, inne też panują zwyczaje kupieckie w danym segmencie rynku. Produkcja może mieć charakter ciągły lub sezonowy. Przedsiębiorstwa mogą też stosować różną politykę rachunkowości, która wpływa na odmienny sposób ewidencjonowania zdarzeń gospodarczych. Dlatego w ocenie przedsiębiorstwa konieczne jest uwzględnienie możliwie szerokiej bazy porównawczej, na którą składają się kryteria wewnętrzne i rynkowe.
Wewnętrzne kryteria oceny:
wskaźniki w strategii długookresowej przedsiębiorstwa,
wskaźniki planistyczne na kolejny okres sprawozdawczy,
wskaźniki osiągnięte w poprzednich okresach.
Rynkowe kryteria oceny:
wskaźniki średnie (lub dominujące) w danej branży gospodarki,
wskaźniki w innych branżach gospodarki,
standardy oceny wg rynkowych instytucji finansowych i ratingowych.
Powszechnie rekomendowanym kryterium porównawczym w ocenie standingu finansowego przedsiębiorstwa jest średnia dla całej branży lub typu działalności. Wartości te wskazują, czy przedsiębiorstwo osiąga wskaźniki finansowe na przeciętnym poziomie rynkowym w danej branży. Kryterium to nie może być satysfakcjonujące dla menedżerów finansowych o ponad przeciętnych ambicjach zawodowych. Taka średnia wartość oznacza przecież, że około 50% przedsiębiorstw ma wyniki lepsze od jego przedsiębiorstwa.
