Dz.U. 1974 Nr 24 poz. 141 z późn. zmianami)

2. Bezpieczeństwo i higiena pracy oraz ochrona przeciwpożarowa

Podstawowe wiadomości w zakresie bhp

2.1. Jaki przepis ustala obowiązki pracowników i pracodawcy w zakresie bhp?

Obowiązki pracowników i pracodawcy w zakresie bhp ustalone zostały w ustawie z dnia 26 czerwca 1974 r.

(z późniejszymi zmianami) zwanej Kodeksem pracy. (

Dz.U. 1974 Nr 24 poz. 141 z późn.

zmianami)

2.2. Jakie są podstawowe obowiązki pracodawcy w zakresie bhp?

Podstawowymi obowiązkami pracodawcy w zakresie bhp są:

• organizowanie pracy w sposób zapewniający bezpieczne i higieniczne warunki pracy,

• zapewnienie przestrzegania w zakładzie pracy przepisów oraz zasad bhp, wydawanie poleceń usunięcia uchybień w tym zakresie oraz kontrolowanie wykonania tych poleceń,

• zapewnienie wykonania nakazów, wystąpień, decyzji i zarządzeń wydawanych przez organy nadzoru nad warunkami pracy,

• zapewnienie wykonania zaleceń społecznego inspektora pracy.

2.3. Jakie są podstawowe obowiązki pracownika w zakresie bhp?

Do podstawowych obowiązków pracownika w zakresie bhp należy:

 uczestniczenie w szkoleniach w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy, obejmujących szkolenie wstępne (ogólne, na stanowisku pracy i podstawowe) i szkolenia okresowe oraz poddawanie się wymaganym egzaminom sprawdzającym,

 ścisłe przestrzeganie przepisów i instrukcji dotyczących bezpieczeństwa pracy na danym stanowisku,

 poddawanie się badaniom lekarskim (wstępne, okresowe, kontrolne i specjalistyczne),

 dbałość o należyty stan przydzielonych maszyn, urządzeń, narzędzi i sprzętu oraz o ład i porządek w miejscu pracy,

 stosowanie środków ochrony zbiorowej, a także używanie przydzielonych środków ochrony indywidualnej, odzieży i obuwia roboczego zgodnie z ich przeznaczeniem,

 niezwłoczne zawiadomienie przełożonego o zauważonym wypadku bądź zagrożeniu dla zdrowia lub życia ludzkiego,

 współdziałanie z pracodawcą i przełożonymi w wypełnianiu obowiązków dotyczących bhp.

Za nieprzestrzeganie przez pracownika przepisów bhp oraz przepisów przeciwpożarowych pracodawca może stosować kary upomnienia, nagany i kary pieniężne.

Zarówno szkolenia, jak i badania lekarskie odbywają się kosztem i staraniem pracodawcy.

2.4. Kto z racji funkcji służbowych jest zobowiązany do dbałości o warunki pracy i kontroli tych warunków?

Do troski o warunki pracy i do kontroli tych warunków z racji funkcji służbowych zobowiązane są osoby zatrudnione na stanowiskach dozoru i kierownictwa oraz zakładowa służba bhp.

2.5. Jakie instytucje zewnętrzne sprawują nadzór nad warunkami pracy w zakładzie?

Nadzór nad warunkami pracy, oprócz odpowiednich służb w zakładzie, sprawują następujące instytucje:

• Państwowa Inspekcja Pracy,

• Państwowa Inspekcja Sanitarna,

• Urząd Dozoru Technicznego,

• inne organy państwowe, takie jak: Urząd Regulacji Energetyki, Urzędy Górnicze, Urzędy Morskie, Prokuratura,

• związki zawodowe,

• społeczna inspekcja pracy,

2.6. Co nazywamy wypadkiem w pracy?

Za wypadek przy pracy uważa się nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną powodujące uraz

lub śmierć, które nastąpiło w związku z pracą:

• podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika zwykłych czynności lub poleceń przełożonych;

• podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika czynności na rzecz pracodawcy, nawet bez polecenia;

• w czasie pozostawania pracownika w dyspozycji pracodawcy w drodze między siedzibą pracodawcy a miejscem wykonywania obowiązku wynikającego ze stosunku pracy.

2.7. Kiedy zdarzenie może być uznane za wypadek w pracy?

Uznanie zdarzenia za wypadek przy pracy jest możliwe tylko wtedy, gdy wszystkie elementy definiujące wypadek (nagłość, przyczyna zewnętrzna, związek z wykonywaną pracą) wystąpiły jedno- cześnie. Brak skutku wypadku (uszczerbek na zdrowiu, choroba) nie wyklucza możliwości uznania zdarzenia za wypadek.

2.8. Kto bada przyczyny i okoliczności wypadku?

Przyczyny i okoliczności wypadku bada zespół powypadkowy powoływany przez pracodawcę.

2.9. Czy pracownikowi przysługuje prawo odwołania się od ustaleń zespołu powypadkowego?

Od ustaleń zespołu powypadkowego pracownikowi przysługuje prawo odwołania do sądu pracy.

2.10. Jakie szkolenia w zakresie bhp są dla pracowników obowiązkowe?

Każdy pracownik jest zobowiązany do ukończenia dwóch rodzajów szkolenia w zakresie bhp, a mianowicie:

• szkolenie wstępne, obejmujące:

- instruktaż ogólny, - instruktaż stanowiskowy, - szkolenie podstawowe,

• szkolenie okresowe.

2.11. Na kim ciąży obowiązek organizowania szkoleń z zakresu bhp i ponoszenia kosztów tych szkoleń?

Obowiązek organizowania szkoleń z zakresu bhp i ponoszenia ich kosztów ciąży na pracodawcy.

2.12.

Jakie prace przy urządzeniach i instalacjach energetycznych stanowią szczególne zagrożenie dla zdrowia i życia ludzkiego?

Są to prace wyszczególnione w Rozporządzeniu Ministra Gospodarki z dnia 17 września 1999 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy urządzeniach i instalacjach energetycznych.

Prace te powinny być ujęte w regulaminie pracy danego zakładu.

2.13. Jakie wymagania należy spełnić przed podjęciem prac w warunkach szczególnego zagrożenia?

Podjęcie prac w warunkach szczególnego zagrożenia może nastąpić:

• po odpowiednim przygotowaniu organizacyjnym i technicznym,

• przez co najmniej dwie osoby,

• tylko na polecenie pisemne.

2.14.

Jakie napięcie prądu elektrycznego uznawane jest za bezpieczne?

Bezpiecznym napięciem prądu elektrycznego jest napięcie 24 V. Napięcie wyższe od tej wartości, w pewnych warunkach, stanowi zagrożenie dla życia ludzkiego.

2.15.

Wymień najważniejsze niebezpieczne czynniki związane z eksploatacją urządzeń i instalacji energetycznych.

Do czynników niebezpiecznych zalicza się:

• prąd elektryczny o napięciu wyższym od 25 V. W przypadku niewłaściwego stanu technicznego

instalacji bądź niewłaściwego sposobu korzystania z niej grozi porażeniem,

• gorące elementy kotła i innych urządzeń cieplnych, gorący żużel, para lub gorąca woda grożą poparzeniami,

• ulatniające się przez nieszczelności gazy palne albo opary cieczy palnych grożą wybuchem,

• tlenek węgla (czad) wydobywający się z paleniska kotła do pomieszczenia kotłowni grozi zatruciem ludzi,

• miejsce wykonywania prac: na wysokościach, w kanałach, w wykopach, wewnątrz zbiorników, w komorach paleniskowych, w zasobnikach węgla itp.

2.16. Czy pracownikowi wolno przystąpić do pracy bez środków ochrony indywidualnej,\ odzieży i obuwia roboczego?

Pracownik nie może przystąpić do pracy bez środków ochrony indywidualnej, odzieży i obuwia roboczego, przewidzianych do stosowania na danym stanowisku pracy.

2.17. Jakie obowiązki ciąża na pracodawcy, a jakie na pracowniku, w zakresie stosowania środków ochrony indywidualnej odzieży i obuwia roboczego?

Pracodawca jest zobowiązany dostarczyć pracownikowi nieodpłatnie środki ochrony indywidualnej, odzież roboczą i obuwie spełniające wymagania ustalone w Polskich Normach oraz ponosić koszty prania, konserwacji i naprawy.

Pracownik natomiast jest zobowiązany do stosowania i używania środków ochrony indywidualnej, odzieży i obuwia roboczego, przewidzianych do stosowania na danym stanowisku pracy, oraz do dbałości o ich stan użytkowy.

Pierwsza pomoc

Skuteczna pomoc poszkodowanemu(ym) w wypadkach zależy w dużym stopniu od postępowania osoby udzielającej pierwszej pomocy. Szczególnie ważne jest zachowanie spokoju, logiczne myślenie i racjonalne postępowanie.

W razie zaistnienia wypadku osoba udzielająca pomocy powinna stosować się do następujących reguł:

1. Przede wszystkim należy ocenić ogólną sytuację, w szczególności:

- ilu jest poszkodowanych, - kto jest w najcięższym stanie,

- czy nie ma dodatkowego zagrożenia, np. wybuchu pożaru itp.

2. Ustalić wstępnie rodzaj dolegliwości poszkodowanej osoby.

3. Jak najszybciej zorganizować pomoc i w razie potrzeby wezwać specjalistyczne służby ratownicze (pogotowie medyczne, straż pożarna).

4. Jak najszybciej udzielić pomocy wykorzystując dostępne środki.

2.56.Co w kolejności należy uczynić w razie zaistnienia wypadku przy pracy?

W razie zaistnienia wypadku należy:

•

usunąć czynnik, który był przyczyną wypadku,

•

zabezpieczyć poszkodowanego przed możliwością dodatkowych zagrożeń lub urazów,

•

udzielić pierwszej pomocy poszkodowanemu,

•

wezwać lekarza lub skierować poszkodowanego do najbliższego punktu pomocy medycznej (w zależności od stanu poszkodowanego),

•

zawiadomić przełożonego,

•

zabezpieczyć miejsce wypadku do czasu przybycia przełożonego lub zespołu badającego przyczyny wypadku.

2.57.Jak określa się ciężkość oparzenia?

Ciężkość oparzenia określana jest w zależności od głębokości uszkodzenia tkanek i wyrażana jest w stopniach:

I - zaczerwienienie skóry,

II - pęcherze na zaczerwienionej skórze,

III - rozkład tkanek podskórnych, zwęglenia i pojawienie się otwartych ran.

2.58. Jak określa się rozległość oparzenia?

Rozległość oparzenia wyrażana jest w procentach całkowitej powierzchni ciała.

2.59. Jak udziela się pierwszej pomocy w przypadku oparzenia cieplnego?

W przypadku oparzenia cieplnego (płomień, para, gorąca woda) należy:

• jeżeli skóra w miejscu oparzenia nie jest uszkodzona, miejsce to należy ochłodzić strumieniem zimnej wody przez około 10 minut,

• nałożyć miękki, wilgotny jałowy opatrunek i przymocować delikatnie bandażem,

• jeżeli skóra jest uszkodzona, nie stosuje się ochładzania wodą.

2.60. Jak udziela się pierwszej pomocy w przypadku oparzenia kwasem lub ługiem?

W przypadku oparzenia kwasem lub ługiem należy:

• miejsce oparzenia kwasem lub ługiem obficie spłukać wodą,

• nałożyć miękki jałowy opatrunek,

• skierować poszkodowanego do lekarza lub wezwać pomoc lekarską.

2.61. Co może być przyczyną wyczerpania cieplnego?

W środowisku wilgotnym i w wysokiej temperaturze oddawanie ciepła przez organizm człowieka jest ograniczone, zwłaszcza w czasie wysiłku fizycznego. Obfite pocenie się powoduje nadmierną utratę płynów i soli mineralnych z organizmu. Objawami przegrzania cieplnego jest odczucie zmęczenia, apatia, a w skrajnym przypadku utrata przytomności.

2.62.Jak udziela się pierwszej pomocy w przypadku wyczerpania cieplnego, spowodowanego przegrzaniem organizmu?

W przypadku wyczerpania cieplnego (ogólne osłabienie, blada twarz, zimny pot) należy:

• ułożyć poszkodowanego z nogami uniesionymi nieco w górę i ochłodzić go,

• podawać duże ilości płynów do wypicia oraz rozpuszczoną sól kuchenną.

2.63.Jak należy postępować w przypadku złamania, stłuczenia lub skręcenia, zważywszy, że rozróżnienie tych przypadków może sprawiać trudność?

W przypadku gdy mogło nastąpić złamanie, stłuczenie lub skręcenie:

- oceniamy rodzaj i rozległość urazu, - wzywamy pomoc medyczną,

- zaopatrujemy rany i opatrujemy krwawienia,

- unieruchamiamy zranione części ciała za pomocą dostępnych środków (bandaże, opaski, listewki).

2.64.Jak udziela się pomocy w przypadku rany lub skaleczenia?

W przypadku rany lub skaleczenia należy:

• ranę obmyć czystą wodą, a następnie wodą utlenioną,

• nałożyć bandaż, opatrunek może być zwilżony jodyną,

• jeżeli z rany tryska silnie krew jasnoczerwona, kończynę należy mocno przewiązać powyżej rany i natychmiast wezwać lekarza,

• jeżeli z rany płynie powoli krew ciemnoczerwona, należy ucisnąć ranę przez czysty opatrunek z gazy lub płótna i dużej ilości waty, mocno obandażować i podwiązać kończynę poniżej rany.

2.65.Jak udzielamy pierwszej pomocy w przypadku zatrucia tlenkiem węgla - czadem?

W przypadku zatrucia tlenkiem węgla (dymem, spalinami) należy:

• jak najszybciej przenieść poszkodowanego do miejsca przepływu świeżego powietrza,

• sprawdzić tętno i oddech, w razie ich braku przystąpić do wykonywania sztucznego oddychania,

• jeżeli powróci oddech i tętno, układamy poszkodowanego w pozycji bocznej,

• wzywamy pomoc lekarską i kierujemy bezwarunkowo poszkodowanego do szpitala (ze względu na możliwość wystąpienia groźnego zakażenia płuc).

2.66. Jak działa tlenek węgla (CO) na organizm ludzki i jakie są objawy zatrucia tym gazem?

Działanie tlenku węgla na organizm ludzki polega na łączeniu się tego gazu z hemoglobiną, przez co krew staje się niezdolna do przenoszenia dostatecznej ilości tlenu z płuc do tkanek. Szybkość zatrucia

zależy głównie od stężenia CO w powietrzu, od czasu przebywania w środowisku zawierającym w powietrzu CO oraz od natężenia wysiłku fizycznego (szybkość oddychania).

Pierwszymi objawami zatrucia tlenkiem węgla jest ból głowy, osłabienie, przyspieszenie oddechu, nudności.

2.67. Jak udziela się pierwszej pomocy w przypadku porażenia prądem?

W pierwszym rzędzie należy poszkodowanego uwolnić spod napięcia przez wyłączenie prądu, odciągnięcie porażonego od urządzeń będących pod napięciem lub przez odizolowanie uniemożliwiające przepływ prądu przez jego ciało. Jeżeli porażony krwawi, należy zatamować krwawienie. Jeżeli porażony jest nieprzytomny, należy ułożyć go na wznak i rozpocząć sztuczne oddychanie oraz wezwać pomoc lekarską.

W każdym przypadku, bez względu na ciężkość porażenia, poszkodowany powinien być zbadany przez lekarza.

2.68. Jak wykonujemy sztuczne oddychanie metodą „usta-usta"?

Metoda „usta-usta" jest najskuteczniejszą metodą sztucznego oddychania.

Przed przystąpieniem do sztucznego oddychania należy głowę poszkodowanego odchylić do tyłu, zatkać palcami jego nos i własnymi ustami wdmuchiwać powietrze do ust poszkodowanego.

Po odjęciu ust od ratowanego następuje bierny wydech. Czynność wdmuchiwania powietrza do płuc poszkodowanego należy i wykonywać z częstotliwością 16 do 20 razy na minutę, do czasu I powrotu samoistnego wydolnego oddechu lub do czasu przybycia pomocy lekarskiej. Gdy powróci samoistny oddech, poszkodowanego należy ułożyć w pozycji bocznej, ustalonej.

Rys. 2.1. Sztuczne oddychanie metodą „usta-usta".

Ochrona przeciwpożarowa

2.69. Wymień obowiązki pracownika w zakresie ochrony przeciwpożarowej.

Do obowiązków pracownika w zakresie ochrony przeciwpożarowej należy:

• poddanie się przeszkoleniu w zakresie ochrony przeciwpożarowej,

• zapoznanie się z instrukcją przeciwpożarową dotyczącą danego stanowiska pracy,

• likwidacja zagrożeń mogących wywołać pożar,

• alarmowanie w razie zauważenia pożaru i przystąpienie do gaszenia sprzętem podręcznym.

2.70. Co zalicza się do podręcznego sprzętu gaśniczego?

Do podręcznego sprzętu gaśniczego zalicza się:

• skrzynki z piaskiem, łopaty,

• beczki z wodą i wiadra,

• hydronetki,

• koce gaśnicze z tkaniny szklanej,

• gaśnice,

• szafki hydrantowe z wężem i prądownicą.

2.71.Jakie niedozwolone działania mogą być przyczyną powstania pożaru?

Przyczyną powstania pożaru może być:

• używanie otwartego ognia (spawanie i cięcie metali, używanie lamp lutowniczych, palenie tytoniu) w pomieszczeniach i w miejscach zagrożonych pożarem lub wybuchem,

• pozostawione bez nadzoru elektryczne urządzenia grzejne, paleniska i inne źródła ciepła o

wysokiej temperaturze,

• niewłaściwie wykonane lub nieprawidłowo zabezpieczone urządzenia i instalacje elektryczne,

• niewłaściwe składowanie materiałów mogących ulec samozapaleniu,

• usuwanie na zewnątrz kotłowni nie zgaszonego i nie schłodzonego żużla,

• przypadkowe zaprószenie ognia lub umyślne podpalenie,

• awaria maszyn (zatarcia łożysk, iskrzenia wirujących elementów itp.).

2.72.Co należy uczynić w razie zauważenia pożaru?

W razie zauważenia pożaru należy:

• zaalarmować znajdujące się najbliżej osoby i wezwać straż pożarną,

• przystąpić do gaszenia pożaru używając znajdującego się najbliżej podręcznego sprzętu gaśniczego.

Jednocześnie trzeba pamiętać, że:

• w pierwszej kolejności należy ratować ludzi,

• należy wyłączyć dopływ prądu do pomieszczeń objętych pożarem,

• urządzeń i instalacji elektrycznych, będących pod napięciem, nie wolno gasić wodą, lecz odpowiednimi gaśnicami,

• z miejsc zagrożonych pożarem należy usunąć butle ze sprężonymi gazami, naczynia z płynami palnymi i smarami,

• nie należy otwierać bez koniecznej potrzeby okien i drzwi w pomieszczeniach objętych pożarem.

2.73. W jaki sposób rozpoznajemy do gaszenia jakiego pożaru można zastosować daną gaśnicę?

Przeznaczenie gaśnicy rozpoznajemy po jej oznakowaniu literowym, a mianowicie:

• literą A oznaczone są gaśnice płynowe lub pianowe do gaszenia pożaru drewna, słomy, papieru, tkaniny itp.

• literą B oznaczone są gaśnice płynowe, pianowe, proszkowe lub śniegowe przeznaczone do gaszenia pożaru cieczy palnych i palnych substancji topiących się (np. benzyna, oleje, alkohol, lepik, lakiery),

• literą C oznaczone są gaśnice proszkowe i śniegowe przeznaczone do gaszenia pożaru gazów palnych, takich jak: acetylen, propan, butan, gaz ziemny i inne, oraz urządzeń elektrycznych pod napięciem do 1000 V i pojazdów samochodowych,

• literą D oznacza się gaśnice proszkowe przeznaczone do gaszenia pożaru metali lekkich, takich jak: magnez, sód, potas.

Stosowane dawniej gaśnice z indeksem E zostały wycofane.

Znaki bezpieczeństwa

2.74. Jakie zadanie mają spełniać graficzne znaki bezpieczeństwa?

Znaki bezpieczeństwa mają za zadanie ograniczenie zagrożeń bezpieczeństwa.

2.75. Jakie stosuje się rodzaje znaków bezpieczeństwa?

Stosowane są następujące znormalizowane znaki bezpieczeństwa

• znaki ewakuacyjne - tablice prostokątne i kwadratowe koloru zielonego z białymi rysunkami,

• znaki zakazu - tablice okrągłe białe z czerwonym obrzeżem, z czarnymi rysunkami,

• znaki ostrzegawcze - tablice trójkątne żółte z czarnym obrzeżem, z czarnymi rysunkami,

• znaki nakazu - tablice okrągłe, białe rysunki na niebieskim tle,

• znaki informacyjne - kwadratowe, z białymi rysunkami na zielonym tle,

• znaki niebezpieczeństwa - kwadratowe z rysunkami koloru czarnego, na tle o kolorze zależnym od rodzaju zagrożenia.

Znaki z zakresu ochrony przeciwpożarowej:

• informacyjne - z białymi rysunkami na czerwonym tle,

• ostrzegawcze - żółte z czarnym obrzeżem i z czarnymi rysunkami,

• znaki zakazu - białe z czerwonym obrzeżem i czarnymi rysunkami.