Pietkiewicz Bronisław

1

SPIS ZAWARTOŚCI TECZKI

cT; lU .t 2 ? A {& & Q .8qOft

I./1. Relacja " y1 ^

I./2. Dokumenty ( sensu stricto) dotyczące r e l a t o r a --- I./3. Inne materiały dokumentacyjne dotyczące relatora

III./l. Materiały dotyczące rodziny r e la to r a ---

III./2. M ateriały dotyczące ogólnie okresu sprzed 1939 r.

III./3. M ateriały dotyczące ogólnie okresu okupacji ( 1939-19.45) III./4. M ateriały dotyczące ogólnie okresu po 1945

III./5. Inne .7:

IV. K orespondencja

II. Materiały uzupełniające relację

V. Nazwiskowe karty informacyjne ł f j .

VI. Fotografie

2

3

4

5

Pietkiewicz Bir. oni sław p s . "Krzysztofa, "Wiktor", "Źbik'^/fSfl-)r.nazv.. "Orliń-

^ ^ s k i y i r o r a e n d a n t Garnizonu,Inspektoratu i w końcu Podokręgu AK w Toruniu

7 ^ - 1 9 0 5 - 1 9 7 9 J W 4 K . / X /z/ / 5

JT U rodzony 2 0 . I I . 1 9 0 5 r . w W il n i e l u t B a k a ł a r z e w i e , p o w . f u w a l s k i . U k o ń c z y ł gim­

n a z ju m m a t e m a t y c z n o - p r z y r o d n i c z e w W i l n i e , a n a s t ę p n i e ^ d z i a ł ^ . n ż y n i e r i i n a l i i i w e r s y t e c i e ^ r f u S t e f a n a B a t o r e g o .O d b y ł d y w iz y jn y k u r s P o d c h o r ą ż y c h Re­

zerw y w G ro d n ie i po3E o d b y c i u ć w ic z e ń lef-i c c r s k i -ch| p r z y 81 pp w G r o d n ie «wa- etr.vgt do s to p f c l« p p o r . r e z , s a p e r ó w . B r a ł u d z i a ł w k a m p a n i i w r z e ś n i o w e j / a i e

<Viu n b r a t . d a n y c h *■/ jv*rfrl c j ■ ige r n a c j i 1 gril l e .P o k l ę s c e w r z e ś n io w e j p r z y j e c h a ł do T o r u n i a i p o d j ą ł -nracę w B i u r z e T ec h n ic z n y m N i e m i e c k i c h K o l e i / D e u t s c h e

S

H e ic h s b a h n - T e c h n i s c h e ś B ttr o " , m ie s z c z ą c y m s i ę n a p r z e c i w dw orca m i e j s k i e -

f B ».

go w T o ru n iu J w czerwonym gmacbii^3t4>,4ącn/-m'~~dg- d z i ś . P4-o-tk i ow i^a- b;*ł i n ż y n i e -

t y rem elektrykiem,ai?* pracował na podrzędnym stanowisku technika-konstrukto- ra.Zajmował sie sygnalizacją świetlną na torach i nastawniach,oraz oświet- tleniem dworców i peronów w^oruń4ru|,Kluczyk^e^ i Bydgoszcz^.Miał więc duże

i/i, _{~1 i}

możliwości poruszania się.

Zamieszkał jako sublokatorb w mieszkaniu przy ul.Warszawskiej 8 u Hali-

7. -- --

sjU ny Krzeszówskiej,owdowiałej w 1939r.żony oficera, r po pewnym czasie~]oż_e- nił sięt ss—»ią,Gdy na początku 1942r.Halina Krzeszowska została zaprzysię­

żona dp^ons pi racji AK przśz Tadeusza Łęgowski ego, również Bronisław Piet- kiewicz -Ittczył sie do konspiracji,początkowo na szczeblu garnizonu Toruń,

^ — Używał wte y pseudonimu "Krzysztof" i zorganizował do konspiracji pra­

cowników parowozowni Kluczyki i firmy "Siemens lau -Union" mieszczącej się w barak^k w pobliżu stacji Soruń -Kluczyki/która mu w pewnym stopniu podlegała)*Gdy w lipcu 1942r.zostać aresztowań^ Tadeusz Łęgowski,Anna Dy- dyńska -Paszkowska, je j mąż Jerzy Paszkowski i inni członkowie ki^i^Bai-c- taza Inspektoratu Toruń,Józef Gruss,który już wcześniej poznał małżeństwo Piętkiewiczów,zaproponował Bronisławowi Pietkiewiczowie objecie funkcji komendanta Inspektoratu Toruń,na co ten wyraził zgodę.Dowodzenie garnizo­

nem przekazał Antoniemu Kudlińskiemu,praBownikowi firmy "Siemens-Bau-Uniom w Kluczykach,a sam z pomocą żony Haliny,ktBra dysponowała już siecią łącz­

niczek WSK,zaczął organizować piony dowódcze garnizohu To^uń i obwodu To- ruń.Według ja&gglklch dostępnych danych^ćrbwod^tei foruń kierował n- cnia Pi et ki ćwieka inny pracownik "Siemens Bau - Union". Edmund Malak.

6

£

->*- - / o Lr -

• £ ? / --- '-■ ' - 2 -

Ą §/Podobnie jak -t©— te^e- w innych Inspektoratach również w Toruniu sztaby do­

wodzenia były wspólne dla garnizonu i Inspektoratu.W krótkim czasie Gami- Zffl zon Toruń został pokryty siatką konspiratorów,którzy utworzy li^ komendy dzie]

nic j i rejoncw^ą^w obwodzie Toruń zorganizorano kil’"-- - 1.- c. "

M T ^ ■■eniiił-a^ Pietkiewicz,joko-komendant Inopclgtoratu jrwtań utrzymywał ścisły

£ £ kontakt z zastępcą Deleg Rządu na Pomorze.,Franciszkiem Ro chowi aki em,p s.

f.vj "Zaklicki",który pracując jako palacz -rr;-o^ Koszarach artyleryjskich zdołał

^ ^ zgromadzić wokół siebie -wiaTu^i', j ■t u b J i o1 , kt ó r v eh wykorzystywał rów-

n /

•ps- . niez w— nrae^ch , knrisfiargfrey-.^yah Bronisław Pietkiewicz „W mieszkaniu Pietkiewi-

J * czów stale bywali. Józef Gruss,Józef Chyliński i Henryk GrtLtzmacher, a więc cały sztab K0,tak,że Pietkiewicz był zawsze dobrze Doinformowany o planach

7>JU - n

” s>dowództwa Okręgu P o m o r z e - przyznać ,ż n . Jziałał -baa^flo energicznie i

SC'"v-3

umie jętnie.Wie jednokrotnie wychodził w swej działalności poza ramy Inspek-

>T1

“

Chylińskiegoyłwb komendanta Jodokręgu fołudniowo-wschodniego,Józefa Grussa.

W tym okresie Broniał-aw Pietkiewicz zorganizował przez swoich ludzi roz-

l( T y r u ~~~\

poznanie poligonu toruńskiego i lotniska w Łysomicach^T7 marcu 1944r.okazało się,że komendant Polskiej Armii Powstania,Edward Słowikowski ps."Biały Grot,U : penetruje przez swoich ludzi dowództwo AK.Bgonislaw Piętkiewicz zorganizował obserwację działaności Słowikowskiego^zebrał dowody jego współpracy z G-es- tapo,\ Łfekta^jp^pyzog ozofa -sztabu -K0T Ohyllń-a.^-i-eg^, ~.7o j s ko w emu Sądo-

m Specjalnemu AK dla Okręgu Pomorze i .który orzekł karę śmierci w stosunku.

<y<'f

do Edwardą Słowikowskiego,Bolesławy KsL ińskiei ps. "Lula",dawne j ioraoov.nn.iey WSTCZi Franciszka Brzeskiego ps." Jantar_"ywyroki w stosunku 2-ch pierwszych osób zostały wykonane przez Józefa Sliwowskiego ps."Skrzat" w styczniu 1945*

Po aresztowaniu^ maju. 1944r.Józefa Q-3fttoc>a,BrtnTTgłi^w Pietkiewicz został przesuniety na stanowisko komendanta jodokręgu południowo-wschodniego i awa­

nsowany do, stopnia porucznika., a następnie kapitana AK.Używał wtedy pseudoni­

mu "Żbik".Wobec aresztowania Antoniego Kudlińskiego,dotychczasowego komen­

danta garnizonu Toruń,Pietkiewic^tflanował na to stanowisko SyIwana Stankie­

wicza, dotychczasowego komendanta Rejonu ZMZSZK Mokre,a sam _ni a. kon-

l^dUA'vV ^ ' I^Yvw,

, /fvwn V) i łł-v~€^ ey-w-» ''ir*~e-~lr\ ^

7

- 3 -

taktalsi z obwodami lipno i Nie szawajfgcfzie organizacja terenowa była no on®

i|-vv><»U~vS Łp 2^u~łf

zawansowana,ale były feł-op^tyobsadzeniem dowództw obwodów^ya podstawie za- chowanej koręspondeircrjl Pietkiewicza, “-g-M k a *? z Marylą Sobocińską, "Ryską"

j z" Lipna -i -relacji ■'Ea-deusaa-- Zalewskiego z Ki e ₃ z a^, można stwie-rdziój, że Piet-

" ~ ~ ' ' " ~ J d p t i

kiewicz bardzo żywo interesował się tym co się a ziało w tyefr obwodach (i wpły-

C ? ^ h t { \łjy C O i' £ - ,

wał ‘umiejętnie na obsadzenie stanowisk dowódczych. * w _{/* * 4}

lecie 1 9 44r. Bronia! t t .’ Pietkiewicz bywał na odprawach sztabu Okręgu w

6<^>i ^lv-^ /yW^/O ^--- -—

f^ruszynach pod Brodnicą,^ Dulskicfi>p. kontaktował się z nowym dowódcą Okręgu mjry^ppłk ^Franciszkiem Trojanowskim ps. "Fala" .Na j-ef^o polecem^/^rzygotował

^ dane cyfrowe dotyczące sił konspiracji w fodokręgu*oraz przygotował dane do v V ^ i a ł a ń zbrojnycł^.Według decyzji Trojanowskiego j-&g© zadaniem Kmiał o być opa-

^ i_ C Crru~— o ^ j

^ nowanie Torunia i mostów przez Ti sł ę .fcj^g-^ba przy znać , ż e ^'liHł"o~~realne/

fodokręg i garnizon Toruń nie posiadały bronią.Natomiast dobrze były wy­

konywane zarówno w garnizonie jak i jl&dokregu zadania wywiadowcze.W szczegół-

>S“

V ności ze składanych przez Pietkiewicza meldunków wynika pełne rozpoznanie 4 składu tworzonych na P0dgórzu ]( Torunitl dywizji Wehrmachtu i organizacji

Volkssturmu.Składy osobowe konspiracji oceniał Pietkiewipz-£-^óbr^p w Tn-n-min

<

2

r -

q dunkach nie wspominał zupełnie*Do osiągnięć M n i nłara Pietkiewicza należy ir_ rz'aliczyć organizowanie kolportażu gazetek konspiracyjnych w szczególności

"Iskry Wolnóści ",wydawanej w Józefkowie k.lipna^i "Strażnicy Bałtyku" i -ś-^-"Grłosu Prawdy "wydawanych w Toruniu we ?,/spółJ>racy z Delegaturą Rządu, y> Po wejściu do Torunia wojsk radzieckich i polskich,a więc po 7 lutym - r 1945r.,Pietkiewicz pozostawał nadal w konspiracji,kontaktując się ze swymi

byłymi podkomendnymi .Meśn^r-założ.yć ,»-e--4© fla j ego\f?olece2iie poszczególni

' S r d /■Vv'iW'-C

cgł-&ttko»ie konspiracji wchodzili w skład nowopowstających władz, aby prowa- dzić tam nadal p^tyiot^/csną działalnoścyNatom' ast nie chciał się podporząd- kować kierownictwu b©»s pi racji Delegatury Sił Zbrojnych^a później WIN jakie powstało w Bydgoszczy,na bazie dawnego dowództwa okręgu AK.G-dy sytuacja za­

częła się zaostrzać i nastąpiły aresztowania byłych członków konspiracji,

\ fywy w /^ww> ■ --

PietkiewiczowieY^aczęli rozgłaszać swój zamiar wyjazdu za granice* żnieniW'-

__ ^ ---'

14'nazwisko na "Orlińscy" (T^wyjecliali do Wrocławia.^''

8

% / c ,

(L 4 -

\ Ile Wrocławiu Pietkiewicz,ciągle jako , "Orliński» pod jął Drace jako. inży-

J " ^Jpat>K5U

' ’ nier w Dyrekcji Okręgowej Kolei P ań s t w o wy ch\Ó z i ę k i swoim zdolnościom i w M z y fachowej awansował do stanowiska dyrektora technicznegofOkręgu K.P.

Mieszkał w poniemieckiej willi przy ul.Letniej we Wrocławiu z żoną i na sierbicą Danutą Belikanowicz„po przejściu na emeryturę,zmarł w 1979r<>T>,??s Ir?ta-wog eśn i g 3-18 1 9 7 7 r . ,Halina Krzeszowskr-Pietkie wi c z owa

tjW TY*

■<&._ - @

AP AK, To ruń^ "^f^-hrtrtdretłś^s.a KO pomorze Jagielska) ,Krzeszowska-Pietkiewiczowa H.jpurWponaenc ja^Pietkiewicza, z Marylą. Sobocińską posiadniu autora^

Jaszowski T.Podokręg Południowo -Wschodni,Toruń 1996 34-4— 55=43 Komorowski K.Leksykon. .£.7Ł4-I^\Słownik cz.2

Tadeusz Jaszowski

9

£ _> Z-Ci^re^eC^i i iccT^i^ _*-$ t^m^j

^ P ie t k ie w ic z B ro n isła w p s . " K r z y s z t o f 5' , " V ik to r " , "Żbik", Z -2 5 " , p r z y b r ^ n a z w J h ^ 0 r l i ń 8 k i V l 9 0 5 - 1 9 7 9 / * kmdt G a r n iz o n u ' I n s p e k ­ t o r a t u Toruń i Podokręgu P ołudniow o-W schodniego Okręgu Pomorze AK.

Urodzony 20 I I 1905 r* w V,i l n i e / a l b o w B a k a ła rzew ie, pow *Suwałki/*

'k o ń cz y ł gimnazjum m a te m a ty c z n o -p r z y r o d n ic z e w r i l n e i , n a s t ę p n i e W ydalał I n ż y n i e r i i na U n i w e r s y t e c ie S*B atorego* Odbył d y w izy jn y kurs P odchorążych Rezerwy w Grodnie i po o d b y c iu ć w ic z e ń przy 81 pp w Grodnie u z y s k a ł s t o p i e ń ppor*rez*saperów * B r a ł u d z i a ł w kampanii w r z e ś n io w e j 1939 r* A r a k b l i ż s z y c h danyoh/* Po k l ę s c e w r ze ś n io w e j p r z y j e c h a ł do Torunia 1 p o d j ą ł p r a c ę w B iu r z e T e ch n i­

cznym N ie m ie c k ie j K o l e i /D e u t s c h e R e is c h b a h n - T e c h n is c h e s Buro1, m ieszczącym s i ę n a p r z e c iw dworca m i e j s k i e g o w Toruniu* b a c o w a ł na podrzędnym s t a n o w is k u t e c h n i k a - k o n s t r u k t o r a mimó k w a l i f i k a c j i i n ż y n l e r a - e l e k t r ^ k a * Zajmował s i ę s y g n a l i z a c j ą ś w i e t l n ą na t o r a c h i n a sta w n ia c h o ra z o ś w i e t l e n i e m ćworoów i peronów s t a c j i Toruń- K lu c z y k i i B y d g o s z c z . M iał w lęo duże m o ż l iw o ś c i p o r u s z a n ia s i ę ,

k tó r e w y k o r z y s t a ł w o r a c y k o n s p l r a c y j n e j * Z a m ie sz k a ł przy u l .

V a r s z a w s k ie j 8 ja k o s u b l o k a t o r w m ie s z k a n iu H a lin y K rz e e z ó w a k lo j • ow dow iałej w 1939 r * , żony o f i c e r a , z k t ó r ą po pewnjyim c z a s i e

o ż e n i ł d ię * Gdy na p o c z ą tk u 1942 r , H.Krzeszowaka z o s t a ł a z a p r z y - V s i ę ż o n a do ZWZ-AK p r z e z k p £ , r e z . Tadeuszp Ł ęgow sk iego p s . " K a z i -

m ie r z " , kmdta l a s p i e f b i a ó t c ^ r o w n i e ż w ł ą c z y ł s i ę do k o n s p i r a c j i V pod p s . ' K r z y s z t o f " , początkow o na s z c z e b l u g a r n iz o n u - z o s t a j ą c ?

^.jego komendantem. P o z y s k a ł d la d z i a ł a ń k o n s p ir a c y j n y c h p o l s k i c h pracowników parowozowni K lu c z y k i i firm y "Siemens ^ a u - TTn io n " , m i e s z c z ą c e j s i ę w barakach w p o b l i ż u 3 t a c j i Toruń-Kluefcyki / k t ó r a mu w pewnym s t o p n i u p o d l e g a ł a / * Gdy w l i o c u 1942 r . z o s t a l i a r e ­ s z t o w a n i Tadeusz Ł ęg o w sk i, Anna Dydyńska^Paszkowaka i j e j mąż

^ J e r z y P aszk ow sk i o r a s i n n i c z ło n k o w ie S zta b u Insp* Toruń# P i e t - g k i e w i c z o tr z y m a j, od ]cpt* J ó z e f o Grussa p s * " S t a n is ła w " -

i i i kmdta I n s p . Toruń. P rop o-

z y c j ę p r z y j ą ł , p r z e k a z u ją c dow odzenie Garnizonem ^ -e^ łan-inw i j

\J ^latabu G a r n ! jo n u |Antoniemu K u d liń sk iem u pG."Zbigniew" - c z ło n k o w i S ztab u Garnizonu no f u n k c j i o f i c e r a o r g a n i z a c y j n e g o , /^ r s c o w n ik o w i firm y "Siemens B au-U nionM w K l u c z y k a c h /. Z pomocą żony k a l i n y , k

i k tó r a dysponowała j u ż s i e c i ą ł ą c z n i c z e k WSK, z a c z ą ł o rgan izow ać piony dowódcze Garnizonu i Obwodu Toruń. A«fe d łu g d o s t ę p n y c h danyoh ł ą c z ­ n o ś c i ą Obwodu Toruń k io r o w a ł na z l e c e n i e P i e t k i e w i c z a inny p r a - v/ cownik firm y "Siemens Bau-i nion " - Edmund Malak/* V m ie s z k a n iu

P ie t k ie w ic z ó w b y w a li o f i c e r o w i e S zta b u KOt J * G r u s s, J ó z e f C h y l i ń - oV4 r\a _ / i ■»«-/ TTn.v,— i. n---- ■ - 0 ...- •* * -

10

I

'

,1lx

P i e t k i e w i c z b y ł w ięo zaw sze d ob rze poinformowany o p la n a c h do­

wództwa Okręgu Pomorze# ^ z i a ł a ł e n e r g i c z n i e i u m i e j ę t n i e , n i e j e d ­ n o k r o t n ie w y c h o d z ił w swej d z i a ł a l n o ś c i poza ramy I n s p e k t o r a t u Toruń, k o n t a k t u j ą c s i ę z Obwodami: V’ą b r z e ' n o . Lipno i N ie s z a w a , co zapewne odbywało się* ne p o l e c e n i a (t f z e t K S^faHu~lTÓ - \ J .C h y ll ń — ,sk ie g o i fcnrfrrsTTfrd o kr ę gu -j%^ud ni ov; o« ;-S©hod a i ogd| J .G r u s s a . Zorga­

n iz o w a ł p rza z sw oioh l u d z i r o z p o z n a n ie p o l i g o n u t o r u ń s k ie g o i l o t ­ n is k a w Łysom icach k ^ T oru n ia. Jako kmdt I n s p . Toruń utrzym ywał

ś c i s ł y k o n ta k t z F r a n c is z k ie m Rochowiakiem p r z y b r . nazv<r. " Z a k lio k i"

z c ą D e le g a t a ^ządu na Pomorze, k tó r y p r a c u j ą c ja k o p n la c z c . o . w k o s z a r a c h a r t y l e r y j s k i c h z d o ł a ł z'Tornadzie w okół s i e b i e w i e l u

sprawnych k o n s p ir a to r ó w pomocnych d l a P i e t k i e w i c z a . Ody w marcu 1944 r . o k a z a ło s i ę , że km^t P o l s k i e j A rm ii P o w sta n ia Tdward S ło w ik o w sk i p s , " B i a ł y Grot" p e n e t r u j e p r z e z sw o ic h l u d z i dowódz­

two AK, P i e t k i e w i c z z o r g a n iz o w a ł o b s e r w a c ję jer»o d z i a ł a l n o ś c i . $ Z eb ra ł i p r z e k a z a ł dowody w sp ółp raoy z g e s t a p o S ło w ik o w s k ie g o i j e g o w spółpracowników i B o le s ła w y K a l i ń s k i e j ps*"Lu1t" /daw nej r e f e r e n t k i WSK I n s p . T oruń/ i Pr n c i s z k a B r z e s k ie g o p s ." J a n t a r "

Wojskowemu Sądowi S p e c ja ln e m u , k tó r y o r z e k ł d l a n i c h karę ś m i e r c i . Po a r e s z t o w a n iu A .K u d liń s k ie g o w narou 1944 r . P i e t k i e w i c z mia­

nował na s t a n o w i s k i kmdta Garnizonu Sylwana S t a n k ie w ic z a po ."Bu­

t l e r " - d o ty c h c z a s o w e g o kmdta Rejonu ^ o k r e , sam z a ś p r z e j ą ł kon­

t a k t y s Obwodami Lipno i N ie s z a w a , n a le ż ą c y m i do T n s p # /^ ło c ł^ - o '* , g d z ie o r g a n iz a c j a terenow a b y ła znawansowana, a l e j j ^ ł j p ^ j d n o ś c i z obsadą dowództw obwodów. V p ły w a ł s k u t e c z n i e na r o z w i ą z a n ie ty c h t r u d n o ś c i .

Vpo a r e s z t o w a n iu J .G r u s s a w maju 1944 r . P i e t k i e w i c z z o s t a ł p r z e ­ s u n i ę t y na s t a n o w is k o kmdta Podokręgu P o łu d n io w o - so h o d n ie g o i awansowany do s t . p o r u c z n i k a , a n a s t ę p n i e k a p it a n a AK. U ż y w a ł

wtedy p s ." Ż b ik ” *

Lotem 1944 r . u c z e s t n i c z y ł w odprawaoh S ztab u KO w k w a te r z e

J . C h y l i ń s k i e g o w K ruszynach pod B r o d n ic ą /w domu B u l s k i c h / i kon­

ta k t o w a ł s i ę z nowym kmdtem Okręgu m jr. F r a n c is z k ie m Trojanowskim p s . " F a la ". Tła j e g o p o l e c e n i e p r z y g o to w a ł dane cy fr o w e d o t y c z ą c e s i ł k o n s p i r a c j i w Podokręgu o r a z dane do p lan u d z i a ł a ń zb r o jn y c h na o k r e s a k c j i "Bur a " , V.rg d e c y z j i T ro ja n o w sk ieg o zadaniem P i e t ­ k ie w ic z a m ia ło być opano’ a n i e T orunia i mostów na W i ś l e . P i e t k i e ­ w ic z uw ażał t o z a d a n ie za mało r e a l n® --- ł --- -- n--- .

11

n i e p o s i a d a ł y b r o n i# N a to m ia st d ob rze wykonywane b y ły no dowodzonym p r z e z n ie g o t e r e n i e za d a n ia wywiadowcze. Z j e g o maldunkSw w y n ik a , że m ia ł p e łn e rozezneAAe s k ła d u tw orzonych na Podgórzu / d z i e l n i c a T o r u n ia / d y w i z j i Wehrmachtu i o r g a n i z a c j i V o lk ss tu r m .

Składy osobowe k o n s p i r a c j i o c e n i a ł P i e t k i e w i c z ja k o dobre w Toru­

n iu i N i e s z a w i e , n a t o m ia s t ja k o s ł a b e w L ip n i e i ś r o d n i c y . Do o s i ą g n i ę ć P i e t k i e w i c z a n a l e ż y t a k ż e z a l i c z y ć o r g a n iz o w a n ie k o lp o r t a ż u g a z e t e k , s z c z e g ó l n i e "Iskry T o l n o ó c i " , wydawanej w J ó ­ z e fk o w ie k /L i p n a , " S t r a ż n ic y Bałtyku" i "Gło^u Prawdy", wydawan^pU w Toruniu we w sp ó łp r a c y z T)elgaturą Rządu,

Po w e j ś c i u do Torunia wojak r a d z i e c k i c h i p o l s k i c h na p o c z ą tk u l u t e g o 1945 r . P i e t k i e w i c z p o z o s t a ł w k o n s p i r a c j i , k o n t a k t u j ą c s i ę ze swymi b yłym i podkomendnymi. Prawdopodobnie no j e g o p o l e c e ­ n ie p o s z c z e g ó l n i ż o ł n i e r z e k o n s p i r a c j i w c h o d z i l i w s k ła d nowopow­

s t a j ą c y c h w ła d z , aby p row adzić tam n a d a l d z i a ł a l n o ś ć p a t r i o t y c z n ą * T swoim "Sprawozdaniu do D e le g a t a Okręgu / M a . 1 2 0 /4 5 z 20 X 1945 r /

p r z e d s t a w i ł P i e t k i e w i c z rozwój o r g a n iz a c y j n y D e le g a t u r y S i ł Zbroj­

nych v/ ICnGp# Toruń w o k r e s i e od s i e r p n i a do pa d z i e r n i k a 1945 r . Inform ując o z o r g a n iz o w a n iu s i e c i DSZ w Toruniu o r a z p o w ia ta c h i to r u ń s k im , n ie s z a w s k im in o w ro cła w sk im , w ło cła w sk im i lip n o w s k im . Z a zn a czy ł przy tym, że c a ł y w y s i ł e k o r g a n iz a c y j n y s k i e r o w a ł na p r a c ę propagandową, rozbudowę w yriad u i kontrw yw iadu, ^ o s t r z e g ł t e ż n i e b e z p i e c z e ń s t w o p r z e n ik a n i a agentów organów b e z p ie c z e ń s t w a p u b lic z n e g o w s z e r e g i DSZ. Początkowo b y ł p rzeoiw n y u ja w n ia n iu s t r u k t u r p odziem nych,

W czerwcu 1945 r . , za p ośred n ictw em żony H ^ r z e s z o w s k i e j , P i e t k i e ­ w ic z u z y s k a ł ponowny k o n ta k t z Grussem. W spółpracow ał t e ż z '^ S o ­ b o c iń s k a , k i e r u j ą c ą o r g a n i z a c j ą k o b i e c ą w Obwodzie Lipno w ramach DSZ# a potem o r g a n i z a c j i "r o ln o ś ć i n i e z a w i s ł o ś ć A'1^"/*

? k o n s p i r a c j i pow ojennej d z i a ł a ł y c o n a jm n ie j do 20 X 1945 r . ^ p o s ł u ­ g u ją c s i ę p s." Z -2 5 " * ^>

(^Nie c h c i a ł jed n ak podporządkować s i ę k ie r o w n ic tw u DSZ, p ó ź n i e j

"WiN", j a k i e p o w s t a ło w B yd goszczy na b a z i e dawnego dowództwa Okręgu AK. Gdy s y t u a c j a z a c z ę ł a staw ać s i ę n ie b e z p i e c z n a i n a s t ą ­ p i ł y a r ^ 3 z t o w ia b y ły c h członków k o n s p i r a c j i , P i e t k i e w i c z o w i e , j u ż p o sz u k iw a n i p r z e z NKFD, z a c z ę l i r o z g ł a s z a ć swój zam iar w yjazdu za g r a n i o ę . W końcu p a ź d z i e r n i k a 1945 r . pod zmienionym n azw isk iem

" O r liń sc y " w y j e c h a l i do ' r o c ł a ^ i a . Pod nazw iskiem " O r liń s k i"

P i e t k i e w i c z p o d j ą ł p r a c ę j a k o j j ln ż y n i e r w D y r e k c j i Okręgowej K o l e i Państwowych.

12

/Pomimo zmiany nazw iska i z a m ie sz k a n ia organa b e z p ie c z e ń s t w a b y ły pa poinformowane o j e g o p o b y c ie we Wrocławiu co n a jm n iej od l a t a

1950 r * /.D z ię k i swym z d o ln o ś c io m i fach ow ej w ied zy awansował do s t a n o w is k a d y r e k to r a t e c h n i c z n e g o W rocław sk iego Okręgu K .P . M ie s z k ła w p o n ie m ie c k ie j w i l i i przy u l . L e t n i e j z żoną i p a s i e r ­ b i c ą Danutą B e llk a n o w io z . Po p r z e j ę c i u na em erytu rę zm arł w 1 9 7 9 r . Żona H a lin a K r z e e z o w s k a - P i e t k ie w ic z b y ła k ie r o w n ic z k ą R e f e r a t u FHK Okręgu Pom orskiego AK, Zmarła w 1977 r .

AP AK, Akta KO Pomorze, K a r to te k a I n s p . Toruń, T .t J a g i e l s k a I . f Krzeszowska - P i e t k i e w i c z H. t P i e t k i e w i c z B . t S o b o c iń sk a 1S., J a s z o w s k i T . . Okr.Pom. AK. Podokreg . • • ; K0moroweki K . , Leksykon

• • • ; S ł.K on sp .P om . . . . c z . 1 , c z . 2 ; K oresp on d en cja B . P i e t k i e w i c z a z M .Sob^cińsk ą /w p o s ia d a n iu a u t o r a / .

Tadeusz J a s z o w s k i

13

14

ul A Pietkiewicz Bronisław ps. „Krzysztof”, „Wiktor”, „Żbik”, „Z-25”, przybr. nazw.

„Orliński” (1905-1979), kmdt Garnizonu, Inspektoratu Toruń i Podokręgu Południowo-Wschodniego Okręgu Pomorze AK.

Urodzony 2 0 II 1905 r. w Wilnie (albo w Bakałarzewie, pow. Suwałki). Ukończył gimnazjum matematyczno-przyrodnicze w Wilnie, następnie Wydział Inżynierii na Uniwersytecie S. Batorego. Odbył dywizyjny kurs Podchorążych Rezerwy w Grod­

nie i po odbyciu ćwiczeń przy 81 pp w Grodnie uzyskał stopień ppor. rez. saperów.

Brał udział w kampanii wrześniowej 1939 r. (brak bliższych danych). Po klęsce wrześniowej przyjechał do Torunia i podjął pracę w Biurze Technicznym Niemi­

eckiej Kolei (Deutche Reischbahn-Technisches Buro), mieszczącym się naprzeciw

3 ' A t y b ź i ? & o t /

iJ) n *0 v c$fói{S (

Dworca Miejskiego w Toruniu. Pracował na pod- rzędnym stanowisku technika-konstruktora mimo kwalifikacji inżyniera-elektryka. Zajmował się sygnalizacją świetlną na torach i nastawniach oraz oświetleniem dworców i peronów stacji Toruń- -Kluczyki i Bydgoszcz. Miał więc duże możliwości poruszania się, które wykorzystał w pracy konspi­

racyjnej. Zamieszkał przy ul. Warszawskiej 8 jako sublokator w mieszkaniu Haliny Krzeszowskiej, owdowiałej w 1939 r. żony oficera, z którą po pewnym czasie ożenił się. Gdy na początku 1942 r.

H. Krzeszowska została zaprzysiężona do ZW Z- -A K przez kpt. rez. Tadeusza Łęgowskiego ps.

„Kazimierz”, kmdta Insp. Toruń, Pietkiewicz również włączył się do konspiracji pod ps. „Krzy­

sztof”, początkowo na szczeblu garnizonu — zostając jego komendantem. Pozyskał dla działań konspiracyjnych polskich pracowników parowozowni Kluczyki i firmy

„Siemens Bau-Union”, mieszczącej się w barakach w pobliżu stacji Toruń-Kluczyki (która mu w pewnym stopniu podlegała). Gdy w lipcu 1942 r. zostali aresztowani Tadeusz Łęgowski, Anna Dydyńska-Paszkowska i jej mąż Jerzy Paszkowski oraz inni członkowie Sztabu Insp. Toruń, Pietkiewicz otrzymał od kpt. Józefa Grussa ps.

„Stanisław” — kmdta Podokręgu Południowego (późn. Południowo-Wschodniego) propozycję objęcia funkcji kmdta Insp. Toruń. Propozycję przyjął, przekazując dowodzenie Garnizonem Antoniemu Kudlińskiemu ps. „Zbigniew” — członkowi Sztabu Garnizonu na funkcji oficera organizacyjnego, (pracownikowi firmy „Sie­

mens Bau-Union” w Kluczykach). Z pomocą żony Haliny, która dysponowała już siecią łączniczek WSK, zaczął organizować piony dowódcze Garnizonu i Obwodu Toruń. (Według dostępnych danych łącznością Obwodu Toruń kierował na zlecenie Pietkiewicza inny pracownik firmy „Siemens Bau-Union” — Edmund Malak).

W mieszkaniu Pietkiewiczów bywali oficerowie Sztabu KO: J. Gruss, Józef Chyliń­

ski ps. „Rekin” (i in.) Henryk Gruetzmacher ps. „Michał” (i in.). Pietkiewicz był więc zawsze dobrze poinformowany o planach dowództwa Okręgu Pomorze. Dzia­

łał energicznie i umiejętnie. Niejednokrotnie wychodził w swej działalności poza ramy Inspektoratu Toruń, kontaktując się z Obwodami: Wąbrzeźno, Lipno i Nie­

szawa, co zapewne odbywało się na polecenie J. Chylińskiego — szefa Sztabu KO iJ. Grussa. Zorganizował przez swoich ludzi rozpoznanie poligonu toruńskiego i lotniska w Łysomicach k. Torunia. Jako kmdt Insp. Toruń utrzymywał ścisły kon­

takt z Franciszkiem Rochowiakiem przybr. nazw. „Zaklicki” zcą Delegata Rządu na Pomorze, który pracując jako palacz c.o. w koszarach artyleryjskich zdołał zgroma­

dzić wokół siebie wielu sprawnych konspiratorów pomocnych dla Pietkiewicza. Gdy w marcu 1944 r. okazało się, że kmdt Polskiej Armii Powstania Edward Słowiko­

wski ps. „Biały Grot” penetruje przez swoich ludzi dowództwo AK, Pietkiewicz zorganizował obserwację jego działalności. Zebrał i przekazał dowody współpracy z gestapo Słowikowskiego i jego współpracowników: Bolesławy Kalińskiej ps. „Lula”

(dawnej referentki WSK Isnp. Toruń) i Franciszka Brzeskiego ps. „Jantar” Wojsko­

wemu Sądowi Specjalnemu, który orzekł dla nich karę śmierci. Po aresztowaniu A Kudlińskiego w marcu 1944 r. Pietkiewicz mianował na stanowisko kmdta Gar-

139

15

nizonu Sylwana Stankiewicza ps. „Butler” — dotychczasowego kmdta Rejonu Mo­

kre, sam zaś przejął kontakty z Obwodami Lipno i Nieszawa, należącymi do Insp.

Włocławek, gdzie organizacja terenowa była zaawansowana, ale istniały trudności z obsadą dowództw obwodów. Wpływał skutecznie na rozwiązanie tych trudności.

Po aresztowaniu J. Grussa w maju 1944 r. Pietkiewicz został przesunięty na stanowisko kmdta Podokręgu Południowo-Wschodniego i awansowany do st. po­

rucznika, a następnie kapitana AK. Używał odtąd ps. „Żbik”. Latem 1944 r. ucze­

stniczył w odprawach Sztabu KO w kwaterze J. Chylińskiego w Kruszynach pod Brodnicą (w domu Dulskich) i kontaktował się z nowym kmdtem Okręgu mjr.

Franciszkiem Trojanowskim ps. „Fala”. Na jego polecenie przygotował dane cyfro­

we dotyczące sił konspiracji w Podokręgu oraz dane* do planu działań zbrojnych na okres akcji „Burza”. Według decyzji Trojanowskiego zadaniem Pietkiewicza miało być opanowanie Torunia i mostów na Wiśle. Pietkiewicz uważał to zadanie za mało realne, ponieważ Podokręg i Garnizon nie posiadały broni. Natomiast dobrze wy­

konywane były na dowodzonym przez niego terenie zadania wywiadowcze. Z jego meldunków wynika, że miał pełne rozeznanie składu tworzonych na Podgórzu (dzielnica Torunia) dywizji Wehrmachtu i organizacji Volkssturm. Składy osobowe konspiracji oceniał Pietkiewicz jako dobre w Toruniu i Nieszawie, natomiast jako słabe w Lipnie i Brodnicy. Do osiągnięć Pietkiewicza należy także zaliczyć organi­

zowanie kolportażu gazetek, szczególnie „Iskry Wolności”, wydawanej w Józefko- wie k. Lipna, „Strażnicy Bałtyku” i „Głosu Prawdy”, wydawanych w Toruniu we współpracy z Delegaturą Rządu.

Po wejściu do Torunia wojsk radzieckich i polskich na początku lutego 1945 r.

Pietkiewicz pozostał w konspiracji, kontaktując się ze swymi byłymi podkomen­

dnymi. Prawdopodobnie na jego polecenie poszczególni żołnierze konspiracji wchodzili w skład nowopowstających władz, aby prowadzić tam nadal działalność patriotyczną. W swoim „Sprawozdaniu do Delegata Okręgu” (Ldz. 120/45 z 20 X 1945 r.) przedstawił Pietkiewicz rozwój organizacyjny Delegatury Sił Zbrojnych w Insp. Toruń w okresie od sierpnia do października 1945 r., informując o zorga­

nizowaniu sieci DSZ w Toruniu oraz powiatach: toruńskim, nieszawskim, inowro­

cławskim, włocławskim i lipnowskim. Zaznaczył przy tym, że cały wysiłek organi­

zacyjny skierował na pracę propagandową, rozbudowę wywiadu i kontrwywiadu.

Dostrzegł też niebezpieczeństwo przenikania agentów organów bezpieczeństwa publicznego w szeregi DSZ. Początkowo był przeciwny ujawnianiu struktur pod­

ziemnych. W czerwcu 1945 r., za pośrednictwem żony H. Krzeszewskiej, Pietkiewicz uzyskał ponowny kontakt z Grussem. Współpracował też z M. Sobocińską kierującą organizacją kobiecą w Obwodzie Lipno w ramach DSZ, a potem organizacji „Wol­

ność i Niezawisłość („WiN”). W konspiracji powojennej działał co najmniej do 20 X 1945 r., posługując się ps. „Z-25”. Nie chciał jednak podporządkować się kiero­

wnictwu DSZ, później „WiN”, jakie powstało w Bydgoszczy na bazie dawnego do­

wództwa Okręgu AK. Gdy sytuacja zaczęła stawać się niebezpieczna i nastąpiły aresztowania byłych członków konspiracji Pietkiewiczowie, już poszukiwani przez NKWD, zaczęli rozgłaszać swój zamiar wyjazdu za granicę. W końcu października 1945 r. pod zmienionym nazwiskiem „Orlińscy” wyjechali do Wrocławia. Pod na­

zwiskiem „Orliński” Pietkiewicz podjął pracę jako inżynier w Dyrekcji Okręgowej Kolei Państwowej. (Pomimo zmiany nazwiska i zamieszkania, organa bezpie­

czeństwa były poinformowane o jego pobycie we Wrocławiu co najmniej od lata 140

1950 r.). Dzięki swym zdolnościom i fachowej wiedzy awansował do stanowiska dyrektora technicznego Wrocławskiego Okręgu K.P. Mieszkał w poniemieckiej willi przy ul. Letniej z żoną i pasierbicą Danutą Belikanowicz. Po przejściu na emeryturę zmarł w 1979 r.

Żona Halina Krzeszowska-Pietkiewicz była kierowniczką Referetu WSK Okrę­

gu Pomorskiego AK. Zmarła w 1977 r.

AP AK, Dok. KO Pom orze, K artoteka Insp. Toruń, T.: Jagielska I., K rzeszowska- -Pietkiew icz H., Pietkiewicz B., Sobocińska M.; J a s z o w s k i T., O kr. Pom. AK.

Podokręg...; K o m o r o w s k i L., Leksykon...-, Sł. Konsp. Pom..., cz. 2; Korespondencja B. Pietkiewicza z M. Sobocińską (w posiadaniu autora).

Tadeusz Jaszowski

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

P i e t k i e w i c z B r o n is ł a w * k p t . ps. "Żbik"

Toru d

A K AD

-ostatni dowódca podokręgu południowo - wschodni?

niego z siedzibą sztabu w Toruniu.

Prawdopodobnie w 194'5r. szef toruńskiego rejonu organ* Wolność i niezawisłość.

31

44

PIETKIEWICZ B. AK

Inspektor Rej. AK w Toruniu.

Józef 3 1 lwowski ps."Skrzat" był łącznikiem szefa Ekspozytury ODR na Pomorzu F.Rochowiaka z Pietkie­

wiczem. Inspektorem R e j .

2r.: G.Górski, Pomorska Okręgowa Delegatura Rządu RP na Kraj w latacłi 1941-1945, [w:] Walka

podziemna..., s. 193

MGr 1994

32

33

34

35

36

37

38

39

40

41

42

43

44

45

46

47

48

49

50

51

52

53

K o ftK

Kpt. Bronisław Pietkiewicz ps. Żbik i i

Dowódca Podokręgu Południowo-Wschodniego Okręgu Pomorskiego A.K. z siedzibą w Toruniu

Kontaktowałem się ze"Źbikiem"w drugiej połowie 1944 r już jako szef łączności Podokręgu "Jary " za pośrednic­

twem jego łączniczki "Ewy " ( Obecnie Irena Nowakowa 13,Byway Rd. Leicester W.Brytania ) oraz bezpośrednio w Bydgoszczy ul. Garbary na odprawach przy udziale

"Janusza " dcy Okręgu,"Michała-Macieja "-dcy Podokręgu oraz "Pawła " d-cy Inspektoratu Bydgoszcz. W niektórych naradach d0tyczących łączności brał również udział

54

55

P ie t k ie w ic z - , ,Ż b ik ”

P r z y je c h a ł na rozk az Jomendy Okręgu AK Pomorze do Skępego, w c e lu odbudowy Kdy Obw.

AK L ip n o, k o n ta k to w a ł ś i ę z „ R y s k ą * * .

S -u , ,

R e i, W ładysław D r z e w ie c k i, S k ęp e,

56

57

58

59

60

61

62

63

64

65

66

67

68

69

70

71

72

73

74

75

76

77