Lipski Bolesław

1

S P I S Z A W A R T O Ś C I p v n • 0 ' T y

T E C Z K I f

C T : ...

I./1. Relacja < ty ^ < 4 " 5

I./2. Dokumenty ( sensu stricto) dotyczące relatora — ■ I./3. Inne materiały dokumentacyjne dotyczące relatora __

II. Materiały uzupełniające relację j o . $ >5. A~ $

III./l. Materiały dotyczące rodziny relatora —

III./2. Materiały dotyczące ogólnie okresu sprzed 1939 r. ---- n- III./3. Materiały dotyczące ogólnie okresu okupacji ( 1939-1945) — III./4. Materiały dotyczące ogólnie okresu po 1945 --

II1/5. Inne ...---- - IV. Korespondencja

VI. Fotografie 1 U a PAA j C

2

3

A R C H I W U M '

Mlżbietg Zdwtrk^f A

B i o g r a m poz— łLa^.^— -...

--- dala wpływa__—

L i p s k i B o l e sław, p s e u d o " B a r t e l ” g o d z i ł s i ę 16 c z e r w c a i 3 9 0 r .

w m .O d r y ,w i e ś - l e ś n i c z ó w k a , p o w . C h o 31 u.ce,z o j c a D o m i n i k a ,z matici Stefani.

z d o m u K n u t h .

Posiadał w yk s ztałcenie prawnicze - Uniwersytet 'wrocławski.

C ec h owała go duże doświadczenie w p r a c y konspiracyj n ej , na b yt e w I.woj­

nie światowej.

W tych czasach Lipski był w ścisłym ko n ta k ci e z k s i ę d z e m Jó z efem Wry c zą , inicjatorem i p at r o n e m powołanej pr z ez e ń tajnej organizacji p.n."Towarzystwo i ł o d z i e ż y P o l s k i e j ”.

Brał u dział w Powstaniu Ś ląskim i w wojnie bolszewickiej w stopniu kapitana.i^a swe czyny bojowe n a po l ac h b i t e w został w yr ó żn i o n y Kr z yż e m Virtuti Militarihadanego m u 1 joaja 1933r. n r legitymacji 7642 i Krzyżen Niepodległości nadanego 16 l i p c a 1932r. nr l egitymacji 24/495.

Od 1920r.do 1927r. piastował stanowisko starosty morsk ie g o w P u c k u tpo przeniesieniu starostwa do Wejherowa,do I929r.

Od 1930r. do września 1939r. był dyrekt o re m Bakładu U be z pi e cz e ń Wzajem*

n yc h w Poznaniu-Oddział w Bydgos z czy, ul. Gdańska 71/obecnie Aleje I MajL Podczas okupacji p ra ce-ał w no w o» » we powołanej placówce niemieckiej p.n.Danziger J?euersoziet&t w B y d g o s z c z y do r o ku 1943.

Czując się z a gr ożony przeszedł do podziemia.

Z ramienia D el e g a t u r y Rządu n a K r aj , li p sk i został w y t y p o w a n y na stano­

wisko Naczelnika W yd z i ał u B e zp i ec z eń s tw a i Porządku. Publicznego krypto

" Za toka”.

Był wybitnie zd olnym o r ga n iz a torem,posiadał w al o ry przywódcze .Cechował go głęboki pa t r io t y z m i oddanie sprawie narodowej bez reszty . Dz i ęk i

jego inicjatywie i postawie ODE głęboko z akorzeniła się i ugrunt ow a ło na Pomorzu.Utrzymywał bezpośredni osobist; k o ntakt z p ł k J an u sz e m

P a ł u b i c k i e m r-DBep.d .0 nJanusz" i " Piorun % K om e nd a nt e m Ók xęgu Armii Krajowe, na Pomorzu oraz z A nt c za k ie m A n t o n i m - s e n i or e m, O kr ę go w ym DplefrPtem Rz ą du r.a Pofo^zu,ze stałą siedzibą w W a r s z a w ie , za po ś r e d n i c t w e m specjalnego kurier a .G o dn y jwfc po d kr e śl e ni a jest fakt,że Lipski n i eprzerwanie trwał i działał n a szczególnie tr udnym p o s t e r u nk u ,p r ze z swoją obecność fizy- n ą n a terenie Pomorza ,z siedzibą w Bydgoszczy.Był zawsze w zasięgu r ę ­ ki.Jako n i e o d r o d n y syn ziemi pomorskiej dogłębnie znał jej pr o bl e m y i po t rz e by . Zm u sz o ny został do u k r y w a n i a się dla u n i k n i ę c i a a r e s z t o w a n i a przez grstapo,które tropiło go do k o ń c a okupacji.

W pojmaniu go m i a ł a być p om o cn a a g e n t k a i p r a c o w n i c a g e s t a p o, E lż b ie t a Poniatowska z a m. w Bydgoszczy prz^t ul. S ie n ki e wi c z a . Z n a ł e m ją osobiście, w ładała doskonale językiem.

4

✓ Jj

- X - /

0 jej istnieniu i zaagażowaniu w gestapo dowiedziałem się od Kazimierza ^ V Szymkowiaka, zatrudnionego w charakterze kelnera w kasynie gestapo mie­

szczącym się w dawnej siedzibie Resursy Kupieckiejrw Bydgoszczy przy ul.

JagiellońskieA O wyburzone j przez władze,a na jej miejscu wybudowano szkołę partyjną PZPR,na szczeblu wojewódzkim.

Lipski,w związku ze stałym zagrożeniem aresztowania,stale zmieniał mie j- sca zamieszkania.Ukrywał się u członków OD R * u :Antoniego Marciniaką,

pseudo "Jarocki "przy ul. Pomorskie j/dawne koszary 61 pp, zwane popularnie '

"Londynkiemł,/,u Ł a c i : Kazimierza, pseudo rrW e m e r I ”,Stefana,pseudo

11 n ć 3 r l i ć x O x c u i « u i t u u i c g w , y o c u u u * ’ n c ł u c i J U m E * 1 , ^ t f r i n p P Ś ^ w s Ł f i r i l f t h T

zamieszkałych w Bydgoszczy przy ul.Gołębiej 5/19V Jana Olejniczaka, zamieszkałego w Bydgoszczy przy ul.Kanałowej.Kie wyklucza się.żezamie- sziciwałrównież gdzieindziej.

Bezpośrednio po wkroczeniu wojsk sowieckich do Bydgoszczy,Lipski został aresztowany przez J&iKWDJL i umieszczony w jej siedzibie,na I piętrze,

w domku,u zbiegu ulic: Śniadeckich i Alei \ I Ma ja.Iliebawem został zwolnic ny.Była agentka i pracownica gestapo zmieniła° £° Srunatnego n a czerwony, V przeszła n a służbę NKWD i robiła dalej,to co poprzednio.

v** 5 maja 1945r.w mieszkaniu Jana Olejniczaka przy ul.Kanałowej,został aresztowany przez miejscowy Wojewódzki UBP,Bolesław Lipski,do którego v/ zaglądał Marian Hegenbarth,członek OD R , pode jrżany o zdekonspirowanie

organizacji,obecnie zamieszkały w Toruniu.

Lipski w czasie śledztwa został przez siepaczy U B tak skatowany,że ja , który z Szefem spotykałem się ostatnio codziennie, nie poznałem Lipskie­

go. Był raczej podobny do zniekstałconej kukły,tyle że jeszcze dyszał.

W więzieniu n a hokotowie ,w Warszawie,siedział pod nadzorem i stałą inwigilacją DB,gdzie dogorywał w strasM^rBft^Skbawiony wszelkiej pomo­

cy i opieki lekarskiej

Cele więziennerizolatki n a & ^ f ^ m i t y w n e , bez jakiegokolwiek wyposażenia, jedzeni#!** do skonsumowania nie mówiąc o nieludzkim traktowaniu

1 stał^cXfSi§ c&zględu na porę dnia.

według urzędoweg<^podania dla rodziny zmarł 27 czerwca 1 ^45r>be2 p0(iania

miejsca pochówku. ^

Odszedł nieprzeciętnej miary,żarliwy patriota,padł n a posterunku,spełnił swój zwykły obowiązek Polaka.Jego śmierć nie poszła na marne:

"BO Sio umarli-już zwyciężyli,a ci,którzy żyją walczyćbędą dąlej,zwycię­

żą i dadzą ponownie świadectwo prawdzie,że Polska żyje,gdy Żyją Polacy".

Jest grubą pomyłką,wręcz nieporozumieniem,że Bolesław Lipski,inspirator wielu d z i a ł a ń , cfolowapost^.ć-. .naszym ruchu nie znalazł uznania,że nie

został za uw ażony,przy rekomendacji do odznaczeń.

5

a - / -

Prześladowania r odziny

B odżina Lipskiego w s k ł a d z i e :żona i m a t k a H a l i n a , c ó r k a Izabela i syn Janusz,uczestnik Powstania Warszawskiego,po jego k a p i t u ł a c h i , została wy­

wieziona do Stutthofu,a stamtąd do ob o zu p r a c y w Al t fo l w a r k p od G r udzią­

dzem*

Halina Lipska w d r od z e, trasportem kole jowym^do S tu t thofu,wyrzuciła n a stacji kolejowej w Toruniu,przczokratowejiy otwór w w a g o n i e fk a r t k ę * z odpowie d ni ą t re ś ci ą ,adresowaną do m ę ża , z p r o ś b ą do jej znala zc y o przesłanie k a rtki do m i e j s c a p rz e zn a cz e ni a .K a rt k ę znalał Polak-Kole jarz czyniąc zadość prośbie ad r es a tk i .T y m sp o sobem Lipski na t rafił n a ślad e w swojej rodziny.

Wg oś wiadczenia Janusza L i ps k ie go,rodzinę z obozu wyprow a dz i ł Stefan S t ę p n i e w s k i , p s e u d o "Werner I I ny ę i s z a n ,dzięki doskonałej znajomości języka n iemieckiego oraz dzięki odwadze,graniczącej z brawurą.

Przy tej sposobności,tym samym śladem w y pr o wa d zi ł z obozu b li s ki c h

znajomych Lipskich,rodzinę Szczepk o ws k ic h składającą się z matki Zofii, córki Stefanii i synjc Jana,obecnie z am i es z ka ł a w T or u ni u ,oraz pomoc aom-ową.

Wszyscy bezpiecznie dotarli do Bydgosz c zy i przeżyli okupację.-

Opracował i E d w a r d Borycki pseudo: “ Tlars"

6

Ll

R e 1 a c j a

o n i e ż y j ą c y m c z ł o n k u k o n s p i r a c j i B o l e s ł a w i e L i p s k i m ps.

'•STARY", g , , S a 4 -l * l '■

z ł o ż o n y m przez córkę Annę, T p resę, zam/s 8 5 - o o 9 B ydgoszcz, ul.

D w o r c o w a 41/16 , tel. 22 - 6 1 - 1 3

Li ps ki B o l e s ł a w u r . l l . o 6 . 1 8 9 o r . w Odry pow. Chojnice, z ojca Dominika, r ol n i k a i m atk i S t a f a n i i z d omu Knuth, g o s p o d y n i domowa.

U kończył g i m n a z j u m w C h o j n i c a c h w 191 o r. S t u d i o w a ł T e o l o g i ę w P e l ­ p linie / 2 lata / i n ast ępnie prawo we W r o c ł a w i u i B o n n do 1 8 2 1 r.

Praca zaw odowa : 3

a / 1 9 2 0 - 192?r. st ar o sta S t a r a s t w a w Pu c k u

b / 1927 - 1930r. " S t a r o s t w a M o r s k i e g o w W e j h e r o w i e c/ 193o - 1 9 3 1 r. r a dca w o j e w ó d z k i

d/ 1931 - s t a n s p o c z y n k u - emerytura, o r a z d o d a t k o w a p r a c a w P o m o r s k i m S t o w a r z y s z e n i u

w Toruniu.

P r z e b i e g służhy w gs k o wej :

a /od 3© . o 1 .1916 - 2 3 .11 . 191 8 r. w " A r m i i Z m o t o r y z o w a n e j .

B r a ł u dz ia ł w k ur s a c h na oficera. W d niu 1 3 . 1 1 . I 9 1 7 r . a w a n s o w a n y na podoficera.

U dział w l i c z n y c h b i t w a c h na t eren ie całej E u r o b y , g ł ó w n i e na Z a ­ c h o d z i e / Fr a n c j a i W ł o c h y /

W 1939r. nie został z m o b i l i z o w a n y / w i e k /. Ma tka p o i n f o r ­ m o w a ł a nas / dzieci /, że ojciec dzia ła w kon spi racji , a n g a ż u j ą c b r a t a Witolda, K a z i m i e r z a do p r z e n o s z e n i a r ó ż n y c h k o n s p i r a c y j - * nych li s t ó w pod w s k a z a n e adresy w B ydgoszczy.

Pamiętam, że ojciec w c z a s i e O k u p a c j i u k r y w a ł się w B y d g o s z c z y , przy ul.Pomo r ski e j 8o/19, u p. P e l a g i i i' S t a n i s ł a w a Marciniaków*

k i e w i c z .

Ojca o d w i e d z a l i na s tęp u jąc y m i e s z k a ń c y B y d g o s z c z y : Z y g m u n t W i ś ­ niewski, Osiński, córki, p.Stefaniakówa., /ncuŁoesuW

Zofia, C ze s ł a w K ub as z ews k i. ,t - '

Po w o j n i e o k azało się, że b y l i oni związ ani z d z i a ł a l n o ś c i ą k o n s ­ p i r a c y j n ą z ojcem.

Z op o w i a d a n i a ojca p r zek a z u j ę r a l a c j ę z a r e s z t o w a n i a A n t o n i e g o Marcinia k a. Ojcied był obecny w czasie a r e s z towa nia , un ik aj ąc zabrania przez gestapo ud a jąc c złow i e k a stare go i s ch o r o w a n e g o / kąszel /. Ojciec k i ł k a razy w czasie dużej a k t y w n o ś c i g es ta po w ^ydgoa z c z y u k r y w a ł się w T o r u n i u przy ul. K i o n o w i c a 3o.

W s t y c z n i u 1945 r. w c zasie w k r o c z e n i a wo|fjk tzcd-utcl?^

ojciec p r zeb y w a ł r a z e m z r o d z i n ą w B y d g o s z c z y przy ul. Toruńskiej 1 2 . ^Przy p r z e p r o w a d z a n i a się do nowego m i e s z k a n i a , o^ e iee- na ul.

G dańska 71, w czasie r o zmo wy z n i e z n a n y m i mężczyzna mi, ojciec zakomun iko w ał, iż papiery za k o p a n e są w lesie.

W 1 945r. p r a w d o p o d o b n i e w l u t y m z m. Gdańskiej 71, o jciec z<

został a r e s z t o w a n y przez S K W D i os adzony przy u l . r ó g G d a ń s k i e j / Śniadeckich.

P r z e d t e m pr zy sł ał gryps a po k i l k u d n i a c h w r ó c i ł do domu. W k r ó t c e został a r e s z t o w a n y powtórnie. Po ojca prz y s z l i tym r a z e m f u n k c j o ­ n ariusze U r z ę d u B e z p i e c z e ń s t w a : w tym j e d e n z nich p.Bucholz, który r ó w n i e ż przeprowadził* r e w i z j ę w n^ g z y m m i e s z k a n i u w c z 0 s ie okupacji, r a z e m z innymi g e s t a p a w c a m i . P o d o b n o ojciec został z w o l ­ niony przez UB, lecz do d o m u nie w r ó c i ć i zaczął u k r y w a ć się przy u l . N o w o g r o d z k i e j . W ł a ś c i c i e l k a miesz kania , m i e j s c e u k r y w a n i a

ojca ró w n i e ż D o i n f o r m o w a ł a nas o -Ku.tAo-0 a r e s z t o w a n i a / k t ó r e n a a t ą p i ł o p r z y p a d k o w o .

* /• 7

z

S ł u ż b a UB p r z y s z ł a a r e s z t o w a ć mę ża i syna w ł a ś c i c i e l k i m i e s z k a ­ nia ..

Od p. Osinki eg o zam Zduny 2 w Bydgoszczy , jedneg o z w s p ó ł p r a c o w ­ ników konspiracji, d o w i e d z i e l i ś m y się, że ojci&c p r z e b y w a ł we W r o n k a c h a n a s t ę p n i e na R a k o w i e c k i e j w Warsz awie. Pod koniec c ze r w c a 1945 r. p r z y s z e d ł t e l e g r a m z w i ę z i e n i a na R a k o w i ec ki ej p o w i a d a m i a j ą c y o śmierci ojca i .koniecznoś i zabr ania wzwibk.

Pan O si ńs ki p o w i e d z i a ł nam, że " g ó r a ” zdecydowała, aby po zwłoki nie jechać p o n i e w a ż UB może zatrzymać ludzi w y s ł a n y c h na Rakowiecką.

W 1954 r. o t r z y m al iś m y akt zgonu / zgon 27.o6.1945r.

W 195.6r. po r e h a b i l i t a c j i w r ó c i ł z w i ę z i e n i a przy Rakowie ck ie j

p . C z esław R u b a s z e w s k i w s p ó ł p r a c o w n i k ojca (X p r z y j a c i ó ł * Stefaniakc który pe^n#ea?«tewałT -śe pow i edz i ał, że w s i e r p n i u 1945r. o n w i d z i a ł

jeszcze o j c a / ” S t arego" /. : ,

_

-ki —- - ■

C órka prz eka z u j e do a r c h i w u m 2 fotografie.

O dz n a c z e n i a : '•

1/ B o j o w n i k o w i N i e p o d l e g ł o ś c i 2/ Y i r t u t t i Mil i t a r i i

8

9

Lipski Bolesław ps. "B a rt e l” /191 o -1945/» N a c z e l n i k W y d z i a ł u B ezpie­

czeństwa i Porządku Publicznego Okręgowej ^eiega-twr-y Rsą4«-RP~fta;

Kraj*

4

Uri 11.5&.189© ri w miejscowości Odry, -gmina. -C z e rsk-, pow. Chojni­

ce, syn Dominika i Stefanii z d. Knuth. Ukończył g i m n a z j u m w 191o r.

Przez dwa lata studiował teologię w Pelplinie, a później prawo we «*•

r .

W r o c ł a w i u i w Bonn. O d 3o.tn.19l6 r, ^ T a r m i i pruskiej w stopniu ka~

prała i1 A w a n s o w a n y na oficera 13#t4«1917 r ^ f k i e r o w a n y na front do Francji, a następnie do Włoch, Po opuszczeniu armii w dniu 23-11#

1918 r ^ w r a z z ks» J ó z e f e m W r y c z ą w z i ą ł udział w o r ga n iz o wa n iu od- działów polskich na Pomorzu. Brał '^dg-ia ł w g-etETyTrr-z Powstań^Sląskiith mi^d!7.y 1Q1Q ł _4-92J— rakŁem^ ^połN.-xes.»-^a-_potew^)t. rez. WPi W la-

m o r s l d ^ w

tach 192o >(l921 ?-B.Ch«/; - 1927 (starosty siedzibą w Pucki*, a następnie w W e j h e ro wi e . W czerwcu 1925 r« po d ej m ow a ł na W y b r z e ż u Prezydenta R P - S ta n is ł a w a W oj c ie c ho w sk i eg o . S y m p a t y z o w a ł z chadec­

ją i z endecją. W 1927 r c przeniósł się do Torunia. W l atach 193o- - 1935 pełnił funkcję dyrektora Pomors ki e go S t o w a rz y sz e ni a Ogniowe-

A r .

go. Od 1936 r. d yr e kt o r poznańskiego "akładu U b e z p i e c z e ń W z a j e m n yc h - - O dd z i a ł w B y d g o s z c z y <mieszczącego się przy ul Gdańskiej Nr 71.\

Ze wz g l ę d u na /podeszły/ w i e k nie b ył ^ mo bilizowany we w r z e ś n i u 1939 ri Okupację pr zeżył w Bydgoszczy, początkowo na stopie legalnej pracując w Danziger F e ue rsozieta^t - Oddział w Bydgosz c zy / ta k że przy uli Gdańskiej N r 71. Od 1943 ri u k r y w a ł się.

W k oń c u w r z e ś n i a lub w początkach października 1941 r.

m y do konspiracji przez Franciszka. Rochowiaka. Jako d a wn y p r ac o wn i k 2. / Y " ^

Q > J - t T r *

10

4 6 . %

' , , P:ł.

a dm i nistracji cywilnej^- skierowany został do Okręgowej^Delegattcry R z ą d u R P na Kraj. zebrania konspiracyjne od b ywały się m #in. w daw- nej siedzibie ZUW i s ta m t ą d w y w o d z i l i się ^ege- w s p ó ł p r a c o w n i c y /tir**,/?

p ierwsi or g anizatorzy terenowych o rg a nó w ODR, Pierwsze zebranie mia­

ło mi^sce 8 lub 1o;„To.1941 r. .posługiwał się pseudonimami: "BartelJ i S t a r y % ‘ "Garczyifcski,fif ^ako N a c z e l n i k W y d z i a ł u B ez p ie c ze ń st w a ozna­

czony był k r y p t on i me m ” I/B ,lri' K i e r o w a n y przez ni e go W y d z i a ł obejmo­

w a ł obszar całego Pomorza z u tw o rz o ny m i obwodami)^YEoruń, .Grudziądz^

Bydgos*cz^' G-dańsk-G-dynia,oi?a® t er e ny Prus W s c h o d n i c h , ^ liczył p on a d { V

I 0

3©oo zaprzysiężonych pracowników w co najmniej 234 m ie j sc o w o ś c i a c h aż do g*in w ł ą c z n i e ; \/yt n i e p r z e j e d n a n y m p r z e c i w n i k i e m p o a o m ycn

,

Ąv»v-t-U- K-I»'2^ W V ^ ti( j }\w imię xzwi wy ż szyi

nia; W 1942 n z a bronił p ra c o w n i k o m W y d z i a ł u bezpieczeństwa-^ w p i s y - wać się na Ni e mi e ck ą Listę a r od o wościową. Na t y m tle dochodziło do JM rozbieżności z S z e f e m E k s p o zy t ur y U r z ę d u §elegata Okręgowego F .R o ch o w i a k i e m ^ ^ Z a k i l c k i w / i Różnite zdań z arysowały się toż na tle stosuiK*

ku do Armii Krajowej oraz zakresu k ompetencji w ODR* Sprawy te sta- r ał się wyjaśnić w l i s t a c h s ki e ro w an y ch do Okręgowego Delegata A n t o - niego A n tc z ak a p r z e b y w a j ą c e g o w Warszawie! fcp* w dn dachowane* l i o t ^ A

| no s z ą ^ d a t y : 8.06.1943 r; i 27*ob.1944 r. / w -oBta tn-l B prosił m.ini o w y ja ś ni e ni e losu m e l d u n k u ,dotyczącego części broni "V" produkowa-

<wv»x(elvw^.

nej w Bydgoszczy, który^wfedłufc niego nie dotarł do m i ej s ca przezna­

czeniami Próbował też wyjaśnić piseanło z^iRechowiakie^myiwestie pod ległości p o s z c z eg ó ln y ch ogniw W y d z i a ł u bezpi e cz e ńs t wa y* ^ i i w liście

Jsi /wC-y

n a w e t u s tępstw w o b e c okupanta^w imię xzwi w y ż s z y c h r a c j i i przetrwa-

z 25io^*1944 r«7« N o s H ą się z z a m i a r e m złożenia r ez y gn a cj i z pełnio-

nej funkcji i przejścia do P omorskiego O kręgu AK, w z g l ę d n i e w y ł ą c z e ­

n ia W y d z i a ł u ^ e z p i e c z e ń s t w a z k o m p e t en c ji ODR. J e s i e n i ą 1943 r» od­ 11

był ro zmowę z Jćikntc ż ak i em podczas jego po b y t u w Bydgo sz c zy . [l o pr z ez

3 *1 d ^,1/

swego zastępcę utrzymywał, fontakt z k i e r o wn i ct w em W y d z i a ł u gezpieczeń- stwa,l$adeusże«-Miklaszewskim /"Nilski", "Małynicz"/ i k i e r o w n i k i e m £.

' C L ty?

O dd ziału Organizaeyjno-Inspekcyjnego - K o n r a d ^ : Sieniewicz«*r /"Sokoło­

w s k i 11, "kazimierz Świątek"/*

Od maja 1944- ri r oz p oczął w s p ó ł p r a c ę z K o me n dą P o morskiego O kręgu A K^ m . i n ; z K o m e n d a n t e m Okręgu ppłk; J a n e m Pa ł ub i c k i m /HJanusz-L'-, 'IP4©- -rmt11/ i z S z e f e m O d d z i a ł u IX mjr J ó z e f e m G-russem /"Stanisław"/; Po u-

p ad k u Powstania W a r s z a w s k i e g o w s p ó ł p r a c a ta znacznie się zacieśniła;

Po w y p a r c i u n i e m i e c k i c h w ł a d z o k u p a c yj n yc h z Bydgoszczy, w stycz- niu 194-5 r. w y s z e d ł z podziemia i p o dj ą ł pracę w ZUW. Kontynuowały też działalność konspir a cy j ną traktując a p a r a t ODR jako ciągłość legalnej w ł a d z y cywilnej w Polsce; W ty m c e l u zaangażował d© p r a c y w ZUW daw­

n y c h pracowników, p r a c u ją « yc h jednocześnie w W y dz i a l e bezpie cz e ńs t wa ODR. O d lutego 1945 r. pozostawał w kontakcie z Pałubickim,

/W-łU‘ -6A-*^

stojącym^sna czele o rganizacji "Niepodległość /"Nie"/. S po t kania odby­

w a ł y się przeważnie w b i u r a c h ZUW; O prócz prowadzenia w y w i a d u polity­

cznego starał się także przenikać do K o m e n d M i l i c j i Obywatelskiej i do W o j e w ó d zk i eg o u r z ę d u Bezpiec z eń s tw a Publicznego w Bydgoszczy. Dzię­

ki ty m k on t a kt o m dysponował informacjami o n i ek t ó r y c h działaniach ( f e z p i e c z e ń s t w ą ;

lętresztowany przez N K W D w l u ty m 1945 r.,4; os a dz o ny w siedzibie ra-

f\j cŁ-c

d zi e ck i ch wł a d z be z pi e cz e ńs t wa ^ 3 g “ ‘ Gdańskie j i Ś ni a de c ki c h; Z w o l n i o n y

po k i l k u dniach i a r e s z t o w a n y ponownie 5.'ó5;1945 r, w m i es z ka n iu Jana Olejniczaka z ODR /w ciągu kilku dni a r e s z t o w a n y r ów n ie ż i nn y ch pra-

( o W ,

c ow ników W y d z i a ł u Bezpieczeństwa#; Pr z es ł u c h i w a n y b y ł w Bydgos z cz y

12

m.in. w dniu 6.C5i1945 r# ^astępnie p r z e w i ez i on y do w i ę z i e n i a X Depar-

v>

tamentu Minis t er s tw a Bezpieczeństwa P ublicznego na M o ko t ow i e. Przez cały czas władze śledcze i więzienne o dm a wi a ły rodzinie i przyjacio­

ł o m w s z e l k i c h informacji o jego l o s i e ^ i o r t u r o w a n ^ b y ł ■©«. b o w i e m ^ w yy

jątlcowym okrucieństwem, a okoliczności jego śmierci st a nowiły k łopot­

liwy sytuację nawet dla organów M B P i W U B P w Bydgoszczy. W jednym z p i s m Prokuratora S ą d u Specjalnego Karnego w T o r u n i u z 2.o1;1946 r;

ł

przekazano żone n i e p r a w d z i w ą informację; " Z pisma Pow. U r z ę d u Bezpi Publi w Bydgoszczy z dnia 15*11*1945 ri wynika, że nie został areszto-

nttbl# n\'?mlrł(/2 7 i o 6 # 1945 rivw

w a n y przez władze bezpi e cz e ńs t wa p-mbli n[ ? m a r ł ^ £ 7 ; o 6 # 1945 rićw w i ę z i e ­ niu, A k t zgonu w y s t a w i o n o na mo c y p ra womocnego po s ta n ow i en i a Są d u Gro­

dzkiego w Bydgoszczy z 14*<&i195o ri A k t a jego sprawy z o stały przesła- ne z W a r s z a w y do B y d g o s z c z y w 1951 ri Po d cz a sYśledztwa prowadzonego przeciwko p± acownikom OBR w By d go s zc z y p od k r y p t o n i m e m "Indeks", "Oce­

a n 1^ w k oń c u w rz e A n i a 195o ri, w y k o r z y s t y w a n o niektóre fragmenty jego zeznańi zaznaczając jedynie, że " z w i ę z i e n i a nie p o w r ó c i ł " /na 3ooo c zł onków W y d z i a ł u Be z pieczeństwa ODR zdołano r oz szyfrować zaledwie w j ednym w o jewództwie jedynie 2oo - dysponując 5o2 na z wiskami/i

P omimo us i lnych s t a r a ń r od ziny sprawa(nie zośtała definitywnie w y ­ jaśniona nawet w 1958 ri

O d z n a c z o n y y k r z y ż e m V M VK1. /nr 7642 z 1.o1i1933 r./, K r z y ż e m W a l e - cznych, M e d a l e m Śląskim, K r z y ż e m N i ep o dl e gł o śc i /nr 24/495 z 16.o7|

1932 ri - Zarządzenie P rezydenta R P z 2o.o7*1932 r./.

O d 1921 ri żonaty z n a l i n ą Fr ydrychowie z • M i a ł syna J a nusza /uri 2 9.10.1926 r. w P u c k u / ( z zawodu d z i e n n i k a r z ^ ^ o r k ^ ' H a l i n ę /uri18.12i

1931 r. w Toruniu/, obecnie N o w a k oraz A n n ę - T e r e s ę i Barbaręi

13

O d czerwca 1942 r* rodzina ^ przebyw a ła w W a r s z a w i e * W dniu 24.o8.1944 r* w y w i e z i o n o ich z w a ł c z ą c e j stolicy d© obozu w P r uszko­

wie, skąd po k il k ut y g o d n i o w y m pobycie zostali p r z e t r an s po r to w an i do obozu koncentracyjnego Stutthof, P rzebywali tam przez okres okćło 4 tygodni, a n a st ępnie umieszczono i ch w filii S t u t t h o f u pod Gr ud z i ą dżem. Podczas transpo r tu żona w y r z u c i ł a kartkę na stacji kolejowej T o r u ń z informacją o mi e jscu pobytu. Z r oz k az u paździer n i k a 1944 rT^) żona z córką i z s y n e m z ostali^wyprowadzeni w dwóch r z u t a c h przez p r a c o w n ik ó w W y d z i a ł u ^ez^ieczeństwa O D H^^tefana St emp- niewskiego /"01sza"-"WernerI"/ i M a r i a n a H eg e nb a rt h a /"Kubiak"/. Do końca w o j n y u k ry w al i się w ^ydgoszczyj

A r c h i w u m A k t Nowych, A k t a B e l e g a t u r y R z ą d u R P na K r a j , m i k r o f i l m 2225/3; A r c h i w u m Muaełam S t u ^ t h e f , Dokume nt a cj a I k o n o g r a f ic z na , re l a­

cje ;Ar^h±vram Pomorskie A r m i i Krajowej, Teczka B.Lipskiego; Górski G.

A d m i n i s t r a c j a Polski Podziemnej w h i

czno-p r aw n e ,T o ru ń 1995,®.232; J a g i e l s k a H.,W sprawie powojennej działalności Okręgowej Delegatury R z ą d a Rz e cz y spspolitej na P o m o r z u / ^ j ^ A r m i a Kr a jo w a na P o morzu i jej powojenne l o s y f W 5o rocznicę p ow o łania A K . M a t e r i a ł y z konferencji w B yd g os z cz y 26 l u t y 1992.Pod itecUW. Jastrzębskiego, Bydgoszcz 1 9 9 3 fs . 123-134; Te jże,Okręgowa Dele­

g atura R z ą d u na P o m o r z u .kr y pt o ni m "Zatoka" i jej powojenne losy, Bydgo sz c z 1994 /mps w zbiorach autora/^. £ e jże,Wspomnienia o m o i m bracie Stanisławie N o w i c k i m ps."Mestwin" /mps w zb i or a ch autora/;

H o w i c k i S.,Wykaz strat ODR-"gatoka" /mps w zbior ac h autora/.

B o g d a n Ghrzanowski

14

Lipski Bolesław ps. „Bartel”, „Stary”, „I/B”, przybr. nazw. „Garczyński” (1890-1945), naczel­

nik Wydziału Bezpieczeństwa i Porządku Publicz­

nego ODR Pomorza.

Urodzony 11 VI 1890 r. w miejscowości Odry, pow. Chojnice; syn Dominika i Stefanii z d.

Knuth. Ukończył gimnazjum w 1910 r. Przez dwa lata studiował teologię w Pelplinie, a później pra­

wo we Wrocławiu i w Bonn. Służył w armii pru­

skiej w stopniu kaprala od 30 I 1916 r. Awanso­

wany na oficera 13 XI 1917 r. został skierowany na front do Francji, a następnie do Włoch, r Po

t opuszczeniu armii w dniu 23 XI 1918 r. wraz z ks.

J Józefem Wryczą wziął udział w organizowaniu oddziałów polskich na Pomorzu. Uczestniczył w

I Powstaniu Śląskim, awansowany na kpt. rez. WP. W latach 1920 (1921?)-1927 był starostą morskim z siedzibą w Pucku, a następnie w Wejherowie. W czerwcu 1925 r. podejmował na Wybrzeżu Prezydenta RP Stanisława Wojciechowskiego.

Sympatyzował z chadecją i z endecją. W 1927 r. przeniósł się do Torunia. W latach 1930-1935 pełnił funkcję dyrektora Pomorskiego Stowarzyszenia Ogniowego. Od 1936 r. był dyrektorem poznańskiego Zakładu Ubezpieczeń Wzajemnych (ZUW)

— Oddział w Bydgoszczy (mieszczącego się przy ul. Gdańskiej nr 71).

Ze względu na wiek nie był zmobilizowany we wrześniu 1939 r. Okupację prze­

żył w Bydgoszczy, początkowo na stopie legalnej pracując w Danziger Feuersozietat

— Oddział w Bydgoszczy (także przy ul. Gdańskiej nr 71). Od 1943 r. ukrywał się.

W końcu września lub w początkach października 1941 r. włączony do konspi­

racji przez Franciszka Rochowiaka ps. „Zaklicki”, działającego z ramienia Okręgo­

wej Delegatury Tia Pomorzu. Jako dawny pracownik administracji, Lipski podjął Pracę konspiracyjną w pomorskiej strukturze Delegatury Rządu RP na Kraj.

Zebrania konspiracyjne odbywały się m.in. w dawnej siedzibie ZUW. (Z tej insty­

tucji wywodzili się współpracownicy Lipskiego oraz pierwsi organizatorzy tereno­

wych organów ODR). Pierwsze zebranie odbyto 8 lub 10 X 1941 r. Lipski posługi­

wał się pseudonimami „Bartel”, „Stary” i nazw. „Garczyński”. Jako naczelnik Wydziału Bezpieczeństwa oznaczony był pseudonimem cyfrowym „I/B”. Kierowany przez niego Wydział obejmował obszar całego Pomorza z obwodami utworzonymi w Toruniu, w Grudziądzu, w Bydgoszczy, w Gdańsku-Gdyni, a także na terenie Prus Wschodnich, liczył ponad 3000 zaprzysiężonych pracowników w co najmniej

15

T-

234 miejscowościach aż do gmin włącznie. Lipski był nieprzejednanym przed kiem ustępstw wobec okupanta, nawet pozornych w imię tzw. wyższych racji i p trwania. W 1942 r. zabronił pracownikom Wydziału Bezpieczeństwa wpisywać na Niemiecką Listę Narodowościową. Na tym tle dochodziło do rozbieżności z fem Ekspozytury Urzędu Delegata Okręgowego Rochowiakiem. Różnice żdań rysowały się też na tle stosunku do Armii Krajowej oraz zakresu kompetenc ODR. Sprawy te starał się Lipski wyjaśnić w listach skierowanych do Okręgów '/delegata Antoniego Antczaka ps. „Dyrektor” przebywającego w Warszawie; n{

zachowanych listach noszących daty: 8 VI 1943 r. i 17 VI 1944 r. prosił m.in. o jaśnienie losu meldunku dotyczącego części broni „V” produkowanej w Bydg(

czy, który to meldunek, według niego, nie dotarł do miejsca przeznaczenia. Pró wał też wyjaśnić z Rochowiakiem pisemnie w liście z 25 III 1944 r. kwestie poc głości poszczególnych ogniw Wydziału Bezpieczeństwa. Lipski nosił się z zamiar złożenia rezygnacji z pełnionej funkcji i przejścia z ODR do Pomorskiego Okr<

AK, albo wyłączenia Wydziału Bezpieczeństwa z kompetencji O DR. Jesie 1943 r. odbył rozmowę z Antczakiem podczas jego pobytu w Bydgoszczy. Kont z kierownictwem Wydziału Bezpieczeństwa utrzymywał przez swego zastępcę r Vdeusza Miklaszewskiego (przybr. nazw. „Nilski”, „Małynicz”) i kierownika Oddz łu Organizacyjno-Inspekcyjnego — Konrada Sienkiewicza (przybr. nazw. „Soł łowski”, „Kazimierz Świątek”).

Od maja 1944 r. rozpoczął współpracę z Komendą Pomorskiego Okręgu A m.in. z kmdtem Okręgu Janem Pałubickim i z szefem Oddziału II, mjr. Józefe Grussem ps. „Stanisław”. Po upadku Powstania Warszawskiego współpraca znacznie się zacieśniła.

Po wyparciu niemieckich władz okupacyjnych z Bydgoszczy w styczniu 1945 wyszedł z podziemia i podjął pracę w ZUW. Kontynuował też działalność konspir cyjną traktując aparat ODR jako ciągłość legalnej władzy cywilnej w Polsce. W ty celu zaangażował do pracy w ZUW dawnych pracowników, pracujących jednocz śnie w Wydziale Bezpieczeństwa ODR. Od lutego 1945 r. pozostawał w kontakc z J. Pałubickim stojącym wówczas na czele organizacji „Niepodległość” („Nie’1 Spotkania odbywały się przeważnie w biurach ZUW. Oprócz prowadzenia wywiać politycznego starał się także przenikać do Komend Milicji Obywatelskiej i do Woji wódzkiego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego w Bydgoszczy. Dzięki tym kont;

ktom dysponował informacjami o "niektórych działaniach Urzędu.

Został aresztowany przez NKWD w lutym 1945 r. i osadzony w siedzibi radzieckich władz bezpieczeństwa w Bydgoszczy, róg ulic Gdańskiej i Śniadeckicl Zwolniony po kilku dniach i aresztowany ponownie 5 V 1945 r. w mieszkaniu Jan Olejniczka z O DR (w ciągu kilku dni aresztowano również innych pracowników Wydziału Bezpieczeństwa ODR). Przesłuchiwany był w Bydgoszczy m.in. w dniu V 1945 r. Następnie przewieziony do więzienia X Departamentu Ministerstw Bezpieczeństwa Publicznego w Warszawie na Mokotowie. Przez cały czas władz, śledcze i więzienne odmawiały rodzinie i przyjaciołom wszelkich informacji o jeg<

losie, był bowiem torturowany z wyjątkowym okrucieństwem, a okoliczności jeg<

śmierci tworzyły kłopotliwą sytuację nawet dla organów MBP i WUBP w Bydgo szczy. W jednym z pism Prokuratora Sądu Specjalnego Karnego w Toruniu z 2 1946 r. przekazano żonie nieprawdziwą informację: „Z pisma Pow. Urzędu Bezp Publ. w Bydgoszczy z dnia 15 XI 1945 r. wynika, że nie został aresztowany przes

108

16

władze bezpieczeństwa publ.” Lipski zmarł 27 VI 1945 r. w więzieniu. Akt zgonu wystawiono na mocy prawomocnego postanowienia Sądu Grodzkiego w Bydgoszczy w 1951 r. Podczas późniejszego śledztwa prowadzonego przeciwko pracownikom ODR w Bydgoszczy pod kryptonimem „Indeks”, „Ocean” w końcu września 1950 r.

wykorzystano niektóre fragmenty zeznań Lipskiego zaznaczając jedynie, że „z wię­

zienia nie powrócił” (na 3000 członków Wydziału Bezpieczeństwa ODR zdołano rozszyfrować zaledwie w jednym województwie bydgoskim jedynie 200 — dysponu­

jąc 502 nazwiskami). Pomimo usilnych starań rodziny sprawa śmierci Lipskiego nie została definitywnie wyjaśniona nawet w 1958 r.

Odznaczony Orderem Wojennym Virtuti Militari V kl. (nr 7642 z 1 I 1933 r.), Krzyżem Walecznych, Medalem Śląskim, Krzyżem Niepodległości (nr 24/495 z 16 VII 1932 r. — Zarządzenie Prezydenta RP z 20 VII 1932 r.).

Od 1921 r. żonaty z Haliną Frydrychowicz. Miał syna Janusza (ur. 29 X 1926 r.

w Pucku), z zawodu dziennikarza, 3 córki: Halinę (ur. 29 X 1926 r. w Toruniu, zam.

Nowak) oraz Annę-Teresę i Barbarę.

Od czerwca 1942 r. rodzina przebywała w Warszawie. W dniu 24 VIII 1944 r.

wywieziono ich z walczącej stolicy do obozu w Pruszkowie, skąd po kilkutygodnio­

wym pobycie zostali przetransportowani do obozu koncentracyjnego Stutthof. Prze­

bywali tam przez okres 4 tygodni, a następnie umieszczono ich w filii Stutthofu pod Grudziądzem. Podczas transportu żona wyrzuciła kartkę na stacji kolejowej Toruń z informacją o miejscu pobytu. Z rozkazu Lipskiego żona z córką i z synem zostali w końcu października 1944 r. wyprowadzeni w dwóch rzutach z obozu przez praco­

wników Wydziału Bezpieczeństwa ODR, Stefana Stempniewskiego (ps. „Olsza”,

^Werner”) i Mariana Hegenbartha ps. „Kubiak”. Do końca wojny ukrywali się w Bydgoszczy.

AAN, Akta Delegatury Rządu RP na Kraj, mikrofilm 2225/3; CA W, Wniosek odznacze­

niowy z lipca 1932; AMSt., Dokumentacja Ikonograficzna, relacje; AP AK, T.: Lipski B.;

G ó r s k i G., Administracja Polski Podziemnej, Toruń 1995, s. 232; J a g i e 1 s k a H., Okręgowa Delegatura Rządu na Pomorzu, kryptonim „Zatoka" i jej powojenne losy, [w:]

Powojenne losy...; (mps w zbiorach autora); T a ż, Wspomnienia o moim bracie Stanisła­

wie Nowickim ps. „Mestwin ” (mps w zbiorach autora); T a ż, W sprawie powojennej dzia­

łalności Okręgowej Delegatury Rządu Rzeczypospolitej na Pomorzu, [w;] Armia Krajowa na Pomorzu i jej powojenne losy, pod red. J a s t r z ę b s k i e g o W., Bydgoszcz 1993, s. 123-124; N o w i c k i S., Wykaz strat ODR — „Zatoka ” (mps w zbiorach autora).

Bogdan Chrzanowski

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

34

A C

LIPSKI BOLESŁAW

Bardzo zangażowany w Po m o r z u .

G.Górski, Pomorska ODR, [w:] Walka p o d z i e m n a . ..,

s . 196.

ps."Bartel" ODR pracę opieki społecznej na

MGr 199 4

35

36

37

G. Gó r a k i , Pomorska ODR, [w:] Walka podzienuia, . . j s . 43e.

KGr 199 4

38

G,Górski, Pomorska O D R , [w:] Walka podziemna...,

MGr 199 4

39

O P R S ó

W końcu 1943r. Lipski otrzymał z Biura Zachodniego Delegatury Rządu polecenie zorganizowania placówek W y d z . Bezpieczeństwa Ekspozytury Delegatury Rządu RP na Pomorzu w Prusach Wschodni eh.. Zadanie to Lipski powierzył S.Sobockiemu i K .Ste mpn iew ski emu , którzy w krótkim czasie zdołali zorganizować wśród wysiedlonych Pomorzan placówki informacyjne w M a l ­ borku j Kwidzynie i Elblągu oraz być może w Królewcu,

G.Górski, Pomorska O D R , [w:] Walka p o d z i e m n a ... , s . 196.

LIPSKI BOLESŁAW ps."Bartel" ODR

MGr 1994

40

41

OJ)R u

Jeszcze w końcu września 194ir. skontaktowali się z Lipskim w Bydgoszczy wysłannicy Rochowiaka. Jest prawdopo dob ne, że jednym z nich był J .S e p o ł o w i c z . Lipski jako doświadczony organizator i ko nsp ira ­ tor, wyznaczony został do zorganozowania W y d z . Bezpieczeństwa w Ekspozyturze Delegatury Rządu RP na Pomorzu. W początku października 194ir. pr z e ­ prowadził on rozmowy ze współpracownikami z Danziger Feuersozietat, niemieckiej firmy u b e z pie ­ czeniowej, w której Lipski kierował o d d z . b y d g o s ­ kim. iO.X.i94łr. w gabinecie Lipskiego zebrali

się: Adam Stefaniak, Zygmunt Wiśniewski, Stanisław S o b o c k i , Stanisław Leśniczak, Jan Budasz, Stefan Matysik, Stanisław Nowicki i Marian Hegeribarth. Po wyrażeniu przez nich zgody na współpracę Lipski odebrał od nich przysięgę, po czym przydzielił pierwsze zadania. Ha podstawie schematu organiza­

cyjnego firmy ubezpieczeniowej ustalił zasady pracy. W tej strukturze on sam jako naczelnik służby bezpieczeństwa wydz. miał kryptonim I / B . Funkcje z-ców Lipskiego objęli Kazimierz Kolańczyk p s .S zcz ęsn y", który organizował wywiad polityczny, oraz Stefan Karbowski, który zajmował się sprawami KB i S S . Funkcje Inspektorów Obwodowych Lipski przydzielił następująco: Obwód i (toruński) -Stanisław Sobocki, O b w .£ (grudziądzki) -Zygmunt

LIPSKI B OL ESLAW p s ." Ba rtel" ODR

HO- '

c.d ⁿ

42

6 P R

LIPSKI BOLESŁAW p s ."Bartę 1" ODR c . d . Wiśniewski p s ■"Parw us", Obw, 3 (bydgoski) w pionie B (służba bezpieczeństwa) Stanisław Nowicki, a w pionie KB (Korpus Bezpieczeństwa) Adam Stefaniak ps."Śliwa", O b w . 4 (gdyńsko-gdański) Kazimierz Stempniewski p s ."Werner i".

Zr.: G.Górski, Pomorska Okręgowa Delegatura Rządu RP na Kraj w latach 1941-1945, [w:] Walka

podziemna..., s. 193-195.

MGr 199 4

43

ODR

Mieszkanie rodziny Lipskiego (żony i dzieci)w Warszawie było punktem kontaktowym stałych, wysłanników z Pomorza do Urzędu ODR w Warszawie:

Mariana Hagenbartlia ps. "Kubiak" i Stefana Stempniewskiego p s ."Werner II".

LIPSKI BOLESŁAW ODR

Z r . : G.Górski, Pomorska Okręgowa Delegatura Rządu RP na Kraj w latach 1941-1945, [w:] Walka

podziemna..., s. 192.

MGr 199 4

44

i. Chrzanowski, "Konspiracja str.

K - « o J V V X . 9 4 .

45

2r.: B .Chr zan o w s k i , Konspiracja rządu RP w regionie nadbałtyckim (1939-1945), [w:] Walka podziemna...,

s.ifyS.

M G r J1994

46

47

48

49

50

51

52

53

54

L ip s k i B o l e s ł a w ps. " B o n t e k "

Do k o s p i r a c j i z o s t a ł z w e r b o w a n y p r z e z A n t c z a k a , ps. " A d a m s k i " lub R o c h o w i a k a . D z i a ł a ł w p i o n i e o ś w i a t y r o l n i c t w a i s a m o r z ą d ó w . P o t e m z l e c o n o , m u t w o r z e n i e K o r p u s u B e z p i e c z e ń s t w a - KB, S t r a ż y S a m o r z ą d o w e j - SS i W y d z i a ł u P o l i t y c z n e g o - WP.

Był n a c z e l n i k i e m W y d z i a ł u B e z p i e c z e ń s t w a P u b l i c z n e g o , k r y p t o n i m s t a n o w i s k a - IB.

Po p o w s t a n i u w W a r s z a w i e u z n a ł , że n a l e ż y p o d p o r z ą d ­ k o w a ć się AK.

A r e s z t o w a n y d n i a 5 m a j a 19 45 r.

Z o b . t o m . 2 3 . - S t u t t h o f , nr 83, S. N o w i c k i K . Woj .

55

56

57

58

59

60

61

62

BOLESŁAW LIPSKI. P seudo „B artel”. U rodzony w O drach w pow iecie chojnickim m ia ł w ykształcenie praw nicze zdobyte na u n iw ersy tecie w rocław skim . W stopniu k a p ita n a w alczył w w o j­

nie 1920 roku. Z ostał k aw a lerem O rd e ru V irtu ti M ilitarii i K rz y ­ ża Niepodległości. Do 1927 r. był sta ro s tą m orskim z siedzibą w P ucku, a n astęp n ie w W ejherow ie. Od 1930 r. do w rześn ia 1939 r.

był d y rek to rem P om orskiego S tow arzyszenia Ogniowego w To­

ru n iu , a w 1939 r. także d y re k ta re iji w spom nianego bydgoskiego oddziału poznańskiego ZUW. ^ ^ / \ 0 0 / 0\*Q / ,

Był w y b itn y m org an izato rem i w czasie okupacji rych ło zo­

sta ł naczelnikiem w ydziału bezpieczeństw a „Z atoki”. Z te j ra c ji b y ł w stały m kon tak cie z płk. Jan u szem P ału b ick im ps. /.Ja­

n usz” i „P io ru n ”, ko m en d an tem O kręgu Pom orskiego A rm ii K r a ­ jow ej oraz z A ntonim A ntczakiem okręgow ym D elegatem R ządu na Pom orze. Zorganizow ał dobrze p ra c u ją c ą siatk ę bezpieczeń-

(DOKOŃCZENIE NA 8TR. 3)

63

d u fy ć h u , ³ b v h s tc u /

W / R

(DOKOŃCZENIE ZE STU. 2)

stw a, polow ało n a niego gestapo, stale zm ieniał m ieszkania k o n ­ spiracyjne k o rzy sta ją c m. im. z lo k ali A ntoniego M arcin iak a p s.

„Jaro ck i” p rzy ul. P om orskiej n a tzw. „L ondynku”, b ra c i K a ­ zim ierza ps. „W erner I ”, S tefan a ps. „W erner II" i „O lsza” i A ntoniego ps. „W erner I I I ” S tem pniew skich przy ul. G ołębiej 5, a także u J a n a O lejniczaka przy ul. K anałow ej, a p rzypuszczal­

nie także i z innych m ieszkań k o n spiracyjnych.

W 1945 r. aresztow ało go NKW D i przesłu ch iw ało w sw ojej ów czesnej, tym czasow ej siedzibie w k am ienicy n a rogu ul. Ś n ia­

deckich i G dańskiej. N iebaw em został zw olniony. 5 m a ja 1945 r B olesław Lipski został p o n o w n ie aresztow any. J a k ośw iadcza E d ­ w ard F orycki ps. „M ars” — k tó ry spo ty k ał B olesław a Lipskiego w w ięzieniu bydgoskiego UB, a n astęp n ie także w w ięzieniu m o­

koto w sk im — był on ta k sk a to w an y , że F orycki nie m ógł go rozpoznać. Z bitem u i ciężko chorem u odm ów iono pom ocy le ­ k arsk ie j. W edług urzędow ego zapisu B olesław L ipski zm arł w w ięzieniu m okotow skim 27 czerw ca 1945 r.

64

65

66

67

68

69

70

71

72

73