STATYSTYCZNA ANALIZA AKTYWNOŚCI INTERNETOWEJ ŚLĄSKIEJ MŁODZIEŻY W KONTEKŚCIE UZALEŻNIENIA OD INTERNETU

(1)

Studia Ekonomiczne. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach ISSN 2083-8611 Nr 264 · 2016

Katarzyna Warzecha

Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach Wydział Zarządzania

Katedra Ekonometrii

warzecha@ue.katowice.pl

STATYSTYCZNA ANALIZA AKTYWNOŚCI INTERNETOWEJ ŚLĄSKIEJ MŁODZIEŻY W KONTEKŚCIE UZALEŻNIENIA OD INTERNETU

Streszczenie: Artykuł prezentuje aktualne i ważne ze społecznego punktu widzenia zagadnienia związane z użytkowaniem Internetu przez młodzież w wieku 13-19 lat.

Głównym celem prowadzonych badań było zbadanie śląskiej młodzieży (gimnazjalnej i ponadgimnazjalnej) pod kątem posiadania i wykorzystywania nowoczesnych środków komunikacji w życiu codziennym, szczególnie tych z dostępem do Internetu. Istotą badania jest poznanie celów oraz intensywności korzystania z Internetu, stopnia wyposa- żenia młodzieży w nowoczesne środki komunikacji, poznanie różnego rodzaju aktywno- ści internetowej, a także określenie skali zjawiska i czynników ryzyka nadużywania Internetu przez śląską młodzież. Dodatkowym celem jest zbadanie wpływu Internetu na zagrożenie uzależnieniem od tego medium, występującego coraz częściej wśród osób młodych.

Słowa kluczowe: Internet, młodzież, uzależnienie, nowoczesne środki komunikacji.

Wprowadzenie

Początek XXI w. to tzw. era nowych uzależnień. Badacze przedmiotu coraz częściej opisują nie tylko uzależnienia od substancji psychoaktywnych (alkoholu¹, nikotyny, leków, narkotyków i dopalaczy²), ale również inne, które nazywa-

1 Więcej na temat alkoholizmu można znaleźć w pracach: [Woronowicz, 1999, 2008, 2009].

2 W latach 80. minionego stulecia uwidocznił się problem narkomanii, a na początku XXI w. na rynku pojawiły się i obecnie są łatwo dostępne tzw. dopalacze – środki chemiczne bardzo popu- larne wśród młodzieży, mogące doprowadzić do uzależnienia.

(2)

Zaliczamy do nich: granie w gry komputerowe³, „przebywanie w sieci” (tzw.

siecioholizm), pracoholizm, zakupoholizm, seksoholizm, obsesyjne przejadanie się, uczestnictwo w grach hazardowych prowadzących nawet do patologicznego hazardu⁴. Są to zachowania nałogowe, nad którymi człowiek nie jest w stanie zapanować, mimo że zaburzają one wiele obszarów jego funkcjonowania [Ogiń- ska-Bulik, 2010]. Jedną z przyczyn powstawania tego rodzaju uzależnień są niewątpliwie zmiany cywilizacyjne, szybkie tempo życia i coraz bardziej kon- sumpcyjne podejście do niego. Życie w ciągłym stresie, w niepewnej sytuacji na rynku pracy oraz w dobie rosnącego bezrobocia powoduje, że w wielu osobach wyzwalają się negatywne emocje związane z możliwością pogorszenia dotych- czasowych warunków życia. Rozwojowi tego typu uzależnień sprzyjają także predyspozycje indywidualne człowieka, takie jak: poszukiwanie szybkiej przy- jemności, natychmiastowej gratyfikacji i trudności w kontrolowaniu własnych impulsów [Ogińska-Bulik, 2010].

Korzystanie z komputera, Internetu i telefonu komórkowego (obecnie naj- częściej z dostępem do Internetu) oraz innych tzw. nowoczesnych środków komunikacji we współczesnym świecie stało się zachowaniem powszechnym.

Internet to znane na całym świecie źródło: informacji (szybko pozyskiwanej i przekazywanej), rozrywki (multimedialnej i interaktywnej, widocznej np. w inte- raktywnym przesyłaniu obrazów i dźwięków, różnego rodzaju grach komputerowych czy grach wirtualnych typu MUD⁵) oraz komunikacji (za pośrednictwem np. różnego rodzaju portali społeczościowych, czatów, poczty elektronicznej).

Jest to medium, z którym od najmłodszych lat mają do czynienia młodzi ludzie żyjący w dobie szybkiego postępu technicznego i technologicznego.

Z przeprowadzonych badań GUS wynika, że odsetek gospodarstw domowych posiadających komputery z dostępem do Internetu w Polsce wynosił 74%

w 2014 r. (i był wyższy o 2,1% niż w 2013 r.), przy czym 71% gospodarstw

3 Gry angażują uczestnika emocjonalnie i mogą przyczynić się do zobojętnienia na przemoc, dostarczają silnych przeżyć, nie dając poczucia nudy i jednocześnie zaspokajając potrzebę zabawy i rozrywki (gracz sam decyduje o przebiegu często brutalnych, pełnych przemocy i krwawych akcji, wpływa na losy bohaterów, dając im drugie, trzecie i kolejne życie) [por. Ulfik-Jaworska, 2005].

4 Więcej informacji na temat uzależnień behawioralnych czytelnik może znaleźć w pracy [Jar- czyńska (red.), 2014].

5 MUD (Multi-User Dungeon) – komputerowe gry fabularne, rozgrywane przez Internet przez wiele osób równocześnie, gracze porozumiewają się między sobą, używając odpowiednich ko- mend. Dane pochodzą ze strony [www 1]. Ponadto można wyróżnić inne gatunki gier, m.in:

zręcznościowe (np. strzelaniny, bijatyki, gry platformowe), strategiczne, symulacyjne, sporto- we, przygodowe, logiczne, edukacyjne, wyścigi samochodowe. Więcej na temat gier w: [Ulfik- -Jaworska, 2005, s. 39-86; Gajewski, 2009, s. 263-285; Warzecha, 2015, s. 53-71].

(3)

Statystyczna analiza aktywności internetowej śląskiej młodzieży... 77

domowych korzystało z łączy szerokopasmowych (wzrost o 2,2% w stosunku do 2013 r.). Bardzo wyraźny wzrost wyposażenia informatycznego w polskich domach świadczy o szybkim tempie informatyzacji polskich rodzin⁶. Jak wynika z przeprowadzonych badań GUS, w 2014 r. odsetek osób w wieku 16-74 lat, które najczęściej korzystają z komputera w domu wyniósł 65%, natomiast w przypadku użytkowania Internetu w domu – 64%, dla porównania w grupie osób w wieku 12-15 lat odsetek ten był wyższy i wyniósł odpowiednio 93% i 92%.

Natomiast do głównych celów korzystania z Sieci wśród osób w wieku 16-74 lat można zaliczyć: wysyłanie i odbieranie poczty elektronicznej (53%) oraz wy- szukiwanie informacji o towarach lub usługach (50%). Zauważa się ponadto wzrost zainteresowania czytaniem on-line oraz pobieraniem plików z gazetami lub czasopismami (tak deklarowało 47% badanych osób). Wśród osób młodych w wieku 12-15 lat głównym celem korzystania z Internetu był udział w czatach, grupach lub forach dyskusyjnych, korzystanie z komunikatorów internetowych, tworzenie i czytanie blogów oraz korzystanie z serwisów społecznościowych (85%). W 2014 r. w celu łączenia się z Internetem poza miejscem zamieszkania lub pracy, osoby w wieku 16-74 lat najczęściej korzystały z telefonów komór- kowych lub smartfonów (27%) oraz przenośnych komputerów (23%). Natomiast odsetek osób w wieku 12-15 lat, korzystających z Internetu za pomocą telefo- nów komórkowych lub smartfonów, wyniósł 46%, a za pośrednictwem przeno- śnych komputerów – 33%[www 2].

Współczesne nowoczesne środki komunikacji (szczególnie te z dostępem do Internetu, jak: komputer, smartfon, tablet, telefon komórkowy) oferują wiele możliwości ich użytkownikom, co sprawia, że są szczególnie atrakcyjne dla dzieci i młodzieży, które chcą być przez cały czas on-line. Należy jednak mieć na uwadze, że nie wszystkie osoby młode zdają sobie sprawę z tego, iż niewła- ściwe użytkowanie takich urządzeń może być szkodliwe dla ich zdrowia i do- prowadzić do uzależnienia.

1. Aktywność w Sieci śląskiej młodzieży zagrożonej i niezagrożonej uzależnieniem od Internetu

Głównym zamierzeniem prowadzonych badań było poznanie różnego rodzaju aktywności wykazywanej w Sieci przez śląskich uczniów szkół gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych (celów i intensywności korzystania z Internetu,

6 Więcej na temat wyposażenia gospodarstw domowych w komputery można znaleźć w pracy:

[Warzecha, 2013, s. 87-98].

(4)

Internetu), a także przeanalizowanie, czy poszczególne rodzaje aktywności internetowej różnicują badanych uczniów pod względem uzależnienia od Internetu.

Celem badania było również sprawdzenie, czy częstotliwość i rodzaj przejawianej w Sieci aktywności śląskiej młodzieży uzależnionej i zagrożonej uzależnieniem od Internetu jest istotnie różna od aktywności śląskiej młodzieży niezagrożonej uzależ- nieniem, a także czy są istotne statystycznie różnice między uczniami badanych typów szkół w zakresie nasilenia objawów uzależnienia od Internetu.

Badania przeprowadzono na grupie uczniów szkół ponadgimnazjalnych (li- ceum, technikum, zasadniczej szkoły zawodowej) i gimnazjalnych w kilku mia- stach województwa śląskiego⁷ w okresie od grudnia 2013 r. do maja 2014 r. Cele oraz zakres badań bezpośrednich zdeterminowały wybór metody badawczej, dobór próby oraz sposób analizy zebranych danych. Do analizy użyto metody ankiety rozdawanej⁸. W celu wyboru jednostek do próby zastosowano procedurę doboru celowo-kwotowego. Przyjętą w badaniu kwotę stanowiła struktura wieku osób badanych⁹, która odpowiadała strukturze młodzieży w województwie ślą- skim. Próba badawcza (po odrzuceniu nieprawidłowo wypełnionych ankiet) objęła 470 uczniów szkół ponadgimnazjalnych i 248 uczniów szkół gimnazjalnych.

W celu identyfikacji uczniów uzależnionych oraz zagrożonych uzależnie- niem od Internetu wykorzystano przesiewowy test Kimberly Young – Internet Addiction Test (IAT)¹⁰.

Z dostępnej literatury przedmiotu wynika, że zjawisko uzależnienia od In- ternetu nie ma jednej, konkretnej nazwy¹¹. Ponadto nie zostało ono uznane za jed-

7 Badani uczniowie uczęszczali do szkół gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych w Chorzowie, Katowicach, Sosnowcu, Zabrzu, Jaworznie i Mysłowicach.

8 Główną zaletą metody ankiety rozdawanej jest jej duża zwrotność, krótki czas pomiaru i wysoki stopień kontroli badań.

9 Próba pod tym względem była reprezentatywna, odpowiadała strukturze wieku śląskiej popula- cji osób młodych, w wieku 13-15 lat i 16-19 lat, znanej ze źródeł statystycznych GUS. Podstawą do określenia kwot były dane dostępne na stronie internetowej GUS-u [www 3]. W 2013 r. struktura wieku osób mających 16-19 lat w województwie śląskim wynosiła odpowiednio: 23,4% (16 lat), 24,5% (17 lat), 25,1% (18 lat) i 27% (19 lat), natomiast struktura wieku osób mających 13-15 lat w województwie śląskim wynosiła odpowiednio: 33% (13 i 14 lat), 34% (15 lat).

10 Internet Addiction Test został stworzony przez K. Young w 1998 r. Należy do jednych z najczę- ściej używanych narzędzi pomiarowych w badaniach przesiewowych związanych z uzależnieniem od Internetu; jego właściwości psychometryczne zostały potwierdzone w wielu badaniach. Test skła- da się z 20 pytań dotyczących symptomów nadużywania Internetu. Badana osoba zaznacza jedną z odpowiedzi: „nigdy”, „rzadko”, „czasem”, „często”, „zawsze” i otrzymuje odpowiednio 1-5 punk- tów. Minimalna liczba punktów możliwa do uzyskania wynosi 20, natomiast maksymalna – 100.

Opis testu jest dostępny w: [Young, 1998a; Frangos, Frangos i Sotiropoulos, 2012].

11 Termin ,,uzależnienie od Internetu” po raz pierwszy zaproponował w 1995 r. I. Goldberg, no- wojorski psychiatra. W związku z brakiem jednoznacznych i oficjalnie uznanych kryteriów dia- gnostycznych oraz jednolitej definicji w literaturze przedmiotu występują różne, zamiennie

(5)

nostkę chorobową według X Rewizji Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych (ICD – 10)¹² oraz w najnowszej Klasyfikacji Zaburzeń Psychicznych Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego (DSM – V)¹³, wydanej w maju 2013 r.

1.1. Wyposażenie śląskich uczniów w nowoczesne środki komunikacji W dalszej części artykułu zostaną zbadane i pokazane różnice w wyposaże- niu w nowoczesne środki komunikacji analizowanych grup uczniów według typu szkoły. Według danych zawartych w tab. 1 badani uczniowie byli dość dobrze wyposażeni w nowoczesne środki komunikacji, przy czym znacznie lepiej – uczniowie szkół ponadgimnazjalnych. Komputer stacjonarny posiadało w domu nieco ponad 80% badanych uczniów szkół ponadgimnazjalnych i około 37% badanych uczniów szkół gimnazjalnych. Blisko 80% uczniów szkół ponadgimnazjalnych i około 43% uczniów szkół gimnazjalnych posiadało laptop, około 77%

uczniów szkół ponadgimnazjalnych i około 32% uczniów szkół gimnazjalnych miało telefon komórkowy. Smartfon posiadało ponad 61% uczniów szkół ponadgimnazjalnych i około 38% uczniów szkół gimnazjalnych, a coraz bardziej popularnym wśród młodzieży tabletem dysponował co trzeci uczeń szkół ponadgimnazjalnych i co czwarty gimnazjalista.

Tabela 1. Odsetek uczniów wyposażonych w nowoczesne środki komunikacji (według typu szkoły)

Typ szkoły

Rodzaj urządzenia komputer

stacjonarny

laptop tablet konsola do gry

telefon komór- kowy

telefon komór- kowy z Interne-

tem

smartfon

Szkoły

gimnazjalne 36,7 42,8 22,5 25,8 31,8 17,6 37,3 Szkoły

ponadgimnazjalne 80,2 78,7 31,1 36,7 76,8 40,6 61,3 Źródło: Na podstawie badań własnych.

używane określenia: siecioholizm (netoholism), sieciozależność (netaddiction), uzależnienie od komputera (computer addiction); uzależnienie od Internetu (Internet addiction/disorder), uza- leżnienie komputerowe, cyberzależność (cyberaddiction), cybernałóg, internetoholizm, infoza- leżność (information addiction), infoholizm, patologiczne korzystanie z Internetu (pathological Internet use), zespół uzależnienia od Internetu (Internet addiction disorder – IAD), problematycz- ne używanie Internetu [Na podstawie: Jakubik, 2002, s. 133-142; Poprawa, 2006, s. 193-216;

Wołpiuk-Ochocińska, 2006, s. 99-119; Woronowicz, 2009].

12 International Statistical Classification of Diseases and Related Health Problems – ICD.

13 Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders – DSM.

(6)

Rys. 1. Wy w n

Źródło: Na po

Więk że kompu tego sprzę ponad 230 (średnia w miast opis uważyć, ż swój pierw gimnazjal ter stacjon sprzętu na ponad 250 (średnia w Najcz kowy dos średnio o badanych wynosiła śląska mł odpowied pierwszy do Interne

telefon k

yposażenie ślą nowoczesne śr

odstawie badań wła

kszość badany uter stacjonarn ętu najczęście 00 zł). Lapto wieku to 10,4

sując i analiz że są oni doś

wszy sprzęt lnych. Więks narny dostał ajczęściej w 00 zł). Lapto wieku to 13,7

zęściej młod stała w wieku

5 lat wcześ uczniów gi 200 zł, a z łodzież gimn dnio 1500 zł

telefon komó etu – w wiek

komputer sta komórkowy z In telefon ko

konso

T T T T

ąskich uczniów rodki komunik

asnych.

ych uczniów ny dostała w ej wynosiła 2 op badani uc 43 roku w ce

zując grupę ć dobrze wyp

dostali w pó szość badany ła w wieku 8 wynosiła 200

op badani uc 72 roku) w ce dzież gimnaz

u 8 lat, a z d śniej niż ucz

imnazjum p dostępem do nazjalna otrzy i 500 zł. Z k órkowy najcz ku 15 lat. Na

0%

acjonarny laptop tablet nternetem omórkowy smartfon ola do gier

Tak - ogółem uc Tak - ogółem uc Tak – ogółem uc Tak – ogółem uc

w szkół gimna kacji (według

szkół gimnaz w wieku 7 lat

2500 zł (przy czniowie dos enie 2500 zł

uczniów szk posażeni w n óźniejszym w ych uczniów 8 lat (średni 0 zł (przy c czniowie dos enie 2000 zł zjalna deklaro

dostępem do niowie szkó odawało, że o Internetu – ymywała naj kolei uczniow zęściej dosta ajwięcej bad

20%

czniowie szkół p czniowie szkół g czniowie szkół czniowie szkół

azjalnych i po g typu szkoły o

zjalnych dekla t (średnio w y czym średn stawali najcz (średnia cen kół ponadgim

nowoczesne ś wieku niż ba w tej grupy de o w wieku 8 czym średnia

stawali najcz (średnia cen owała, że pie o Internetu –

ł ponadgimn e cena ich te – 500 zł. Tab ajczęściej w wie szkół pon awali w wiek danych uczni

40% 60%

ponadgimnazja gimnazjalnych

onadgimnazjal ogółem, w %)

arowała (dan wieku 6,9 ro nia cena wyn

zęściej w wi a to 2370,08 mnazjalnych,

środki komun adani ucznio eklarowała, ż 8,17 roku) i a cena wyno zęściej w wi na to 2431,36 erwszy telefo – w wieku 10

nazjalnych).

elefonu kom blet i smartf

wieku 12 la nadgimnazjal ku 10 lat, a z iów podawał

% 80%

alnychalnych

lnych )

ne w tab. 2), oku) i cena nosiła nieco eku 12 lat 8 zł). Nato-

należy za- nikacji, ale owie szkół że kompu-

cena tego osiła nieco ieku 15 lat 6 zł).

fon komór- 0 lat (czyli

Najwięcej mórkowego fon badana at, w cenie lnych swój z dostępem ło, że cena

100%

(7)

S

ich telefon Tablet i s częściej w Młod stała codz danych), w nazjalnej) szkół pon Tabela 2.

Miara Średni wiek otrzymania sprzętu (lata) Średnia cena (w zł) Dominanta (wiek w latach Dominanta (cena w zł)

* G – szkoła Źródło: Na po

Na ry czasu pos wieku otrz

Rys. 2. Od odp

Statystyczna a

nu komórkow smartfon bad w wieku 16 la dzież szkół g ziennie z Inte w szkole (co ) oraz u zna nadgimnazjal Współczesne gimnazjalnej

Typ szkoły*

K s )

G PG

a G PG

h) G PG

G PG a gimnazjalna;

odstawie badań w

ys. 2 i rys. 3 siadania przez

zymali dane u

dsetek śląskich powiednie urz

analiza aktyw

wego wynos dana śląska m

at w cenie 10 gimnazjalnych ernetu, najczę

czwarty gim ajomych (co

nych).

środki komun i ponadgimna

Komputer tacjonarny L

6,91 1 8,17 1 2326,1 2 2514,03 2

7 8

2500 2 2000 2 PG – szkoła po własnych.

przedstawio z nich nowo urządzenie).

h uczniów gim ządzenie do ko

wności interne

siła 100 zł, a młodzież po 000 zł.

h i ponadgim ęściej w dom mnazjalista i

czwarty gim

nikacji będące azjalnej (wedłu

Laptop Tele komór 10,43 8 13,72 9,3 2370,0

8 307 2431,3

6 400

12 8

15 10 2500 20 2000 10 onadgimnazjaln

no odsetek b oczesnych śro

mnazjum wedł omunikacji lu

etowej śląskie

a z dostępem onadgimnazja mnazjalnych o mu (odpowied

co trzeci uc mnazjalista

e w posiadaniu ug wieku i cen

efon rkowy

Telef z Intern 8 10,9 38 13,5 ,87 531,7 ,29 612,9

8 10

0 15 00 500 00 500 na.

badanej młod odków komu

ług wieku, w k ub gier

ej młodzieży.

m do Internetu alna otrzymy objęta badani dnio 98,8% i czeń szkoły p

i około 27%

u śląskiej mło ny)

fon

netem Smartfo 92 12,12 53 15,04

76 834,79 92 998,45 0 12

16 0 500 0 1000

dzieży w odni unikacji (czy

którym dostal

.. 81

u – 500 zł.

ywała naj- iem korzy- 99,6% ba- ponadgim-

% uczniów

odzieży

on Tablet 12,63 16,27 9 898,83 5 940,09

12 16 1500 1000

iesieniu do li w jakim

li

(8)

Rys. 3. Od w k Z rys wał, że w środki kom dług okoł szkół pon zjalnych p mając 6-1 wyposaże w tym w uczniów w nazjalistó deklarowa szkół pon gimnazjum

Co tr szkoły po konsolę d szkoły gim

Możn lepiej wyp zastępowa środki ko coraz bar

dsetek śląskich którym dostal s. 2 i 3 wyni w wieku prze munikacji (j ło 16% bada nadgimnazjal

posiadało ko 12 lat), natom eni w laptopy wieku laptop w wieku 6-12 w i 62% pon ało posiadan nadgimnazja m i szkoły po

rzeci badany odstawowej i do gier, będą mnazjalnej.

na zatem stw posażeni w n any przez la

munikacji, d rdziej obecne

h uczniów szk li odpowiednie ika, że tylko edszkolnym

eżeli tak, to anych ucznió lnych), okoł omputer stac miast ucznio y (56%, dla p p). Bardzo

2 lat był takż nadgimnazja nie smartfona alnych najwi

onadgimnazj y gimnazjali i 10% badan ąc uczniami s

wierdzić, że nowoczesne aptop, a tele dzięki powsz

e w codzien

kół ponadgimn e urządzenie d niewielki od (czyli do 5

najczęściej b ów szkół gim o 63% bada cjonarny w owie szkół g porównania popularnym że telefon ko alistów). Oko a w wieku 6-

ięcej smartf jalnej (co czw ista posiadał nych uczniów

szkoły podst wraz z wiek środki komu fon komórko zechnemu do nnym życiu m

nazjalnych we do komunikac dsetek badan lat) posiadał był to komp mnazjalnych anych ucznió wieku szkoł gimnazjalnyc 18% ponadg m urządzenie

omórkowy (p oło 37% bad 12 lat, natom fonów posia

warty badany ł konsolę do w szkół pona tawowej, a 1 kiem badani unikacji; kom

owy przez s ostępowi i pr młodzieży, d

edług wieku, cji lub gier nych uczniów ł w domu no

uter stacjona h i około 7%

ów szkół pon ły podstawo ch byli wówc

gimnazjalistó em posiadan posiadało go danych gimn miast badani adali, będąc

y miał smart o gier, będąc adgimnazjaln 13% − będąc i uczniowie mputer stacjo smartfon. No rzystępnym dlatego też m

w deklaro- owoczesne arny – we-

% uczniów nadgimna- owej (czyli

czas lepiej ów dostało nym przez

53% gim- nazjalistów

uczniowie uczniami tfon).

c uczniem nych miało c uczniami byli coraz onarny był owoczesne cenom, są można za-

(9)

uważyć, że uczniowie szkół ponadgimnazjalnych byli znacznie słabiej wyposa- żeni w nowoczesne środki komunikacji, będąc w szkole podstawowej i gimnazjum niż badani gimnazjaliści w tym samym wieku.

1.2. Rodzaje aktywności internetowej śląskich uczniów

Według analiz przeprowadzonych na grupie badanych uczniów szkół gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych ogółem (rys. 4) można powiedzieć, że śląska młodzież najczęściej wykorzystywała Internet do:

− sprawdzania poczty internetowej (około 89% ankietowanych uczniów szkół ponadgimnazjalnych i 82% uczniów szkół gimnazjalnych);

− szukania informacji naukowych celem przygotowania się do lekcji (około 90%

ankietowanych uczniów szkół ponadgimnazjalnych i 85% uczniów szkół gimnazjalnych);

− przebywania na portalach społecznościowych (niecałe 89% ankietowanych uczniów szkół ponadgimnazjalnych i 87% uczniów szkół gimnazjalnych);

− ściągania i oglądania filmów (niecałe 84% ankietowanych uczniów szkół ponadgimnazjalnych i 68% uczniów szkół gimnazjalnych);

− ściągania i słuchania muzyki (niecałe 91% ankietowanych uczniów szkół ponadgimnazjalnych i 77% uczniów szkół gimnazjalnych).

Oceniając aktywność uczniów w Sieci w podziale na analizowane w artykule typy szkół (rys. 4), można zauważyć, że uczniowie różnią się pod względem:

− poszukiwania informacji szkolnych, np. w wirtualnym dzienniku (około 59%

ankietowanych uczniów szkół ponadgimnazjalnych i 88% uczniów szkół gimnazjalnych);

− zakupów internetowych (około 63% ankietowanych uczniów szkół ponadgimnazjalnych i 50% uczniów szkół gimnazjalnych);

− pozyskiwania gotowych prac naukowych (niecała połowa ankietowanych uczniów szkół ponadgimnazjalnych i co trzeci uczeń szkoły gimnazjalnej);

− korzystania z usług bankowych (co trzeci uczeń szkoły ponadgimnazjalnej i co piąty gimnazjalista);

− użytkowania Internetu w celu zabicia wolnego czasu (74% badanej młodzie- ży ponadgimnazjalnej i około 70% młodzieży gimnazjalnej);

− korzystania z komunikatorów (nieco więcej młodzieży gimnazjalnej – około 84% ankietowanych, niż ponadgimnazjalnej – około 80% badanych).

W badanych grupach uczniów niepokojące jest to, że około 9% uczniów szkół ponadgimnazjalnych i około 5% uczniów gimnazjum uprawia hazard, grając w Internecie (loterie, zakłady, kasyno) lub ogląda strony pornograficzne – tak postępuje co czwarty uczeń szkoły ponadgimnazjalnej i co szósty spośród uczniów szkoły gimnazjalnej.

(10)

Rys. 4. Akt

Źródło: Na po

tywność śląsk

odstawie badań wła

kich uczniów w

asnych.

w Sieci wedłuug typu szkołyy (w %)

(11)

2. Badanie zagrożenia uzależnieniem od Internetu śląskiej młodzieży – wyniki Internet Addiction Test (IAT)

Część ankiety przeprowadzonej wśród młodzieży zawierała test Kimberly Young [1998]¹⁴. Jest to test przesiewowy, badający uzależnienie od Internetu¹⁵, w którym wyróżnia się 6 podskal: dominację Internetu, zaniedbywanie życia społecznego, utratę kontroli, nadmierne korzystanie w wymiarze czasowym, zaniedbywanie obowiązków, przymus korzystania.

Wyniki testu Kimberly Young – Internet Addiction Test (IAT) badanej grupy uczniów w podziale na typy szkoły zawiera tab. 3.

Tabela 3. Liczba i odsetek uczniów niezagrożonych i zagrożonych uzależnieniem od Internetu w podziale na typy szkoły

Typ szkoły

Grupa niezagrożona uzależnieniem

Grupa zagrożona

uzależnieniem* Razem N1 % N2 % N = N1 + N2

Szkoły gimnazjalne 148 59,7 100 40,3 248 Szkoły

ponadgimnazjalne 264 56,2 206 43,8 470

Razem 412 100 306 100 718

* Ponieważ osoby uzależnione od Internetu stanowiły niewielki procent badanych osób (w szkołach gimnazjalnych 2,8% − w tej grupie było 6 dziewcząt i 1 chłopak; w szkołach ponadgimnazjalnych 2,8% − w tej grupie było 8 kobiet i 5 mężczyzn), w dalszych badaniach i analizach zostały te osoby wliczone do grupy osób zagrożonych uzależnieniem.

Źródło: Na podstawie badań własnych.

Na podstawie wyniku ogólnego testu przeprowadzonego na śląskiej mło- dzieży szkół gimnazjalnych w skali IAT¹⁶ z 248 osobowej grupy badanych –

14 Kimberly Young wyróżniła pięć typów uzależnienia od Internetu: 1) od oglądania zdjęć i fil- mów pornograficznych; 2) od internetowych kontaktów społecznych; 3) od przebywania w Sie- ci (bycie ciągle on-line); 4) od komputera i gier komputerowych; 5) od surfowania w Sieci.

15 W badaniu uzależnienia od Internetu testem IAT Young przyjmuje się różne kryteria określania, kogo kwalifikujemy jako patologicznie korzystającego z Internetu (uzależnionego). Przyjęto podział określony przez K. Young i opisany w instrukcji do realizacji testu [Young, 1998a, 2011]. Za osoby uzależnione od Internetu uznano te, których wyniki uzyskane w skali IAT osiągnęły wartości większe od 2 odchylenia standardowego od średniej, a za osoby zagrożone uzależnieniem od Internetu te, któ- rych suma punktów w skali pełnej mieściła się w przedziale od wyniku średniego do 2 odchylenia standardowego od średniej. Badani uczniowie szkół gimnazjalnych uzyskali w teście Internet Addic- tion Test średni wynik równy 41 punktów (SD = 13 punktów). Wynik najniższy wynosił 20 punk- tów, a najwyższy 93 punkty (na 100 punktów możliwych do uzyskania). Natomiast badani uczniowie szkół ponadgimnazjalnych uzyskali w teście Internet Addiction Test średni wynik równy 43 punkty (SD = 11 punktów). Wynik najniższy wynosił 20 punktów, a najwyższy 83 punkty (na 100 punk- tów możliwych do uzyskania).

16 Współczynnik rzetelności testu, zgodności wewnętrznej – alfa Cronbacha – jest wysoki i wynosi dla testu przeprowadzonego w szkołach gimnazjalnych 0,86, a w szkołach ponadgimnazjalnych 0,88.

(12)

93 osoby (37,5%) spełniały kryteria zagrożenia uzależnieniem od Sieci, a 148 osób (59,7%) nie było zagrożonych. Natomiast wynik ogólny testu przez przeprowadzonego na śląskiej młodzieży szkół ponadgimnazjalnych w skali IAT wskazuje, że z 470 osobowej grupy badanych − 13 osób (2,8%) spełniało określone przez Young kryteria uzależnienia od Internetu, 193 osób (41,1%) spełniało kryteria zagrożenia uzależnieniem od Sieci, a 264 osoby (56,2%) nie były zagrożone. Jak wynika z danych zawartych w tab. 1, bardziej zagrożeni uzależnieniem od Inter- netu byli uczniowie szkół ponadgimnazjalnych (29% wszystkich badanych uczniów z obu typów szkół) niż uczniowie szkół gimnazjalnych (14%)¹⁷.

Celem określenia istotności różnic w wyniku ogólnym uzyskanym w skali IAT między uczniami badanych typów szkół uzależnionymi i zagrożonymi uzależnie- niem od Internetu (łącznie 306 osób) a uczniami niezagrożonymi uzależnieniem od Internetu (łącznie 412 osób), porównano wyniki dotyczące opisanych wyżej grup badanej młodzieży za pomocą testu t-Studenta. W przypadku wykorzystania do porównania badanych grup testu t-Studenta oszacowano i podano w tabelach również efekt standaryzowany ES (który określa wielkość różnicy między śred- nimi wynikami uzyskanymi przez porównywane grupy), obliczony zgodnie ze wzorem:

2 gdzie:

m1 – średni wynik testu IAT dla grupy uczniów niezagrożonych uzależnieniem od Internetu;

m₂ – średni wynik testu IAT dla grupy uczniów uzależnionych i zagrożonych uzależnieniem od Internetu;

S₁ – odchylenia standardowe dla grupy uczniów niezagrożonych uzależnieniem od Internetu;

17 Podobne wyniki uzyskano w badaniu Pawłowskiej i Potembskiej KBUI (Kwestionariusz do Badania Uzależnienia od Internetu). W grupie 519 osób w wieku 13-24 lat – 3,5% badanych spełniało kryteria uzależnienia od Internetu, a 34% − kryteria zagrożenia uzależnieniem od In- ternetu, natomiast według wyników uzyskanych testem IAT Young – 2,8% badanych spełniało kryteria uzależnienia od Internetu, a 39,5% − kryteria zagrożenia uzależnieniem od Internetu [Na podstawie: Pawłowska i Potembska, 2011, s. 439-442]. Podobne badanie testem IAT przepro- wadziła na śląskiej młodzieży gimnazjalnej i licealnej E. Krzyżak-Szymańska [2014, s. 409-426].

Natomiast wyniki studentów śląskich uczelni, zbadanych testem K. Young, znajdują się w pracy: [Warzecha, 2014a, s. 387-398].

(13)

S₂ − odchylenia standardowe dla grupy uczniów uzależnionych i zagrożonych uzależnieniem od Internetu;

E_S – efekt standaryzowany [por. Stanisz, 2007].

Tabela 4. Porównanie średnich wyników testu IAT Young przeprowadzonego na uczniach z badanych typów szkół, uzależnionych i zagrożonych oraz niezagrożonych uzależnieniem od Internetu, ogółem

Wynik ogólny IAT

Grupa niezagrożona uzależnieniem

uzależnieniem t p ES

m1 S1 m2 S2

Uczniowie szkół

gimnazjalnych 32,80 5,52 53,1 9,45 −19,36 0,001 −2,62 Uczniowie szkół

ponadgimnazjalnych 34,64 5,79 51,82 7,37 −27,48 0,001 −2,59 Źródło: Na podstawie badań własnych.

Tabela 4 zawiera dane uzyskane na podstawie zastosowania testu t-Studenta dla prób niezależnych i porównania wyników testu IAT przeprowadzonego na śląskiej młodzieży uzależnionej i zagrożonej uzależnieniem od Internetu z wynikami odno- szącymi się do młodzieży niezagrożonej uzależnieniem. Jak wynika z danych zawartych w powyższej tabeli, różnica pomiędzy uzyskiwanymi wynikami w teście badanych grup w zakresie objawów uzależnienia od Internetu mierzonego skalą IAT jest istotna statystycznie (p < 0,05) i występuje na bardzo wysokim poziomie (efekt standaryzowany | | > 0,8). Wyniki ogólne testu IAT, dotyczące uczniów gimnazjum uzależnionych i zagrożonych uzależnieniem od Internetu (m2 = 53,1; S2 = 9,45) są istotnie statystycznie wyższe niż wyniki uczniów gim- nazjum niezagrożonych uzależnieniem od Sieci (m₁ = 32,80; S₁ = 5,52). Rów- nież istotne statystycznie są różnice w wynikach uzyskanych z testu IAT w grupie uczniów szkół ponadgimnazjalnych przy uwzględnieniu podziału uczniów na zagrożonych i niezagrożonych uzależnieniem od Internetu. Można ponadto zauważyć, że uczniowie gimnazjum zagrożeni uzależnieniem od Internetu uzy- skiwali wyższe wyniki z testu IAT (m₂ = 53,1; S₂ = 9,45) niż uczniowie szkół ponadgimnazjalnych uzależnieni od Sieci (m2 = 51,82; S2 = 7,37).

Na podstawie wyników testu IAT uczniów szkół gimnazjalnych i szkół ponadgimnazjalnych obliczono wyniki w poszczególnych podskalach testu IAT oraz współczynniki korelacji r-Pearsona między tymi podskalami, które za- mieszczono w tab. 5 i 6.

(14)

Tabela 5. Współczynniki korelacji r-Pearsona między podskalami testu IAT dla szkół gimnazjalnych Podskale testu IAT Dominacja Internetu Zaniedbywanie życia społecznego Utrata kontroli Nadmierne korzystanie w wymiarze czasowym

Zaniedbywanie obowiązkówPrzymus korzystania Dominacja Internetu 1 0,299** 0,552** 0,690** 0,517** 0,444** Zaniedbywanie życia społecznego 0,299** 1 0,210** 0,192** 0,189** 0,091 Utrata kontroli 0,552** 0,210** 1 0,686** 0,511** 0,387** Nadmierne korzystanie w wymiarze czasowym 0,690** 0,192** 0,686** 1 0,638** 0,500** Zaniedbywanie obowiązków 0,517** 0,189** 0,511** 0,638** 1 0,379** Przymus korzystania 0,444** 0,0910,387** 0,500** 0,379** 1 ** Korelacja jest istotna na poziomie 0,01 (dwustronny obszar krytyczny). Źródło: Na podstawie badań własnych. Tabela 6. Współczynniki korelacji r-Pearsona między podskalami testu IAT dla szkół ponadgimnazjalnych Podskale testu IAT Dominacja InternetuZaniedbywanie życia społecznegoUtrata kontroli

Nadmierne korzystanie w wymiarze czasowym

Zaniedbywanie obowiązkówPrzymus korzystania Dominacja Internetu 1 0,375** 0,404** 0,506** 0,380** 0,290** Zaniedbywanie życia społecznego 0,375** 1 0,271** 0,384** 0,249** 0,283** Utrata kontroli 0,404** 0,271** 1 0,596** 0,505** 0,367** Nadmierne korzystanie w wymiarze czasowym 0,506** 0,384** 0,596** 1 0,506** 0,446** Zaniedbywanie obowiązków 0,380** 0,249** 0,505** 0,506** 1 0,358** Przymus korzystania 0,290** 0,283** 0,367** 0,446** 0,358** 1 ** Korelacja jest istotna na poziomie 0,01 (dwustronny obszar krytyczny) Źródło: Na podstawie badań własnych.

(15)

Na podstawie danych zawartych w tab. 6 i 7 można stwierdzić, że istnieją istotne silne dodatnie zależności pomiędzy nadmiernym korzystaniem z Internetu a do- minacją Internetu – wsp. korelacji r = 0,690 (dla gimnazjalistów) i r = 0,506 (dla uczniów szkół ponadgimnazjalnych), między nadmiernym korzystaniem z Internetu a utratą kontroli – wsp. korelacji r = 0,686 (dla gimnazjalistów) i r = 0,596 (dla uczniów szkół ponadgimnazjalnych) oraz pomiędzy nadmiernym korzystaniem z Internetu a zaniedbywaniem obowiązków – wsp. korelacji r = 0,638 (dla gim- nazjalistów) i r = 0,506 (dla uczniów szkół ponadgimnazjalnych).

Wyniki zawarte w tab. 7 i 8 oraz na rys. 5 potwierdzają występowanie istot- nych statystycznie różnic w średnich wynikach testu IAT oraz w podskalach testu IAT otrzymywanych przez uczniów niezagrożonych i zagrożonych uzależnie- niem od Internetu w obu badanych typach szkół. Uczniowie zagrożeni uzależ- nieniem od Internetu, zarówno w szkołach gimnazjalnych, jak i ponadgimnazjalnych, uzyskiwali znacznie wyższe średnie wyniki w poszczególnych podskalach testu IAT (rys. 5).

Tabela 7. Porównanie średnich wyników testu IAT w podziale na podskale testu IAT oraz grupy młodzieży niezagrożonej i zagrożonej uzależnieniem od Internetu w szkołach gimnazjalnych

Podskale testu IAT

Grupa niezagrożona uzależnieniem

uzależnieniem t p

m1 S1 m2 S2

Dominacja Internetu 6,93 2,08 12,36 3,33 –14,50 0,001 Zaniedbywanie życia społecznego 3,27 1,29 04,15 1,90 0–4,05 0,001 Utrata kontroli 5,18 1,85 08,70 2,50 –12,06 0,001 Nadmierne korzystanie

w wymiarze czasowym 8,78 2,19 14,46 3,36 –14,89 0,001 Zaniedbywanie obowiązków 4,63 1,32 07,54 2,62 –10,26 0,001 Przymus korzystania 4,01 1,44 05,89 1,76 0–9,18 0,001 Źródło: Na podstawie badań własnych.

Tabela 8. Porównanie średnich wyników z testu IAT w podziale na podskale testu IAT oraz grupy młodzieży niezagrożonej i zagrożonej uzależnieniem od Internetu w szkołach ponadgimnazjalnych

Grupa niezagrożona uzależnieniem

uzależnieniem t p

m1 S1 m2 S2

Dominacja Internetu 7,05 1,83 11,33 2,86 –18,73 0,001 Zaniedbywanie życia społecznego 3,30 1,09 4,45 1,57 –8,99 0,001 Utrata kontroli 5,15 1,76 8,16 2,24 –15,84 0,001 Nadmierne korzystanie

w wymiarze czasowym 9,64 2,48 14,34 2,52 –20,21 0,001 Zaniedbywanie obowiązków 5,19 1,66 7,58 1,94 –14,13 0,001 Przymus korzystania 4,31 1,43 5,92 1,65 –11,34 0,001 Źródło: Na podstawie badań własnych.

(16)

Rys. 5. Śre uza i p

Źródło: Na po

Porów istotne sta z Internetu łych pods ponadgim

ednie wyniki p ależnieniem o onadgimnazja

odstawie badań w

wnując uczn atystycznie ró

u w wymiarz skalach średn mnazjalnych n

podskal testu od Internetu gr

alnych

własnych.

niów szkół óżnice wystąp

ze czasowym nie wyniki te nie były istot

IAT wśród ni rup młodzieży

gimnazjalnyc piły jedynie w m oraz zanied estu IAT ucz tne statystyc

iezagrożonej i y szkół gimna

ch i ponadg w podskalach:

dbywanie ob zniów szkół znie (tab. 9).

i zagrożonej zjalnych

gimnazjalnych : nadmierne k owiązków. W

gimnazjalny .

h ogółem, korzystanie W pozosta- ych i szkół

(17)

Tabela 9. Porównanie średnich wyników z testu IAT w podziale na podskale testu IAT oraz typy szkoły

Szkoły gimnazjalne

Szkoły

ponadgimnazjalne t p

m1 S1 m2 S2

Dominacja Internetu 09,12 03,77 08,93 03,16 00,68 ni Zaniedbywanie życia społecznego 03,63 01,62 03,81 01,43 –1,54 ni Utrata kontroli 06,60 02,74 06,47 02,48 00,65 ni Nadmierne korzystanie w wymiarze

czasowym 11,07 03,89 11,70 03,41 –2,23 0,026 Zaniedbywanie obowiązków 05,80 02,42 06,23 02,14 –2,45 0,014 Przymus korzystania 04,77 01,83 05,01 01,73 –1,74 ni Wynik IAT w skali ogólnej 40,98 12,39 42,17 10,74 –1,28 ni Objaśnienie: ni – nieistotne.

3. Aktywność śląskiej młodzieży w Sieci w podziale na grupy:

zagrożoną i niezagrożoną uzależnieniem od Internetu

Oceniając aktywność śląskiej młodzieży szkół ponadgimnazjalnych podzie- lonej na grupy: uzależnionych i zagrożonych uzależnieniem od Sieci oraz niezagro- żonych tym uzależnieniem (tab. 10), niektóre czynności są na zbliżonym poziomie, a różnica procentowa pomiędzy opisywanymi grupami wynosi maksymalnie 6%; do tych aktywności należy: sprawdzanie e-maila, szukanie informacji do zajęć, korzystanie z komunikatorów, prowadzenie bloga, szukanie informacji o urodzie i modzie, szukanie informacji medycznych, telefonowanie przez Internet, ściąganie muzyki, ściąganie filmów, korzystanie z usług bankowych, szukanie informacji o pracy czy też przebywanie na portalach społecznościowych¹⁸.

Tabela 10. Odsetek uczniów ogółem według typu szkoły, wykazujący dany rodzaj aktywności w podziale na uczniów niezagrożonych oraz zagrożonych i uzależnionych od Internetu (w %)

Rodzaj aktywności

Szkoły gimnazjalne Szkoły ponadgimnazjalne

NU U U–NU

różnica NU U U–NU różnica 1 2 3 4 5 6 7

Sprawdzam e-mail 79 86 7 90 88 1

Szukam informacji naukowych do lekcji 83 88 5 89 90 1 Pobieram i czytam książki 26 45 19 89 48 42 Informacje szkolne, np. wirtualny dziennik 89 86 3 55 63 8 Korzystam z komunikatorów 78 92 14 78 82 4 Czytam serwisy informacyjne 61 67 6 73 82 8 Przeglądam bazy danych 25 39 14 28 43 14 Zakupy i aukcje internetowe 42 61 19 64 62 3

18 Więcej informacji na temat portali społecznościowych m.in. w: [Kotyśko et. al., 2014, s. 177-194;

Warzecha, 2014b, s. 839-861].

(18)

1 2 3 4 5 6 7 Czaty i fora dyskusyjne 33 49 16 36 50 15

Prowadzę bloga 16 22 6 20 24 4

Szukam informacji o urodzie, modzie 33 37 4 49 51 2 Flirtuję na czatach 15 27 12 16 34 19 Oglądam strony pornograficzne 11 21 10 18 35 17 Szukam informacji medycznych 21 35 14 36 41 4 Telefonuję przez Internet 26 50 24 27 30 2 Korzystam z usług bankowych 14 23 9 32 32 0 Hazard (loterie, zakłady, kasyno) 3 7 4 6 13 7 Ściągam oprogramowanie 28 50 22 39 48 9 Ściągam i słucham muzyki 72 83 11 90 91 1 Ściągam i oglądam filmy 62 75 13 83 84 2 Poszukuję gotowych prac naukowych 20 50 30 39 55 17 Gram w gry on-line 51 68 17 52 66 14 Portale społecznościowe 82 93 11 88 89 2 Szukam informacji o pracy 7 7 0 29 31 2 Dla zabicia wolnego czasu 62 80 18 65 85 20 Dla poprawy nastroju 44 76 32 43 76 33 Objaśnienie: NU – osoby nieuzależnione od Internetu, U – osoby zagrożone i uzależnione od Internetu.

Do aktywności śląskiej młodzieży szkół gimnazjalnych podzielonych ze względu na uzależnionych i zagrożonych uzależnieniem od Sieci oraz grupę młodzieży niezagrożonej (tab. 10), będących na zbliżonym poziomie pomiędzy opisywanymi grupami o różnicy procentowej nie większej niż 6%, należy m.in.:

szukanie informacji do zajęć oraz informacji szkolnych, np. w wirtualnym dzienniku, czytanie serwisów informacyjnych, prowadzenie bloga, szukanie informacji o urodzie i modzie.

Rys. 6. Wybrane aktywności uczniów szkół gimnazjalnych niezagrożonych i zagrożonych uzależnieniem od Internetu

10%0%

20%30%

40%50%

60%70%

80%90%

100%

Tak – uczniowie szkół gimnazjalnych niezagrożeni uzależnieniem od Internetu Tak – uczniowie szkół gimnazjalnych zagrożeni uzależnieniem od Internetu

(19)

Rys. 7. Wybrane aktywności uczniów szkół ponadgimnazjalnych niezagrożonych i zagrożonych uzależnieniem od Internetu

Według danych zawartych na rys. 6 i 7 oraz w tab. 10 największe procento- we różnice w aktywnościach internetowych młodzieży niezagrożonej i zagrożonej uzależnieniem od sieci występowały w przypadku: pobierania i czytania książek (42% – szkoły PG i 19% – szkoły G), przebywania na portalach społecznościowych (11% – szkoły G i 2% – szkoły PG), pozyskiwania gotowych prac naukowych (17% – szkoły PG i 30% – szkoły G), ściągania oprogramowania (9% – szkoły PG i 22% – szkoły G), zakupów i aukcji internetowych (19% – szkoły G i 3% – szkoły PG). Ponadto można zauważyć (tab. 10), że w szkołach gimnazjalnych widoczna jest większa aktywność internetowa o większej różnicy procentowej pomiędzy oso- bami niezagrożonymi a zagrożonymi uzależnieniem od Internetu.

Podsumowanie

Na podstawie przeprowadzonych badań wśród śląskiej młodzieży w wieku 13-19 lat można wysnuć następujące wnioski:

1. Badana młodzież jest bardzo dobrze wyposażona w nowoczesne środki komunikacji, wraz z wiekiem komputer stacjonarny zastępowany jest przez laptop, a telefon komórkowy przez smartfon; w domach pojawiają się tablety i konsole do gier.

0,00 0,10 0,20 0,30 0,40 0,50 0,60 0,70 0,80 0,90 1,00

Tak – uczniowie szkoły ponadgimnazjalnej niezagrożeni uzależnieniem od Internetu Tak – uczniowie szkoły ponadgimnazjalnej zagrożeni uzależnieniem od Internetu

(20)

cyjnie korzysta z Internetu; przy czym kryteria zagrożenia i uzależnienia od Internetu mierzonego skalą IAT Young spełniało 40,3% uczniów szkół gimnazjalnych (w tym 2,8% to osoby uzależnione od Internetu) i 43,8% uczniów szkół ponadgimnazjalnych (w tym 3,2% to osoby uzależnione od Internetu).

3. W badanych typach szkół występują istotne statystycznie różnice w wynikach testu IAT ogółem oraz w podziale na podskale wśród uczniów nieza- grożonych i zagrożonych uzależnieniem od Internetu.

4. Aktywności internetowe, które znacznie różnicują młodzież nieuzależnioną i uzależnioną od Internetu, to m.in.: pobieranie i czytanie książek, ściąganie oprogramowania, flirtowanie na czatach, używanie Internetu dla poprawy nastroju i zabicia wolnego czasu czy też poszukiwania gotowych prac naukowych.

5. Niepokojącym zjawiskiem jest uprawianie przez uczniów hazardu (tak postę- powało około 9% uczniów szkół ponadgimnazjalnych i 5% uczniów szkół gimnazjalnych), a także oglądanie stron pornograficznych (taką aktywność wykazywał co czwarty badany uczeń szkoły ponadgimnazjalnej i co szósty uczeń szkoły gimnazjalnej).

6. Wydaje się, że młodzież powinna być na bieżąco informowana o zagroże- niach, na jakie mogą być narażeni przebywając w Sieci, o skutkach niewła- ściwego korzystania z Internetu (np. poprzez szeroko zakrojoną profilaktykę, głównie o przyczynach, objawach i symptomach uzależnienia od Internetu)¹⁹.

Reasumując, można powiedzieć, że młodzież na skutek szybkiego postępu technologicznego coraz bardziej ulega pokusie posiadania coraz nowocześniej- szych środków komunikacji (w szczególności urządzeń z dostępem do Internetu, chcąc być dostępnymi on-line o każdej porze, w dowolnym miejscu), a łatwość dostępności do Sieci oraz szeroki zakres oferowanych w niej usług może mieć wpływ na uzależnienie od Internetu oraz zagrożenie siecioholizmem.

Jak wskazują przeprowadzone badania, dominującą grupę użytkowników Internetu stanowią osoby wykorzystujące to medium prawidłowo. Stanowi ono dla nich nowe techniczne udogodnienie, pomagające w zdobywaniu wiedzy i posze- rzaniu horyzontów myślowych.

Drugą grupę badanej śląskiej młodzieży stanowiły osoby tracące kontrolę nad użytkowaniem Internetu, pod względem czasu, sposobu użytkowania, jak również pod względem zaniedbywania swoich codziennych obowiązków. Inter-

19 W przeprowadzonych badaniach na pytanie: ,,Czy uczestniczyłeś kiedykolwiek w zajęciach profilaktycznych w zakresie zagrożeń, konsekwencji i w zakresie uzależnień od komputera i In- ternetu?” – odpowiedź twierdzącą dało około 36% badanych uczniów szkół ponadgimnazjalnych i 50% uczniów szkół gimnazjalnych. Jak wynika z powyższych odpowiedzi, młodzież zbyt rzadko spotyka się w szkołach z tematyką uzależnień, a w szczególności z uzależnieniami od nowoczesnych środków komunikacji.

(21)

net staje się ich naturalnym środowiskiem funkcjonowania wskutek wielogo- dzinnego, codziennego przebywania w Sieci, co może doprowadzić do pogorszenia stanu zdrowia i szkód w różnych obszarach codziennych aktywności oraz dezorganizacji funkcjonowania w świecie realnym. Niewłaściwy sposób korzystania z Internetu przez te osoby wiąże się zatem z negatywnymi konsekwen- cjami mogącymi odbić się na ich zdrowiu.

Literatura

Frangos C.C., Frangos Ch.C., Sotiropoulos I. (2012), A Meta-analysis of the Reliabilty of Young’s Internet Addiction Test [w:] Proceedings of the World Congress on Engi- neering 2012 Vol. I WCE 2012, July 4-6, 2012, London.

Gajewski M. (2009), Brutalne gry komputerowe w życiu dzieci i młodzieży [w:] B. Szmi- gielska (red.), Psychologiczne konteksty Internetu, Wydawnictwo WAM, Kraków.

Jakubik A. (2002), Zespół uzależnienia od Internetu, „Studia Psychologica”, 3.

Jarczyńska J., red. (2014), Uzależnienia behawioralne i zachowania problemowe mło- dzieży, Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego, Bydgoszcz.

Kotyśko M., Izdebska P., Michalak M., Andryszak P., Pluto-Prądzyńska A. (2014), Nad- mierne korzystanie z sieci społecznościowych, „Alkoholizm i Narkomania”, t. 27, nr 2.

Krzyżak-Szymańska E. (2014), Patologiczne używanie nowych technologii przez mło- dzież [w:] S. Bębas, P. Kowalski (red.), Bezpieczeństwo w warunkach zmian spo- łecznych, cywilizacyjnych i kulturowych, Wyd. WSH, Piotrków Trybunalski.

Ogińska-Bulik N. (2010), Uzależnienie od czynności. Mit czy rzeczywistość?, Difin, Warszawa.

Pawłowska B., Potembska E. (2011), Objawy zagrożenia uzależnieniem i uzależnienia od Internetu mierzonego Kwestionariuszem do Badania Uzależnienia od Internetu, autorstwa Pawłowskiej i Potembskiej u młodzieży polskiej w wieku od 13 do 24 lat,

„Current Problems of Psychiatry”, 12(4).

Poprawa R. (2011), Test Problematycznego Używania Internetu. Adaptacja i ocena psycho- metryczna Internet Addiction Test K. Young, „Przegląd Psychologiczny”, t. 54, nr 2.

Stanisz A. (2007), Przystępny kurs statystyki z zastosowaniem STATISTICA PL na przy- kładach z medycyny, StatSoft, Kraków.

Ulfik-Jaworska I. (2005), Komputerowi mordercy. Tendencje konstruktywne i destruk- tywne u graczy komputerowych, Wydawnictwo KUL, Lublin.

Warzecha K. (2013), Komputer z dostępem do Internetu jako nieodzowne wyposażenie współczesnych gospodarstw domowych – cele korzystania oraz zagrożenie uzależ- nieniem [w:] P. Ucieklak-Jeż (red.), „Pragmata tes Oikonomias”, cz. 7, Prace Na- ukowe Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie, Częstochowa.

Warzecha K. (2014a), Internet w życiu współczesnego studenta cele i intensywność korzysta- nia a zagrożenie uzależnieniem [w:] J. Buko (red.), Ekonomiczno-społeczne i techniczne wartości w gospodarce opartej na wiedzy, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczeciń- skiego. Ekonomiczne Problemy Usług, nr 113 (809), t. 2, Szczecin.

(22)

dzieży szkół ponadgimnazjalnych [w:] J. Zimny (red.), Samotność: wybór czy ko- nieczność?, KUL, Katedra Pedagogiki Katolickiej, Stalowa Wola.

Warzecha K. (2015), Gry komputerowe (nie)bezpieczną formą rozrywki młodzieży gim- nazjalnej [w:] J. Zimny (red.), Współczesne zagrożenia, prawda czy fikcja?, KUL, Katedra Pedagogiki Katolickiej, Stalowa Wola.

Wołpiuk-Ochocińska A. (2006), Uzależnienie od Internetu – przybliżenie zjawiska [w:]

P. Francuz, W. Otrębski (red.), Studia z psychologii w KUL, t. 13, Wydawnictwo KUL, Lublin.

Woronowicz B.T. (1999), Alkoholizm jest chorobą, Wydawnictwo Państwowa Agencja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, Warszawa.

Woronowicz B.T. (2008), Na zdrowie. Jak poradzić sobie z uzależnieniem od alkoholu, Wydawnictwo Media Rodzina i Parpamedia, Poznań/Warszawa.

Woronowicz B.T. (2009), Uzależnienia: geneza, terapia, powrót do zdrowia, Media Rodzina i Parpamedia, Warszawa.

Young K. (1998a), Caught in the Net: How to Recognize the Signs of Internet Addiction – and A Winning Strategy For Recovery, Wiley & Sons, New York.

Young K. (1998b), Internet Addiction: The Emergence of a New Clinical Disorder,

“Cyber Psychology and Behaviour”, 1.

Young K. (2011), Clinical Assessment of Internet Addicted Clients [w:] K. Young, N. Abreu (eds.), Internet Addiction. A Handbook and Guide to Evaluation and Treatment, Wiley & Sons, Hoboken.

[www 1] http://pl.wikipedia.org/wiki/MUD_RPG (dostęp: 18.01.2015).

[www 2] http://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/nauka-i-technika-spoleczenstwo-informacyjne/spoleczenstwo-informacyjne/spoleczenstwo-informacyjne-w-polsce-w-2014- r-,2,4.html (dostęp: 18.01.2015).

[www 3] www.demografia.stat.gov.pl/bazademograficzna/Tables.aspx (dostęp: 20.09.2014).

STATISTICAL ANALYSIS OF INTERNET ACTIVITY IN THE CONTEXT OF THE SILESIAN YOUTH’ INTERNET ADDICTION

Summary: The article presents timely and important from a social point of view, issues related to the use of the Internet by young people aged 13-19. The main objective of the study was to investigate the Silesian youth (high school and secondary) in terms of po- ssession and use of modern the means of communication in daily life especially those with Internet access (to learn the purpose and intensity of Internet use, the degree of youth equipment with modern means of communication, getting to know different the type of Internet activity). And also determine the scale of the phenomenon and the risk factors Silesian abuse of the Internet by young people, and thus to examine the impact of the Internet on the risk of addiction to this medium in particular are increasingly occur- ring among young people who can stay for hours in the network.

Keywords: Internet, addiction, youth, modern means of communication.